جعال بن سراقه ضمری
آشنایی اجمالی
به وی ثعلبی و غفاری نیز گفته شده است[۱]. می‌گویند وی از تیره بنی سواد از قبیله بنی سلمه و از اوس است[۲]. نام او را «جُفّال» (تصحیف جمال)[۳] و جعیل بن سراقه نیز گفته‌اند[۴]. ابن حجر[۵] از اینکه جعیل تصغیر جعال باشد، اظهار بی‌اطلاعی کرده و احتمال داده جعیل برادر جعال باشد و شرح حال جداگانه‌ای نیز[۶] برای جعیل آورده است، ولی ابن سعد[۷] نام جعال بن سراقه را صحیح دانسته که رسول خدا a در روز خیبر نام او را به عمرو تغییر داد. مسلمانان در آن روز به مناسبت این تغییر نام چنین رجز می‌خواندند:
| سمّاهُ من بعد جُعیل عمر | وکان للبائس یوماً ظُهَر |
و در رجز «جعال» را مصغر کردند و جممیل گفتند. چنان که رسول خدا a نام او را عمرو نهاد، اما در رجز او را عُمَر می‌خواندند. ابن سعد می‌گوید: پیامبر در خواندن رجز، از بیت یاد شده، فقط واژه عمر را با آنان تکرار می‌کرد و جعال نیز این بیت را تکرار می‌نمود و می‌خندید و مسلمانان می‌دانستند او از این رجزخوانی بدش نیامده است[۸]. جعفر مرتضی[۹]، این رجز را از حسان بن ثابت و کعب بن مالک دانسته که رسول خدا a آن دو را از گفتن هر گونه شعر یا رجز منع کرده بود. بنابراین، حضرت در خواندن رجز نه تنها هیچ گونه همراهی با خوانندگان نداشت، که حسان و مالک نیز در گفتن آن رعایت اخلاق اسلامی را نکردند و معلوم است جعال با شنیدن این رجز که او را تحقیر و به «فقیر نیازمن پشتیبانی» توصیف می‌کرد، خوشحال نباشد.
جعال از مهاجران نیازمند اهل صفه، فقیر و مردی بسیار صالح و در عین حال کوچک اندام و زشت بود[۱۰] لقب اینها، یعنی طانی و اسلمی، به نظر می‌رسد اینها دو نفرند. افزون بر آنکه هیچ کدام از صحابه‌نگاران از جریر بن اوس اسلمی یاد نکرده‌اند.[۱۱]
جستارهای وابسته
- بنی سلمه (قبیله)
منابع
پانویس
- ↑ ابن شبه، تاریخ المدینة، ج۱، ص۳۴۹.
- ↑ ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۴، ص۱۸۵؛ ابن عبدالبر، الاستیعاب، ج۱، ص۳۳۸.
- ↑ ابن اثیر، اسد الغابه، ج۱، ص۵۳۷.
- ↑ ابن اثیر، اسد الغابه، ج۱، ص۵۳۷؛ ابن حجر، الاصابه، ج۱، ص۵۸۷.
- ↑ ابن حجر، الاصابه، ج۱، ص۵۸۷.
- ↑ ابن حجر، الاصابه، ج۱، ص۵۹۶.
- ↑ ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۴، ص۱۸۵.
- ↑ ابن کثیر، البدایة والنهایه، ج۴، ص۱۰۹.
- ↑ جعفر مرتضی عاملی، الصحیح من سیرة النبی الاعظم، ج۱۱، ص۱۲۲.
- ↑ واقدی، المغازی، ج۲، ص۶۷۶.
- ↑ ابوالقاسمی، عظیم، مقاله «جریر بن اوس طائی»، دانشنامه سیره نبوی ج۲، ص ۳۸۴-۳۸۵.