حزم بن ابی‌کعب انصاری

آشنایی اجمالی

با توجه به اینکه نسبت وی را سلمی^[۱] و انصاری^[۲] و مدنی^[۳] گفته‌اند، احتمال دارد از بنولمه، از قبیله خزرج^[۴] باشد. برخی وی را از اصحاب رسول خدا(ص) دانسته‌اند، اما مستند صحابی بودن وی را نقل نمی‌کنند^[۵]. مستند صحابی بودن حزم، روایتی است بر پایه آن روزی حزم در نماز جماعتی به امامت معاذ بن جبل شرکت کرد، ولی چون معاذ سوره بقره را شروع کرد، نماز خود را خارج از جماعت خوانده و برگشته بود. فردای آن روز معاذ، خدمت پیامبر(ص) رسید و ماجرای ترک جماعت حزم را برای حضرت بیان کرد و حزم را متهم به بدعت نمود. وقتی حزم خدمت پیامبر(ص) رسید و سبب کارش را طولانی بودن سوره بقره عنوان کرد، رسول خدا(ص) به معاذ فرمود: فتنه‌انگیزی مکن؛ زیرا در نماز افراد ناتوان و سال‌خورده و کسانی که به حاجتی نیاز پیدا می‌کنند هم حضور دارند^[۶]. این داستان را به خطا درباره کعب بن ابی حزه هم گفته‌اند^[۷]. در برخی روایات آمده است که نام این فرد، حزام^[۸] یا حرام^[۹] بوده است. ابن حجر^[۱۰] می‌گوید: ابن لهیعه (عبدالله بن لهیعة، م ۱۶۴) همین روایت را ذکر کرده و راوی را حازم دانسته است، اما گویا تصحیفی در اینجا رخ داده است. وی در ادامه می‌افزاید: احمد و نسائی و ابویعلی (ابویعلی موصلی، م۳۰۷ صاحب کتاب مسند) و ابن سکن (ابوعلی سعید بن عثمان بغدادی، م ۳۵۳ مؤلف کتاب الصحابه) نیز این روایت را آورده‌اند و نام راوی را «حرام» گفته‌اند و به همین دلیل برخی گمان کرده‌اند که وی حرام بن ملحان است، اما چنین نسبتی صحیح به نظر نمی‌رسد و احتمالا حزام به حرام تصحیف شده است. اضافه بر کلام ابن حجر، با توجه به اینکه مشهور کتاب‌های صحابه نگاری نام حزم بن ابی کعب را آورده‌اند و روایت یادشده را ذیل نام وی ذکر می‌کنند به نظر می‌رسد حزم به حرام تصحیف شده باشد^[۱۱].

جستارهای وابسته

خزرج (قبیله)

منابع

ابوالقاسمی، عظیم، مقاله «حزم بن ابی کعب انصاری»، دانشنامه سیره نبوی ج۳

پانویس

↑ بنگرید: ابن عبدالبر، الاستیعاب، ج۱، ص۳۹۶، مدخل حرام بن ابی کعب و ابن حجر، تقریب التهذیب، ج۱، ص۱۹۷.
↑ ابن حبان، تاریخ الصحابه، ص۸۰؛ ابونعیم، معرفة الصحابه، ج۲، ص۸۶۶؛ ابن عبدالبر، الاستیعاب، ج۱، ص۳۹۶ و ۴۵۰، مدخل حرام بن ابی کعب؛ ابن اثیر، اسد الغابه، ج۲، ص۴؛ ابن حجر، الاصابه، ج۲، ص۵۳.
↑ ابونعیم، معرفة الصحابه، ج۲، ص۸۶۶؛ مزی، تهذیب الکمال، ج۵، ص۵۹۰.
↑ ابن ماکولا، الأکمال، ج۴، ص۳۳۴.
↑ ابن حبان، تاریخ الصحابه، ص۸۰؛ ابن ابی حاتم، الجرح و التعدیل، ج۳، ص۲۹۳؛ مزی، تهذیب الکمال، ج۵، ص۵۹۰.
↑ بنگرید: بخاری، التاریخ الکبیر، ج۳، ص۱۱۰؛ ابونعیم، معرفة الصحابه، ج۲، ص۸۶۶؛ بیهقی، السنن، ج۳، ص۱۱۷؛ ابن عبدالبر، الاستیعاب، ج۱، ص۴۵۰؛ ابن حجر، الاصابه، ج۲، ص۵۴.
↑ ابن حجر، الاصابه، ج۵، ص۴۹۲.
↑ بنگرید: ابونعیم، معرفة الصحابه، ج۲، ص۸۶۶؛ ابن عبدالبر، الاستیعاب، ج۱، ص۴۵۱.
↑ ابن عبدالبر، الاستیعاب، ج۱، ص۳۹۶؛ ابن اثیر، اسد الغابه، ج۱، ص۷۱۱.
↑ ابن حجر، فتح الباری، ج۲، ص۱۶۲.
↑ ابوالقاسمی، عظیم، مقاله «حزم بن ابی کعب انصاری»، دانشنامه سیره نبوی ج۳، ص۴۴.

[1] بنگرید: ابن عبدالبر، الاستیعاب، ج۱، ص۳۹۶، مدخل حرام بن ابی کعب و ابن حجر، تقریب التهذیب، ج۱، ص۱۹۷.

[2] ابن حبان، تاریخ الصحابه، ص۸۰؛ ابونعیم، معرفة الصحابه، ج۲، ص۸۶۶؛ ابن عبدالبر، الاستیعاب، ج۱، ص۳۹۶ و ۴۵۰، مدخل حرام بن ابی کعب؛ ابن اثیر، اسد الغابه، ج۲، ص۴؛ ابن حجر، الاصابه، ج۲، ص۵۳.

[3] ابونعیم، معرفة الصحابه، ج۲، ص۸۶۶؛ مزی، تهذیب الکمال، ج۵، ص۵۹۰.

[4] ابن ماکولا، الأکمال، ج۴، ص۳۳۴.

[5] ابن حبان، تاریخ الصحابه، ص۸۰؛ ابن ابی حاتم، الجرح و التعدیل، ج۳، ص۲۹۳؛ مزی، تهذیب الکمال، ج۵، ص۵۹۰.

[6] بنگرید: بخاری، التاریخ الکبیر، ج۳، ص۱۱۰؛ ابونعیم، معرفة الصحابه، ج۲، ص۸۶۶؛ بیهقی، السنن، ج۳، ص۱۱۷؛ ابن عبدالبر، الاستیعاب، ج۱، ص۴۵۰؛ ابن حجر، الاصابه، ج۲، ص۵۴.

[7] ابن حجر، الاصابه، ج۵، ص۴۹۲.

[8] بنگرید: ابونعیم، معرفة الصحابه، ج۲، ص۸۶۶؛ ابن عبدالبر، الاستیعاب، ج۱، ص۴۵۱.

[9] ابن عبدالبر، الاستیعاب، ج۱، ص۳۹۶؛ ابن اثیر، اسد الغابه، ج۱، ص۷۱۱.

[10] ابن حجر، فتح الباری، ج۲، ص۱۶۲.

[11] ابوالقاسمی، عظیم، مقاله «حزم بن ابی کعب انصاری»، دانشنامه سیره نبوی ج۳، ص۴۴.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]

[۹]

[۱۰]

[۱۱]