جابر بن عبدالله بن رئاب
آشنایی اجمالی
وی جابر بن عبد الله بن رئاب بن نعمان بن سنان بن عبید بن عدی بن غنم بن کعب بن سلمة خزرجی[۱] انصاری است که گاه او را «جبار»[۲] و گاه به جد منسوب کرده، «جابر بن رئاب» گویند[۳]. طوسی[۴] کنیه‌اش را «ابویاسر» بیان کرده که صحیح نیست و ابویاسر بن اخطب کسی است که در روایت جابر آمده است[۵].
او از اعضای شش نفره حاضر در عقبه اول است که از نخستین اسلام آورندگان انصار به شمار می‌روند[۶]. برخی به جای وی از عبادة بن صامت نام برده[۷] و یا اینکه بر اثر توهم و تشابه اسمی به جای فرد مورد بحث، از جابر بن عبد الله انصاری از شرکت کنندگان در عقبه اول نام برده‌اند.
جابر را مدنی و ساکن آن شهر دانسته‌اند[۸] بیان این مطلب برای یک شخص مدنی گویای این نکته است که وی در فتوحات یا حضور نداشته و از مدینه خارج نشده است و یا اینکه برخلاف بسیاری از صحابه که در مناطق فتح شده ساکن شدند، وی به مدینه بازگشت. موسی بن عقبه و عروة بن زبیر نام او را در شمار حاضران در بدر آورده‌‍‌اند[۹]. ابن سعد[۱۰] و ابن عبدالبر[۱۱] و ابن اثیر[۱۲] افزون بر حضور جابر در بدر، از شرکت او در أحد، خندق و دیگر غزوات یاد کرده‌اند.
از او نقل شده که رسول خدا (ص) در جنگ بدر هفتاد نفر از جمله عباس بن عبدالمطلب و عقیل را اسیر نمود و برای آزادی هر یک چهل اوقیه طلا مقرر فرمود[۱۳]. همچنین از جابر نقل شده است که گفت: در جنگ بدر پیامبر در نماز عصر تبسم کرد و چون از آن حضرت سؤال شد، فرمود: میکائیل (یا جبرئیل) را به همراه ملک دیگری تبسم کنان دیدم که غبار بر چهره (یا بر بال‌هایش) از میدان جنگ باز می‌گشتند[۱۴]. آگاهی بغوی[۱۵] از روایات مسند او تنها همین روایت بود که بغوی آن را نیز به دلیل ضعف وازع بن نافع در سند، رد کرده است [۱۶]. ابن عبدالبر[۱۷] نیز تنها روایتی که از جابر شناخته این است که رسول خدا (ص) آیه ﴿يَمْحُو اللَّهُ مَا يَشَاءُ وَيُثْبِتُ﴾[۱۸]. را قرائت، و آن را به رزق و روزی تفسیر کرده است[۱۹]. راوی روایت یاد شده باز وازع بن نافع است که ابن حجر[۲۰] سند این روایت را به شدت تضعیف کرده است. از دیگر روایات تفسیری او این است که می‌گوید: رسول خدا (ص) آیه ﴿لَهُمُ الْبُشْرَى فِي الْحَيَاةِ الدُّنْيَا وَفِي الْآخِرَةِ﴾[۲۱]. را به رؤیای صادقه تفسیر کرده‌اند[۲۲].
ابن قانع[۲۳] و طبرانی[۲۴] روایت دیگر او را از پیامبر چنین نقل کرده‌اند که فرمود: جبرئیل نزد من آمد و گفت: خدیجه را به خانه‌ای (در بهشت) مرصع به یاقوت و زبرجد مژده ده که نه صدایی در آن است و نه بیماری و سختی، هیثمی[۲۵] نیز این روایت را به دلیل وازع بن نافع تضعیف کرده است. تاریخ درگذشت او بیان نشده است، ولی ابن عساکر[۲۶] در روایتی وی را آخرین صحابی دانسته که در مدینه درگذشت، اما این صحیح نیست و مطلب یادشده با جابر بن عبدالله انصاری خلط شده است. شاهد آنکه در روایت یادشده فرد مورد بحث، جابر بن عبدالله بن رئاب بن حرام ذکر شده است. ابن سعد[۲۷] گوید: نسلی از جابر باقی نماند.[۲۸]
جستارهای وابسته
منابع
پانویس
- ↑ ریاب با رباب ر. ک: ابن قتیبه، عبدالله بن مسلم، المعارف، ص۳۰۸.
- ↑ واقدی، المغازی، ج۲، ص۷۲۱.
- ↑ ابن حجر، الاصابه، ج۱، ص۵۴۵ و ۵۴۶.
- ↑ طوسی، محمد بن حسن (م۴۶۰)، رجال، ص۳۲.
- ↑ بنگرید: بخاری، التاریخ الکبیر، ج۲، ص۲۰۸.
- ↑ ابن هشام، السیرة النبویه، ج۱، ص۷۲؛ ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۱، ص۱۷۰ و ج۳، ص۴۳۰؛ ابن حبان، الثقات، ج۳، ص۵۲؛ بغوی، معجم الصحابه، ج۱، ص۴۴۹.
- ↑ ابن سیدالناس، محمد بن محمد، عیون الأثر فی فنون المغازی والسیر، ج۱، ص۲۰۶.
- ↑ بغوی، معجم الصحابه، ج۱، ص۴۴۹؛ طوسی، محمد بن حسن، رجال، ص۳۲.
- ↑ ابن هشام، السیرة النبویه، ج۲، ص۳۵۶؛ ابن حبان، الثقات، ج۱، ص۲۰۰؛ ابونعیم، معرفة الصحابه، ج۲، ص۵۳۵.
- ↑ ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۳، ص۴۳۱.
- ↑ ابن عبدالبر، الاستیعاب، ج۱، ص۲۹۲.
- ↑ ابن اثیر، اسد الغابه، ج۱، ص۴۹۲.
- ↑ شامی، سبل الهدی و الرشاد، ج۴، ص۷۱.
- ↑ ابن قانع، معجم الصحابه، ج۱، ص۱۳۹؛ بغوی، معجم الصحابه، ج۱، ص۴۵۰؛ طبرانی، المعجم الکبیر، ج۲، ص۱۸۸.
- ↑ بغوی، معجم الصحابه، ج۱، ص۴۵۰-۴۵۱.
- ↑ نیز بنگرید: ابن ابی حاتم، الجرح و التعدیل، ج۲، ص۴۹۲-۴۹۳.
- ↑ ابن عبدالبر، الاستیعاب، ج۱، ص۲۹۲.
- ↑ «خداوند هر چه را بخواهد (از لوح محفوظ) پاک می‌کند و (یا در آن) می‌نویسد و لوح محفوظ نزد اوست» سوره رعد، آیه ۳۹.
- ↑ بنگرید: بخاری، التاریخ الکبیر، ج۲، ص۲۰۸؛ طبری، تاریخ طبری، ج۱، ص۱۳۸؛ ابن کثیر، ابوالفداء اسماعیل، تفسیر، ج۲، ص۵۳۸.
- ↑ فتح الباری، ج۱۳، ص۴۳۵.
- ↑ «در زندگی این جهان و در جهان واپسین نوید آنان راست» سوره یونس، آیه ۶۴.
- ↑ ابن حمید، عبد، المنتخب من مسند ابن حمید، ص۳۳۲؛ ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۳، ص۴۳۱.
- ↑ ابن قانع، معجم الصحابه، ج۱، ص۳۹۱.
- ↑ طبرانی، المعجم الأوسط، ج۲، ص۱۸۸.
- ↑ هیثمی، مجمع الزوائد، ج۹، ص۲۲۴.
- ↑ ابن عساکر، تاریخ مدینة دمشق، ج۶۲، ص۳۶۶.
- ↑ ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۳، ص۴۳۱.
- ↑ هدایت‌پناه، محمد رضا، مقاله «جابر بن عبدالله بن رئاب»، دانشنامه سیره نبوی ج۲، ص ۳۴۷ - ۳۴۸.