اسماعیل بن نجیح رماح در تراجم و رجال
این مدخل زیرشاخهٔ بحث اسماعیل بن نجیح رماح است. اسماعیل بن نجیح رماح از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: اسماعیل بن نجیح رماح در تراجم و رجال - پرسش مرتبط نداردآشنایی اجمالی
اسماعیل بن نجیح الرماح[۱]، تنها در یک سند تفسیر کنز الدقائق و به گزارش از الکافی یاد شده است:
«حُمَيْدُ بْنُ زِيَادٍ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ سَمَاعَةَ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ الْحَسَنِ الْمِيثَمِيِّ عَنْ مُعَاوِيَةَ بْنِ وَهْبٍ عَنْ إِسْمَاعِيلَ بْنِ نَجِيحٍ الرَّمَّاحِ قَالَ: كُنَّا عِنْدَ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ بِمِنًى لَيْلَةً مِنَ اللَّيَالِي فَقَالَ مَا يَقُولُ هَؤُلَاءِ فِي: 
فَمَنْ تَعَجَّلَ فِي يَوْمَيْنِ فَلَا إِثْمَ عَلَيْهِ وَمَنْ تَأَخَّرَ فَلَا إِثْمَ عَلَيْهِ
[۲] قُلْنَا مَا نَدْرِي قَالَ بَلَى يَقُولُونَ مَنْ تَعَجَّلَ مِنْ أَهْلِ الْبَادِيَةِ فَلَا إِثْمَ عَلَيْهِ وَ مَنْ تَأَخَّرَ مِنْ أَهْلِ الْحَضَرِ فَلَا إِثْمَ عَلَيْهِ وَ لَيْسَ كَمَا يَقُولُونَ قَالَ اللَّهُ جَلَّ ثَنَاؤُهُ فَمَنْ تَعَجَّلَ فِي يَوْمَيْنِ فَلَا إِثْمَ عَلَيْهِ أَلَا لَا إِثْمَ عَلَيْهِ وَمَنْ تَأَخَّرَ فَلَا إِثْمَ عَلَيْهِ أَلَا لَا إِثْمَ عَلَيْهِ لِمَنِ اتَّقَى[۳] إِنَّمَا هِيَ لَكُمْ وَ النَّاسُ سَوَادٌ وَ أَنْتُمُ الْحَاجُّ»[۴].[۵]
شرح حال راوی
عنوان اسماعیل بن نجیح الرماح[۶] تنها در سند روایت یادشده قرار گرفته و در هیچ سند دیگری مشاهده نشده است و در کتاب‌های رجالی شیعه و سنی هم ذکر نشده است.
برقی بخش پایانی حدیث «النَّاسُ سَوَادٌ وَ أَنْتُمْ حَاجٌّ» را نقل کرده و در سندش به جای «مُعَاوِيَةَ بْنِ وَهْبٍ عَنْ إِسْمَاعِيلَ بْنِ نَجِيحٍ الرَّمَّاحِ»، نام «مُعَاوِيَةَ بْنِ وَهْبٍ عَنْ أَبِي بُرْحَةَ الرِّيَاحِ» (الرماح) ثبت شده است[۷].
این عنوان (أبوبُرحة الریاح) نیز نه در سند دیگر دیده شده؛ نه در کتاب‌های رجالی شیعه و سنی ذکر شده است، در نتیجه اسماعیل بن نجیح از راویان مهمل به شمار می‌رود.[۸]
یادآوری
در کتاب‌های رجالی اهل سنت، شخصی با عنوان "اسماعيل بن عمرو بن نجيح البجلي" ذکر شده است و به عنوان اسماعیل بن نجیح نیز در بعضی اسناد روایت کرده است. ایشان در سال ۲۲۷ هجری قمری وفات کرده است و بسیاری از رجالیان سنی او را تضعیف کرده‌اند؛ نمونه‌ها:
- ذهبی: إسماعيل بن عمرو بن نجيح الأصبهاني أبو إسحاق البجلي الكوفي مات سنة ۲۲۷ه قال أبوحاتم والدارقطني وابن عقدة والعقيلي والأزدي: ضعيف و قال ابن عقدة: ضعيف ذاهب وقال الخطيب: يروي عن الثوري وغيره مناكير حدث عن الثوري ومسعر و قيس بن الربيع و شيبان والحسن بن صالح[۹].
- خطیب بغدادی: "وإسماعيل بن نجيح: هو إسماعيل بن عمرو بن نجيح البجلي نسب في الرواية إلى جده، وهو صاحب غرائب ومناكير عن سفيان الثوري وعن غيره"[۱۰].
دلیلی بر اتحاد پیدا نشد، بلکه دلیل بر خلاف آن وجود دارد؛ زیرا اسماعیل بن نجیح مذکور در رجال اهل سنت، از راویان عامی است و اسماعیل بن نجیح در سند روایت مورد بحث، امامی است، چنان که از مضمون روایت، به ویژه از جمله «إِنَّمَا هِيَ لَكُمْ وَ النَّاسُ سَوَادٌ وَ أَنْتُمُ الْحَاجُّ» استفاده می‌شود و ثانیاً از جهت طبقه سازگاری ندارد، چون کسی که در سال ۲۲۷ هجری قمری وفات کرده، نمی‌تواند از امام صادقS روایت کند، مگر ۱۱۰ سال داشته باشد.[۱۱]
منابع
پانویس
- ↑ ر.ک: جامع الرواة، ج۱، ص۱۰۴؛ تنقیح المقال، ج۱۰، ص۴۰۴، ش۲۴۵۷؛ أعیان الشیعه، ج۷، ص۳۶، ش۱۲۴؛ معجم رجال الحدیث، ج۴، ص۱۰۸، ش۱۴۴۸؛ مستدرکات علم رجال الحدیث، ج۱، ص۶۷۵، ش۴۶۸؛ قاموس الرجال، ج۲، ص۱۲۴، ش۸۹۲.
- ↑ و خداوند را در روزهایی چند یاد کنید و آنکه (برای کوچ کردن از منا) بشتابد (و اعمال را) دو روزه (انجام دهد) گناهی نکرده است و آنکه دیر کند (و سه روزه بجای آورد، نیز) گناهی بر او نیست (و این اختیار) برای کسی است که (از محرّمات احرام) پرهیز کرده باشد و از خداوند پروا کنید و بدانید که نزد او گرد آورده می‌شوید سوره بقره، آیه ۲۰۳.
- ↑ و از خداوند پروا کنید سوره بقره، آیه ۲۰۳.
- ↑ تفسیر کنز الدقائق، ج۲، ص۳۰۱ به گزارش از الکافی، ج۴، ص۵۲۳، ح۱۲.
- ↑ جوادی آملی، عبدالله، رجال تفسیری، ج۴، ص 283.
- ↑ نجیح: بالون المضمومة و الجیم المفتوحة، و الیاء المثناة الساکنة، و الحاء؛ (تنقیح المقال، ج۱۰، ص۴۰۴، ش۲۴۵۷).
- ↑ المحاسن، ج۱، ص۱۶۷: «عَنْهُ عَنِ ابْنِ فَضَّالٍ عَنْ مُعَاوِيَةَ بْنِ وَهْبٍ عَنْ أَبِي بُرْحَةَ الرِّيَاحِ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِS قَالَ: النَّاسُ سَوَادٌ وَ أَنْتُمْ حَاجٌ».
- ↑ جوادی آملی، عبدالله، رجال تفسیری، ج۴، ص 284.
- ↑ میزان الاعتدال، ج۱، ص۲۳۹، ش۹۲۲.
- ↑ تاریخ بغداد، ج۱، ص۶۲.
- ↑ جوادی آملی، عبدالله، رجال تفسیری، ج۴، ص 284-285.