نام‌گذاری امام حسین
نام‌گذاری امام حسین از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: نام‌گذاری امام حسین در حدیث - نام‌گذاری امام حسین در تاریخ اسلامی - نام‌گذاری امام حسین در معارف و سیره نبوی - پرسش مرتبط نداردمقدمه
بر پایه شماری از روایات، نام‌گذاری امام حسن و امام حسین (ع)، توسط پیامبر (ص) و با وحی الهی صورت گرفت. این نام‌ها، نام فرزندان هارون (جانشین موسی (ع)) است؛ همان «شَبر» و «شَبیر» که در زبان عربی، به «حسن» و «حسین» ترجمه می‌شوند. گفتنی است نام‌های «حسن» و «حسین»، در میان اعراب جاهلی وجود نداشته است[۱]. کنیه امام حسین (ع)، ابو عبدالله و کنیه خاص او ابو علی است. القاب ایشان، بسیار است، از قبیل: رشید، طیب، وفی، سید، زکی، مبارک، مطهر، سِبط رسول الله، سید الشهدا، سید شباب أهل الجنه...
در کتاب الکافی به نقل از سَکونی آمده است، از امام صادق (ع)، فرزند صالح، دسته گلی از سوی خداست که میان بندگانش قسمت کرده است و دو دسته گل من از دنیا، حسن و حسین‌اند. آنها را به نام دو سِبط بنی اسرائیل، شَبر و شَبیر نامیدم[۲].
هانی بن هانی از امام علی (ع) نقل می‌کند: من این پسرانم را به همان نام‌هایی که هارون، پسرانش را نامید، شَبر و شَبیر و مُشَبر نامیدم[۳].
زید بن علی از پدرش امام زین العابدین آورده است: چون حسین (ع) متولد شد، خدای متعال به جبرئیل (ع) وحی کرد که: «پسری برای محمد، متولد شده است. بر او فرود آی و شاد باش گو و به او بگو: علی برای تو، مانند هارون برای موسی است. پس، او را به نام پسر هارون، نام بگذار». جبرئیل (ع) فرود آمد و از جانب خدای متعال به او شادباش گفت و سپس گفت: «خدای عزوجل به تو فرمان می‌دهد که او را به نام پسر هارون بنامی». پیامبر (ص) فرمود: نام او چه بوده است؟ جبرئیل گفت: «شَبیر». پیامبر (ص) فرمود: زبان من، عربی است. جبرئیل گفت: «او را حسین بنام»[۴].[۵]
سخنی درباره نام‌گذاری امام حسن و امام حسین (ع)
در برخی منابع اهل سنت، آمده است که امام علی (ع)، نام امام حسن (ع) را حمزه و نام امام حسین (ع) را جعفر نهاد؛ ولی پیامبر (ص) آنها را تغییر داد، چنان که احمد در مسند خود، به نقل از محمد بن علی، از امام علی (ع) روایت کرده که: «وقتی حسن، زاده شد، او را حمزه نامید. وقتی که حسین زاده شد، [علی (ع)] او را به نام عمویش جعفر، نام‌گذاری کرد. علی (ع) فرمود: پیامبر خدا (ص) مرا فرا خواند و فرمود: «من مأموریت یافته ام که نام این دو را تغییر دهم». گفتم: خدا و پیامبرش داناترند. پس آن دو را حسن و حسین نامید»[۶]. در برخی دیگر از همان نقل‌ها، می‌خوانیم که امام علی (ع)، نام امام حسن و امام حسین (ع) را حرب نهاد؛ ولی پیامبر (ص) آن را تغییر داد، چنان که مسند ابن حنبل به امام علی (ع) نسبت داده که فرمود: وقتی حسن به دنیا آمد، من او را حرب نامیدم. پیامبر خدا (ص) آمد و فرمود: «پسرم را نشانم دهید. او را چه نامیده اید؟». گفتم: حرب. فرمود: «بلکه، او حسن است». وقتی هم حسین به دنیا آمد، او را حرب نام‌گذاری کردم. پیامبر خدا (ص) آمد و فرمود: «پسرم را نشانم دهید. او را چه نامیده‌اید؟». گفتم: حرب. فرمود: «بلکه او حسین است». وقتی سومی به دنیا آمد، او را حرب نامیدم. پیامبر (ص) آمد و فرمود: «پسرم را نشانم دهید. او را چه نامیده‌اید؟». گفتم: حرب. فرمود: «بلکه او مُحسن است». آن‌گاه فرمود: «آنان را به نام پسران هارون، نام‌گذاری کردم: شَبر و شَبیر و مُشَبر»[۷]. این دو نقل و مانند آنها، به دلایل زیر، قابل پذیرش نیستند:
- با روایت‌های مشهور در نام‌گذاری، معارض‌اند.
- این نقل‌ها با یکدیگر نیز تعارض دارند.
- مقتضای ادب و نیز برخی نقل‌های تاریخی، آن است که امام علی (ع) و فاطمه (س) در نام‌گذاری فرزندان خود، بر پیامبر (ص) پیش‌دستی نکرده‌اند[۸].
- ظاهر نقل نخست، آن است که تا هنگام نام‌گذاری امام حسین (ع)، نام امام حسن (ع)، حمزه بود و چنین مطلبی را هیچ سند تاریخی و روایتی‌ای تأیید نمی‌کند.
- اگر امام علی (ع) نام امام حسن (ع) را حرب نهاده بود و پیامبر (ص) آن را به حسن تغییر داد، چگونه ممکن است امام علی (ع) نام فرزندان دیگرش را حرب گذاشته باشد؟!
- ولادت و نام‌گذاری فرزند سوم امام علی (ع) در زمان پیامبر (ص) با اسناد تاریخی، ناسازگار است.
بر پایه آنچه گفته شد، احتمال جعل این نقل‌ها توسط دشمنان امام علی (ع) و بنی امیه، به‌ویژه در خصوص نام‌گذاری حرب، بسیاری قوی است و مراد جاعلان، القای ناسازگاری روحیه امام علی (ع) با پیامبر (ص) و نیز خشونت طلب جلوه دادن امام علی (ع) و تبلیغ نام «حرب» (نام پدر ابوسفیان) بوده است.[۹]
منابع
پانویس
- ↑ در اُسد الغابة، به نقل از عمران بن سلیمان، آمده است: حسن و حسین، از نام‌های بهشتیان است و در دوران جاهلیت نبوده است. در المناقب ابن شهرآشوب، به نقل از ابو حسین نسابه، آمده است: خداوند، این دو نام (یعنی حسن و حسین) را از مردم، پوشیده نگاه داشت تا این که دو پسر فاطمه (س) به آنها نامیده شدند. در میان عرب، از روزگاران کهن تا آن زمان، کسی به این نام‌ها شناسایی نشده است، نه از فرزندان نزار، نه از یمنیان، و با این که جمعیت فراوانی دارند و نام‌های بسیاری در آنها هست، به این نام‌ها نیستند. آری! حَسْن (به سکون سین) و حَسین (به فتح حا، و کسر سین)، بر وزن حبیب، آمده است. اما حَسَن، به این نام، جز نام کوهی معروف، کسی را نمی‌شناسیم.
- ↑ « الْوَلَدُ الصَّالِحُ رَيْحَانَةٌ مِنَ اللَّهِ قَسَمَهَا بَيْنَ عِبَادِهِ وَ إِنَّ رَيْحَانَتَيَّ مِنَ الدُّنْيَا- الْحَسَنُ وَ الْحُسَيْنُ سَمَّيْتُهُمَا بِاسْمِ سِبْطَيْنِ مِنْ بَنِي إِسْرَائِيلَ شَبَّراً وَ شَبِيراً» (الکافی، ج۶، ص۲، ح۱؛ عدة الداعی، ص۷۶).
- ↑ «إنّي سَمَّيتُ بَنِيَّ هؤُلاءِ بِتَسمِيَةِ هارونَ بَنيهِ، شَبَّراً وَ شَبيراً وَ مُشَبِّراً» (المستدرک علی الصحیحین، ج۳، ص۱۸۳، ح۴۷۸۳؛ السنن الکبری، ج۷، ص۱۰۱، ح۱۳۳۹۰).
- ↑ «فَلَمَّا وُلِدَ الْحُسَيْنُ (ع) أَوْحَى اللَّهُ تَعَالَى إِلَى جَبْرَئِيلَ (ع): أَنَّهُ قَدْ وُلِدَ لِمُحَمَّدٍ ابْنٌ فَاهْبِطْ إِلَيْهِ فَهَنِّهِ وَ قُلْ لَهُ إِنَّ عَلِيّاً مِنْكَ بِمَنْزِلَةِ هَارُونَ مِنْ مُوسَى فَسَمِّهِ بِاسْمِ ابْنِ هَارُونَ فَهَبَطَ جَبْرَئِيلُ (ع) فَهَنَّأَهُ مِنَ اللَّهِ تَعَالَى ثُمَّ قَالَ إِنَّ اللَّهَ عزوجل يَأْمُرُكَ أَنْ تُسَمِّيَهُ بِاسْمِ ابْنِ هَارُونَ فَقَالَ (ع): وَ مَا كَانَ اسْمُهُ قَالَ شَبِيراً قَالَ لِسَانِي عَرَبِيٌّ قَالَ سَمِّهِ الْحُسَيْنَ» (علل الشرائع، ص۱۳۷، ح۵؛ الأمالی، صدوق، ص۱۹۸، ح۲۰۹).
- ↑ محمدی ری‌شهری، محمد، گزیده دانشنامه امام حسین ص ۶۷.
- ↑ « لَمّا وُلِدَ الحَسَنُ سَمّاهُ حَمزَةَ، فَلَمّا وُلِدَ الحُسَينُ سَمّاهُ بِعَمِّهِ جَعفَر، قالَ: فَدَعانى رَسولُ اللّهِ (ص) فَقالَ: إنّى اُمِرتُ أن اُغَيِّرَ اسمَ هذَينِ، فَقُلتُ: اللّهُ و رَسولُهُ أعلَمُ، فَسَمّاهُما حَسَناً وحُسَيناً»؛ مسند ابن حنبل، ج۱، ص۳۳۵، ح۱۳۷۰؛ المستدرک علی الصحیحین، ج۴، ص۳۰۸، ح۷۷۳۴.
- ↑ «لَمّا وُلِدَ الحَسَنُ سَمَّيتُهُ حَربا، فَجاءَ رَسُولُ اللّهِ (ص) فَقالَ: أرونِى ابنى، ما سَمَّيتُموهُ؟ قالَ: قُلتُ: حَربا، قالَ: بَل هُوَ حَسَنٌ، فَلَمّا وُلِدَ الحُسَينُ سَمَّيتُهُ حَربا، فَجاءَ رَسُولُ اللّهِ (ص) فَقالَ: أرونِى ابنی، ما سَمَّيتُموهُ؟ قالَ: قُلتُ: حَربا، قالَ: بَل هُوَ حُسَينٌ، فَلَمّا وُلِدَ الثّالِثُ سَمَّيتُهُ حَربا، فَجاءَ النَّبِىُّ (ص) فَقالَ: أرونِى ابنى، ما سَمَّيتُموهُ، قُلتُ: حَربا، قالَ: بَل هُوَ مُحسِنٌ، ثُمَّ قالَ: سَمَّيتُهُم بِأَسماءِ وُلدِ هارونَ: شَبَّرُ، وَ شَبيرٌ، وَ مُشبِّرٌ»؛ مسند ابن حنبل، ج۱، ص۲۱۱، ح۷۶۹؛ المعجم الکبیر، ج۳، ص۹۶، ح۲۷۷۴.
- ↑ ر. ک: علل الشرائع، ص۱۳۷، ح۵؛ ص۱۳۸، ح۶.
- ↑ محمدی ری‌شهری، محمد، گزیده دانشنامه امام حسین ص ۶۹.