جاریة بن حمیل اشجعی

از امامت‌پدیا، دانشنامهٔ امامت و ولایت

آشنایی اجمالی

وی جاریة بن حمیل بن نشبة بن قرط از قبیله اشجع است که علاوه بر نسبت «اشجعی» به او «بِصاری» نیز گویند[۱] زیرا بِصار از اجداد جاریه است[۲]. ابن سعد[۳] شرح حال او را در صحابه‌ای که پیش از فتح مکه مسلمان شدند، آورده و گوید: وی اسلام دیرینی داشت "اسلم وصحب النبي قديماٌ". صحابه نویسان[۴] به نقل از طبری وی را صحابی دانسته‌اند.

ابن کلبی[۵] گوید وی در نبرد بدر حضور داشت [۶]، چنان که بلاذری [۷] و زبیدی[۸] وی را بدری دانسته‌اند، اما ابن سعد [۹] این گزارش را استوار ندانسته "ليس ذلك بثبت عندنا" و گفته است که هیچ یک از دانشمندان غیر از ابن کلبی این گزارش را نقل نکرده است. یاد نشدن نام او به این صورت در مغازی واقدی و سیره ابن هشام نظر ابن سعد را تأیید می‌کند، اما آنچه منشأ پیدایش اختلافات شده، تصحیف است؛ زیرا نام وی و پدرش به چند گونه ذکر شده است. نام وی به پنج صورت «خارجه»، «حارثه»، «جاریه»، «حربه» و «حمزة»، گفته شده و نام پدرش نیز «حمیل»، «جمیله»، «حمیر» یا «جمیل»، «جمیر»، «جمیز» و یا «خمیر» ذکر شده است[۱۰]. همین اختلاف در نام وی و پدرش سبب شده است که صحابه نویسانی مانند ابن سعد و ابن حجر شرح حال وی را در عناوین متعدد گرد آورند و او را گاه بدری بدانند و گاه آن را نپذیرند. موسی بن عقبه «حارثة بن حمیر اشجعی» را از بدری‌ها دانسته است[۱۱]. ابن اسحاق[۱۲] نیز «خارجة بن میر» و برادرش عبدالله را که هم‌پیمان اشجعی انصار بودند، از شرکت کنندگان بدر نوشته است. واقدی[۱۳] «حمزة بن حمیر» و برادرش را به عنوان دو حلیف اشجعی انصار از شرکت کنندگان بدر دانسته و گفته «حمزه» را «خارجة» نیز گفته‌اند[۱۴]. ابن ابی حاتم[۱۵] نیز «حمزة بن جمیر» را فردی ناشناخته و از شرکت کنندگان بدر دانسته است. همه موارد یاد شده اشاره به یک فرد دارد. ابونعیم[۱۶] وی را از اصحاب صفه دانسته و ابن برقی شهادت وی را در غزوه أحد دانسته است[۱۷]، اما ابن سعد در عنوان «حمزة بن حمیر» وی را از شرکت کنندگان در بدر و أحد دانسته و گفته که از او نسلی باقی نماند. بنابراین تردیدی نیست که وی بدری است.[۱۸]

جستارهای وابسته

منابع

پانویس

  1. سمعانی، الأنساب ج۱، ص۳۷۹.
  2. نسب کامل وی را بنگرید: بلاذری، أنساب الأشراف، ج۱۳، ص۲۱۹؛ ابن ماکولا، الإکمال، ج۲، ص۱۲۷؛ ابن اثیر، اسد الغابه، ج۱، ص۵۰۰.
  3. ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۴، ص۲۱۱.
  4. ابن عبدالبر، الاستیعاب، ج۱، ص۳۰۰؛ ابن اثیر، اسد الغابه، ج۱، ص۵۰۰؛ ابن حجر، الاصابه، ج۱، ص۵۵۴.
  5. ابن کلبی، هشام بن محمد، جمهرة النسب، ص۴۵۵.
  6. ابن اثیر، اسد الغابه، ج۱، ص۵۰۰؛ شامی، سبل الهدی و الرشاد، ج۴، ص ۹۵.
  7. انساب، ج۱۳، ص۲۱۹.
  8. زبیدی، محمد مرتضی، تاج العروس، ج۸، ص ۳۰۰.
  9. ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۴، ص۲۱۱.
  10. ر. ک: پاورقی الإکمال، ج۲، ص۵۱۸.
  11. طبرانی، المعجم الکبیر، ج۳، ص۲۳۳.
  12. ابن اسحاق، سیره، ج۲، ص۳۵۵.
  13. واقدی، المغازی، ج۱، ص۱۶۹.
  14. ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۳، ص۴۳۴.
  15. ابن ابی حاتم، الجرح و التعدیل، ج۳، ص۲۰۹.
  16. ابونعیم، معرفة الصحابه، ج۲، ص۶۱۰.
  17. ابن حجر، الاصابه، ج۱، ص۵۵۴.
  18. داداش نژاد، منصور، مقاله «جاریة بن حمیل اشجعی»، دانشنامه سیره نبوی ج۲، ص ۳۵۵-۳۵۶.