رؤیای صادق معصوم در قرآن
این مدخل زیرشاخهٔ بحث رؤیای صادق معصوم است. رؤیای صادق معصوم از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: رؤیای صادق معصوم در قرآن - رؤیای صادق معصوم در کلام اسلامی - پرسش‌های مرتبطمقدمه
در قرآن کریم از رؤیای صادقه حضرت ابراهیم (ع)، حضرت یوسف (ع) و رسول اعظم (ص) سخن به میان آمده است. از مشهورترین مواردی که در قرآن به القائات الهی در خواب اشاره شده، رؤیای حضرت ابراهیم (ع) است که در آن دستور ذبح فرزندش را دریافت کرد: 
قَالَ يَا بُنَيَّ إِنِّي أَرَى فِي الْمَنَامِ أَنِّي أَذْبَحُكَ
[۱].
مطابق تفاسیر، رؤیای آن حضرت شکلی از نزول وحی بوده است[۲]. تأیید خداوند بر این خواب و قرار دادن قربانی دیگر به جای فرزندش[۳]، نشانه تأییدی بر صدق رؤیای آن حضرت است[۴]. از ابن عباس نیز نقل شده است که رؤیای پیامبران، وحی است[۵]. داستان دیگر، داستان رؤیای حضرت یوسف (ع) است که فرمود: «پدرم! من در خواب دیدم که یازده ستاره، و خورشید و ماه در برابرم سجده می‌کنند»[۶]. حضرت یعقوب (ع) با آگاهی از تأویل خواب او، او را از بازگو کردن این خواب به برادرانش منع کرد تا موجب حسادت بیشتر آنان نشود[۷].
مورد دیگر، خوابی است که رسول اکرم (ص) پیش از جنگ بدر دید و خداوند در آن خواب، دشمنان را به آن حضرت، اندک نشان داد (و در حقیقت نیز توان و قدرت آنان در برابر اراده خداوند و ایمان مسلمانان، اندک بود)؛ تا آنچه خداوند مقدر فرموده بود (وقوع جنگ بدر و پیروزی مسلمانان) محقق شود: إِذْ يُرِيكَهُمُ اللَّهُ فِي مَنَامِكَ قَلِيلًا وَلَوْ أَرَاكَهُمْ كَثِيرًا لَفَشِلْتُمْ وَلَتَنَازَعْتُمْ فِي الْأَمْرِ وَلَكِنَّ اللَّهَ سَلَّمَ إِنَّهُ عَلِيمٌ بِذَاتِ الصُّدُورِ[۸]. در آیه‌ای دیگر، به رؤیای پیامبر اکرم (ص) پیش از صلح حدیبیه اشاره شده است که در آن، بشارت زیارت بیت الله را دریافت کرد: لَقَدْ صَدَقَ اللَّهُ رَسُولَهُ الرُّؤْيَا بِالْحَقِّ لَتَدْخُلُنَّ الْمَسْجِدَ الْحَرَامَ إِنْ شَاءَ اللَّهُ آمِنِينَ مُحَلِّقِينَ رُءُوسَكُمْ وَمُقَصِّرِينَ لَا تَخَافُونَ فَعَلِمَ مَا لَمْ تَعْلَمُوا فَجَعَلَ مِنْ دُونِ ذَلِكَ فَتْحًا قَرِيبًا[۹]. در آیه‌ای دیگر، خداوند از رؤیای دیگر رسول خدا (ص) خبر می‌دهد که مایه آزمایش مسلمانان بود: وَإِذْ قُلْنَا لَكَ إِنَّ رَبَّكَ أَحَاطَ بِالنَّاسِ وَمَا جَعَلْنَا الرُّؤْيَا الَّتِي أَرَيْنَاكَ إِلَّا فِتْنَةً لِلنَّاسِ وَالشَّجَرَةَ الْمَلْعُونَةَ فِي الْقُرْآنِ وَنُخَوِّفُهُمْ فَمَا يَزِيدُهُمْ إِلَّا طُغْيَانًا كَبِيرًا[۱۰].
تفسیر‌های متعددی از صحابه و دیگر مفسران درباره این آیه نقل شده است[۱۱]. بنا بر برخی روایات، رسول خدا (ص) در خواب دید که میمون‌هایی بر منبر ایشان بالا می‌روند. از این خواب به شدت غمگین شدند. سپس این آیه شریفه برای تسلیت به آن حضرت نازل شد[۱۲]. از امیرالمؤمنین (ع) به نقل شده است که این آیه درباره بنی امیه است[۱۳]. اگر چه مصادیق یادشده در قرآن، به رؤیاهای صادقه پیامبران اختصاص دارد؛ اما با توجه به اینکه رؤیای صادقه، اختصاص به پیامبران ندارد، می‌توان آن را یکی از روش‌های دریافت علم برای غیر پیامبران نیز شمرد[۱۴].
پرسش‌های وابسته
منابع
پانویس
- ↑ «و چون در تلاش، همپای او گشت (ابراهیم) گفت: پسرکم! من در خواب می‌بینم که تو را سر می‌برم» سوره صافات، آیه ۱۰۲.
- ↑ ر. ک: فضل بن حسن طبرسی، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج۸، ص۷۰۶؛ ناصر مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ج۱۹، ص۱۱۱؛ محمدجواد مغنیه، تفسیر الکاشف، ج۶، ص۳۴۹؛ محمد صادقی تهرانی، الفرقان فی تفسیر القرآن بالقرآن، ج۲۵، ص۱۸۵؛ محمد بن جریر طبری، جامع البیان فی تفسیر القرآن، ج۲۳، ص۴۹؛ محمود زمخشری، الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل، ج۴، ص۵۳؛ محمد بن عمر فخر رازی، مفاتیح الغیب، ج۲۶، ص۳۴۶.
- ↑ مفسران شیعه معتقدند فرزندی که حضرت ابراهیم (ع) مأمور ذبح او شد، حضرت اسماعیل (ع) بوده؛ هر چند در میان مفسران اهل سنت، قول مشهور آن است که آن فرزند، حضرت اسحاق (ع) بوده است. ر. ک: سید محمدحسین طباطبایی، المیزان فی تفسیر القرآن، ج۱۷، ص۱۵۳؛ ناصر مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ج۱۹، ص۱۱۸؛ محمد صادقی تهرانی، الفرقان فی تفسیر القرآن بالقرآن، ج۲۵، ص۱۸۳؛ محمد بن جریر طبری، جامع البیان فی تفسیر القرآن، ج۲۳، ص۴۹؛ محمد بن احمد قرطبی، الجامع لأحکام القرآن، ج۱۶، ص۹۹؛ محمد بن عمر فخر رازی، مفاتیح الغیب، ج۲۶، ص۳۴۶.
- ↑
قَدْ صَدَّقْتَ الرُّؤْيَا إِنَّا كَذَلِكَ نَجْزِي الْمُحْسِنِينَ * إِنَّ هَذَا لَهُوَ الْبَلَاءُ الْمُبِينُ * وَفَدَيْنَاهُ بِذِبْحٍ عَظِيمٍ
«تو خواب خود را راست شمردی؛ ما بدین‌گونه نکوکاران را پاداش می‌دهیم * بی‌گمان این همان آزمایش آشکار بود * و به قربانی سترگی او را بازخریدیم» سوره صافات، آیه ۱۰۵-۱۰۷.
- ↑ ر. ک: فضل بن حسن طبرسی، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج۸، ص۷۰۶.
- ↑ إِذْ قَالَ يُوسُفُ لِأَبِيهِ يَا أَبَتِ إِنِّي رَأَيْتُ أَحَدَ عَشَرَ كَوْكَبًا وَالشَّمْسَ وَالْقَمَرَ رَأَيْتُهُمْ لِي سَاجِدِينَ «(یاد کن) آنگاه را که یوسف به پدرش گفت: ای پدر! من (در خواب) یازده ستاره و خورشید و ماه را دیدم که برای من فروتن بودند» سوره یوسف، آیه ۴.
- ↑ قَالَ يَا بُنَيَّ لَا تَقْصُصْ رُؤْيَاكَ عَلَى إِخْوَتِكَ فَيَكِيدُوا لَكَ كَيْدًا إِنَّ الشَّيْطَانَ لِلْإِنْسَانِ عَدُوٌّ مُبِينٌ «گفت: پسرکم! خوابت را برای برادرانت باز مگو که برای تو نیرنگی سخت اندیشند؛ بی‌گمان شیطان، برای آدمی دشمنی آشکار است» سوره یوسف، آیه ۵.
- ↑ «(یاد کن) آنگاه را که خداوند آنان را به تو در خوابت «اندک» نشان داد و اگر آنان را «بسیار» نشان داده بود سست می‌شدید و در کار (جنگ) اختلاف می‌یافتید ولی خداوند (شما را) در امان داشت که او به اندیشه‌ها داناست» سوره انفال، آیه ۴۳.
- ↑ «خداوند، به حق رؤیای پیامبرش را راست گردانیده است؛ شما اگر خداوند بخواهد با ایمنی، در حالی که سرهای خود را تراشیده و موها را کوتاه کرده‌اید، بی‌آنکه بهراسید به مسجد الحرام وارد می‌شوید بنابراین او چیزی را می‌دانست که شما نمی‌دانید، از این رو پیش از آن پیروزی نزدیکی پدید آورد» سوره فتح، آیه ۲۷.
- ↑ «و (یاد کن) آنگاه را که با تو گفتیم: پروردگارت به مردم چیرگی دارد و خوابی که ما به تو نمایاندیم و درخت لعنت شده در قرآن را جز برای آزمون مردم قرار ندادیم و آنان را بیم می‌دهیم اما جز سرکشی بزرگ، به آنان نمی‌افزاید» سوره اسراء، آیه ۶۰.
- ↑ ر. ک: فضل بن حسن طبرسی، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج۶، ص۶۵۴؛ عبدالرحمن بن محمد بن ابی حاتم، تفسیر القرآن العظیم، ج۷، ص۲۳۳۶.
- ↑ ر. ک: علی بن ابراهیم قمی، تفسیر قمی، ج۲، ص۲۱؛ محمد بن مسعود عیاشی، کتاب التفسیر، ج۲، ص۲۹۷.
- ↑ علی بن ابراهیم قمی، تفسیر قمی، ج۲، ص۳۸۰؛ محمد بن مسعود عیاشی، کتاب التفسیر، ج۲، ص۲۹۸.
- ↑ هاشمی، سید علی، ماهیت علم امام بررسی تاریخی و کلامی، ص ۸۷.