عوامل ایمان
عوامل ایمان از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: عوامل ایمان در قرآن - عوامل ایمان در حدیث - عوامل ایمان در نهج البلاغه - عوامل ایمان در کلام اسلامی - عوامل ایمان در عرفان اسلامی - پرسش‌های مرتبطمقدمه
- مراد از "عوامل ایمان" چیزهایی است که در انسان، ایمان می‌آفرینند و مایه بالندگی و شکوفایی آن‌اند. مهم‌ترین آنها عبارت‌اند از:
- تفکر در هستی: اندیشیدن در پدیده‌های بی‌شمار هستی و به ویژه انسان از مهم‌ترین عوامل ایمان است. قرآن کریم نیز در آیات پرشماری، انسان را به اندیشه در هستی و از جمله خود، فراخوانده است[۱]. مطالعه تاریخ زندگی گذشتگان و سرگذشت ملل مختلف نیز می‌تواند ایمان به خدا و معاد و نبوت را در جان انسان بنشاند و از این رو است که آیات بسیاری از قرآن، انسان‌ها را بدین کار دعوت می‌کنند[۲][۳].
- تدبر در قرآن و سنت: مراد، اندیشیدن درباره آیات و آموزه‌های قرآنی، احادیث و سیره پیامبر اسلام (ص) و جانشینان معصوم او (ع) است. به گواهی تاریخ، بسیاری کسان از گذر شنیدن آیات قرآن و تأمل در کلام الهی و سخنان و سیره پیشوایان اسلام، از گمراهی و تباهی رهیده‌اند و به هدایت و ایمان راه یافته‌اند. ماجرای فضیل عیاض، پادشاه حبشه و بشر حافی از نمونه‌های این حقیقت است[۴].
- سختی‌ها و مصیبت‌ها: به همان پایه که رفاه و عیش و نوش و تن‌پروری، آدمی را از بندگی خدا و تعالیم انبیا و حقیقت باز می‌دارد، سختی‌ها و مصیبت‌ها و زلزله و جنگ و طوفان و ... آدمی را به سوی خدا می‌کشاند و غبار غفلت از فطرت او بر می‌گیرد و دفینه ایمانش را آشکار می‌سازد. در قرآن کریم نیز آیاتی بر این حقیقت اشارت برده‌اند. بنابر آیات قرآنی، خداوند امت‌ها را به رنج و زیان می‌اندازد تا به خود آیند و در پیشگاه او به تضرع و لابه افتند و ایمان در جانشان پای گیرد[۵][۶].
- تبلیغ دینی: یعنی فراخواندن مردم به دست و زبان به سوی ایمان و درستکاری. بنیان رسالت پیامبران بر این بوده است که مردم را به توحید و معاد فراخوانند و از حقایق دینی آگاهشان سازند. تبلیغ وسیله‌ای کارساز برای بالندگی ایمان است. ایمان به حقایق دینی در جان و فطرت انسان جای دارد و اگر تبلیغ به گونه‌ای درست و پخته و از سر اخلاص انجام گیرد، اثری به سزا در احیای ایمان دارد. قرآن کریم نیز بر این حقیقت مُهر تأیید می‌نهد و می‌فرماید: "ای پیامبر! بگو: روش من و پیروانم این است که آگاهانه مردمان را به سوی خدا بخوانیم و خداوند از هر عیبی منزه است ..."[۷][۸].
- امداد الهی: از اسباب بسیار مهم ایمان، هدایت و دستگیری از ناحیه خود خداوند است. قرآن در این باره خطاب به پیامبر (ص) می‌فرماید: "بر تو منت می‌نهند که اسلام آورده‌اند؛ بگو: اسلام خویش را بر من منت منهید که خداوند بر شما منت نهاده است و شما را به ایمان راه نموده است ..."[۹]. همچنین می‌فرماید: "ای پیامبر! تو هر که را بخواهی، هدایت نتوانی کرد؛ بلکه خداوند هر که را خواهد، هدایت کند و او به راه یافتگان آگاه‌تر است"[۱۰][۱۱].
منابع
پانویس
- ↑
إِنَّ فِي خَلْقِ السَّمَاوَاتِ وَالأَرْضِ وَاخْتِلافِ اللَّيْلِ وَالنَّهَارِ لَآيَاتٍ لِّأُولِي الأَلْبَابِ الَّذِينَ يَذْكُرُونَ اللَّهَ قِيَامًا وَقُعُودًا وَعَلَىَ جُنُوبِهِمْ وَيَتَفَكَّرُونَ فِي خَلْقِ السَّمَاوَاتِ وَالأَرْضِ رَبَّنَا مَا خَلَقْتَ هَذَا بَاطِلاً سُبْحَانَكَ فَقِنَا عَذَابَ النَّارِ
؛ سوره آل عمران، آیه ۱۹۰ و ۱۹۱؛ أَفَلا يَنظُرُونَ إِلَى الإِبِلِ كَيْفَ خُلِقَتْ وَإِلَى السَّمَاء كَيْفَ رُفِعَتْ وَإِلَى الْجِبَالِ كَيْفَ نُصِبَتْ وَإِلَى الأَرْضِ كَيْفَ سُطِحَتْ؛ سوره غاشیه، آیه ۲۰- ۱۷؛ قُتِلَ الإِنسَانُ مَا أَكْفَرَهُ مِنْ أَيِّ شَيْءٍ خَلَقَهُ مِن نُّطْفَةٍ خَلَقَهُ فَقَدَّرَهُ ؛ سوره عبس، آیه ۱۹- ۱۷؛ سَنُرِيهِمْ آيَاتِنَا فِي الآفَاقِ وَفِي أَنفُسِهِمْ حَتَّى يَتَبَيَّنَ لَهُمْ أَنَّهُ الْحَقُّ أَوَلَمْ يَكْفِ بِرَبِّكَ أَنَّهُ عَلَى كُلِّ شَيْءٍ شَهِيدٌ؛ سوره فصلت، آیه ۵۳؛ فَلْيَنظُرِ الإِنسَانُ مِمَّ خُلِقَ خُلِقَ مِن مَّاء دَافِقٍ يَخْرُجُ مِن بَيْنِ الصُّلْبِ وَالتَّرَائِبِ إِنَّهُ عَلَى رَجْعِهِ لَقَادِرٌ ؛ سوره طارق، آیه ۸- ۵.
- ↑ يَعْلَمُونَ ظَاهِرًا مِّنَ الْحَيَاةِ الدُّنْيَا وَهُمْ عَنِ الآخِرَةِ هُمْ غَافِلُونَ أَوَلَمْ يَتَفَكَّرُوا فِي أَنفُسِهِمْ مَا خَلَقَ اللَّهُ السَّمَاوَاتِ وَالأَرْضَ وَمَا بَيْنَهُمَا إِلاَّ بِالْحَقِّ وَأَجَلٍ مُّسَمًّى وَإِنَّ كَثِيرًا مِّنَ النَّاسِ بِلِقَاء رَبِّهِمْ لَكَافِرُونَ أَوَلَمْ يَسِيرُوا فِي الأَرْضِ فَيَنظُرُوا كَيْفَ كَانَ عَاقِبَةُ الَّذِينَ مِن قَبْلِهِمْ كَانُوا أَشَدَّ مِنْهُمْ قُوَّةً وَأَثَارُوا الأَرْضَ وَعَمَرُوهَا أَكْثَرَ مِمَّا عَمَرُوهَا وَجَاءَتْهُمْ رُسُلُهُم بِالْبَيِّنَاتِ فَمَا كَانَ اللَّهُ لِيَظْلِمَهُمْ وَلَكِن كَانُوا أَنفُسَهُمْ يَظْلِمُونَ ؛ سوره روم، آیه ۹- ۷؛ وَقَالَ فِرْعَوْنُ يَا أَيُّهَا الْمَلَأُ مَا عَلِمْتُ لَكُم مِّنْ إِلَهٍ غَيْرِي فَأَوْقِدْ لِي يَا هَامَانُ عَلَى الطِّينِ فَاجْعَل لِّي صَرْحًا لَّعَلِّي أَطَّلِعُ إِلَى إِلَهِ مُوسَى وَإِنِّي لَأَظُنُّهُ مِنَ الْكَاذِبِينَ وَاسْتَكْبَرَ هُوَ وَجُنُودُهُ فِي الأَرْضِ بِغَيْرِ الْحَقِّ وَظَنُّوا أَنَّهُمْ إِلَيْنَا لا يُرْجَعُونَ فَأَخَذْنَاهُ وَجُنُودَهُ فَنَبَذْنَاهُمْ فِي الْيَمِّ فَانظُرْ كَيْفَ كَانَ عَاقِبَةُ الظَّالِمِينَ؛
سوره قصص، آیه ۳۸ و ۴۰.
- ↑ فرهنگ شیعه، ص 346.
- ↑ فرهنگ شیعه، ص 346.
- ↑ وَمِنَ الأَنْعَامِ حَمُولَةً وَفَرْشًا كُلُواْ مِمَّا رَزَقَكُمُ اللَّهُ وَلاَ تَتَّبِعُواْ خُطُوَاتِ الشَّيْطَانِ إِنَّهُ لَكُمْ عَدُوٌّ مُّبِينٌ ؛ سوره انعام، آیه ۱۴۲؛ وَمَا أَرْسَلْنَا فِي قَرْيَةٍ مِّن نَّبِيٍّ إِلاَّ أَخَذْنَا أَهْلَهَا بِالْبَأْسَاء وَالضَّرَّاء لَعَلَّهُمْ يَضَّرَّعُونَ؛ سوره اعراف، آیه ۹۴؛ وَلَنَبْلُوَنَّكُمْ بِشَيْءٍ مِّنَ الْخَوْفْ وَالْجُوعِ وَنَقْصٍ مِّنَ الأَمْوَالِ وَالأنفُسِ وَالثَّمَرَاتِ وَبَشِّرِ الصَّابِرِينَ؛ سوره بقره، آیه ۱۵۵.
- ↑ فرهنگ شیعه، ص 346.
- ↑ قُلْ هَذِهِ سَبِيلِي أَدْعُو إِلَى اللَّهِ عَلَى بَصِيرَةٍ أَنَاْ وَمَنِ اتَّبَعَنِي وَسُبْحَانَ اللَّهِ وَمَا أَنَاْ مِنَ الْمُشْرِكِينَ؛سوره یوسف، آیه ۱۰۸.
- ↑ فرهنگ شیعه، ص 346.
- ↑ يَمُنُّونَ عَلَيْكَ أَنْ أَسْلَمُوا قُل لّا تَمُنُّوا عَلَيَّ إِسْلامَكُم بَلِ اللَّهُ يَمُنُّ عَلَيْكُمْ أَنْ هَدَاكُمْ لِلإِيمَانِ إِن كُنتُمْ صَادِقِينَ ؛ سوره حجرات، آیه ۱۷.
- ↑ إِنَّكَ لا تَهْدِي مَنْ أَحْبَبْتَ وَلَكِنَّ اللَّهَ يَهْدِي مَن يَشَاء وَهُوَ أَعْلَمُ بِالْمُهْتَدِينَ ؛ سوره قصص، آیه ۵۶.
- ↑ فرهنگ شیعه، ص 347.
