شورش عجیف بن عنبسه

شورش عجیف بن عنبسه از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: شورش عجیف بن عنبسه در تاریخ اسلامی - پرسش مرتبط ندارد

شورش عجیف بن عنبسه و عباس بن مأمون

پیروزی‌های پی در پی ترکان چنان توجه معتصم و دستگاه خلافت را جلب کرد که اعراب و ایرانیان تصور کردند که خلیفه کوشش‌های آنان را ندیده گرفته است. از این‌رو، آنان به‌تدریج به جنب و جوش افتادند و به کارشکنی و فتنه‌انگیزی پرداختند؛ از جمله عُجیف بن عَنبسه، که خود از سرداران نامدار معتصم بود، چون دید که خلیفه ترکان را عطای بسیار می‌دهد و اعراب را محروم می‌کند، در صدد برآمد که معتصم و افشین و اشناس و دیگر سرداران ترک را از میان بردارد و عباس بن مأمون را برانگیخت تا بر ضد عموی خود برخیزد و خلافت را به دست گیرد. بزرگان عرب نیز از این تصمیم استقبال کردند و قرار گذاشتند که هنگام بازگشت از عموریه، توطئه خود را عملی سازند؛ اما معتصم که از این طرح و نقشه اطلاع یافته بود، به افشین فرمان داد که عباس بن مأمون را در بند کند؛ سپس در روزی بسیار گرم، غذایی پرنمک به او خورانید و آب از وی بازگرفت تا از فرط تشنگی جان سپرد. همچنین، به فرمان معتصم، عجیف بن عنبسه را - که سبب نافرمانی عباس شده بود- در بند کردند و دهانش را با نمد بدوختند و در نزدیکی نصیبین به قتل رساندند. با آنکه معتصم این توطئه را در نطفه خفه کرد، از نتایج نامطلوب آن در امان نماند؛ زیرا این موضوع سبب شد که وی از دیگر سرداران عرب نیز به‌کلی ناامید گردد و نام آنان را از دفتر عطا حذف نماید که این فرمان، شورش‌های دیگری در شام و مصر در پی داشت؛ چنانکه اعراب مصر نیز، به رهبری یحیی بن الوزیر، بشوریدند اما ترکان مقاومت آنان را در هم شکستند و سیادت اعراب را بر مصر تا مدت‌ها برانداختند. پس از آن، دولت طولونیان که اولین دولت مستقل ترکان در قلمرو اسلامی است در آن دیار تأسیس و به‌تدریج، مصر از پیکر خلافت عباسی جدا شد..

منابع

1. خضری، سید احمد رضا، تاریخ خلافت عباسی از آغاز تا پایان آل بویه