رؤیای صادق معصوم
این مدخل زیرشاخهٔ بحث علم معصوم است. رؤیای صادق معصوم از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: رؤیای صادق معصوم در قرآن - رؤیای صادق معصوم در کلام اسلامی - پرسش‌های مرتبطبرخی از خواب‌ها از واقعیتی محکم و استوار گزارش میدهند، این نوع خواب‌هایِ الهی انسان را با جهان خارج از خود مربوط میسازد؛ به این خواب‌ها رؤیای صادق گفته می‌شود. پیامبر اسلام (ص) در مورد این خواب‌ها فرموده است: "رؤیای صادق، بخشی از نبوت است". همچنین رؤیای صادقه مرحله‌ای از کشف و شهود و از راه‌های اطلاع بر غیب است. این نوع از خواب‌ها از جمله منابع علم امامان (ع) است.
معناشناسی
در مورد خواب‌ها گفته شده است، برخی از خواب‌ها از واقعیتی محکم و استوار و پابرجا گزارش میدهند، این نوع خواب‌هایِ الهی است که ما را با جهان خارج از خود مربوط میسازد و از حقایقی دور از محیط ذهن و اندیشه پرده برمیدارد؛ به این خواب‌ها رؤیای صادق هم گفته می‌شود. پیامبر اسلام (ص) در مورد این خواب‌ها فرموده است: "رؤیای صادق، بخشی از نبوت است"[۱]. ابن سینا می‌گوید: "تجربه و قیاس به ما می‌گویند که انسان در موقع خواب می‌تواند با جهان خارج در تماس بوده، بر آن آگاهی یابد. با توجه به این حقیقت، مانعی ندارد که انسان به هنگام بیداری نیز دارای چنین توانایی باشد"[۲]. رؤیای صادقه مرحله‌ای از کشف و شهود و از راه‌های اطلاع بر غیب است[۳].
رؤیای صادق از منابع علم امامان
از جمله منابع علم امامان (ع) خواب و رؤیای ایشان است. شیعه معتقد است خواب انبیاء و امامان (ع) مطابق با واقع است و آنها افزون بر اینکه در بیداری از عنایات خداوند برخوردارند، در خواب و رؤیا نیز از تأییدات الهی بهره‌مندند و از غیب آگاه شده[۴] و از این راه، بر بسیاری از حقایق جهاندست می‌یابند. بدون تردید خواب پیامبران، شاخه‌ای از وحی و نبوت است[۵]. امام صادق (ع) در این زمینه میفرماید: «إِنَّ مِنَّا لَمَنْ یُنْکَتُ فِی قَلْبِهِ وَ إِنَّ مِنَّا لَمَنْ یُؤْتَی فِی مَنَامِه»[۶].[۷]
رؤیای صادق پیامبران در قرآن
در قرآن به برخی از رؤیاهای پیامبران اشاره شده است مانند اینکه حضرت ابراهیم (ع) در خواب از قربانی کردن فرزندش در راه خداوند آگاه گردید: ﴿فَلَمَّا بَلَغَ مَعَهُ السَّعْيَ قَالَ يَا بُنَيَّ إِنِّي أَرَى فِي الْمَنَامِ أَنِّي أَذْبَحُكَ﴾[۸] و یا دربارۀ خواب حضرت یوسف (ع) چنین آمده است: ﴿إِذْ قَالَ يُوسُفُ لِأَبِيهِ يَا أَبَتِ إِنِّي رَأَيْتُ أَحَدَ عَشَرَ كَوْكَبًا وَالشَّمْسَ وَالْقَمَرَ رَأَيْتُهُمْ لِي سَاجِدِينَ﴾[۹]. همچنین طبق آیه قرآن، پیامبر اکرم (ص) ورود مسلمانان به مسجدالحرام و انجام دادن اعمال عمره را در رؤیا مشاهده نمود، چنانکه خداوند میفرماید: ﴿لَقَدْ صَدَقَ اللَّهُ رَسُولَهُ الرُّؤْيَا بِالْحَقِّ لَتَدْخُلُنَّ الْمَسْجِدَ الْحَرَامَ إِن شَاء اللَّهُ آمِنِينَ مُحَلِّقِينَ رُؤُوسَكُمْ وَمُقَصِّرِينَ لا تَخَافُونَ﴾[۱۰].[۱۱]
رؤیای صادق امامان
امامان (ع) نیز همانند پیامبران، بسیاری از امور غیبی را از طریق رؤیا مشاهده می‌کردند؛ خواب‌های امامان (ع) همیشه راست و حقیقت است و لذا آنان در خواب هم از تأییدات الهی برخوردار بوده و از این راه بر بسیاری از حقایق جهان دست می‌یابند. امام صادق (ع) در روایتی می‌‌فرمایند: "خواب‌های راستین بخشی از هفتاد جزء نبوت است"[۱۲] و یا در روایتی دیگر چنین می‌خوانیم: "حضرت علی (ع) یک روز صبح در مدینه وارد مسجد شد و گفت دیشب پیامبر خدا (ص) را در خواب دیدم، به من فرمود همانا سلمان رحلت نموده است و پیامبر وصیت نمود او را غسل نمایم و نماز بر او بخوانم و سپس دفن کنم... و اکنون برای این کار به سمت مدائن حرکت می‌کنم. پس عمر گفت از بیت‌المال کفن ایشان را تهیه نما، حضرت فرمود: کفن فراهم شده است، نیازی نیست. پس درحالی که مردم او را بدرقه می‌کردند تا بیرون شهر مدینه رسیدند. از آنجا حضرت جدا شد و مردم مراجعت کردند. هنوز ظهر نشده حضرت بازگشت و فرمود او را دفن کردم، اما اکثر مردم باور نکردند، تا اینکه بعد از مدتی از شهر مدائن نامه‌ای رسید که در آن نوشته شده بود: همانا سلمان در فلان شب از دنیا رفت و یک نفر از اعراب وارد شد او را غسل داد، کفن کرد، بر او نماز خواند و دفن نمود و رفت. با خواندن نامه همه متعجب شدند"[۱۳].[۱۴]
پرسش‌های وابسته
جستارهای وابسته
منابع
پانویس
- ↑ «إِنَّ الرُّؤْیَا الصَّادِقَةَ جُزْءٌ مِنْ سَبْعِینَ جُزْءاً مِنَ النُّبُوَّةِ»؛ شیخ صدوق، محمد بن علی، من لایحضره الفقیه، ج۲، ص۵۸۵.
- ↑ ابن سینا، الاشارات و التنبیهات، ج ۳، ص۳۹۹.
- ↑ ر.ک: سبحانی، جعفر، منشور جاوید، ج ۶، ص۲۲۸؛ زرین‌جویی، عین الله، مسئله علم امام در آثار دانشمندان معاصر شیعی، ص۱۱۷.
- ↑ أوائل المقالات، ص۴٢؛ مصنفات شیخ المفید، ج۴، ص٧٠.
- ↑ مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج ١٩.
- ↑ طوسی، محمد بن حسن، امالی، ص۴۰۸.
- ↑ ر.ک: سبحانی، سید محمد جعفر، منابع علم امامان شیعه، ۱۵۰ ـ ۱۵۳؛ یوسفیان، حسن، علم غیب امام، ص۳۳۵.
- ↑ سوره صافات، آیۀ ۱۰۲.
- ↑ سورۀ یوسف، آیه ۴.
- ↑ سورۀ فتح، آیه ۲۷.
- ↑ ر.ک: سبحانی، سید محمد جعفر، منابع علم امامان شیعه، ص۱۵۰ ـ ۱۵۳؛ هاشمی، سید علی، قلمرو علوم برگزیدگان خداوند در قرآن؛ یوسفیان، حسن، علم غیب امام، ص۳۳۵.
- ↑ «إِنَّ الرُّؤْیَا الصَّادِقَةَ جُزْءٌ مِنْ سَبْعِینَ جُزْءاً مِنَ النُّبُوَّةِ»؛ شیخ صدوق، محمد بن علی، من لایحضره الفقیه، ج۲، ص۵۸۵.
- ↑ «أَنَّ عَلِیّاً (ع)دَخَلَ الْمَسْجِدَ بِالْمَدِینَةِ غَدَاةَ یَوْمٍ وَ قَالَ رَأَیْتُ فِی النَّوْمِ رَسُولَ اللَّهِ صالْبَارِحَةَ وَ قَالَ لِی إِنَّ سَلْمَانَ تُوُفِّیَ وَ وَصَّانِی بِغُسْلِهِ وَ تَکْفِینِهِ وَ الصَّلَاةِ عَلَیْهِ وَ دَفْنِهِ وَ هَا أَنَا خَارِجٌ إِلَی الْمَدَائِنِ لِذَلِکَ فَقَالَ عُمَرُ خُذِ الْکَفَنَ مِنْ بَیْتِ الْمَالِ فَقَالَ عَلِیٌّ (ع)ذَاکَ مَکْفِیٌّ مَفْرُوغٌ مِنْهُ فَخَرَجَ وَ النَّاسُ مَعَهُ إِلَی ظَاهِرِ الْمَدِینَةِ ثُمَّ خَرَجَ وَ انْصَرَفَ النَّاسُ فَلَمَّا کَانَ قَبْلَ الظَّهِیرَةِ رَجَعَ وَ قَالَ دَفَنْتُهُ وَ کَانَ أَکْثَرُ النَّاسِ لَمْ یُصَدِّقُوهُ حَتَّی کَانَ بَعْدَ مُدَّةٍ وَ وَصَلَ مِنَ الْمَدَائِنِ مَکْتُوبٌ أَنَّ سَلْمَانَ تُوُفِّیَ فِی لَیْلَةِ کَذَا وَ دَخَلَ عَلَیْنَا أَعْرَابِیٌّ فَغَسَّلَهُ وَ کَفَّنَهُ وَ صَلَّی عَلَیْهِ وَ دَفَنَهُ ثُمَّ انْصَرَفَ فَتَعَجَّبُوا کُلُّهُم»؛ قطب الدین راوندی، الخرائج و الجرائح، ج ٢، ص۵۶٢.
- ↑ ر.ک: سبحانی، سید محمد جعفر، منابع علم امامان شیعه، ص۱۵۰ ـ ۱۵۳؛ یوسفیان، حسن، علم غیب امام، ص۳۳۵؛ عظیمی، محمد صادق، سیر تطور موضوع گستره علم امام در کلام اسلامی، ص۱۷۸.