مشعرالحرام در قرآن
این مدخل زیرشاخهٔ بحث مشعرالحرام است. مشعرالحرام از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: مشعرالحرام در قرآن - پرسش مرتبط نداردعلت نامگذاری
﴿... فَاذْكُرُوا اللَّهَ عِنْدَ الْمَشْعَرِ الْحَرَامِ...﴾[۱]. مشعرالحرام، دومین موقف حج است. «در مورد نامگذاری مشعرالحرام به این نام نیز گفته‌اند که آنجا مرکزی است برای شعائر حج و نشانه‌ای از این مراسم عظیم و پرشکوه و آسمانی[۲] مشعر از ماده «شعور» است[۳] یادآوری می‌شود: «مشعر، بیابان معروفی است ما بین منا و عرفات، آن را مشعر گفته‌اند زیرا محل معین و معلومی است برای قسمتی از اعمال حج که مبین نماز، دعا و غیره باشد»[۴] و تعبیر به مشعرالحرام برای این است که داخل در حد حرم است[۵] و از لحاظ جغرافیایی پیوسته به منی است[۶].[۷]
مزدلفه چرا خوانده شده است؟
تاریخ مکه المکرمه قدیماً و حدیثاً علت مزدلفه خواندن مشعرالحرام را نزول مردم در آن در نصف شب می‌داند و حد آن را بعد از وادی محسر تا مأزمین بر می‌شمارد[۸]. تفسیر درخشان نیز متذکر می‌شود: تسمیه به مزدلفه برای این است که در آنجا تقرب به عبادت می‌جویند و یا برای اینکه آن مکان نزدیک به منا و مکه است اگر زلفی به معنی قرب و نزدیکی باشد یا برای این است که شب در این مکان می‌مانند اگر از زلفا من اللیل باشد[۹] تفسیر خسروی هم نظری شنیدنی و خواندنی در این خصوص دارد: مزدلفه برای اینکه جبرئیل(ع) به ابراهیم(ع) گفت: «ازْدَلِفْ إِلَى الْمَشْعَرِ»[۱۰].
آیه صد و نود و هشتم سوره بقره «دلالت بر وجود توقف در مشعر الحرام (مزدلفه) دارد»[۱۱]. دکتر محمد قریب در این باره می‌نویسد: «مزدلفه از «از دلاف» به معنی جمع و قرب و نزدیکی است چون در مشعر دو نماز در یک جا خوانده می‌شود یا حاجیان در این مکان مجتمع و نزدیک به هم عبادت می‌کنند و یا به سبب اجتماع آدم و حوا در این محل؛ لذا به نام «مزدلفه» نامیده شد و نیز جبرئیل به ابراهیم گفت: «ازْدَلِفْ إِلَى الْمَشْعَرِ الْحَرَامِ»: به مشعر الحرام نزدیک شو؛ لذا به نام مزدلفه خوانده شد[۱۲] و[۱۳]. برخی پژوهشگران در مورد نامگذاری محدوده مزدلفه معتقداند: نامگذاری این نقطه به مزدلفه، یعنی محل ازدحام مردم، به دلیل اجتماع تمامی حجاج در شب دهم ذی حجه در آنجاست[۱۴].[۱۵]
در مشعر الحرام
به جاست در اینجا به آنچه که در مزدلفه یا مشعر الحرام روی می‌دهد اشاره‌ای داشته باشیم. «حجاج در راه بازگشت از عرفات به سوی مکه، از وادی مأزمین می‌گذرند که میان دو کوه است. «مأزم» به معنای تنگ و به عبارت دیگر، تنگه است، این اشاره به دو راه رفت و برگشت تنگ این ناحیه دارد. حاجی با عبور از این وادی، به مزدلفه یا سرزمین مشعر الحرام می‌رسد و در سوی دیگر مشعر الحرام، یعنی سمت منا وادی محسر قرار دارد که با گذار از آن وادی کوچک، وارد منی می‌شود»[۱۶].[۱۷]
محل مشعر الحرام
گرچه عبارات و جملات؛ برای موضوع مشعر الحرام مختلف است اما هیچ‌کدام تفاوت در اصل مکان ندارد لذا بجاست که تعابیر مختلف آورده شود: یکی می‌نویسد: تقریباً در دو فرسخ و نیمی مکه و ما بین منی و عرفات است[۱۸] دیگری قید می‌کند: مشعرالحرام یا مزدلمه، محلی است میان عرفات و منا که پس از وادی یا دره «مئذمین» قرار دارد[۱۹]. شخص یا اشخاصی هم هستند که با استفاده از منابع، دقیق‌تر آدرس می‌دهند: مشعرالحرام یا مُزدلفه مکانی است بین عرفات و منی یا دقیق‌تر میان مُحَسَّر و مأزن. به عبارت دیگر، مزدلفه زمین وسیعی است میان کوه‌ها که مشعر الحرام در آن واقع است. یا دقیق‌تر مزدلفه به فاصله دو فرسنگی از مکه میان عرفات و منی واقع شده و مشعر الحرام در مزدلفه قرار دارد[۲۰].[۲۱]
منابع
پانویس
- ↑ «... پس در مشعر الحرام خداوند را یاد کنید.».. سوره بقره، آیه ۱۹۸.
- ↑ تفسیر نمونه، ج۲، ص۳۵.
- ↑ برگزیده تفسیر نمونه، ص۱۹۴.
- ↑ لغت‌شناسی، ص۶۱۲.
- ↑ تفسیر انوار درخشان، ج۲، ص۱۶۰.
- ↑ تفسیر هدایت، ص۳۳۵.
- ↑ فرزانه، محرم، اماکن جغرافیایی در قرآن، ص ۱۳۷.
- ↑ ر.ک: تاریخ مکه المکرمه، ص۱۱۳.
- ↑ ر.ک: تفسیر انوار درخشان، ج۲، ص۱۶۰.
- ↑ ر.ک: تفسیر خسروی، ج۱، ص۲۶.
- ↑ تفسیر المیزان، ج۲، ص۱۰۷.
- ↑ فرهنگ لغات قرآن، ج۱، ص۶۰۴.
- ↑ دانشنامه قرآن و قرآن‌پژوهی، ص۲۰۶۱.
- ↑ رسول جعفریان، آثار اسلامی مکه، ص۱۳۴.
- ↑ فرزانه، محرم، اماکن جغرافیایی در قرآن، ص ۱۳۸.
- ↑ آثار اسلامی مکه، ص۱۳۳.
- ↑ فرزانه، محرم، اماکن جغرافیایی در قرآن، ص ۱۳۹.
- ↑ تفسیر نمونه، ج۲، ص۳۳.
- ↑ تاریخ و آثار مکه، ص۱۵۱.
- ↑ ر.ک: دانشنامه قرآن و قرآن‌پژوهی، ص۲۰۶۱؛ اطلاعات قرآنی، ص۵۱۴.
- ↑ فرزانه، محرم، اماکن جغرافیایی در قرآن، ص ۱۴۰.