آفرینش در فلسفه اسلامی: تفاوت میان نسخه‌ها

===«فاعل بالعنایة» در مکتب مشاء===

بنابراین، در فاعل بالعنایة، نقاط اشتراکی با فاعل بالقصد وجود دارد و آن، [[علم تفصیلی]] به فعل و اراده و اختیار فاعل نسبت به فعل خود است. نقاط افتراق آن دو نیز عبارت است از اینکه اولاً، منشأ تحقق فعل، امری خارج از ذات فاعل نیست و به مجرد توجه علمی او به فعل خود، فعل از فاعل صادر می‌شود؛ ثانیاً، فاعل قبل از عمل، علم تفصیلی به فعل خود دارد و ثالثاً، مقدمات [[افعال]] اختیاری، از قبیل تصور [[غایت]] و منافعی که از فعل حاصل می‌شود و رغبت به هدف خارج از ذات و قصد استکمال خود با انجام آن، در چنین فاعلی وجود ندارد. بدین ترتیب، حکمای مشاء، با تفکیک نواقص فاعل بالقصد در [[فلسفه خلقت]] [[الهی]] و طرح فاعل بالعنایة، از یک سو [[علم]] و اختیار و [[اراده خداوند]] به افعال خود را [[حفظ]] کردند و از سوی دیگر، غایت خارج از ذات داشتن [[خداوند]] در [[خلقت]] عالم را دفع نمودند<ref>{{عربی|الفاعل بالعنایة هو الذی منشأ فاعلیته و علة صدور الفعل عنه و الداعی له علی الصدور مجرد علمه بنظام الفعل و الجود لا غیر، من الأمور الزائدة علی نفس العلم، کما فی الواجب -جل ذکره-. (المشاءون)}} (الحکمة المتعالیة...، ج۴، ص۱۲، به نقل از: شرح المصطلحات الفلسفیة (ط. [[مجمع]] البحوث الإسلامیة، ۱۴۱۴ ه. ق)، ص۲۶۳).