مهم‌ترین انحرافات فکری و مذهبی مشرکان و بت‌پرستان عرب چه بود؟ (پرسش)

مهم‌ترین انحرافات فکری و مذهبی مشرکان و بت‌پرستان عرب چه بود؟
موضوع اصلی	بانک جامع پرسش و پاسخ پیامبر خاتم
مدخل اصلی	پیامبر خاتم

مهم‌ترین انحرافات فکری و مذهبی مشرکان و بت‌پرستان عرب چه بود؟ یکی از پرسش‌های مرتبط به بحث پیامبر خاتم است که می‌توان با عبارت‌های متفاوتی مطرح کرد. برای بررسی جامع این سؤال و دیگر سؤال‌های مرتبط، یا هر مطلب وابسته دیگری، به مدخل اصلی پیامبر خاتم مراجعه شود.

پاسخ به این پرسش

میرحسینی

خانم میرحسینی و آقای فلاح در کتاب «شیوه‌های مبارزه پیامبر با فرهنگ جاهلی» در این باره گفته‌اند:

«بی‌اعتقادی به معاد و قیامت: از مهم‌ترین انحرافات در میان مشرکان و اعراب جاهلی، تکذیب قیامت و عدم اعتقاد به معاد است که این انحرافات، سرچشمه فسادهای گسترده فردی و اجتماعی است؛ زیرا اعتقاد نداشتن به معاد زمینه بی‌مسئولیتی انسان و درنتیجه، ظلم و تجاوز به حقوق دیگران را در جامعه فراهم می‌کند و راه کنترل آدمی در برابر هوس ویران‌گر و ظلم و تجاوز توحید و معاد است. بر این اساس تلاش عمده رسول گرامی اسلام (ص) در اصلاح امور در دو بخش: توحید و معاد به صورت گسترده مطرح شده است و در سوره‌های مدنی فقط در چند سوره اشاره‌ای به بحث انکار معاد شده است؛ زیرا ضرورتی به پرداختن آن نبوده است. علامه عسکری در مورد عقیده به معاد و روز قیامت می‌نویسد: در روزگار قبل از بعثت هیچ گروهی از اهل ادیان نه صائبی و مجوس و نه یهود و نصاری عقیده روشن درباره معاد و قیامت نداشتند. بت‌پرستان عرب نیز منکر بعث و قیامت بودند و بنابراین، هیچ بیمی از انجام اعمال پلید و ناروا از قبیل: کشتن، غارت کردن، آزار دادن، دشنام دادن و ناسزا گفتن نداشتند مگر آنچه که در زندگی دنیا پی آمد ناخوشایندی برای آن‎ها داشت.

اعتقاد به جبر: از جمله انحرافات فکری - مذهبی مشرکان اعتقاد به جبر است. در سوره مکی قرآن کریم این موضوع مورد توجه قرار گرفته است، ولی در سوره‌های مدنی ظاهراً این مطلب مطرح نشده است.

در این جا به تعدادی از این آیات اشاره می‌شود: ﴿وَإِذَا فَعَلُوا فَاحِشَةً قَالُوا وَجَدْنَا عَلَيْهَا آبَاءَنَا وَاللَّهُ أَمَرَنَا بِهَا قُلْ إِنَّ اللَّهَ لَا يَأْمُرُ بِالْفَحْشَاءِ أَتَقُولُونَ عَلَى اللَّهِ مَا لَا تَعْلَمُونَ﴾.

﴿وَقَالَ الَّذِينَ أَشْرَكُوا لَوْ شَاءَ اللَّهُ مَا عَبَدْنَا مِنْ دُونِهِ مِنْ شَيْءٍ نَحْنُ وَلَا آبَاؤُنَا وَلَا حَرَّمْنَا مِنْ دُونِهِ مِنْ شَيْءٍ كَذَلِكَ فَعَلَ الَّذِينَ مِنْ قَبْلِهِمْ فَهَلْ عَلَى الرُّسُلِ إِلَّا الْبَلَاغُ الْمُبِينُ﴾. ﴿وَقَالُوا لَوْ شَاءَ الرَّحْمَنُ مَا عَبَدْنَاهُمْ مَا لَهُمْ بِذَلِكَ مِنْ عِلْمٍ إِنْ هُمْ إِلَّا يَخْرُصُونَ﴾.

قربانی کردن فرزندان برای تقرب به بت‌ها از نظر قرآن مجید کشتن فرزند در عصر جاهلیت با سه انگیزه صورت می‌گرفته است:

1. فقر و تنگدستی؛
2. تعصب‌های جاهلی نسبت به دختر بودن فرزند؛
3. تقرب به بت‌ها. ﴿وَكَذَلِكَ زَيَّنَ لِكَثِيرٍ مِنَ الْمُشْرِكِينَ قَتْلَ أَوْلَادِهِمْ شُرَكَاؤُهُمْ لِيُرْدُوهُمْ وَلِيَلْبِسُوا عَلَيْهِمْ دِينَهُمْ وَلَوْ شَاءَ اللَّهُ مَا فَعَلُوهُ فَذَرْهُمْ وَمَا يَفْتَرُونَ﴾.

افترا بر خداوند در موقوفات و نذورات برای بت‌ها: ﴿مَا جَعَلَ اللَّهُ مِنْ بَحِيرَةٍ وَلَا سَائِبَةٍ وَلَا وَصِيلَةٍ وَلَا حَامٍ وَلَكِنَّ الَّذِينَ كَفَرُوا يَفْتَرُونَ عَلَى اللَّهِ الْكَذِبَ وَأَكْثَرُهُمْ لَا يَعْقِلُونَ﴾.

بدعت در مناسک حج و آداب نیایش: اعراب عصر جاهلیت احترام خاصی نسبت به کعبه داشتند تا آنجا که مراسم و آداب خاصی برای آن به وجود آوردند و بیشتر آداب و عبادات آن‎ها را مراسم حج تشکیل می‌داد و بعدها مقدسات و بت‌های خود را نیز در کعبه نهادند. می‌توان گفت: از میان تمام مراسم، تنها حج اعظم آن‎ها به سوی کعبه ابراهیم بود که آن نیز با بدعت‎هایی آمیخته شده بود»