حبیب بن عمرو بن عمیر ثقفی

آشنایی اجمالی

وی از تیره بنوعقدة غیره، از قبیله ثقیف و از خاندان‌های متنفذ و ثروتمند آن طایفه و پدر ابومحجن، شاعر معروف ثقیف است^[۱]. ابن حجر^[۲] شرح حالش را در قسم ویژه صحابه آورده است، اما ابن اثیر^[۳] و ذهبی^[۴] در صحابی بودن وی تردید کرده‌اند. گفته شده آیه ﴿يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا اتَّقُوا اللَّهَ وَذَرُوا مَا بَقِيَ مِنَ الرِّبَا إِنْ كُنْتُمْ مُؤْمِنِينَ﴾^[۵]. درباره برخی ثقفیان مانند مسعود، «حبیب»، ربیعه و عبدیالیل فرزندان عمرو بن عمیر که ربا می‌گرفتند نازل شده است. براساس این گزارش در عصر جاهلی میان بنو عمرو بن عمیر از ثقیف و بنوالمغیره از مخزوم مناسبات ربوی برقرار بود. پس از پذیرش اسلام از سوی ثقیف، آنان مبلغ ربای خود را از بنومخزوم طلب کردند، اما مخزومیان به دلیل آنکه اسلام ربا را تحریم و ملغی کرده بود، حاضر به پرداخت آن نشدند. فرماندار مکه عتاب بن اسید موضوع را در نامه‌ای به رسول خدا (ص) گزارش داد. در پی این حوادث آیه یادشده نازل شد و گرفتن ربا را تحریم کرد^[۶].

منابع شیعی نزول این آیه را درباره خالد بن ولید مخزومی می‌دانند. براساس این گزارش خالد بن ولید به رسول خدا (ص) عرض کرد، پدرش ربایی از ثقیف طلب داشته و هنگام مرگ به وی وصیت کرده که آن را استیفا نماید. پس از این سخن آیه نازل شد و گرفتن ربا را تحریم کرد^[۷].

آنچه این دو گزارش بر آن اتفاق دارند، اختلافی است که میان بنو مخزوم و بنو عمرو در پرداخت ربا پیش آمده است که بنا بر گزارش اول رباگیران ثقفیان بودند و بنا بر گزارش دوم بنومخزوم. با توجه به گزارش‌های موجود در سیره نبوی، طایفه ثقیف بیشتر از مال ربوی بهره می‌برد و در آستانه پذیرش اسلام نیز نگران الغای مناسبات ربوی در آیین جدید بود^[۸]. بنابراین گزارش اول که رباگیران را از اهل ثقیف می‌داند، با گزارش‌های دیگر همخوان است.^[۹]

جستارهای وابسته

منابع

داداش‌نژاد، منصور، مقاله «حبیب بن عمرو بن عمیر ثقفی»، دانشنامه سیره نبوی ج۲

پانویس

↑ ر. ک: ابن سلام، کتاب النسب، ص۲۶۷؛ ابن حزم، جمهرة أنساب العرب، ص۲۶۸.
↑ ابن حجر، الاصابه، ج۲، ص۱۹.
↑ ابن اثیر، اسد الغابه، ج۱، ص۶۷۸.
↑ ذهبی، تجرید أسماء الصحابه، ج۱، ص۱۱۸.
↑ «ای مؤمنان! از خداوند پروا کنید و اگر مؤمنید آنچه از ربا که باز مانده است رها کنید» سوره بقره، آیه ۲۷۸.
↑ مقاتل بن سلیمان، تفسیر مقاتل بن سلیمان، ج۱، ص۱۴۹؛ طبری، تاریخ، ج۳، ص۱۴۶؛ ابویعلی موصلی، احمد بن علی، المسند، ج۵، ص۷۵.
↑ قمی، علی بن ابراهیم، تفسیر القمی، ج۱، ص۹۳؛ طوسی، محمد بن حسن، التبیان فی تفسیر القرآن، ج۲، ص۳۶۶؛ طبرسی، علی بن فضل، مجمع البیان، ج۲، ص۲۱۰.
↑ واقدی، المغازی، ج۳، ص۹۷۰.
↑ داداش‌نژاد، منصور، مقاله «حبیب بن عمرو بن عمیر ثقفی»، دانشنامه سیره نبوی ج۲، ص ۵۳۱.

[1] ر. ک: ابن سلام، کتاب النسب، ص۲۶۷؛ ابن حزم، جمهرة أنساب العرب، ص۲۶۸.

[2] ابن حجر، الاصابه، ج۲، ص۱۹.

[3] ابن اثیر، اسد الغابه، ج۱، ص۶۷۸.

[4] ذهبی، تجرید أسماء الصحابه، ج۱، ص۱۱۸.

[5] «ای مؤمنان! از خداوند پروا کنید و اگر مؤمنید آنچه از ربا که باز مانده است رها کنید» سوره بقره، آیه ۲۷۸.

[6] مقاتل بن سلیمان، تفسیر مقاتل بن سلیمان، ج۱، ص۱۴۹؛ طبری، تاریخ، ج۳، ص۱۴۶؛ ابویعلی موصلی، احمد بن علی، المسند، ج۵، ص۷۵.

[7] قمی، علی بن ابراهیم، تفسیر القمی، ج۱، ص۹۳؛ طوسی، محمد بن حسن، التبیان فی تفسیر القرآن، ج۲، ص۳۶۶؛ طبرسی، علی بن فضل، مجمع البیان، ج۲، ص۲۱۰.

[8] واقدی، المغازی، ج۳، ص۹۷۰.

[9] داداش‌نژاد، منصور، مقاله «حبیب بن عمرو بن عمیر ثقفی»، دانشنامه سیره نبوی ج۲، ص ۵۳۱.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]

[۹]