مصیبت در معارف و سیره سجادی

این مدخل زیرشاخهٔ بحث مصیبت است. مصیبت از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: مصیبت در قرآن - مصیبت در سیره پیامبر خاتم - مصیبت در معارف و سیره حسینی - مصیبت در فقه سیاسی - مصیبت در معارف دعا و زیارات - مصیبت در معارف و سیره سجادی - پرسش مرتبط ندارد

مقدمه

مصیبت به معنای سختی، بدبختی، نکبت و مکروهی است که به آدمی رسد. سعدی می‌نویسد: پارسایی را دیدم بر کنار دریا که زخم پلنگ داشت و به هیچ دارو به نمی‌شد. مدت‌ها در آن رنجور بود و شکر خدای عزّوجلّ علی الدّوام گفتی. پرسیدندش به شکرِ چه می‌گویی؟ گفت شکرِ آنکه به مصیبتی گرفتارم نه به معصیتی.

امام سجاد (ع)، بزرگ‌ترین مصیبت عالم را، گرفتاری انسان به اعمالی که موجب خشم و غضب خدا و عذاب عالم آخرت شود، دانسته و فرموده است: بار خدایا!... هر مکروهی در برابر خشم تو ناچیز و هر مصیبتی در برابر غضب تو سهل است. و نیز در دعای دیگری فرموده است: «اللَّهُمَّ... وَ نَعُوذُ بِكَ مِنَ الْحَسْرَةِ الْعُظْمَى، وَ الْمُصِيبَةِ الْكُبْرَى، وَ أَشْقَى الشَّقَاءِ، وَ سُوءِ الْمَآبِ، وَ حِرْمَانِ‏ الثَّوَابِ‏، وَ حُلُولِ الْعِقَابِ»؛ «بار خدایا!... از بزرگ‌ترین حسرت و سنگین‌ترین مصیبت و بدترین شوربختی‌ها و بد سرانجامی‌ها یعنی محروم شدن از ثواب آخرت و گرفتار شدن به عقاب روز رستخیز، به تو پناه می‌بریم».

امام زین‌العابدین (ع)، از خداوند قادر یکتا درخواست می‌کند که با قدرت بی‌نهایت خود هر مصیبت و رنجی را از بندگانش دفع کند و آنان را مقرون نیکی گرداند: «بار خدایا، تو بندگانت را از هر رنج و مصیبت نگه می‌داری و حسناتشان ارزانی می‌داری و هر چه خواهی کنی، که تو بر هر کاری توانایی». در نظر انسان‌های بزرگ ارزش زندگی به آسایش ظاهری و بهره‌مندی‌های مادّی صرف نیست، تا انسان به خاطر آن بخواهد از کمالات و فضایل حقیقی بی‌بهره ماند. از این رو در نظر امام سجاد (ع) طول عمر وقتی ارزش دارد که همراه با این ارزش‌ها باشد و به همین سبب از خدا می‌خواهد که طول عمر او به گونه‌ای نباشد که به قساوت قلب بینجامد یا حادثه‌ها و مصیبت‌هایی پیش آید که قدر و منزلت انسان را از بین ببرد: «خداوندا! عمر مرا آن‌قدر دراز مکن که به قساوت قلبم انجامد؛ و مرا به حادثه‌ای دردناک و سخت که شکوهم از میان ببرد یا مقامی که قدر و منزلتم را حقیر گرداند یا نقیصه‌ای که مقام و مرتبت خویش از کف بدهم، گرفتار منمای». آن حضرت از خداوند بزرگ به خاطر نجات او از حوادث سخت و دشواری‌های جانفزا قدردانی کرده و می‌فرماید: «ای خداوند! [تو را سپاس] که بسیاری از ابرهای بلا را که بر سر من خیمه زده بود، پراکنده ساختی... و چشمان حوادثِ بسیاری را از من بردوختی و حجاب‌های غم و اندوه فراوانی را به یک سو زدی... چه بسا به سر در افتاده بودم و تو مرا بر پای داشتی و چه بسا مسکنت و بیچارگی که به یکباره از میان برداشتی». در مکتب امام سجاد (ع) از دست دادن فرصت‌های مناسب عبادت و بندگی، به ویژه فرصت ارزشمند ماه رمضان، موجب اندوه و نگرانی است: «اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ، وَ اجْبُرْ مُصِيبَتَنَا بِشَهْرِنَا، وَ بَارِكْ لَنَا فِي يَوْمِ عِيدِنَا وَ فِطْرِنَا»؛ «بار خدایاا! درود بفرست بر محمد و خاندان او از سپری شدن رمضان اندوهگینیم، تو ما را بر اندوه این فراق پاداش خیر ده و این روز عید و روز روزه گشادن را بر ما مبارک گردان»..

منابع

1. شایسته‌نژاد، علی اکبر، مقاله «مصیبت»، دانشنامه صحیفه سجادیه