با چه کسانی باید مشورت کرد؟ (پرسش)
| با چه کسانی باید مشورت کرد؟ | |
|---|---|
 | |
| موضوع اصلی | بانک جامع پرسش و پاسخ سیره اجتماعی معصومان |
| مدخل اصلی | شورا و مشورت در اخلاق اسلامی |
| تعداد پاسخ | ۱ پاسخ |
با چه کسانی باید مشورت کرد؟ یکی از پرسش‌های مرتبط به بحث سیره اجتماعی معصومان است که می‌توان با عبارت‌های متفاوتی مطرح کرد. برای بررسی جامع این سؤال و دیگر سؤال‌های مرتبط، یا هر مطلب وابسته دیگری، به مدخل اصلی سیره اجتماعی معصومان مراجعه شود.
پاسخ نخست
آقای دکتر م‍ص‍طف‍ی دل‍ش‍اد ت‍ه‍ران‍ی در کتاب «سیره نبوی» در این‌باره گفته است:
«مشورت کردن با اشخاص تابع ویژگی‌ها و صفات آنان است و نه وابسته به سن و جنس و پایگاه طبقاتی و چنین چیزهایی. در آموزه‌های پیشوایان حق مجموعه‌ای صفات و ویژگی‌ها مطرح شده است که چنان چه فردی دارای آن صفات و ویژگی‌ها باشد مناسب مشورت کردن است. مهم‌ترین این صفات و ویژگی‌ها به شرح زیر است.
- خداترسی: سفارش شده است با کسی مشورت گردد که خداترس باشد، چنان که از رسول خدا (ص) روایت شده است که فرمود: «وَ اجْعَلْ مَشْوَرَتَکَ مَنْ یَخَافُ اللهَ تَعَالَی»[۱].
همچنین از امیر مؤمنان علی (ع) نقل شده است که فرمود: «شَاوِرْ فِي أُمُورِكَ الَّذِينَ يَخْشَوْنَ اللَّهَ تَرْشُدْ»[۲]. در خبری آمده است که سفیان ثوری گفت با صادق فرزند صادق یعنی جعفر بن محمد (ع) روبه‌رو شدم و بدو گفتم: ای فرزند رسول خدا مرا سفارشی کن. فرمود: «... وَ شَاوِرْ فِي أَمْرِكَ الَّذِينَ يَخْشَوْنَ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ»[۳].
- تقوای الهی: پیامبر اکرم (ص) می‌فرمود با پرواپیشگان و متقیان مشورت کنید: «شَاوِرِ الْمُتَّقِینَ الَّذِینَ یُؤْثِرُونَ الْآخِرَةَ عَلَی الدُّنّیَا وَ یُؤْثِرُونَ عَلَی أَنْفُسِهِمْ فِی أُمُورِکُمْ»[۴].
- تعقل: پیشوایان حق توصیه کرده‌اند که با انسان‌های عاقل و خردمند مشورت شود، چنان که از رسول خدا (ص) روایت شده است که فرمود: «اسْتَرْشِدُوا الْعَاقِلَ، وَ لَا تَعْصُوهُ فَتَنْدَمُوا»[۵].
همچنین رسول خدا (ص) فرموده است: «مُشَاوَرَةُ الْعَاقِلِ النَّاصِحِ رُشْدٌ وَ يُمْنٌ وَ تَوْفِيقٌ مِنَ اللَّهِ فَإِذَا أَشَارَ عَلَيْكَ النَّاصِحُ الْعَاقِلُ فَإِيَّاكَ وَ الْخِلَافَ فَإِنَّ فِي ذَلِكَ الْعَطَبَ»[۶]. مشورت با عاقلان و خردمندان راه درست را می‌نمایاند و انسان را لغزش و خطا و پشیمانی نگه می‌دارد، چنان که امیرمؤمنان علی (ع) فرمود: «مَنْ شَاوَرَ ذَوِي الْأَلْبَابِ دُلَّ عَلَى الصَّوَابِ»[۷]. و نیز فرمود: «شَاوِرْ ذَوِي الْعُقُولِ تَأْمَنْ مِنَ الزَّلَلِ وَ النَّدَمِ»[۸].
- تجربه: مشورت با کسانی که اهل تجربه‌اند می‌تواند انسان را از خطاهای گذشتگان مصون دارد و به درستی‌های آنان رهنمون شود. به همین سبب است که مشورت با اهل تجربه توصیه شده است، چنان که در سفارش‌های علی (ع) آمده است: «أَفْضَلُ مَنْ شَاوَرْتَ ذُو التَّجَارِبِ»[۹]. و نیز آمده است: «خَيْرُ مَنْ شَاوَرْتَ ذَوُو النُّهَى وَ الْعِلْمِ وَ التَّجْرِبَةِ وَ الْحَزْمِ»[۱۰]. آنان که تجربه فراوان دارند، از آرایی پخته و اندیشه‌ای قوام یافته برخوردارند و می‌توانند مشاوران مناسبی باشند که به بیان علی (ع): «رَأْيُ الرَّجُلِ عَلَى قَدْرِ تَجْرِبَتِهِ»[۱۱].
- علم: آنان که اهل دانش و معرفتند و بدان عمل می‌کنند، یعنی عالمان صالح از بهترین افراد برای مشورتند، چنان که از پیامبر اکرم (ص) روایت شده است که فرمود: «شَاوِرُوا الْعُلَمَاءَ الصَّالِحِینَ، فَإِذَا عَزَمْتُمْ عَلَی إِمْضَاءِ ذلِکَ فَتَوَکَّلُوا عَلَی اللهِ»[۱۲]»[۱۳]
منبع‌شناسی جامع سیره اجتماعی معصومان
پانویس
- ↑ «مشورت خود را با کسی انجام بده که از خدای متعال بترسد». أبومحمد سهل بن عبد الله التستری، تفسیر التستری، علق علیه و وضع حواشیه محمد باسل عیون السود، الطبعة الاولی، دارالکتب العلمیة، بیروت، ص۵۱.
- ↑ «در کارهای خود با کسانی مشورت کن که از خدا می‌ترسند تا راه راست و درست را بیابی». غررالحکم، ج۱، ص۴۰۷.
- ↑ «در کار [ها] با کسانی مشورت کن که از خدای عزّوجلّ می‌ترسند». الخصال، ج۱، ص۱۶۹؛ بحارالانوار، ج۷۵، ص۹۸.
- ↑ «با متقیان مشورت کنید که آنان کسانی‌اند که آخرت را بر دنیا ترجیح می‌دهند و کارهای شما را بر امور خویش مقدم می‌دارند». تفسیر التستری، ص۵۱.
- ↑ «با انسان عاقل مشورت کنید و او را نافرمانی نکنید که پشیمان می‌شوید». أمالی الطوسی، ج۱، ص۱۵۲؛ بحار الانوار، ج۷۵، ص۱۰۰. بدین ترتیب نیز روایت شده است: «اسْتَرْشِدوا الْعَاقِلَ تَرْشُدا وَ لَا تَعْصَوْهُ فَتَنْدَمُوا». الدرالمنثور، ج۶، ص۱۰؛ کنزالعمال، ج۳، ص۴۰۹؛ تفسیر روح المعانی، ج۲۵، ص۴۶.
- ↑ «مشورت با انسان عاقل خیر خواه رشد و برکت و توفیقی از جانب خداست. پس هرگاه خیر خواه عاقلی نظر مشورتی داد، از مخالفت با آن بپرهیز که سختی به دنبال خواهد داشت». المحاسن، ج۲، ص۶۰۲؛ وسائل الشیعة، ج۸، ص۴۲۶؛ بحارالانوار، ج۷۵، ص۱۰۲.
- ↑ «هر که با خردمندان مشورت کند، به آن چه درست است رهنمون شود». الارشاد، ص۱۵۸؛ بحارالانوار، ج۷۷، ص۴۲۰.
- ↑ «با عاقلان مشورت کن تا از لغزش‌ها و پشیمانی‌ها در امان بمانی». غررالحکم، ج۱، ص۴۰۷.
- ↑ «برترین کسی که با وی مشورت کنی باید دارای تجربه‌های فراوان باشد». غررالحکم، ج۱، ص۲۰۵.
- ↑ «بهترین کسی که با او مشورت کنی خردمندان و دانشمندان و خداوندان تجربه‌ها و دوراندیشی‌اند». غررالحکم، ج۱، ص۳۵۰.
- ↑ «اندیشه انسان به اندازه تجربه اوست». غررالحکم، ج۱، ص۳۸۲.
- ↑ «با عالمان صالح مشورت کنید، و چون تصمیم بر اجرای آن گرفتید به خدا توکل کنید» تفسیر التستری، ص۵۱.
- ↑ دل‍ش‍اد ت‍ه‍ران‍ی، م‍ص‍طف‍ی، سیره نبوی، ج۲ ص ۳۵۱.