حبیب بن وهب انصاری در قرآن
این مدخل زیرشاخهٔ بحث حبیب بن وهب انصاری است. حبیب بن وهب انصاری از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: حبیب بن وهب انصاری در قرآن - حبیب بن وهب انصاری در تاریخ اسلامی - پرسش مرتبط نداردمقدمه
نام و کنیه او در منابع به صورت‌های گوناگون آمده است.[۱] برخی او را از انصار شمرده‌اند؛[۲] ولی ابن‌حجر با توجّه به نقلی که اسلامِ او را در زمان صلح حدیبیه دانسته، انصاری بودن او را نمی‌پذیرد؛ به این دلیل که تمام انصار، پیش از صلح حدیبیه مسلمان شده بودند و بر آن است که شاید هم‌پیمان با انصار بوده باشد.[۳] از شواهد و قراین بر می‌آید که وی، پیش از صلح حدیبیه مسلمان و ساکن مکّه بود و پس از آن، و حذف مادّه سوم آن "بازگرداندن کسانی که از مکّه به مدینه می‌گریزند به وسیله پیامبر" به مدینه آمد و به حضور حضرت رسید؛ در هر صورت، او از صحابه پیامبر (ص) به شمار می‌آید و نظر ابن‌حبان که او را از تابعان شمرده[۴] قابل اعتنا نیست.
بعضی او را به قبیله کنانه یا قارَه منسوب می‌دانند؛[۵] امّا گویا وی هم‌پیمان عقبه بن حارث بن عامر قریشی از بنی‌نوفل بوده [۶] و چون پس از رحلت پیامبر (ص) به شام رفت؛ از شامیان به شمار می‌آید.[۷] ابوجمعه، بعدها راهی مصر شد [۸] و گویا در فتح آن شرکت داشت.[۹] ابن‌حجر به نقل از بخاری، درگذشت او را بین سال‌های ۷۰ تا ۸۰ هجری دانسته است.[۱۰]
بعضی مفسّران معتقدند که آیه ﴿هُمُ الَّذِينَ كَفَرُوا وَصَدُّوكُمْ عَنِ الْمَسْجِدِ الْحَرَامِ وَالْهَدْيَ مَعْكُوفًا أَنْ يَبْلُغَ مَحِلَّهُ وَلَوْلَا رِجَالٌ مُؤْمِنُونَ وَنِسَاءٌ مُؤْمِنَاتٌ لَمْ تَعْلَمُوهُمْ أَنْ تَطَئُوهُمْ فَتُصِيبَكُمْ مِنْهُمْ مَعَرَّةٌ بِغَيْرِ عِلْمٍ لِيُدْخِلَ اللَّهُ فِي رَحْمَتِهِ مَنْ يَشَاءُ لَوْ تَزَيَّلُوا لَعَذَّبْنَا الَّذِينَ كَفَرُوا مِنْهُمْ عَذَابًا أَلِيمًا﴾[۱۱] در باره او و عده‌ای دیگر نازل شده است [۱۲]. از وی روایتی موجود است که برخی مفسّران، آن را در ذیل آیه پیشین نقل کرده‌اند. این روایت نه تنها با معنای آیه هماهنگی ندارد، بلکه گویا که رابطه‌ای با شأن نزول آن نیز نداشته باشد. او می‌گوید: ما نیم‌روزی بر ضدّ پیامبر جنگیدیم و نیم دیگر با او همراه شدیم و آیه ﴿هُمُ الَّذِينَ كَفَرُوا وَصَدُّوكُمْ عَنِ الْمَسْجِدِ الْحَرَامِ وَالْهَدْيَ مَعْكُوفًا أَنْ يَبْلُغَ مَحِلَّهُ وَلَوْلَا رِجَالٌ مُؤْمِنُونَ وَنِسَاءٌ مُؤْمِنَاتٌ لَمْ تَعْلَمُوهُمْ أَنْ تَطَئُوهُمْ فَتُصِيبَكُمْ مِنْهُمْ مَعَرَّةٌ بِغَيْرِ عِلْمٍ لِيُدْخِلَ اللَّهُ فِي رَحْمَتِهِ مَنْ يَشَاءُ لَوْ تَزَيَّلُوا لَعَذَّبْنَا الَّذِينَ كَفَرُوا مِنْهُمْ عَذَابًا أَلِيمًا﴾[۱۳] درباره ما نازل شده است.[۱۴] در منابع، به زمان این رویداد که در کدام جنگ بوده، اشاره‌ای نشده است.[۱۵]
منابع
پانویس
- ↑ الاستیعاب، ج ۴، ص ۱۸۷؛ اسدالغابه، ج ۶، ص ۵۱؛ تهذیب‌التهذیب، ج ۱۲، ص ۵۲.
- ↑ الاستیعاب، ج ۴، ص ۱۸۷؛ اسدالغابه، ج ۶، ص ۵۱.
- ↑ الاصابه، ج ۷، ص ۵۶.
- ↑ تهذیب‌التهذیب، ج ۱۲، ص ۵۲.
- ↑ الجرح و التعدیل، ج ۳، ص ۱۰۲.
- ↑ فتوح المصر و المغرب، ص ۱۰۹.
- ↑ الاستیعاب، ج ۴، ص ۱۸۷؛ تهذیب التهذیب، ج ۱۲، ص ۵۲.
- ↑ الطبقات، ج ۷، ص ۳۵۲.
- ↑ الاصابه، ج ۷، ص ۵۶.
- ↑ الاصابه، ج ۷، ص ۵۷.
- ↑ «آنانند که کفر ورزیدند و شما را از مسجد الحرام باز داشتند و نگذاشتند قربانی بازداشته به قربانگاه خود برسد و اگر مردان و زنان مؤمنی که آنان را نمی‌شناسید (در میان آنان) نبودند- که بیم می‌رود پایمالشان کنید و ندانسته خونبهایی از ایشان به گردن شما افتد- (فرمان حمله به مکّه را می‌دادیم) تا خداوند هر که را خواهد در بخشایش خویش درآورد؛ اگر (مؤمنان و کافران) از هم جدا می‌بودند، کافران از آنان را عذابی دردناک می‌کردیم» سوره فتح، آیه ۲۵.
- ↑ ابن‌کثیر، ج ۴، ص ۲۰۸؛ الدرّالمنثور، ج ۷، ص ۵۳۴.
- ↑ «آنانند که کفر ورزیدند و شما را از مسجد الحرام باز داشتند و نگذاشتند قربانی بازداشته به قربانگاه خود برسد و اگر مردان و زنان مؤمنی که آنان را نمی‌شناسید (در میان آنان) نبودند- که بیم می‌رود پایمالشان کنید و ندانسته خونبهایی از ایشان به گردن شما افتد- (فرمان حمله به مکّه را می‌دادیم) تا خداوند هر که را خواهد در بخشایش خویش درآورد؛ اگر (مؤمنان و کافران) از هم جدا می‌بودند، کافران از آنان را عذابی دردناک می‌کردیم» سوره فتح، آیه ۲۵.
- ↑ ابن‌کثیر، ج ۴، ص ۲۰۸.
- ↑ الهی‌زاده، محمد حسن، مقاله «ابوجمعه»، دائرةالمعارف قرآن کریم، ج۱، ص 637-638.