تحلیل‌ها از پدیده رؤیا در قرآن کریم و فرهنگ اسلامی عنوان مقاله‌ای است که با زبان فارسی به بررسی پدیده رؤیا با استناد به قرآن کریم می‌پردازد. این مقالهٔ ۱۲ صفحه‌ای به قلم محمد رضا حاجی‌اسماعیلی و زهرا کریمی نگاشته شده و در دوفصلنامه صحیفه مبین (شماره ۵۱، بهار و تابستان ۱۳۹۱) منتشر گشته است.[۱]
چکیده مقاله
نویسندگان در ابتدای چکیده مقاله خود می‌نویسند: «پدیدهٔ رؤیا حقیقتی است که انسان در حیات خویش دائم آن را تجربه می‌کند. خواب‌دیدن، رویارویی مداوم انسان با مناظری است گاه فرح‌بخش و گاه جان‌سوز. بدین‌سان، در فرهنگ‌های مختلف از دیرباز بحث‌های مختلفی در تحلیل ماهیت آن پی گرفته شده است؛ همچنان که از دیرباز، برخی تطابق رؤیا با واقع را موضوعی شایان تأمل شناخته، و برخی دیگر نیز، واقع‌نمایی رؤیا را انکار نموده‌اند».
نویسندگان در ادامه چکیده مقاله خود می‌نویسند: «بحث دربارهٔ رؤیا در فرهنگ اسلامی هم سابقه‌ای کهن دارد. قرآن کریم به روشنی دربارهٔ اقسام این پدیده بحث نموده، و میان رؤیاهای صادقه و خواب‌های پریشان تمایز نهاده است. به همین ترتیب، ضمن یادکرد برخی کارکردهای رؤیا و حکمت الهی از خلق آن، از رؤیا به مثابهٔ نشانهٔ خدا، و از رؤیای انبیای الهی همچون گونه‌ای از وحی و دریافت پیام از خداوند یاد نموده است. پابه‌پای این اشارات و تصریحات قرآنی، عالمان مسلمان هم از دیرباز به تحلیل این پدیده توجه نشان داده، و دربارهٔ آن از جهات و زوایای مختلف بحث‌هایی مطرح کرده‌اند. بناست که در این مطالعه، نگرش‌های رایج به رؤیا در فرهنگ اسلامی و جایگاه آن در متون بنیادین این فرهنگ، بازکاوی شود».[۱]
فهرست مقاله
چکیده؛
مقدمه؛
توصیف قرآن کریم از رؤیا:
اصطلاحات؛
کارکردهای روانی رؤیا؛
اقسام رؤیا؛
رؤیای انبیای الهی (ع) در قرآن کریم:
رؤیای ابراهیم؛
رؤیای یوسف (ع)؛
رؤیاهای پیامبر اکرم (ص)؛
تحلیل‌ها از پدیدهٔ رؤیا در فرهنگ اسلامی:
درک رایج از مفهوم رؤیا بر پایهٔ تحلیل‌های لغوی؛
شباهت خواب و مرگ از منظر قرآن کریم؛
فرآیند رؤیا؛
اعتماد و اعتناء به رؤیا در پذیرش احکام شرعی؛
نتیجه؛
فهرست منابع.
دربارهٔ پدیدآورندگان
محمد رضا حاجی‌اسماعیلی (پدیدآورنده)
محمد رضا حاجی‌اسماعیلی
دکتر محمد رضا حاجی‌اسماعیلی تحصیلات دانشگاهی خود را در مقطع دکتری رشته علوم قرآن و حدیث دانشگاه تهران به اتمام رساند. او علاوه بر تدریس دروس دانشگاهی تا کنون چندین جلد کتاب و مقاله به رشته تحریر درآورده است. «تحلیل‌ها از پدیده رؤیا در قرآن کریم و فرهنگ اسلامی»، «آیین تلاوت قرآن»، «از ژرفای قرآن»، «پژوهشی در قرآن و فنون قرائات» و «بررسی مفهوم اساطیر الاولین در قرآن» برخی از این آثار است.[۲]
