بنی‌ثقیف در تاریخ اسلامی: تفاوت میان نسخه‌ها

بنی‌ثقیف در تاریخ اسلامی (نمایش مبدأ)

نسخهٔ ‏۲۹ ژوئیهٔ ۲۰۲۲، ساعت ۱۲:۰۴

۵۶ بایت حذف‌شده ، ‏۲۹ ژوئیهٔ ۲۰۲۲

بدون خلاصۀ ویرایش

دیداریویکی‌متن

Msadeq

مدیران

۱۱۵٬۱۸۳

ویرایش

@@ خط ۸۰: / خط ۸۰: @@
 داده‌های [[تاریخی]] و نیز توجه به مناسبات نزدیک و تنگاتنگ میان [[قریش]] و ثقیف، و مسافت نزدیک بین [[مکه]] و [[طائف]]، ما را به این [[حقیقت]] سوق می‌‌دهد که [[ثقفیان]] از همان دوران آغازین بعثت، با [[اسلام]] آشنا بوده‌اند. حضور ثقفیان در مکه، بازارها، و رفت و آمدشان و [[روابط]] آنان با مکیان بهترین عامل و وسیله ارتباطی و نقل [[اخبار]] بوده است. خبر بعثت و پیدایی [[دین جدید]] و [[مخالفت]] [[پیروان]] این [[آیین]] با [[مشرکان]] و [[نفی]] [[بت پرستی]]، خبر کوچکی نبود که بر ثقیف پوشیده بماند. اساساً طائف، بستان مکه و محل ییلاقیِ اشراف مکه بود<ref> عبیدی، الطائف و دور قبیلة ثقیف العربیة، ص۸، به نقل از: سیدیو و صقر، الطائف فی العصر الجاهلی و صدر الاسلام، ص۳۹.</ref> و بی‌شک [[آگاهی]] آنان از حادثه بعثت به همان سال‌های نخست، حتی ماه‌های نخست برمی‌گردد. ماجرای [[معجزه]] رسول خدا{{صل}} در پی درخواست یکی از اشراف ثقیف در محفل قریش و حرکت درخت و دو نیم شدن آن و [[شهادت]] دادن درخت به [[رسالت]] آن [[حضرت]] در مقابل شخص ثقفی [[مشرک]]،<ref> تفسیر امام حسن عسکری{{ع}}، ص۱۷۲؛ طبرسی، الاحتجاج، ج ۱، ص۲۳۵.</ref> نمونه دیگر از حوادثی است که به سال‌های نخستین رسالت برمی گردد و نشان از آن دارد که ثقفیان تقریباً از آغاز با [[ظهور اسلام]] آشنا بودند. گذشته از آن، [[پیامبر اکرم]]{{صل}} هفت سال در بازار [[عکاظ]] -که یکی از بازارهای مهم و معروف [[عرب]] بود و نزدیک طائف برپا می‌‌شد،- [[مردم]] را به [[دین اسلام]] [[دعوت]] کرده بود. <ref> جواد علی، المفصل‌ فی‌ تاریخ‌ العرب‌ قبل‌ الاسلام‌، ج ۷، ص۳۸۲.</ref> در این بازار، ثقفیان چونان دیگر [[قبایل عرب]] حضوری پُر رنگ داشتند و در آن، به [[داد و ستد]] مشغول بودند. طبیعی است که آنان همچون دیگران، دعوت حضرت را شنیده باشند و چه بسا مخاطبِ [[حقیقی]] [[پیامبر]]{{صل}} هم بوده‌اند، امّا بر خلاف این آشنایی‌ها، نه تنها از گرویدن ایشان به [[اسلام]] گزارشی در دست نیست بلکه برخی از [[ثقفیان]]، [[قریش]] را در [[مبارزه]] با [[دعوت پیامبر]]{{صل}} [[همراهی]] هم می‌‌کردند. چندان که برخی از سران ایشان همانند [[عَدیّ بن حَمراء ثقفی]] همدست قریش در [[آزار]] رسانی و ایجاد مزاحمت برای [[حضرت]] در راه [[دعوت]] بزرگشان بودند.<ref> یعقوبی، تاریخ الیعقوبی، ج ۲، ص۵۴.</ref> همچنین زمانی که قریش طی گفتگوهایی با [[ابوطالب]]، [[سیاست]] [[تهدید]] و [[تطمیع]] [[رسول خدا]]{{صل}} را در پیش گرفته بودند، [[أَخنَس بن شُرَیق بن عمرو بن وهب ثقفی]]، [[قریش]] را در این راهبردِ [[سیاسی]] همراهی نمود تا به [[زعم]] خود، پیامبر{{صل}} را از دعوتش باز دارند.<ref> او از بزرگان و سرامدان قوم خویش و از رؤسا و سران مکه و ساکن این شهر، (ابن حزم، جمهرة انساب العرب، ص۲۶۸. برای سکونت وی در مکه، چند دلیل می‌‌توان آورد: الف یکی همین گزارش ابن حزم است، ب او حلیف بنی زهره بود و آثار نوعی از ولاء و حلف، سکونت در شهر مهاجرپذیر است و گرنه در وطن اصلی، انسان نیاز ندارد حلیف کسی باشد گرچه ممکن است خلاف آن هم یافت شود، ج نوه او در جنگ جمل کشته شد و هنگامی که حضرت علی{{ع}} با جنازه‌ها سخن می‌‌گفت به جسد عبدالله،نوه اخنس که رسید فرمود: او غلام قریش بود و...(شیخ مفید، الجمل، ص۳۹۴)، د گزارش شده است که پیامبر{{صل}}هنگام بازگشت از طائف، خواست در جوار و پناه اخنس وارد مکه شود و اخنس گفت: من حلیف هستم و نمی‌توانم.... البته این درخواست پناهندگی پیامبر{{صل}} در بازگشت از طائف، محل بحث است، ه در جریان غزوه بدر که قریش با عجله حرکت کرد اخنس نیز همراه شد و چنان که بعداً خواهیم گفت پس از اطلاع از نجات کاروان قریش، به مکه بازگشت. این امر نشانه آن است که ساکن مکه بوده؛ زیرا زمان فراخوانی نیروی کمکی، از جایی، از جمله از طائف نبود و فقط قریش و ساکنان مکه به سوی بدر حرکت کردند.) و حلیف بنی زُهره به شمار می‌‌رفت و از کسانی بود که در میان اشراف مکه نفوذ زیادی داشت. (طبری، تاریخ الأمم و الملوک، ج ۲، ص۴۳۸ و ۶۳۸.) ابن اسحاق گوید: آیات «فَلا تُطِعِ الْمُكَذِّبِينَ وَدُّوا لَوْ تُدْهِنُ فَيُدْهِنُونَ وَلا تُطِعْ كُلَّ حَلاَّفٍ مَّهِينٍ هَمَّازٍ مَّشَّاء بِنَمِيمٍ مَنَّاعٍ لِّلْخَيْرِ مُعْتَدٍ أَثِيمٍ عُتُلٍّ بَعْدَ ذَلِكَ زَنِيمٍ » (سوره قلم، آیه‌های ۸-۱۳.) درباره او نازل شده است. (ابن هشام، السیرة النبویه، ج ۱، ص۳۸۶.) فصلنامه تاریخ در آیینه پژوهش، تاریخ قبیله ثقیف(۲)، محمود حیدری آقایی؛ فصلنامه تاریخ در آیینه پژوهش، تاریخ قبیله ثقیف(۲)، محمود حیدری آقایی.</ref>
-گستردگی [[ارتباطات]] [[ثقیف]] و [[قریش]] و [[منافع]] [[اقتصادی]] مشترک آنان و نیز اعتبار و [[منزلت]] [[ثقیف]] نزد [[عرب]] که واکنش آنان در برابر [[پیغمبر]]{{صل}} را دارای اهمیتی دو چندان می‏کرد، موجب اتخاذ مواضع کاملاً همسوی [[بنی ثقیف]] با قریش بود. چندان که نمود بارز و آشکار این [[همسویی]] و [[همراهی]] را می‌‌توان به [[سال دهم بعثت]]، زمانی که [[رحلت]] حامی بزرگ [[پیامبر]]{{صل}} –ابوطالب-، شرایط را در [[مکه]] بر ایشان بسیار سخت و دشوار گرداند و ایشان را مجبور ساخت تا به [[طائف]] درآید و با [[دعوت]] [[مردم]] آن دیار به [[اسلام]]، حامیانی برای [[دین]] مبینش بیابد،<ref> ابن هشام‌، السیرة النبویه، ج۲، ص‌۲۸۴-۲۸۵؛ طبری، تاریخ، ج۲، ص‌۱۳۲، ۳۴۶.</ref> یافت. در این سال، پیامبر{{صل}} با [[هدف]] دعوت مستقیم [[ثقفیان]] راهی طائف گردید. ایشان از مناسبات شدید ثقیف و قریش کاملاً [[آگاه]] بود، با این حال، فشارهای وارده از سوی قریش بر [[حضرت]] و [[مسلمانان]] به حدی رسید که ایشان، ناچار، [[تصمیم]] گرفت تا در سال دهم بعثت به [[امید]] [[مسلمان]] شدن ثقیف به [[اتفاق]] [[حضرت علی]]{{ع}} و [[زید بن حارثه]] به طائف [[سفر]] کند.<ref> بلاذری، انساب الاشراف، ج ۱، ص۲۳۷، ابن سید الناس، عیون الأثر، ج ۱، ص۱۷۵ (البته ابن سعد گفته است که پیامبر به همراه زید رهسپار شد)؛ ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغه، ج ۴، ص۱۲۷ - ۱۲۸.</ref> [[بنی ثقیف]]، [[عبدالمطلب]] و [[ابوطالب]] و [[حضرت رسول]]{{صل}} را به خوبی می‌‌شناختند. [[حضرت]] در این [[سفر]]، با سه تن از [[فرزندان]] [[عمرو بن عمیر]] به نام‌های «عبدیالیل»، «حبیب» و «مسعود» که از بزرگان شاخه [[بنی‌مغیرة بن عوف]] [[ثقیف]] بودند و یکی از آنان همسری از [[قریش]] از بنی جُمَح را در حباله [[نکاح]] داشت، [[دیدار]] کرد<ref> برای تدقیق این یادکرد باید توجه داشت که در عصر پیامبر{{صل}} و چند دهه پیش از رسالت حضرت، ریاست عالیۀ ثقیف با بنی معتب از خاندان بنی سعد بن عوف بود که اتحادی وثیق با بنی عبدشمس داشتند و پیشینۀ ستیزۀ آنان با بنی هاشم به سالها قبل بازمی‌گشت. همچنین عروة بن مسعود، دختر ابوسفیان از عبدشمس، یکی از سرسخت‌ترین دشمنان پیامبر{{صل}} در مکه را به زنی داشت (واقدی، مغازی، ج۳، ص۹۲۹، ۹۶۲؛ دربارۀ زنان قریشی ثقیف در زمان ظهور اسلام، نک‌: بلاذری، انساب الاشراف، ج ۱۰، ص۱۷۷). از شاخه‌های دیگر ثقیف، بنی مالک نیز از زمانی که به بیرون طائف رانده شده بودند، دیگر عامل سیاسی مهمی در طائف به شمار نمی‌آمدند و بر این پایه، انتخاب مناسبی برای شروع دعوت نبودند. بر این پایه قابل انتظارترین گزینه، روی آوردن پیامبر{{صل}} به دعوت بنی غیرة بن عوف بود که از سویی به عنوان قطب دوم قدرت ثقیف در طائف حضور داشتند و از سوی دیگر، بیشتر از بنی سعد انتظار پذیرش و همکاری از آنان وجود داشت. با وجود آنکه حبیب بن عمرو، کنود دختر عبد امیة بن عبد شمس را به زنی داشت (ابن حزم، جمهرة انساب العرب، ۲۶۸-۲۶۹) و با شاخه‌ای فرعی از بنی عبد شمس مربوط بود، اما استقبال آنان از دعوت می‌توانست دور از انتظار نباشد. به هر روی، شرایط آن گونه که انتظار می‌رفت، پیش نرفت؛ فرزندان عمرو بن نمیر که ریاست بنی غیره را برعهده داشت، اسلام را نپذیرفتند و به دنبال آن، زمینه‌ای برای نضج گرفتن اسلام در میان شاخه‌های ثقیف پدید نیامد (ابن هشام‌، السیرة النبویه، ج۲، ص‌۲۸۴-۲۸۵؛ طبری، تاریخ، ج۲، ص‌۱۳۲، ۳۴۶). دائرة المعارف بزرگ اسلامی، مقاله ثقیف، احمد پاکتچی، ج۴، ص۱۶۲۷.</ref> و آنان را به [[یکتاپرستی]] [[دعوت]] کرد. ایشان هر یک پاسخی داده، [[حضرت]] را از خود راندند. [[پیامبر]]{{صل}} نزد همه بزرگان و اشراف [[طائف]] رفت و آنان را به [[اسلام]] دعوت کرد، اما هیچ یک [[ایمان]] نیاوردند.<ref> ابن جوزی، المنتظم، ج ۳، ص۱۲-۱۳.</ref> [[زمان]] این [[هجرت]] را سه روزِ آخر از [[ماه شوال]] [[سال دهم بعثت]]، و اقامت حضرت را ده [[روز]]، بیست و شش روز، یک ماه، و نیز چهل روز گفته‌اند، و بازگشت حضرت را بیست و سوم [[ذی القعده]] ثبت کرده‌اند.<ref> بلاذری، انساب الاشراف، ج ۱، ص۲۳۷: «کان خروجه الی الطائف لثلاث لیال بقین من شوال...و قدم مکه یوم الثلاثاء، لثلاث و عشرین لیلة خلت من ذی القعدة».، ابن جوزی، الوفاء باحوال المصطفی، ج ۱، ص۳۳۷و ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغه، ج ۴، ص۱۲۸. ابن ابی الحدید مدت این هجرت را چهل روز گفته است.</ref> سرانجام پیامبر{{صل}} [[ناامید]] و [[مأیوس]] از [[اسلام آوردن]] [[ثقیف]]، از طائف به [[مکه]] بازگشت.<ref> ابن جوزی، الوفاء باحوال المصطفی، ج ۱، ص۳۳۸؛ فصلنامه تاریخ در آیینه پژوهش، تاریخ قبیله ثقیف(۲)، محمود حیدری آقایی.</ref> برخی از [[مفسران]] [[نزول آیه]]{{متن قرآن|فَاصْبِرْ لِحُكْمِ رَبِّكَ وَلَا تَكُنْ كَصَاحِبِ الْحُوتِ إِذْ نَادَى وَهُوَ مَكْظُومٌ}}<ref>«پس برای (رسیدن) فرمان پروردگارت شکیبایی پیشه کن و چون «همراه ماهی» (یونس) مباش آنگاه که بانگ برداشت در حالی که اندوهگین بود» سوره قلم، آیه ۴۸.</ref> را در زمان بازگشت [[رسول خدا]]{{صل}} از طائف می‌‏دانند. در این حال، پیامبر{{صل}} می‌خواست به دلیل [[رفتار]] تند و [[زشت]] [[ثقیف]]، آنان را [[نفرین]] کند؛ ولی [[خداوند]] او را به [[صبر]] فرا خواند.<ref> فخر رازی، التفسیر الکبیر، ج۳۰، ص۹۹؛ زمخشری، الکشاف، ج۴، ص۱۴۸.</ref>
+گستردگی [[ارتباطات]] [[ثقیف]] و [[قریش]] و [[منافع]] [[اقتصادی]] مشترک آنان و نیز اعتبار و [[منزلت]] [[ثقیف]] نزد [[عرب]] که واکنش آنان در برابر [[پیغمبر]]{{صل}} را دارای اهمیتی دو چندان می‏کرد، موجب اتخاذ مواضع کاملاً همسوی [[بنی ثقیف]] با قریش بود. چندان که نمود بارز و آشکار این [[همسویی]] و [[همراهی]] را می‌‌توان به سال دهم بعثت، زمانی که [[رحلت]] حامی بزرگ [[پیامبر]]{{صل}} –ابوطالب-، شرایط را در [[مکه]] بر ایشان بسیار سخت و دشوار گرداند و ایشان را مجبور ساخت تا به [[طائف]] درآید و با [[دعوت]] [[مردم]] آن دیار به [[اسلام]]، حامیانی برای [[دین]] مبینش بیابد،<ref> ابن هشام‌، السیرة النبویه، ج۲، ص‌۲۸۴-۲۸۵؛ طبری، تاریخ، ج۲، ص‌۱۳۲، ۳۴۶.</ref> یافت. در این سال، پیامبر{{صل}} با [[هدف]] دعوت مستقیم [[ثقفیان]] راهی طائف گردید. ایشان از مناسبات شدید ثقیف و قریش کاملاً [[آگاه]] بود، با این حال، فشارهای وارده از سوی قریش بر [[حضرت]] و [[مسلمانان]] به حدی رسید که ایشان، ناچار، [[تصمیم]] گرفت تا در سال دهم بعثت به [[امید]] [[مسلمان]] شدن ثقیف به [[اتفاق]] [[حضرت علی]]{{ع}} و [[زید بن حارثه]] به طائف [[سفر]] کند.<ref> بلاذری، انساب الاشراف، ج ۱، ص۲۳۷، ابن سید الناس، عیون الأثر، ج ۱، ص۱۷۵ (البته ابن سعد گفته است که پیامبر به همراه زید رهسپار شد)؛ ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغه، ج ۴، ص۱۲۷ - ۱۲۸.</ref> [[بنی ثقیف]]، [[عبدالمطلب]] و [[ابوطالب]] و [[حضرت رسول]]{{صل}} را به خوبی می‌‌شناختند. [[حضرت]] در این [[سفر]]، با سه تن از [[فرزندان]] [[عمرو بن عمیر]] به نام‌های «عبدیالیل»، «حبیب» و «مسعود» که از بزرگان شاخه [[بنی‌مغیرة بن عوف]] [[ثقیف]] بودند و یکی از آنان همسری از [[قریش]] از بنی جُمَح را در حباله [[نکاح]] داشت، [[دیدار]] کرد<ref> برای تدقیق این یادکرد باید توجه داشت که در عصر پیامبر{{صل}} و چند دهه پیش از رسالت حضرت، ریاست عالیۀ ثقیف با بنی معتب از خاندان بنی سعد بن عوف بود که اتحادی وثیق با بنی عبدشمس داشتند و پیشینۀ ستیزۀ آنان با بنی هاشم به سالها قبل بازمی‌گشت. همچنین عروة بن مسعود، دختر ابوسفیان از عبدشمس، یکی از سرسخت‌ترین دشمنان پیامبر{{صل}} در مکه را به زنی داشت (واقدی، مغازی، ج۳، ص۹۲۹، ۹۶۲؛ دربارۀ زنان قریشی ثقیف در زمان ظهور اسلام، نک‌: بلاذری، انساب الاشراف، ج ۱۰، ص۱۷۷). از شاخه‌های دیگر ثقیف، بنی مالک نیز از زمانی که به بیرون طائف رانده شده بودند، دیگر عامل سیاسی مهمی در طائف به شمار نمی‌آمدند و بر این پایه، انتخاب مناسبی برای شروع دعوت نبودند. بر این پایه قابل انتظارترین گزینه، روی آوردن پیامبر{{صل}} به دعوت بنی غیرة بن عوف بود که از سویی به عنوان قطب دوم قدرت ثقیف در طائف حضور داشتند و از سوی دیگر، بیشتر از بنی سعد انتظار پذیرش و همکاری از آنان وجود داشت. با وجود آنکه حبیب بن عمرو، کنود دختر عبد امیة بن عبد شمس را به زنی داشت (ابن حزم، جمهرة انساب العرب، ۲۶۸-۲۶۹) و با شاخه‌ای فرعی از بنی عبد شمس مربوط بود، اما استقبال آنان از دعوت می‌توانست دور از انتظار نباشد. به هر روی، شرایط آن گونه که انتظار می‌رفت، پیش نرفت؛ فرزندان عمرو بن نمیر که ریاست بنی غیره را برعهده داشت، اسلام را نپذیرفتند و به دنبال آن، زمینه‌ای برای نضج گرفتن اسلام در میان شاخه‌های ثقیف پدید نیامد (ابن هشام‌، السیرة النبویه، ج۲، ص‌۲۸۴-۲۸۵؛ طبری، تاریخ، ج۲، ص‌۱۳۲، ۳۴۶). دائرة المعارف بزرگ اسلامی، مقاله ثقیف، احمد پاکتچی، ج۴، ص۱۶۲۷.</ref> و آنان را به [[یکتاپرستی]] [[دعوت]] کرد. ایشان هر یک پاسخی داده، [[حضرت]] را از خود راندند. [[پیامبر]]{{صل}} نزد همه بزرگان و اشراف [[طائف]] رفت و آنان را به [[اسلام]] دعوت کرد، اما هیچ یک [[ایمان]] نیاوردند.<ref> ابن جوزی، المنتظم، ج ۳، ص۱۲-۱۳.</ref> [[زمان]] این [[هجرت]] را سه روزِ آخر از [[ماه شوال]] سال دهم بعثت، و اقامت حضرت را ده [[روز]]، بیست و شش روز، یک ماه، و نیز چهل روز گفته‌اند، و بازگشت حضرت را بیست و سوم [[ذی القعده]] ثبت کرده‌اند.<ref> بلاذری، انساب الاشراف، ج ۱، ص۲۳۷: «کان خروجه الی الطائف لثلاث لیال بقین من شوال...و قدم مکه یوم الثلاثاء، لثلاث و عشرین لیلة خلت من ذی القعدة».، ابن جوزی، الوفاء باحوال المصطفی، ج ۱، ص۳۳۷و ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغه، ج ۴، ص۱۲۸. ابن ابی الحدید مدت این هجرت را چهل روز گفته است.</ref> سرانجام پیامبر{{صل}} [[ناامید]] و [[مأیوس]] از [[اسلام آوردن]] [[ثقیف]]، از طائف به [[مکه]] بازگشت.<ref> ابن جوزی، الوفاء باحوال المصطفی، ج ۱، ص۳۳۸؛ فصلنامه تاریخ در آیینه پژوهش، تاریخ قبیله ثقیف(۲)، محمود حیدری آقایی.</ref> برخی از [[مفسران]] [[نزول آیه]]{{متن قرآن|فَاصْبِرْ لِحُكْمِ رَبِّكَ وَلَا تَكُنْ كَصَاحِبِ الْحُوتِ إِذْ نَادَى وَهُوَ مَكْظُومٌ}}<ref>«پس برای (رسیدن) فرمان پروردگارت شکیبایی پیشه کن و چون «همراه ماهی» (یونس) مباش آنگاه که بانگ برداشت در حالی که اندوهگین بود» سوره قلم، آیه ۴۸.</ref> را در زمان بازگشت [[رسول خدا]]{{صل}} از طائف می‌‏دانند. در این حال، پیامبر{{صل}} می‌خواست به دلیل [[رفتار]] تند و [[زشت]] [[ثقیف]]، آنان را [[نفرین]] کند؛ ولی [[خداوند]] او را به [[صبر]] فرا خواند.<ref> فخر رازی، التفسیر الکبیر، ج۳۰، ص۹۹؛ زمخشری، الکشاف، ج۴، ص۱۴۸.</ref>
 ===تعامل با [[دولت نبوی]]{{صل}} پس از هجرت===
-با [[هجرت پیامبر]]{{صل}} به [[مدینه]] و در پی پیروزی‌‏های [[مسلمانان]] بر [[مشرکان قریش]] و متحدانشان، شماری از [[مردم]] [[ثقیف]] که همگی از شاخه احلاف بودند، به تدریج و به انفراد [[اسلام]] پذیرفتند. به طوری که علاوه بر [[عتبة بن اسید]] -از بنی غیره- که او را قدیم‌الاسلامش خوانده‌اند،<ref> ابن ماکولا، اکمال الکمال، ج۱، ص‌۵۹.</ref> [[مغیرة بن شعبه]] که فردی از [[خاندان]] ریاستی ثقیف - یعنی [[بنی معتب]] - بود و با خاندان خود اختلافاتی داشت،<ref> ابن کلبی، جمهرة النسب، ص۳۸۷.</ref> در [[سال پنجم هجری]] اسلام آورد و در مدینه ساکن شد.<ref> ابن هشام‌، السیرة النبویه، ج۳، ص‌۷۷۹؛ ابن ابی عاصم، الآحاد و المثانی، ج۳، ص‌۱۹۹.</ref> [[جابر بن شیبان ثقفی]] نیز از دیگر مسلمانان ثقفی بود که در [[سال ششم هجری]] [[مسلمان]] شد و در [[بیعة الرضوان]] شرکت جُست.<ref> ابن اثیر، اسدالغابه، ج۱، ص‌۳۰۴.</ref> [[هبیرة بن شبل ثقفی]] هم مدتی پیش از [[فتح مکه]] در [[سال هشتم هجری]] اسلام آورد و در جریان فتح در رکاب [[پیامبر]]{{صل}} بود و از سوی [[حضرت]]، به عنوان [[امام جماعت]] در [[روز]] اول فتح مکه [[برگزیده]] شد.<ref> فاکهی، اخبار مکه، ج۳، ص‌۲۲۵.</ref> همچنین «ابوحذیفه»،<ref> ابن اثیر، اسد الغابه، ج۵، ص۷۲؛ ابن حجر، الاصابه، ج۷، ص۷۴.</ref> [[یَعلی بن مُره]]<ref> ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۶، ص۴۰؛ ابن اثیر، اسد الغابه، ج۵، ص۱۲۹؛ المزی، تهذیب الکمال، ج۳۲، ص۳۹۸.</ref> و [[عمرو بن شبیل]]<ref> ابن حجر، الاصابه، ج۴، ص۵۳۴.</ref> -از [[بنی‌عتاب بن مالک]] -، از دیگر مسلمانان این [[قوم]] بودند که به سال ششم هجری در جمع مسلمانان و [[بیعت‌کنندگان]] [[رضوان]] حضور داشتند. در جریان فتح مکه، افزون بر [[قریشیان]]، [[ثقفیان]] مقیم [[مکه]] نیز به اسلام گرویدند که از جمله آنان می‌‌توان به نام [[اسید بن حارثه]] ([[تحریف]] [[جاریه]]) از بنی غیره اشاره داشت.<ref> ابن اثیر، اسدالغابه، ج۱، ص۹۰؛ ابن ماکولا، اکمال الکمال، ج۱، ص‌۵۳؛ دائرة المعارف بزرگ اسلامی، مقاله ثقیف، احمد پاکتچی، ج۴، ص۱۶۲۷.</ref> اما در برابر مسلمانان انگشت‌شمار ثقیف، دیگر مردم این [[قبیله]] به [[رهبری]] بزرگان خود، حضور در کنار [[قریش]] برای [[رویارویی]] با [[مسلمانان]] را به صورت جدّی‏تر دنبال کردند. [[همدلی]] و [[همکاری]] [[ثقیف]] و قریش در [[مواجهه]]مسلمانان چندان جدی بود که برخی از [[مفسران]] در [[تفسیر آیه]] {{متن قرآن|وَالَّذِينَ كَفَرُوا بَعْضُهُمْ أَوْلِيَاءُ بَعْضٍ إِلَّا تَفْعَلُوهُ تَكُنْ فِتْنَةٌ فِي الْأَرْضِ وَفَسَادٌ كَبِيرٌ}}<ref>«و کافران (نیز) دوستان یکدیگرند و اگر آن (دستور) را انجام ندهید در زمین، آشوب و تباهی بزرگی رخ خواهد داد» سوره انفال، آیه ۷۳.</ref> که [[کافران]] را [[یاوران]] و مدافعان یکدیگر می‌داند، مقصود از آنان را کافران قریش و ثقیف می‏‌دانند.<ref> سمرقندی، تفسیر سمرقندی، ج۲، ص۳۵.</ref> [[اسیر]] ساختن دو تن از [[اصحاب پیامبر]]{{صل}} در همان سال‌های آغازین [[هجرت]]،<ref> بیهقی، السنن الکبری، ج۶، ص۳۲۰؛ احمد بن حنبل، مسند احمد، ج۴، ص۴۳۰؛ شوکانی، نیل الاوطار، ج۸، ص۱۴۶.</ref> [[مرثیه‌سرایی]] [[امیة بن ابی‌الصلت]] -شاعر ثقیف- در رثای کشتگان [[مشرکان]] در [[بدر]]،<ref> ابن کثیر، السیرة النبویه، ج۲، ص۵۵۰؛ ابن عساکر، تاریخ مدینه دمشق، ج۶۱، ص۳۳۰.</ref> حضور بیش از ۱۰۰ تن از آنان به [[سال سوم هجری]] در [[نبرد]] [[احد]]،<ref> واقدی، المغازی، ج۱، ص۲۰۳.</ref> نقش بسزا در [[سپاه]] [[احزاب]] به [[سال پنجم هجری]]، <ref> بلاذری، انساب الاشراف، ج۱، ص۴۲۷.</ref> و [[همراهی]] با نیروهای اعزامی قریش برای رویارویی با [[پیامبر]]{{صل}} در [[حدیبیه]] به سال ششم پس از هجرت، از جمله دشمنی‌‏های ثقیف با ایشان است. [[دیدار]] [[عروة بن مسعود]] به [[نمایندگی]] از قریش با پیامبر{{صل}} در حدیبیه و سخنان تند و توهین‌‏آمیز وی با ایشان<ref> ابن کثیر، السیرة النبویه، ج۳، ص۷۷۸.</ref> گویای شدت [[رفتار]] [[ثقیف]] در برابر پیامبر{{صل}} است.<ref> حوزه نمایندگی ولی فقیه در امور حج و زیارت، مقاله ثقیف، سید علی خیرخواه‌علوی.</ref>
+با [[هجرت پیامبر]]{{صل}} به [[مدینه]] و در پی پیروزی‌‏های [[مسلمانان]] بر [[مشرکان قریش]] و متحدانشان، شماری از [[مردم]] [[ثقیف]] که همگی از شاخه احلاف بودند، به تدریج و به انفراد [[اسلام]] پذیرفتند. به طوری که علاوه بر [[عتبة بن اسید]] -از بنی غیره- که او را قدیم‌الاسلامش خوانده‌اند،<ref> ابن ماکولا، اکمال الکمال، ج۱، ص‌۵۹.</ref> [[مغیرة بن شعبه]] که فردی از [[خاندان]] ریاستی ثقیف - یعنی [[بنی معتب]] - بود و با خاندان خود اختلافاتی داشت،<ref> ابن کلبی، جمهرة النسب، ص۳۸۷.</ref> در سال پنجم هجری اسلام آورد و در مدینه ساکن شد.<ref> ابن هشام‌، السیرة النبویه، ج۳، ص‌۷۷۹؛ ابن ابی عاصم، الآحاد و المثانی، ج۳، ص‌۱۹۹.</ref> [[جابر بن شیبان ثقفی]] نیز از دیگر مسلمانان ثقفی بود که در سال ششم هجری [[مسلمان]] شد و در [[بیعة الرضوان]] شرکت جُست.<ref> ابن اثیر، اسدالغابه، ج۱، ص‌۳۰۴.</ref> [[هبیرة بن شبل ثقفی]] هم مدتی پیش از [[فتح مکه]] در سال هشتم هجری اسلام آورد و در جریان فتح در رکاب [[پیامبر]]{{صل}} بود و از سوی [[حضرت]]، به عنوان [[امام جماعت]] در [[روز]] اول فتح مکه [[برگزیده]] شد.<ref> فاکهی، اخبار مکه، ج۳، ص‌۲۲۵.</ref> همچنین «ابوحذیفه»،<ref> ابن اثیر، اسد الغابه، ج۵، ص۷۲؛ ابن حجر، الاصابه، ج۷، ص۷۴.</ref> [[یَعلی بن مُره]]<ref> ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۶، ص۴۰؛ ابن اثیر، اسد الغابه، ج۵، ص۱۲۹؛ المزی، تهذیب الکمال، ج۳۲، ص۳۹۸.</ref> و [[عمرو بن شبیل]]<ref> ابن حجر، الاصابه، ج۴، ص۵۳۴.</ref> -از [[بنی‌عتاب بن مالک]] -، از دیگر مسلمانان این [[قوم]] بودند که به سال ششم هجری در جمع مسلمانان و [[بیعت‌کنندگان]] [[رضوان]] حضور داشتند. در جریان فتح مکه، افزون بر [[قریشیان]]، [[ثقفیان]] مقیم [[مکه]] نیز به اسلام گرویدند که از جمله آنان می‌‌توان به نام [[اسید بن حارثه]] ([[تحریف]] [[جاریه]]) از بنی غیره اشاره داشت.<ref> ابن اثیر، اسدالغابه، ج۱، ص۹۰؛ ابن ماکولا، اکمال الکمال، ج۱، ص‌۵۳؛ دائرة المعارف بزرگ اسلامی، مقاله ثقیف، احمد پاکتچی، ج۴، ص۱۶۲۷.</ref> اما در برابر مسلمانان انگشت‌شمار ثقیف، دیگر مردم این [[قبیله]] به [[رهبری]] بزرگان خود، حضور در کنار [[قریش]] برای [[رویارویی]] با [[مسلمانان]] را به صورت جدّی‏تر دنبال کردند. [[همدلی]] و [[همکاری]] [[ثقیف]] و قریش در [[مواجهه]]مسلمانان چندان جدی بود که برخی از [[مفسران]] در [[تفسیر آیه]] {{متن قرآن|وَالَّذِينَ كَفَرُوا بَعْضُهُمْ أَوْلِيَاءُ بَعْضٍ إِلَّا تَفْعَلُوهُ تَكُنْ فِتْنَةٌ فِي الْأَرْضِ وَفَسَادٌ كَبِيرٌ}}<ref>«و کافران (نیز) دوستان یکدیگرند و اگر آن (دستور) را انجام ندهید در زمین، آشوب و تباهی بزرگی رخ خواهد داد» سوره انفال، آیه ۷۳.</ref> که [[کافران]] را [[یاوران]] و مدافعان یکدیگر می‌داند، مقصود از آنان را کافران قریش و ثقیف می‏‌دانند.<ref> سمرقندی، تفسیر سمرقندی، ج۲، ص۳۵.</ref> [[اسیر]] ساختن دو تن از [[اصحاب پیامبر]]{{صل}} در همان سال‌های آغازین [[هجرت]]،<ref> بیهقی، السنن الکبری، ج۶، ص۳۲۰؛ احمد بن حنبل، مسند احمد، ج۴، ص۴۳۰؛ شوکانی، نیل الاوطار، ج۸، ص۱۴۶.</ref> [[مرثیه‌سرایی]] [[امیة بن ابی‌الصلت]] -شاعر ثقیف- در رثای کشتگان [[مشرکان]] در [[بدر]]،<ref> ابن کثیر، السیرة النبویه، ج۲، ص۵۵۰؛ ابن عساکر، تاریخ مدینه دمشق، ج۶۱، ص۳۳۰.</ref> حضور بیش از ۱۰۰ تن از آنان به سال سوم هجری در [[نبرد]] [[احد]]،<ref> واقدی، المغازی، ج۱، ص۲۰۳.</ref> نقش بسزا در [[سپاه]] [[احزاب]] به سال پنجم هجری، <ref> بلاذری، انساب الاشراف، ج۱، ص۴۲۷.</ref> و [[همراهی]] با نیروهای اعزامی قریش برای رویارویی با [[پیامبر]]{{صل}} در [[حدیبیه]] به سال ششم پس از هجرت، از جمله دشمنی‌‏های ثقیف با ایشان است. [[دیدار]] [[عروة بن مسعود]] به [[نمایندگی]] از قریش با پیامبر{{صل}} در حدیبیه و سخنان تند و توهین‌‏آمیز وی با ایشان<ref> ابن کثیر، السیرة النبویه، ج۳، ص۷۷۸.</ref> گویای شدت [[رفتار]] [[ثقیف]] در برابر پیامبر{{صل}} است.<ref> حوزه نمایندگی ولی فقیه در امور حج و زیارت، مقاله ثقیف، سید علی خیرخواه‌علوی.</ref>
-پس از [[فتح مکه]]، موضع ثقیف در قبال پیامبر{{صل}} روی به تشتت گذاشت. در حالی که بدنۀ ثقیف بر ادامۀ [[خصومت]] با پیامبر{{صل}} [[اصرار]] داشتند و با [[بادیه‌نشینان]] [[هوازن]] و [[بنی‌سلیم]] هماواز بودند، برخی از رؤسای این [[قبیله]] در [[طائف]]، به [[پذیرش اسلام]] متمایل شده بودند. آنگاه که [[رسول خدا]]{{صل}} به [[سال هشتم هجری]] به قصد [[جنگ حنین]] و نبرد با هوازن از [[مدینه]] خارج گشت، ثقیف که از چندین دهه پیش‌تر پیوندی نزدیک با هوازن یافته بود، به [[حمایت]] از ایشان، در این [[جنگ]]، علیه [[پیامبر]]{{صل}} وارد [[پیکار]] شد.<ref> صنعانی، المصنف‌، ج ۵، ص۳۷۸؛ ابن هشام‌، السیرة النبویه، ج۴، ص‌۸۸۹؛ واقدی، مغازی، ج۲، ص‌۸۰۵.</ref> در این جنگ، که بر اساس گزارشات [[تاریخی]] از هر دو طیف اصلی ثقیف، یعنی احلاف و [[بنی مالک]] به صورت [[متحد]] در آن شرکت داشتند، چهره‌های سرشناسی مانند [[عروة بن مسعود]]، [[رئیس]] [[ثقیف]]، و [[غیلان بن سلمه]]، مرد شماره دو بنی‌عوف (احلاف) و نیز بزرگان بنی‌حبیب به عنوان سران شاخه [[بنی‌مالک]] [[ثقیف]]، به بهانه‌هایی نظیر تأمین تجهیزات [[جنگی]]، از حضور در این جنگ، [[غیبت]] داشتند<ref> ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۱، ص‌۳۱۲؛ ابن هشام‌، السیرة النبویه، ج۴، ص‌۹۱۷-۹۲۲؛ طبری، تاریخ، ج۳، ص‌۸۱.</ref> که این امر می‌‌تواند به معنای همدل نبودن برخی از بزرگان ثقیف با بدنه [[قبیله]] بوده باشد.<ref> ر. ک. دائرة المعارف بزرگ اسلامی، مقاله ثقیف، احمد پاکتچی، ج۴، ص۱۶۲۷.</ref> [[هوازن]] و ثقیف با [[آگاهی]] از [[تصمیم پیامبر]]{{صل}}، نیروهای از پیش آماده خود را رهسپار [[نبرد]] با [[مسلمانان]] کردند. احلافِ ثقیف به [[فرماندهی]] [[قارب بن اسود]] –برادرزاده عروة بن مسعود- و بنی‌‏مالک به فرماندهی [[سُبیع بن حارث]]،<ref> در صدر اسلام و در زمان واقعه حنین، خاندان بنی‌حبیب عهده دار ریاست بر بنی مالک بودند. آنان که از چندین دهه پیش‌تر با قریش به طورکلی و با بنی هاشم به طور خاص در ارتباط بودند، انگیزه‌ای قوی برای جنگ با پیامبر{{صل}} نداشتند؛ این در حالی است که سبیع ذوالخمار، فرمانده بنی‌مالک در جنگ حنین بر اساس پی‌جویی نسبش در کتب انساب، به یکی از خاندانهای رقیب بنی حبیب که در نیا با حبیب بن حارث ابن مالک مشترک بودند  احتمالاً ربیعة بن حارث (ابن حبان، الثقات، ج۳، ص‌۲۶۲) یا خیثمة بن حارث (ابن حبان، الثقات، ج۳، ص‌۳۶۱)  تعلق داشت و از همین رو در نسبت به نیا، سبیع بن «حارث بن مالک» خوانده می‌شد (ابن هشام‌، السیرة النبویه، ج۴، ص‌۸۸۹؛ طبری، تاریخ، ج۳، ص۷۱؛ واقدی، مغازی، ج۳، ص‌۸۸۵). بر اساس این تحلیل حارث نام جد او و نه پدرش بوده است. بر این پایه او نه از خاندان ریاستی احلاف، که از خاندانهای به حاشیه رانده شده و رقابت جو برخاسته است. بر اساس منابع سیره، پیامبر{{صل}} انگیزۀ او برای این جنگ را «بغض قریش» دانسته است (ابن هشام‌، السیرة النبویه، ج۴، ص‌۸۹۹؛ یعقوبی، التاریخ، ج۲، ص‌۶۳؛ قس: ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۵، ص۵۱۹؛ ابن حبیب، المحبر، ص۱۰۵). دائرة المعارف بزرگ اسلامی، مقاله ثقیف، احمد پاکتچی، ج۴، ص۱۶۲۷.</ref> در آغاز [[نبرد حنین]] با حربه غافل‌گیری و به‏ کار بستن همه توان خود، توانستند [[انسجام]] [[سپاه]] [[دوازده]] هزار نفری [[مسلمانان]] را از هم بگسلند.<ref> ابن حبیب، المحبر، ص۱۱۵؛ واقدی، المغازی، ج۳، ص۸۹۲-۸۹۷.</ref> بدین ترتیب، [[هراس]] مسلمانان و [[گریز]] آنان از صحنه نبرد حنین، [[پیامبر]]{{صل}} و [[اصحاب]] [[وفادار]] او را دچار خطر کرد. اما با [[یاری]] [[خداوند]] و [[استواری]] [[رسول خدا]]{{صل}} و شماری اندک از مسلمانان و سپس بازگشت مسلمانان فراری به صحنه [[نبرد]]، [[ثقیف]] شکستی سنگین متحمل شد.<ref> ابن ابی حاتم، تفسیر ابن ابی حاتم، ج۶، ص۱۷۷۲-۱۷۷۴؛ طبری، جامع البیان، ج۵، ص۴؛ زمخشری، الکشاف، ج۲، ص۱۸۱-۱۸۲.</ref> فرار نیروهای احلاف با بر جای نهادن تنها دو کشته و نیز هوازنی‌‏ها از معرکه حنین، بار سنگین نبرد را بر دوش گروه [[بنی‌مالک]] [[ثقیف]] افکند و آمار کشته‏‌های آنان را به ۷۰<ref> ابن کثیر، السیرة النبویه، ج۴، ص۸۹۹.</ref> یا ۱۰۰ تن<ref> واقدی، المغازی، ج ۴، ص۹۰۷؛ مقریزی، امتاع الاسماع، ج ۱، ص۴۱۰.</ref> رساند که [[سبیع بن حارث]] از جمله آنان بود. [[ثقفیان]] پس از [[شکست]] در حنین، همراه با شاخه اخراجی بنی‌مالک و نیز برخی هوازنیان به [[طائف]] بازگشتند. پیامبر{{صل}} نیز بی‌درنگ پس از پایان [[جنگ حنین]]، روی به طائف نهاد، اما قبیلۀ ثقیف پیش از رسیدن ایشان، به [[تجهیز]] نظامی خود پرداختند و با گردآوری خواربار و آذوقه، ضمن [[پناه]] گرفتن در درون دیوارهای بلند [[شهر]]، خود را برای [[رویارویی]] با محاصره یکساله آماده کردند.<ref> ابن کثیر، السیرة النبویه، ج۴، ص۹۱۷-۹۱۸؛ واقدی، المغازی، ج۳، ص۹۲۴؛ ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۲، ص۱۴۹-۱۵۰.</ref> [[سپاه اسلام]] به [[فرماندهی]] [[رسول خدا]]{{صل}} آنان را در محاصره خود گرفتند.<ref> حوزه نمایندگی ولی فقیه در امور حج و زیارت، مقاله ثقیف، سید علی خیرخواه‌علوی.</ref> ایشان در اثنای محاصره، [[حضرت علی]]{{ع}} را جهت شکستن بت‌های اطراف [[طائف]] به آنجا فرستاد. [[حضرت]] در [[راه رفتن]] به محل [[مأموریت]]، با [[نافع بن غیلان بن مُعَتِّب]] با نیروهایی از ثقیف که از قلعه طائف بیرون آمده بودند، برخوردند و پس درگیری با آنها، نافع را به [[هلاکت]] رساند و باقی [[مشرکان]] را فراری داد. با [[شکست]] و هزیمت آنان، [[رعب]] و [[وحشت]] [[ثقفیان]] را فرا گرفت و باعث شد گروهی چهل نفره از ایشان از [[پناه]] گاه خود خارج شده، به [[پیامبر]]{{صل}} پناه ببرند.<ref> یعقوبی، تاریخ الیعقوبی، ج ۲، ص۶۳ – ۶۴؛ طبرسی، اعلام الوری، ص۱۱۶.</ref> همچنین با اعلام دستور {{عربی|"و أیّما حُرّ نزَلَ إلینا فهُوَ آمنٌ و أیّما عَبد نزل إلینا فهو حرٌّ"}} «هر برده‌ای که از [[دژ]] طائف خارج شود [[آزاد]] است»، بیست و سه تن از بردگان ثقیف<ref> صالحی شامی، سبل الهدی و الرشاد، ج ۵، ص۳۸۴ و ۳۸۵.</ref> که [[ابوبَکره]]،<ref> او برادر مادری زیاد بن سمیه و یکی از کسانی است که شهادت به زناکاری مغیره بن شعبه داد و توسط خلیفه شلاق خورد. بلاذری، انساب الاشراف، ج ۲، ص۱۳۶، ابن حجر عسقلانی، تهذیب التهذیب، ج ۱۰، ص۴۱۸؛ ابن کثیر، البدایة و النهایه، ج ۱، ص۱۴۰.</ref> [[ابراهیم بن جابر]]، [[مُضطَجِع]]<ref> پیامبر{{صل}} نام وی را به المُنبَعِث تغییر داد. واقدی، المغازی، ج ۳، ص۹۳۱.</ref> از جمله آنان بودند، از دژ طائف بیرون آمدند و به رسول خدا{{صل}} [[پناهنده]] شدند.<ref> واقدی، المغازی، ج ۳، صص ۹۳۱ - ۹۳۲، خلیفة بن خیاط، تاریخ خلیفه، ص۴۲، ابن سید الناس، عیون الأثر، ج ۲، ص۲۳۲؛ فصلنامه تاریخ در آیینه پژوهش، تاریخ قبیله ثقیف(۲)، محمود حیدری آقایی.</ref> محاصره [[قلعه]] [[طائف]]، ۱۵ یا ۱۸ [[روز]]، به درازا انجامید. اما طی این مدت، [[کوشش]] [[مسلمانان]] برای [[تسلیم]] کردن طائف با استفاده از منجنیق و ارابه ثمری نداشت و در پایان روز هجدهم، [[رسول خدا]]{{صل}} پس از [[مشورت]] با [[مشاوران]]، دستور عقب‌نشینی و ترک محاصره را صادر فرمود.<ref> واقدی، المغازی، ج ۳، ص۹۲۲ بب‌؛ ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۲، ص‌۱۵۸-۱۵۹؛ بلاذری، فتوح البلدان، ص۶۶-۶۷؛ بیهقی، دلائل النبوه، ج۵، ص۱۵۷-۱۵۸، ۱۶۶.</ref> چنین به نظر می‌‌رسد که با وجود آنکه تیراندازان ثقیف در حملات گاه و بیگاه خود چند تن از مسلمانان را به [[شهادت]] رساندند،<ref> واقدی، المغازی، ج ۳، ص۹۲۲ بب‌؛ ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۲، ص‌۱۵۸-۱۵۹؛ بلاذری، فتوح البلدان، ص۶۶-۶۷؛ بیهقی، دلائل النبوه، ج۵، ص۱۵۷-۱۵۸، ۱۶۶.</ref> اما در مجموع هیچ یک از دو طرف در افروختن [[آتش]] [[جنگ]]، عزمی جدی نداشته‌اند؛ گویی [[هدف]] محاصرۀ طائف از سوی [[پیامبر]]{{صل}} تنها یک [[پیام]] [[تهدید]] بود و به همین سبب اصراری بر دوام آن وجود نداشت.<ref> برخی از کلمات [[حضرت]] پس از پایان محاصره به روشنی نشان از آن دارد که ایشان [[انتظار]] داشتند، [[ثقیف]] به [[صلح]] [[اسلام]] آورد؛ از جمله اینکه به هنگام بازگشت، آنگاه که مسلمانان از حضرت خواستند ثقیف را [[نفرین]] کند، حضرت[[دعا]] کرد که [[خداوند]] [[ثقیف]] را [[هدایت]] کند ([[ابن سعد]]، الطبقات الکبری، ج۲، ص‌۱۵۹؛ ابن شبه، [[تاریخ]] [[المدینة]] المنوره، ج۲، ص‌۴۹۹؛ [[ابن ابی شیبه]]، [[المصنف]]، ج۶، ص‌۴۱۳؛ [[ترمذی]]، [[سنن]]، ج۵، ص‌۷۲۹). [[حدیثی]] منتسب به پیامبر{{صل}} با این مضمون که «ان صید وج [[حرام]] وعضاهه حرام محرم» (همانا شکار وج  یعنی طائف  حرام است و رستنیهای آن حرام [[محرم]])، به تصریح [[محدثان]] در همین ایام از زبان پیامبر{{صل}} صادر شده است. (برای تحلیلی در این باره، نک‌: [[حمید]] [[الله]]، مجموعة‌الوثائق‌ السیاسیة‌ للعهد النبوی‌ و الخلافة‌ الراشده، ص۲۸۴-۲۸۶). حتی آنگاه که در [[مدینه]] به پیامبر{{صل}} گفتند خداوند طائف را بر تو فتح کند، حضرت فرمود: «هرچند اذنی دربارۀ ([[جنگ]] با) [[ثقیف]] به من داده نشده باشد؟» ([[ابن عبدالبر]]، الاستیعاب، ج۴، ص‌۱۸۳۲؛ [[ابن اثیر]]، [[اسد]] الغابه، ج۵، ص‌۴۴۴).([[دائرة المعارف بزرگ اسلامی]]، مقاله ثقیف، [[احمد پاکتچی]]، ج۴، ص۱۶۲۷) در برخی منابع، از علل ناکامی این محاصره طولانی، بیرون آمدن [[مسلمانان]] از [[مدینه]]، [[نبرد]] سنگین حنین و کم‌رنگ شدن [[انگیزه]] [[دینی]] از جمله حضور برخی از افراد در [[سپاه مسلمانان]] به [[طمع]] دستیابی به [[زنان]] زیباروی ثقیف(واقدی، [[المغازی]]، ج۳، ص۹۳۳-۹۳۷؛ [[ابن کثیر]]، السیرة النبویه، ج۴، ص۹۲۲؛ [[اسحاق]] بن راهویه، [[مسند]] [[ابن راهویه]]، ج۴، ص۶۳.) و نیز درخواست شماری از زنان [[مسلمان]] از [[پیامبر]] برای سهم بردن از گوهرهای زنان [[ثقیف]](ابن کثیر، السیرة النبویه، ج۴، ص۹۲۲؛ ابن عبدالبر، الاستیعاب، ج۴، ص۱۸۳۲.) گزارش شده است. (حوزه [[نمایندگی]] [[ولی فقیه]] در امور [[حج]] و [[زیارت]]، مقاله ثقیف، [[سید]] علی خیرخواه‌علوی.)
+پس از [[فتح مکه]]، موضع ثقیف در قبال پیامبر{{صل}} روی به تشتت گذاشت. در حالی که بدنۀ ثقیف بر ادامۀ [[خصومت]] با پیامبر{{صل}} [[اصرار]] داشتند و با [[بادیه‌نشینان]] [[هوازن]] و [[بنی‌سلیم]] هماواز بودند، برخی از رؤسای این [[قبیله]] در [[طائف]]، به [[پذیرش اسلام]] متمایل شده بودند. آنگاه که [[رسول خدا]]{{صل}} به سال هشتم هجری به قصد [[جنگ حنین]] و نبرد با هوازن از [[مدینه]] خارج گشت، ثقیف که از چندین دهه پیش‌تر پیوندی نزدیک با هوازن یافته بود، به [[حمایت]] از ایشان، در این [[جنگ]]، علیه [[پیامبر]]{{صل}} وارد [[پیکار]] شد.<ref> صنعانی، المصنف‌، ج ۵، ص۳۷۸؛ ابن هشام‌، السیرة النبویه، ج۴، ص‌۸۸۹؛ واقدی، مغازی، ج۲، ص‌۸۰۵.</ref> در این جنگ، که بر اساس گزارشات [[تاریخی]] از هر دو طیف اصلی ثقیف، یعنی احلاف و [[بنی مالک]] به صورت [[متحد]] در آن شرکت داشتند، چهره‌های سرشناسی مانند [[عروة بن مسعود]]، [[رئیس]] [[ثقیف]]، و [[غیلان بن سلمه]]، مرد شماره دو بنی‌عوف (احلاف) و نیز بزرگان بنی‌حبیب به عنوان سران شاخه [[بنی‌مالک]] [[ثقیف]]، به بهانه‌هایی نظیر تأمین تجهیزات [[جنگی]]، از حضور در این جنگ، [[غیبت]] داشتند<ref> ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۱، ص‌۳۱۲؛ ابن هشام‌، السیرة النبویه، ج۴، ص‌۹۱۷-۹۲۲؛ طبری، تاریخ، ج۳، ص‌۸۱.</ref> که این امر می‌‌تواند به معنای همدل نبودن برخی از بزرگان ثقیف با بدنه [[قبیله]] بوده باشد.<ref> ر. ک. دائرة المعارف بزرگ اسلامی، مقاله ثقیف، احمد پاکتچی، ج۴، ص۱۶۲۷.</ref> [[هوازن]] و ثقیف با [[آگاهی]] از [[تصمیم پیامبر]]{{صل}}، نیروهای از پیش آماده خود را رهسپار [[نبرد]] با [[مسلمانان]] کردند. احلافِ ثقیف به [[فرماندهی]] [[قارب بن اسود]] –برادرزاده عروة بن مسعود- و بنی‌‏مالک به فرماندهی [[سُبیع بن حارث]]،<ref> در صدر اسلام و در زمان واقعه حنین، خاندان بنی‌حبیب عهده دار ریاست بر بنی مالک بودند. آنان که از چندین دهه پیش‌تر با قریش به طورکلی و با بنی هاشم به طور خاص در ارتباط بودند، انگیزه‌ای قوی برای جنگ با پیامبر{{صل}} نداشتند؛ این در حالی است که سبیع ذوالخمار، فرمانده بنی‌مالک در جنگ حنین بر اساس پی‌جویی نسبش در کتب انساب، به یکی از خاندانهای رقیب بنی حبیب که در نیا با حبیب بن حارث ابن مالک مشترک بودند  احتمالاً ربیعة بن حارث (ابن حبان، الثقات، ج۳، ص‌۲۶۲) یا خیثمة بن حارث (ابن حبان، الثقات، ج۳، ص‌۳۶۱)  تعلق داشت و از همین رو در نسبت به نیا، سبیع بن «حارث بن مالک» خوانده می‌شد (ابن هشام‌، السیرة النبویه، ج۴، ص‌۸۸۹؛ طبری، تاریخ، ج۳، ص۷۱؛ واقدی، مغازی، ج۳، ص‌۸۸۵). بر اساس این تحلیل حارث نام جد او و نه پدرش بوده است. بر این پایه او نه از خاندان ریاستی احلاف، که از خاندانهای به حاشیه رانده شده و رقابت جو برخاسته است. بر اساس منابع سیره، پیامبر{{صل}} انگیزۀ او برای این جنگ را «بغض قریش» دانسته است (ابن هشام‌، السیرة النبویه، ج۴، ص‌۸۹۹؛ یعقوبی، التاریخ، ج۲، ص‌۶۳؛ قس: ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۵، ص۵۱۹؛ ابن حبیب، المحبر، ص۱۰۵). دائرة المعارف بزرگ اسلامی، مقاله ثقیف، احمد پاکتچی، ج۴، ص۱۶۲۷.</ref> در آغاز [[نبرد حنین]] با حربه غافل‌گیری و به‏ کار بستن همه توان خود، توانستند [[انسجام]] [[سپاه]] [[دوازده]] هزار نفری [[مسلمانان]] را از هم بگسلند.<ref> ابن حبیب، المحبر، ص۱۱۵؛ واقدی، المغازی، ج۳، ص۸۹۲-۸۹۷.</ref> بدین ترتیب، [[هراس]] مسلمانان و [[گریز]] آنان از صحنه نبرد حنین، [[پیامبر]]{{صل}} و [[اصحاب]] [[وفادار]] او را دچار خطر کرد. اما با [[یاری]] [[خداوند]] و [[استواری]] [[رسول خدا]]{{صل}} و شماری اندک از مسلمانان و سپس بازگشت مسلمانان فراری به صحنه [[نبرد]]، [[ثقیف]] شکستی سنگین متحمل شد.<ref> ابن ابی حاتم، تفسیر ابن ابی حاتم، ج۶، ص۱۷۷۲-۱۷۷۴؛ طبری، جامع البیان، ج۵، ص۴؛ زمخشری، الکشاف، ج۲، ص۱۸۱-۱۸۲.</ref> فرار نیروهای احلاف با بر جای نهادن تنها دو کشته و نیز هوازنی‌‏ها از معرکه حنین، بار سنگین نبرد را بر دوش گروه [[بنی‌مالک]] [[ثقیف]] افکند و آمار کشته‏‌های آنان را به ۷۰<ref> ابن کثیر، السیرة النبویه، ج۴، ص۸۹۹.</ref> یا ۱۰۰ تن<ref> واقدی، المغازی، ج ۴، ص۹۰۷؛ مقریزی، امتاع الاسماع، ج ۱، ص۴۱۰.</ref> رساند که [[سبیع بن حارث]] از جمله آنان بود. [[ثقفیان]] پس از [[شکست]] در حنین، همراه با شاخه اخراجی بنی‌مالک و نیز برخی هوازنیان به [[طائف]] بازگشتند. پیامبر{{صل}} نیز بی‌درنگ پس از پایان [[جنگ حنین]]، روی به طائف نهاد، اما قبیلۀ ثقیف پیش از رسیدن ایشان، به [[تجهیز]] نظامی خود پرداختند و با گردآوری خواربار و آذوقه، ضمن [[پناه]] گرفتن در درون دیوارهای بلند [[شهر]]، خود را برای [[رویارویی]] با محاصره یکساله آماده کردند.<ref> ابن کثیر، السیرة النبویه، ج۴، ص۹۱۷-۹۱۸؛ واقدی، المغازی، ج۳، ص۹۲۴؛ ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۲، ص۱۴۹-۱۵۰.</ref> [[سپاه اسلام]] به [[فرماندهی]] [[رسول خدا]]{{صل}} آنان را در محاصره خود گرفتند.<ref> حوزه نمایندگی ولی فقیه در امور حج و زیارت، مقاله ثقیف، سید علی خیرخواه‌علوی.</ref> ایشان در اثنای محاصره، [[حضرت علی]]{{ع}} را جهت شکستن بت‌های اطراف [[طائف]] به آنجا فرستاد. [[حضرت]] در [[راه رفتن]] به محل [[مأموریت]]، با [[نافع بن غیلان بن مُعَتِّب]] با نیروهایی از ثقیف که از قلعه طائف بیرون آمده بودند، برخوردند و پس درگیری با آنها، نافع را به [[هلاکت]] رساند و باقی [[مشرکان]] را فراری داد. با [[شکست]] و هزیمت آنان، [[رعب]] و [[وحشت]] [[ثقفیان]] را فرا گرفت و باعث شد گروهی چهل نفره از ایشان از [[پناه]] گاه خود خارج شده، به [[پیامبر]]{{صل}} پناه ببرند.<ref> یعقوبی، تاریخ الیعقوبی، ج ۲، ص۶۳ – ۶۴؛ طبرسی، اعلام الوری، ص۱۱۶.</ref> همچنین با اعلام دستور {{عربی|"و أیّما حُرّ نزَلَ إلینا فهُوَ آمنٌ و أیّما عَبد نزل إلینا فهو حرٌّ"}} «هر برده‌ای که از [[دژ]] طائف خارج شود [[آزاد]] است»، بیست و سه تن از بردگان ثقیف<ref> صالحی شامی، سبل الهدی و الرشاد، ج ۵، ص۳۸۴ و ۳۸۵.</ref> که [[ابوبَکره]]،<ref> او برادر مادری زیاد بن سمیه و یکی از کسانی است که شهادت به زناکاری مغیره بن شعبه داد و توسط خلیفه شلاق خورد. بلاذری، انساب الاشراف، ج ۲، ص۱۳۶، ابن حجر عسقلانی، تهذیب التهذیب، ج ۱۰، ص۴۱۸؛ ابن کثیر، البدایة و النهایه، ج ۱، ص۱۴۰.</ref> [[ابراهیم بن جابر]]، [[مُضطَجِع]]<ref> پیامبر{{صل}} نام وی را به المُنبَعِث تغییر داد. واقدی، المغازی، ج ۳، ص۹۳۱.</ref> از جمله آنان بودند، از دژ طائف بیرون آمدند و به رسول خدا{{صل}} [[پناهنده]] شدند.<ref> واقدی، المغازی، ج ۳، صص ۹۳۱ - ۹۳۲، خلیفة بن خیاط، تاریخ خلیفه، ص۴۲، ابن سید الناس، عیون الأثر، ج ۲، ص۲۳۲؛ فصلنامه تاریخ در آیینه پژوهش، تاریخ قبیله ثقیف(۲)، محمود حیدری آقایی.</ref> محاصره [[قلعه]] [[طائف]]، ۱۵ یا ۱۸ [[روز]]، به درازا انجامید. اما طی این مدت، [[کوشش]] [[مسلمانان]] برای [[تسلیم]] کردن طائف با استفاده از منجنیق و ارابه ثمری نداشت و در پایان روز هجدهم، [[رسول خدا]]{{صل}} پس از [[مشورت]] با [[مشاوران]]، دستور عقب‌نشینی و ترک محاصره را صادر فرمود.<ref> واقدی، المغازی، ج ۳، ص۹۲۲ بب‌؛ ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۲، ص‌۱۵۸-۱۵۹؛ بلاذری، فتوح البلدان، ص۶۶-۶۷؛ بیهقی، دلائل النبوه، ج۵، ص۱۵۷-۱۵۸، ۱۶۶.</ref> چنین به نظر می‌‌رسد که با وجود آنکه تیراندازان ثقیف در حملات گاه و بیگاه خود چند تن از مسلمانان را به [[شهادت]] رساندند،<ref> واقدی، المغازی، ج ۳، ص۹۲۲ بب‌؛ ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۲، ص‌۱۵۸-۱۵۹؛ بلاذری، فتوح البلدان، ص۶۶-۶۷؛ بیهقی، دلائل النبوه، ج۵، ص۱۵۷-۱۵۸، ۱۶۶.</ref> اما در مجموع هیچ یک از دو طرف در افروختن [[آتش]] [[جنگ]]، عزمی جدی نداشته‌اند؛ گویی [[هدف]] محاصرۀ طائف از سوی [[پیامبر]]{{صل}} تنها یک [[پیام]] [[تهدید]] بود و به همین سبب اصراری بر دوام آن وجود نداشت.<ref> برخی از کلمات [[حضرت]] پس از پایان محاصره به روشنی نشان از آن دارد که ایشان [[انتظار]] داشتند، [[ثقیف]] به [[صلح]] [[اسلام]] آورد؛ از جمله اینکه به هنگام بازگشت، آنگاه که مسلمانان از حضرت خواستند ثقیف را [[نفرین]] کند، حضرت[[دعا]] کرد که [[خداوند]] [[ثقیف]] را [[هدایت]] کند ([[ابن سعد]]، الطبقات الکبری، ج۲، ص‌۱۵۹؛ ابن شبه، [[تاریخ]] [[المدینة]] المنوره، ج۲، ص‌۴۹۹؛ [[ابن ابی شیبه]]، [[المصنف]]، ج۶، ص‌۴۱۳؛ [[ترمذی]]، [[سنن]]، ج۵، ص‌۷۲۹). [[حدیثی]] منتسب به پیامبر{{صل}} با این مضمون که «ان صید وج [[حرام]] وعضاهه حرام محرم» (همانا شکار وج  یعنی طائف  حرام است و رستنیهای آن حرام [[محرم]])، به تصریح [[محدثان]] در همین ایام از زبان پیامبر{{صل}} صادر شده است. (برای تحلیلی در این باره، نک‌: [[حمید]] [[الله]]، مجموعة‌الوثائق‌ السیاسیة‌ للعهد النبوی‌ و الخلافة‌ الراشده، ص۲۸۴-۲۸۶). حتی آنگاه که در [[مدینه]] به پیامبر{{صل}} گفتند خداوند طائف را بر تو فتح کند، حضرت فرمود: «هرچند اذنی دربارۀ ([[جنگ]] با) [[ثقیف]] به من داده نشده باشد؟» ([[ابن عبدالبر]]، الاستیعاب، ج۴، ص‌۱۸۳۲؛ [[ابن اثیر]]، [[اسد]] الغابه، ج۵، ص‌۴۴۴).([[دائرة المعارف بزرگ اسلامی]]، مقاله ثقیف، [[احمد پاکتچی]]، ج۴، ص۱۶۲۷) در برخی منابع، از علل ناکامی این محاصره طولانی، بیرون آمدن [[مسلمانان]] از [[مدینه]]، [[نبرد]] سنگین حنین و کم‌رنگ شدن [[انگیزه]] [[دینی]] از جمله حضور برخی از افراد در [[سپاه مسلمانان]] به [[طمع]] دستیابی به [[زنان]] زیباروی ثقیف(واقدی، [[المغازی]]، ج۳، ص۹۳۳-۹۳۷؛ [[ابن کثیر]]، السیرة النبویه، ج۴، ص۹۲۲؛ [[اسحاق]] بن راهویه، [[مسند]] [[ابن راهویه]]، ج۴، ص۶۳.) و نیز درخواست شماری از زنان [[مسلمان]] از [[پیامبر]] برای سهم بردن از گوهرهای زنان [[ثقیف]](ابن کثیر، السیرة النبویه، ج۴، ص۹۲۲؛ ابن عبدالبر، الاستیعاب، ج۴، ص۱۸۳۲.) گزارش شده است. (حوزه [[نمایندگی]] [[ولی فقیه]] در امور [[حج]] و [[زیارت]]، مقاله ثقیف، [[سید]] علی خیرخواه‌علوی.)
 برخی [[اصحاب]] ناراحت شدند و [[دوست]] داشتند تا فتح [[طائف]] محاصره ادامه داشته باشد. پیامبر{{صل}} فرمود: من [[مأذون]] در فتح این جا نیستم. ([[ابن ابی الحدید]]، [[شرح نهج البلاغه]]، ج ۷، باب ۱۳۵، ص۳۰۱، [[ابن جوزی]]، الوفاء باحوال المصطفی، ج ۱، ص۴۳۰؛ [[قسطلانی]]، المواهب اللدنیه، ج ۱، ص۳۳۷.) </ref>
@@ خط ۹۳: / خط ۹۳: @@
 [[شهادت]] [[عروة بن مسعود ثقفی]]، نقطه عطفی در [[گرایش]] [[ثقفیان]] به اسلام بود. پس از شهادت عروه، فرزندش «ابومُلَیح» و برادرزاده‌اش [[قارب بن اسود]] در [[اعتراض]] به کشته شدن عروه، از [[قوم]] خود کناره گرفتند و گفتند که دیگر در هیچ زمینه‌ای حاضر به [[همکاری]] با آنان نیستند؛ سپس به [[مدینه]] رفتند و [[مسلمان]] شدند.<ref> واقدی، المغازی، ج ۳، ص۲۶۱، ابن سعد، الطبقات الکبری، ج ۱، ص۲۳۷؛ مقریزی، امتاع الاسماع، ج ۱، ص۴۹۰.</ref> [[اسلام آوردن]] این دو تن که از شخصیت‌های محوری در احلاف بودند، می‌توانست در روند [[نفوذ اسلام]] در شاخۀ احلاف ثقیف بسیار تأثیر گذار باشد. در این اثنا، [[مالک بن عوف نصری]] -[[رئیس]] پناهندگان [[هوازن]] در [[طائف]]- نیز، اسلام پذیرفت و به مدینه گریخت.<ref> ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۱، ص۳۱۲-۳۱۳؛ ابن هشام‌، السیرة النبویه، ج۴، ص‌۹۲۷-۹۲۸؛ بیهقی، دلائل النبوه، ج۵، ص‌۱۹۸.</ref> اسلام وی نیز، به‌طبع زمینه‌ساز گرویدن بازماندۀ [[مشرکان]] [[هوازن]] به اسلام می‌‌شد؛ امری که مشرکان [[ثقیف]] را بیش از پیش در معرض فشار قرار می‌داد. به دنبال اسلام آوردن [[مالک بن عوف]]، [[پیامبر اکرم]]{{صل}} [[عیینة بن حصن بن بدر]] جهت [[تبلیغ اسلام]] در میان ثقفیان طائف تعیین فرمود،<ref> بیهقی، دلائل النبوه، ج۵، ص‌۱۶۳.</ref> و مالک بن عوف را نمایندۀ خود در رسیدگی به امور مسلمان‌شدگان ثقیف و [[قبایل]] دیگر در طائف قرار داد.<ref> ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۱، ص‌۲۳۷.</ref> این [[اقدام]] به روند [[گسترش اسلام]] در میان ثقیف سرعتی مضاعف داد.<ref> دائرة المعارف بزرگ اسلامی، مقاله ثقیف، احمد پاکتچی، ج۴، ص۱۶۲۷.</ref>
-اقدامات بسیار حساب شده [[پیامبر]]{{صل}}، در کنار موج اسلام خواهی روزافزونی که پس از شهادت عروه در برخی [[طوایف]] ثقیف به راه افتاده بود از یک سو و وجود عواملی دیگر بخصوص [[احساس]] [[ناامنی]] شدید حاصل از حملات و غارت‌های بی‌وقفه مالک بن عوف علیه ثقفی‌‏ها -که ادامه [[زندگی]] را بر آنان دشوار کرده بود-،<ref> واقدی، المغازی، ج۳، ص۹۵۵؛ ابن حبان، الثقات، ج۲، ص۷۹؛ ابن سعد، الطبقات الکبری، ج ۱، ص۲۳۷.</ref> همچنین [[فتح مکه]] و [[اسلام آوردن]] [[قریش]] که سرآمد [[مشرکان]] در [[جزیرة العرب]] بودند و نیز در هم شکستن [[هیمنه]] [[شرک]] و [[بت پرستی]] و فرو ریختن دیوارهای اوهام و [[خرافات]] و باورهای واهیِ [[جاهلی]] از جهات دیگر، هر گونه راه مفرّ را بر [[ثقفیان]] [[مشرک]] بست<ref> فصلنامه تاریخ در آیینه پژوهش، تاریخ قبیله ثقیف(۲)، محمود حیدری آقایی.</ref> و به تدریج زمینه [[تسلیم]] [[طائف]] و [[پیوستن]] جمعی ثقیف را به [[اسلام]] - تنها چند ماه پس از [[شهادت]] [[عروة بن مسعود]]-<ref> بیهقی، دلائل النبوه، ج۵، ص‌۳۰۴.</ref> فراهم آورد. ادامه این روند پس از چند ماه [[مقاومت]] و [[تحمل]] فشار، [[ثقیف]] را بر آن داشت که از [[دشمنی]] دست بردارند و راهی برای برون‌ رفت از این وضع [[بحرانی]] بیابد. از این رو ثقفیان جلسه‌ای ترتیب دادند و در مجموع به این نتیجه رسیدند که باید برای [[مذاکره]] راهی [[مدینه]] شوند.<ref> واقدی، المغازی، ج۳، ص‌۹۶۳؛ ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۱، ص‌۳۱۳.</ref> آنان نخست از [[عبد یالیل بن عمرو بن عمیر]] خواستند که به [[نمایندگی]] از آنان نزد [[نبی خاتم]]{{صل}} رود؛ ولی او از [[هراس]] گرفتار شدن به [[سرنوشت]] [[عروه]]، این کار را به [[همراهی]] مردانی دیگر از ثقیف مشروط کرد. از این‌رو، دو تن از احلاف به نام [[حکم بن عمرو]] و [[شرحبیل بن غیلان]] و سه تن از [[بنی‌مالک]] به نام [[عثمان بن ابی‌العاص]]، [[اوس بن عوف]] و [[نمیر بن خرشه]] به نمایندگی از ثقیف با عبد یالیل همراه شدند.<ref> ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۱، ص‌۳۱۳، ج ۵، ص‌۵۰۶، جم‌؛ بخاری، التاریخ، ج۱، ص‌۳۸۹، جم؛ ابن اثیـر، اسد الغابة، ج۳، ص۴۱۸، ج۵، ص‌۵۰۷، جم‌.</ref> [[ابن سعد]]، دو تن از [[فرزندان]] عبد یالیل به نام [[کنانه]] و [[ربیعه]] را نیز به این گروه شش نفره می‌افزاید و به همراهی ۷۰ تن دیگر از [[قبیله ثقیف]] اشاره می‏‌کند.<ref> ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۱، ص۳۱۳.</ref> برخی نیز تعداد [[نمایندگان]] [[ثقیف]] را کمی بیش از ۱۰ تن می‌‏دانند.<ref> ابن شبه، تاریخ المدینة المنوره، ج۲، ص۵۰۱؛ ابن حجر، فتح الباری، ج۷، ص۲۸۴.</ref> هیئت ثقیف، پس از بازگشت [[پیامبر]]{{صل}} از [[جنگ تبوک]] ([[رجب]] [[سال نهم هجری]])، روی به [[مدینه]] نهاد و در آستانۀ [[رمضان]] همان سال، پس از [[دیدار]] با [[مغیرة بن شعبه ثقفی]] در نزدیکی مدینه و [[آگاهی]] از وضع [[شهر]]، با کسب اجازه از [[رسول خدا]]{{صل}} وارد مدینه شد.<ref> ابن هشام‌، السیرة النبویه، ج۴، ص‌۹۶۴؛ طبری، تاریخ، ج۳، ص‌۸۳-۸۴.</ref> نمایندگان احلاف که از [[خویشاوندان]] [[مغیرة بن شعبه]] بودند، در خانۀ وی اقامت گزیدند و برای [[بنی مالک]] چادری در محوطۀ [[مسجد]] [[نبوی]] در نظر گرفته شد.<ref> صنعانی، مصنف، ج۱، ص‌۴۱۴؛ احمد بن حنبل، مسند، ج۴، ص‌۳۴۳؛ ابوداوود سجستانی، سنن، ج۲، ص۵۵. برخی بر این باورند که مغیره که خود از احلاف بود، تنها احلاف را به خانه خود دعوت کرد و نمایندگان بنی‌مالک زیر سایبان مسجد اقامت داشته‏اند. (ابن ابی شیبه، المصنف، ج۲، ص۳۸۵؛ ابوداوود سجستانی، سنن ابی داود، ج۱، ص۳۱۴؛ ابن شبه، تاریخ المدینة المنوره، ج۲، ص۵۰۹.) این گزینشِ مغیره را باید برگرفته از کینه دیرینه احلاف و بنی‌مالک و نیز قتل ۱۰ تن از بنی‌مالک به دست مغیره در جاهلیت و نگرانی او از کینه و انتقام نمایندگان بنی‌مالک دانست؛ دائرة المعارف بزرگ اسلامی، مقاله ثقیف، احمد پاکتچی، ج۴، ص۱۶۲۷؛ حوزه نمایندگی ولی فقیه در امور حج و زیارت، مقاله ثقیف، سید علی خیرخواه‌علوی.</ref> این هیئت در نخستین دیدار با رسول خدا{{صل}}، به رغم سفارش [[مغیره]] به شیوه [[مشرکان]]، به پیامبر{{صل}} [[سلام]] داد<ref> واقدی، المغازی، ج۳، ص۹۶۴؛ ابن کثیر، السیرة النبویه، ج۴، ص۹۶۶؛ ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۱، ص۳۱۳.</ref>و با ایشان به [[گفت‌وگو]] نشست. آنان در این دیدار، خود را سرسخت‌ترین [[دشمنان]] رسول خدا{{صل}} در [[نبرد]] و بهترین آنان در [[صلح]] دانستند.<ref> ابن شبه، تاریخ المدینة المنوره، ج۲، ص۵۱۱.</ref> این سخنان در کنار تقدیم [[هدیه]] این گروه به [[پیامبر]]{{صل}} و تأکید بر اینکه این هدیه پیشکش بوده و نه [[صدقه]]، از سوی شماری از محققان به معنای تلاش این هیئت برای [[برقراری صلح]] و نه [[قبول اسلام]]، تعبیر شده است.<ref> ر. ک. دائرة المعارف بزرگ اسلامی، مقاله ثقیف، احمد پاکتچی، ج۴، ص۱۶۲۷؛ حوزه نمایندگی ولی فقیه در امور حج و زیارت، مقاله ثقیف، سید علی خیرخواه‌علوی.</ref> جملۀ مشهور پیامبر{{صل}} خطاب به هیئت ثقیف که {{متن حدیث| لَتُسْلِمُنَّ أَوْ لَأَبْعَثَنَّ إِلَيْكُمْ رَجُلاً مِنِّي}}؛ «یا [[اسلام]] بیاورید یا مردی از جنس خودم را به سوی شما می‌‌فرستم» <ref> معمر بن راشد، «الجامع»، ص۲۲۶؛ احمد بن حنبل، فضائل الصحابه، ج۲، ص‌۵۹۳؛ بلاذری، انساب الاشراف، ج ۲، ص۱۲۳؛ ابن عبدالبر، الاستیعاب، ج۳، ص‌۱۱۱۰؛ خوارزمی، المناقب‌، ص۱۳۶.</ref> نیز می‌‌تواند مؤید این نظر باشد؛ و گویای این مسأله که هنوز هیئت ثقیف با گذشت چند [[روز]] از دیدارشان با [[حضرت]]، تصمیمی به [[پذیرش اسلام]] نداشته است. برخی گزارش‌ها نیز تصریح دارند که درخواست نخستین ثقیف آن بود که با پیامبر{{صل}} [[بیعت]] کنند و در عمل به [[دین]] پیشین خود [[آزاد]] گذاشته شوند.<ref> ابن اثیر، اسد الغابه، ج۲، ص‌۱۵۵.</ref> گام پسین ثقیف آن بود که گرویدن به اسلام را بپذیرند، به شرط آنکه تدریجی باشد. آنان از حضرت درخواست کردند تا یک سال بتان خود را نگاه دارند و به [[هدیه دادن]] به [[لات]] و دیگر خدایگان‌ها ادامه دهند.<ref> طبری، تفسیر، ج۱۵، ص‌۱۶۳؛ ابن شهرآشوب، مناقب‌ آل‌ ابی ‌طالب‌، ج۱، ص‌۵۲.</ref> آنگاه که هیئت [[ثقیف]] [[اطمینان]] یافتند راهی برای پذیرش باقی ماندن آنان بر [[شرک]] وجود ندارد و تنها شرط [[صلح]] پیامبر{{صل}} را پذیرش اسلام دیدند، در [[مقام]] آن برآمدند تا اسلام را منهای برخی [[آیین‌ها]] و [[قوانین]] آن بپذیرند. از جمله پذیرش [[رکوع]] و [[سجود]] در [[عبادت]] را بر خود دشوار دانستند و آن را دون [[شأن]] خود تلقی کردند.<ref> ابو داوود سجستانی‌، سنن‌، ج۳، ص۱۶۳؛ سیوطی، الدر المنثور، ج۶، ص‌۳۰۵.</ref> گویا ایشان به سبب سردسیر بودن شهرشان، درخواست معاف بودن از [[غسل]] را نیز دادند که پذیرفته نشد.<ref> احمد بن حنبل، فضائل الصحابه، ج۳، ص‌۳۴۸، ج۴، ص‌۱۶۸؛ مسلـم‌ بن‌ حجـاج‌، صحیح‌، ج۱، ص۲۵۹.</ref> بر پایۀ برخی [[روایات]]، آنان درخواست داشتند تا محرماتی شامل [[زنا]]، [[نوشیدن]] شراب و دریافت [[ربا]] بر آنان [[حلال]] باشد، اما از سوی [[پیامبر]]{{صل}} مطلقاً پذیرفته نشد.<ref> ابن شبه، تاریخ المدینة المنوره، ج۲، ص‌۵۰۲-۵۰۳؛ برای شراب، نک‌: احمد بن حنبل، فضائل الصحابه، ج۴، ص‌۱۶۸.</ref> با این همه، [[رسول خدا]]{{صل}} دربارۀ برخی درخواست‌های [[ثقیف]] [[نرمش]] نشان داد و با آنها موافقت کرد. درخواست آنان مبنی بر اینکه درخصوص حساب‌های ربا پیش از [[اسلام آوردن]] [[ثقیف]]، بدهی‌های ثقیف به دیگران از بابت [[سود]] [[ربا]] کلاً بخشوده شود، مورد پذیرش پیامبر{{صل}} قرار گرفت.<ref> طبری، تفسیر، ج۳، ص۱۴۷؛ دائرة المعارف بزرگ اسلامی، مقاله ثقیف، احمد پاکتچی، ج۴، ص۱۶۲۷.</ref>
+اقدامات بسیار حساب شده [[پیامبر]]{{صل}}، در کنار موج اسلام خواهی روزافزونی که پس از شهادت عروه در برخی [[طوایف]] ثقیف به راه افتاده بود از یک سو و وجود عواملی دیگر بخصوص [[احساس]] [[ناامنی]] شدید حاصل از حملات و غارت‌های بی‌وقفه مالک بن عوف علیه ثقفی‌‏ها -که ادامه [[زندگی]] را بر آنان دشوار کرده بود-،<ref> واقدی، المغازی، ج۳، ص۹۵۵؛ ابن حبان، الثقات، ج۲، ص۷۹؛ ابن سعد، الطبقات الکبری، ج ۱، ص۲۳۷.</ref> همچنین [[فتح مکه]] و [[اسلام آوردن]] [[قریش]] که سرآمد [[مشرکان]] در [[جزیرة العرب]] بودند و نیز در هم شکستن [[هیمنه]] [[شرک]] و [[بت پرستی]] و فرو ریختن دیوارهای اوهام و [[خرافات]] و باورهای واهیِ [[جاهلی]] از جهات دیگر، هر گونه راه مفرّ را بر [[ثقفیان]] [[مشرک]] بست<ref> فصلنامه تاریخ در آیینه پژوهش، تاریخ قبیله ثقیف(۲)، محمود حیدری آقایی.</ref> و به تدریج زمینه [[تسلیم]] [[طائف]] و [[پیوستن]] جمعی ثقیف را به [[اسلام]] - تنها چند ماه پس از [[شهادت]] [[عروة بن مسعود]]-<ref> بیهقی، دلائل النبوه، ج۵، ص‌۳۰۴.</ref> فراهم آورد. ادامه این روند پس از چند ماه [[مقاومت]] و [[تحمل]] فشار، [[ثقیف]] را بر آن داشت که از [[دشمنی]] دست بردارند و راهی برای برون‌ رفت از این وضع [[بحرانی]] بیابد. از این رو ثقفیان جلسه‌ای ترتیب دادند و در مجموع به این نتیجه رسیدند که باید برای [[مذاکره]] راهی [[مدینه]] شوند.<ref> واقدی، المغازی، ج۳، ص‌۹۶۳؛ ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۱، ص‌۳۱۳.</ref> آنان نخست از [[عبد یالیل بن عمرو بن عمیر]] خواستند که به [[نمایندگی]] از آنان نزد [[نبی خاتم]]{{صل}} رود؛ ولی او از [[هراس]] گرفتار شدن به [[سرنوشت]] [[عروه]]، این کار را به [[همراهی]] مردانی دیگر از ثقیف مشروط کرد. از این‌رو، دو تن از احلاف به نام [[حکم بن عمرو]] و [[شرحبیل بن غیلان]] و سه تن از [[بنی‌مالک]] به نام [[عثمان بن ابی‌العاص]]، [[اوس بن عوف]] و [[نمیر بن خرشه]] به نمایندگی از ثقیف با عبد یالیل همراه شدند.<ref> ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۱، ص‌۳۱۳، ج ۵، ص‌۵۰۶، جم‌؛ بخاری، التاریخ، ج۱، ص‌۳۸۹، جم؛ ابن اثیـر، اسد الغابة، ج۳، ص۴۱۸، ج۵، ص‌۵۰۷، جم‌.</ref> [[ابن سعد]]، دو تن از [[فرزندان]] عبد یالیل به نام [[کنانه]] و [[ربیعه]] را نیز به این گروه شش نفره می‌افزاید و به همراهی ۷۰ تن دیگر از [[قبیله ثقیف]] اشاره می‏‌کند.<ref> ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۱، ص۳۱۳.</ref> برخی نیز تعداد [[نمایندگان]] [[ثقیف]] را کمی بیش از ۱۰ تن می‌‏دانند.<ref> ابن شبه، تاریخ المدینة المنوره، ج۲، ص۵۰۱؛ ابن حجر، فتح الباری، ج۷، ص۲۸۴.</ref> هیئت ثقیف، پس از بازگشت [[پیامبر]]{{صل}} از [[جنگ تبوک]] ([[رجب]] سال نهم هجری)، روی به [[مدینه]] نهاد و در آستانۀ [[رمضان]] همان سال، پس از [[دیدار]] با [[مغیرة بن شعبه ثقفی]] در نزدیکی مدینه و [[آگاهی]] از وضع [[شهر]]، با کسب اجازه از [[رسول خدا]]{{صل}} وارد مدینه شد.<ref> ابن هشام‌، السیرة النبویه، ج۴، ص‌۹۶۴؛ طبری، تاریخ، ج۳، ص‌۸۳-۸۴.</ref> نمایندگان احلاف که از [[خویشاوندان]] [[مغیرة بن شعبه]] بودند، در خانۀ وی اقامت گزیدند و برای [[بنی مالک]] چادری در محوطۀ [[مسجد]] [[نبوی]] در نظر گرفته شد.<ref> صنعانی، مصنف، ج۱، ص‌۴۱۴؛ احمد بن حنبل، مسند، ج۴، ص‌۳۴۳؛ ابوداوود سجستانی، سنن، ج۲، ص۵۵. برخی بر این باورند که مغیره که خود از احلاف بود، تنها احلاف را به خانه خود دعوت کرد و نمایندگان بنی‌مالک زیر سایبان مسجد اقامت داشته‏اند. (ابن ابی شیبه، المصنف، ج۲، ص۳۸۵؛ ابوداوود سجستانی، سنن ابی داود، ج۱، ص۳۱۴؛ ابن شبه، تاریخ المدینة المنوره، ج۲، ص۵۰۹.) این گزینشِ مغیره را باید برگرفته از کینه دیرینه احلاف و بنی‌مالک و نیز قتل ۱۰ تن از بنی‌مالک به دست مغیره در جاهلیت و نگرانی او از کینه و انتقام نمایندگان بنی‌مالک دانست؛ دائرة المعارف بزرگ اسلامی، مقاله ثقیف، احمد پاکتچی، ج۴، ص۱۶۲۷؛ حوزه نمایندگی ولی فقیه در امور حج و زیارت، مقاله ثقیف، سید علی خیرخواه‌علوی.</ref> این هیئت در نخستین دیدار با رسول خدا{{صل}}، به رغم سفارش [[مغیره]] به شیوه [[مشرکان]]، به پیامبر{{صل}} [[سلام]] داد<ref> واقدی، المغازی، ج۳، ص۹۶۴؛ ابن کثیر، السیرة النبویه، ج۴، ص۹۶۶؛ ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۱، ص۳۱۳.</ref>و با ایشان به [[گفت‌وگو]] نشست. آنان در این دیدار، خود را سرسخت‌ترین [[دشمنان]] رسول خدا{{صل}} در [[نبرد]] و بهترین آنان در [[صلح]] دانستند.<ref> ابن شبه، تاریخ المدینة المنوره، ج۲، ص۵۱۱.</ref> این سخنان در کنار تقدیم [[هدیه]] این گروه به [[پیامبر]]{{صل}} و تأکید بر اینکه این هدیه پیشکش بوده و نه [[صدقه]]، از سوی شماری از محققان به معنای تلاش این هیئت برای [[برقراری صلح]] و نه [[قبول اسلام]]، تعبیر شده است.<ref> ر. ک. دائرة المعارف بزرگ اسلامی، مقاله ثقیف، احمد پاکتچی، ج۴، ص۱۶۲۷؛ حوزه نمایندگی ولی فقیه در امور حج و زیارت، مقاله ثقیف، سید علی خیرخواه‌علوی.</ref> جملۀ مشهور پیامبر{{صل}} خطاب به هیئت ثقیف که {{متن حدیث| لَتُسْلِمُنَّ أَوْ لَأَبْعَثَنَّ إِلَيْكُمْ رَجُلاً مِنِّي}}؛ «یا [[اسلام]] بیاورید یا مردی از جنس خودم را به سوی شما می‌‌فرستم» <ref> معمر بن راشد، «الجامع»، ص۲۲۶؛ احمد بن حنبل، فضائل الصحابه، ج۲، ص‌۵۹۳؛ بلاذری، انساب الاشراف، ج ۲، ص۱۲۳؛ ابن عبدالبر، الاستیعاب، ج۳، ص‌۱۱۱۰؛ خوارزمی، المناقب‌، ص۱۳۶.</ref> نیز می‌‌تواند مؤید این نظر باشد؛ و گویای این مسأله که هنوز هیئت ثقیف با گذشت چند [[روز]] از دیدارشان با [[حضرت]]، تصمیمی به [[پذیرش اسلام]] نداشته است. برخی گزارش‌ها نیز تصریح دارند که درخواست نخستین ثقیف آن بود که با پیامبر{{صل}} [[بیعت]] کنند و در عمل به [[دین]] پیشین خود [[آزاد]] گذاشته شوند.<ref> ابن اثیر، اسد الغابه، ج۲، ص‌۱۵۵.</ref> گام پسین ثقیف آن بود که گرویدن به اسلام را بپذیرند، به شرط آنکه تدریجی باشد. آنان از حضرت درخواست کردند تا یک سال بتان خود را نگاه دارند و به [[هدیه دادن]] به [[لات]] و دیگر خدایگان‌ها ادامه دهند.<ref> طبری، تفسیر، ج۱۵، ص‌۱۶۳؛ ابن شهرآشوب، مناقب‌ آل‌ ابی ‌طالب‌، ج۱، ص‌۵۲.</ref> آنگاه که هیئت [[ثقیف]] [[اطمینان]] یافتند راهی برای پذیرش باقی ماندن آنان بر [[شرک]] وجود ندارد و تنها شرط [[صلح]] پیامبر{{صل}} را پذیرش اسلام دیدند، در [[مقام]] آن برآمدند تا اسلام را منهای برخی [[آیین‌ها]] و [[قوانین]] آن بپذیرند. از جمله پذیرش [[رکوع]] و [[سجود]] در [[عبادت]] را بر خود دشوار دانستند و آن را دون [[شأن]] خود تلقی کردند.<ref> ابو داوود سجستانی‌، سنن‌، ج۳، ص۱۶۳؛ سیوطی، الدر المنثور، ج۶، ص‌۳۰۵.</ref> گویا ایشان به سبب سردسیر بودن شهرشان، درخواست معاف بودن از [[غسل]] را نیز دادند که پذیرفته نشد.<ref> احمد بن حنبل، فضائل الصحابه، ج۳، ص‌۳۴۸، ج۴، ص‌۱۶۸؛ مسلـم‌ بن‌ حجـاج‌، صحیح‌، ج۱، ص۲۵۹.</ref> بر پایۀ برخی [[روایات]]، آنان درخواست داشتند تا محرماتی شامل [[زنا]]، [[نوشیدن]] شراب و دریافت [[ربا]] بر آنان [[حلال]] باشد، اما از سوی [[پیامبر]]{{صل}} مطلقاً پذیرفته نشد.<ref> ابن شبه، تاریخ المدینة المنوره، ج۲، ص‌۵۰۲-۵۰۳؛ برای شراب، نک‌: احمد بن حنبل، فضائل الصحابه، ج۴، ص‌۱۶۸.</ref> با این همه، [[رسول خدا]]{{صل}} دربارۀ برخی درخواست‌های [[ثقیف]] [[نرمش]] نشان داد و با آنها موافقت کرد. درخواست آنان مبنی بر اینکه درخصوص حساب‌های ربا پیش از [[اسلام آوردن]] [[ثقیف]]، بدهی‌های ثقیف به دیگران از بابت [[سود]] [[ربا]] کلاً بخشوده شود، مورد پذیرش پیامبر{{صل}} قرار گرفت.<ref> طبری، تفسیر، ج۳، ص۱۴۷؛ دائرة المعارف بزرگ اسلامی، مقاله ثقیف، احمد پاکتچی، ج۴، ص۱۶۲۷.</ref>
 [[نمایندگان]] [[ثقیف]] در پی گفتگوی طولانی با پیامبر{{صل}} و [[آگاهی]] از دیدگاه ایشان، به [[شور]] نشستند و پس از [[مشورت]] با یکدیگر، همگی جز [[کنانه]] فرزند عبد یالیل<ref> ابن حجر، فتح الباری، ج۶، ص۲۲۴؛ زرکلی، الاعلام، ج۵، ص۲۳۴.</ref> [[اسلام]] آوردند.<ref> واقدی، المغازی، ج۳، ص۹۶۷؛ ابن شبه، تاریخ المدینه، ج۲، ص۵۰۴.</ref> سپس به دستور رسول خدا{{صل}}، به خط [[خالد بن سعید اموی]]، پیمان‌نامه‌‏ای برای آنان نگاشته شد. بر اساس این [[پیمان‌نامه]]، به پیشنهاد [[ثقفیان]] و قبول پیامبر{{صل}}، آنان از [[جهاد]] و [[پرداخت زکات]] و پرداخت مالیات‌های جاری معاف شدند. نیز بواسطه این [[پیمان]] [[نامه]]، [[مالکیت]] زمین‌‏ها و [[اموال]] ثقیف به رسمیت شناخته شد و مقرر شد تا از غیر افراد [[قبیله]] عاملی بر آنان گماشته نشود.<ref> احمد بن حنبل، فضائل الصحابه، ج۴، ص‌۲۱۸؛ ابوداوود سجستانی، سنن، ج۳، ص۱۶۳.</ref> در بخش دیگر از [[صلح‌نامه]]، بر این موضوع تأکید شده‌ بود که سرزمین‌ وجّ همچون‌ حرم‌ است‌ و قطع‌ درختان‌ و صید جانوران‌ و هرگونه‌ ستم‌ و دزدی‌ و بدرفتاری‌ در آن‌ سرزمین‌، حرام‌ و نارواست،<ref> حمیداللّه‌، مجموعة‌الوثائق‌ السیاسیة‌ للعهد النبوی‌ و الخلافة‌ الراشده، ص‌ ۲۸۴ـ۲۸۶.</ref> همچنین تمام دیون زماندار دیگران برعهدۀ ثقیف بخشوده است و دینها و رهن‌های ثقیف بر عهدۀ دیگران بر همان قاعده برقرار و در [[زمان]] خود [[واصل]] شود.<ref> ابن عبدربه، العقد الفرید، ج۱، ص‌۲۹۸.</ref> این [[پیمان‌نامه]] با حضور شاهدانی از جمله [[امام حسن]]{{ع}} و [[امام حسین]]{{ع}} به امضای طرفین رسید و پس از امضاء به نُمیر بن خَرشه تحویل گردید.<ref> ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۱، ص۲۸۵.</ref>
@@ خط ۱۰۵: / خط ۱۰۵: @@
 پس از [[وفات]] [[نبی خاتم]]{{صل}} و در جریان [[ستیز]] [[بنی‌هاشم]] و [[قریش]] بر سر [[جانشینی رسول خدا]]{{صل}}، [[ثقفیان]] جانب [[غاصبین]] [[خلافت]] را گرفتند و برخی از آنان همچون [[مغیرة بن شعبه]] ضمن [[همراهی]] با [[اهل]] [[سقیفه]]، در تثبیت [[حکومت ابوبکر]]، تلاش بسیار کردند.<ref> ابن قتیبه، الامامة و السیاسه، ج۱، ص۶۹.</ref>
 === بنی ثقیف و [[جریان ارتداد قبایل]] ===
-با [[رحلت پیامبر اکرم]]{{صل}} در صفر [[سال ۱۱ هجری]] و آغاز ماجرای ارتدادِ [[قبایل]]، [[ثقیف]] نیز خواهان بازگشت به باورهای گذشته و دست کشیدن از [[اسلام]] شد. اما پس از [[مشورت]] و [[با تدبیر]] [[عثمان بن ابی‌العاص]] -[[حاکم]] و کار‌گزار پیامبر{{صل}} در [[طائف]]-، سران [[قبیله]] به این نتیجه رسیدند که بر [[دین اسلام]] باقی بمانند و در [[جنگ]] با اهل رده با [[خلیفه]] [[همکاری]] کنند.<ref> ابن عبدالبر، الاستیعاب، ج۱، ص۴۰۶؛ ابن عساکر، تاریخ مدینه دمشق، ج۶۲، ص۴۰۴؛ ابن کثیر، البدایة و النهایه، ج۸، ص۴۸.</ref> آنان بواسطه این [[تصمیم]]، حتی مورد [[نقد]] برخی قبایل پیرامون همچون [[بنی سلیم]] قرار گرفتند، اما با این وجود، در تصمیم خود [[ثبات قدم]] به [[خرج]] دادند<ref> جاحظ، البیان، ج۲، ص۴۴؛ ابن عبدربه، العقد الفرید، ج۱، ص۵۸؛ زرکلی، الاعلام، ج۲، ص۱۰۰.</ref> و حتی در مقابله با جریان رده و [[یاری]] خلیفه تا سرزمین‌های دور مانند یمامه نیز رفتند؛<ref> ابن اثیر، اسدالغابه، ج۱، ص۴۵۰.</ref> و بدین ترتیب جایگاه خود را در [[نظام سیاسی]] عصر خلافت به عنوان حامیان قریش تثبیت کردند.<ref> دائرة المعارف بزرگ اسلامی، مقاله ثقیف، احمد پاکتچی، ج۴، ص۱۶۲۷.</ref>
+با [[رحلت پیامبر اکرم]]{{صل}} در صفر سال ۱۱ هجری و آغاز ماجرای ارتدادِ [[قبایل]]، [[ثقیف]] نیز خواهان بازگشت به باورهای گذشته و دست کشیدن از [[اسلام]] شد. اما پس از [[مشورت]] و [[با تدبیر]] [[عثمان بن ابی‌العاص]] -[[حاکم]] و کار‌گزار پیامبر{{صل}} در [[طائف]]-، سران [[قبیله]] به این نتیجه رسیدند که بر [[دین اسلام]] باقی بمانند و در [[جنگ]] با اهل رده با [[خلیفه]] [[همکاری]] کنند.<ref> ابن عبدالبر، الاستیعاب، ج۱، ص۴۰۶؛ ابن عساکر، تاریخ مدینه دمشق، ج۶۲، ص۴۰۴؛ ابن کثیر، البدایة و النهایه، ج۸، ص۴۸.</ref> آنان بواسطه این [[تصمیم]]، حتی مورد [[نقد]] برخی قبایل پیرامون همچون [[بنی سلیم]] قرار گرفتند، اما با این وجود، در تصمیم خود [[ثبات قدم]] به [[خرج]] دادند<ref> جاحظ، البیان، ج۲، ص۴۴؛ ابن عبدربه، العقد الفرید، ج۱، ص۵۸؛ زرکلی، الاعلام، ج۲، ص۱۰۰.</ref> و حتی در مقابله با جریان رده و [[یاری]] خلیفه تا سرزمین‌های دور مانند یمامه نیز رفتند؛<ref> ابن اثیر، اسدالغابه، ج۱، ص۴۵۰.</ref> و بدین ترتیب جایگاه خود را در [[نظام سیاسی]] عصر خلافت به عنوان حامیان قریش تثبیت کردند.<ref> دائرة المعارف بزرگ اسلامی، مقاله ثقیف، احمد پاکتچی، ج۴، ص۱۶۲۷.</ref>
 === [[فتوحات اسلامی]] ===
-به طور کلی ثقیف از قبیله‌های فعال در جریان فتوح بود و با سابقه‌ای که در [[جنگ‌های رده]] از خود برجای نهاده بود، به یکی از قبایل قابل [[اعتماد]] در فتوحات اسلامی بدل گشته بود. در میان جبهه‌های مختلف فتوح، [[ثقیف]] بیش از همه به جبهۀ [[ایران]] [[گرایش]] داشت<ref> مثلاً نک‌: دینوری، الاخبار الطوال‌، ص۱۲۱-۱۲۳.</ref> و این به سبب [[روابط]] [[تجاری]] این [[قبیله]] با [[ایران]] در دورۀ پیش از [[اسلام]] بود. آنان همچنین، در [[فتح عراق]] و نیز [[فتوحات]] ارمنستان نقشی چشمگیر ایفا نمودند.<ref> ر. ک. ابن حزم، جمهرة انساب العرب، ص۲۶۶.</ref> [[ابوعبیدة بن مسعود ثقفی]] - [[پدر]] مختار- در [[یوم]] جسر که [[جنگی]] خونین در جریان فتوح [[عراق]] و ایران بود، [[رشادت]] بسیار نشان داد و تا پای [[جان]] جنگید. او در قُسُّالناطِف‌ بر ساحل‌ فرات‌ کشته‌ شد<ref> بلاذری‌، فتوح البلدان، ص‌ ۳۵۱ـ۳۵۲؛ ابن‌خلدون‌، تاریخ، ج‌ ۲، ص‌ ۵۲۰ ـ۵۲۴؛ ثقفی‌، الغارات، ج‌ ۲، ص‌ ۵۱۷.</ref> و همراه با او بیش از ۳۰۰ تن از ثقیفیان از هر دو شاخه احلاف و [[بنی مالک]] در این [[جنگ]] کشته شدند.<ref> ابن کلبی، جمهرة النسب، ص۳۹۰؛ ثقفی، الغارات، ج۲، ص‌۵۱۷؛ ابن اثیر، اسدالغابه، ج۵، ص‌۷۶.</ref> [[عثمان بن ابی العاص ثقفی]] هم از دیگر [[رجال]] برجسته این [[قوم]] بود که [[فرماندهی]] [[عرب]] را در جنگ‌های [[ارمینیه]]، [[فارس]] و ناحیۀ سند بر عهده داشت.<ref> ابن حزم، جمهرة انساب العرب، ص۲۶۶.</ref> [[سائب بن اقرع ثقفی]] هم در فتوح [[نهاوند]] نقشی مؤثر داشت که به [[پاس]] این حضور [[قوی]]، [[تقسیم غنایم]] این جنگ به او واگذار شد. او چندی بعد، به [[اصفهان]] گسیل، و به عنوان [[والی]] آنجا به فعالیت پرداخت.<ref> بلاذری، فتوح البلدان، ص۳۰۴، ۳۰۹؛ ابونعیم، احمد، ذکر اخبار اصبهان‌، ج۱، ص‌۷۵، ۳۴۲؛ ابن اثیر، الکامل، ج۳، ص‌۱۸۷؛ دائرة المعارف بزرگ اسلامی، مقاله ثقیف، احمد پاکتچی، ج۴، ص۱۶۲۷.</ref> حضور [[مغیرة بن شعبه]] در فتوحات ایران ساسانی<ref> بلاذری، فتوح البلدان، ج۲، ص۲۹۸، ۳۱۳؛ ابن حبان، الثقات، ج۲، ص۲۰۶.</ref> و [[آذربایجان]]،<ref> بلاذری، فتوح البلدان، ج۲، ص۳۱۷-۳۱۸.</ref> [[ابومحجن مالک بن حبیب ثقفی]]<ref> دینوری‌، الاخبار الطوال، ص۱۱۳، ۱۲۲؛ بلاذری‌، فتوح البلدان، ص۲۴۸؛ ابن عبدالبر، الاستیعاب، ج۴، ص۱۷۴۸.</ref> در [[قادسیه]] و جنگ با ساسانیان و نیز [[عثمان بن ابی‌العاص]] -[[حاکم]] عمان و [[بحرین]]-<ref> ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۵، ص۵۰۹-۵۱۰؛ دینوری، الاخبار الطوال، ص۱۳۳.</ref> در فتح ارمنستان در [[سال ۱۹ هجری]]<ref> ابن عبدالبر، الاستیعاب، ج۴، ص۱۰۳۵-۱۰۳۶؛ ابن اثیر، الکامل، ج۲، ص۵۳۳.</ref> از دیگر نمونه‌‏های حضور مؤثر [[ثقفیان]] در دوره [[فتوحات]] به شمار آمده است.
+به طور کلی ثقیف از قبیله‌های فعال در جریان فتوح بود و با سابقه‌ای که در [[جنگ‌های رده]] از خود برجای نهاده بود، به یکی از قبایل قابل [[اعتماد]] در فتوحات اسلامی بدل گشته بود. در میان جبهه‌های مختلف فتوح، [[ثقیف]] بیش از همه به جبهۀ [[ایران]] [[گرایش]] داشت<ref> مثلاً نک‌: دینوری، الاخبار الطوال‌، ص۱۲۱-۱۲۳.</ref> و این به سبب [[روابط]] [[تجاری]] این [[قبیله]] با [[ایران]] در دورۀ پیش از [[اسلام]] بود. آنان همچنین، در [[فتح عراق]] و نیز [[فتوحات]] ارمنستان نقشی چشمگیر ایفا نمودند.<ref> ر. ک. ابن حزم، جمهرة انساب العرب، ص۲۶۶.</ref> [[ابوعبیدة بن مسعود ثقفی]] - [[پدر]] مختار- در [[یوم]] جسر که [[جنگی]] خونین در جریان فتوح [[عراق]] و ایران بود، [[رشادت]] بسیار نشان داد و تا پای [[جان]] جنگید. او در قُسُّالناطِف‌ بر ساحل‌ فرات‌ کشته‌ شد<ref> بلاذری‌، فتوح البلدان، ص‌ ۳۵۱ـ۳۵۲؛ ابن‌خلدون‌، تاریخ، ج‌ ۲، ص‌ ۵۲۰ ـ۵۲۴؛ ثقفی‌، الغارات، ج‌ ۲، ص‌ ۵۱۷.</ref> و همراه با او بیش از ۳۰۰ تن از ثقیفیان از هر دو شاخه احلاف و [[بنی مالک]] در این [[جنگ]] کشته شدند.<ref> ابن کلبی، جمهرة النسب، ص۳۹۰؛ ثقفی، الغارات، ج۲، ص‌۵۱۷؛ ابن اثیر، اسدالغابه، ج۵، ص‌۷۶.</ref> [[عثمان بن ابی العاص ثقفی]] هم از دیگر [[رجال]] برجسته این [[قوم]] بود که [[فرماندهی]] [[عرب]] را در جنگ‌های [[ارمینیه]]، [[فارس]] و ناحیۀ سند بر عهده داشت.<ref> ابن حزم، جمهرة انساب العرب، ص۲۶۶.</ref> [[سائب بن اقرع ثقفی]] هم در فتوح [[نهاوند]] نقشی مؤثر داشت که به [[پاس]] این حضور [[قوی]]، [[تقسیم غنایم]] این جنگ به او واگذار شد. او چندی بعد، به [[اصفهان]] گسیل، و به عنوان [[والی]] آنجا به فعالیت پرداخت.<ref> بلاذری، فتوح البلدان، ص۳۰۴، ۳۰۹؛ ابونعیم، احمد، ذکر اخبار اصبهان‌، ج۱، ص‌۷۵، ۳۴۲؛ ابن اثیر، الکامل، ج۳، ص‌۱۸۷؛ دائرة المعارف بزرگ اسلامی، مقاله ثقیف، احمد پاکتچی، ج۴، ص۱۶۲۷.</ref> حضور [[مغیرة بن شعبه]] در فتوحات ایران ساسانی<ref> بلاذری، فتوح البلدان، ج۲، ص۲۹۸، ۳۱۳؛ ابن حبان، الثقات، ج۲، ص۲۰۶.</ref> و [[آذربایجان]]،<ref> بلاذری، فتوح البلدان، ج۲، ص۳۱۷-۳۱۸.</ref> [[ابومحجن مالک بن حبیب ثقفی]]<ref> دینوری‌، الاخبار الطوال، ص۱۱۳، ۱۲۲؛ بلاذری‌، فتوح البلدان، ص۲۴۸؛ ابن عبدالبر، الاستیعاب، ج۴، ص۱۷۴۸.</ref> در [[قادسیه]] و جنگ با ساسانیان و نیز [[عثمان بن ابی‌العاص]] -[[حاکم]] عمان و [[بحرین]]-<ref> ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۵، ص۵۰۹-۵۱۰؛ دینوری، الاخبار الطوال، ص۱۳۳.</ref> در فتح ارمنستان در سال ۱۹ هجری<ref> ابن عبدالبر، الاستیعاب، ج۴، ص۱۰۳۵-۱۰۳۶؛ ابن اثیر، الکامل، ج۲، ص۵۳۳.</ref> از دیگر نمونه‌‏های حضور مؤثر [[ثقفیان]] در دوره [[فتوحات]] به شمار آمده است.
-ثقیف در فتح سرزمین‌های [[شام]]، نقش چندانی نداشت و در فتوح [[مصر]] نیز، تنها به مشارکتی محدود بسنده کرده بود. پس از [[فتح مصر]]، [[جمعیت]] [[ثقیف]] در کنار [[قریش]]، [[انصار]]، [[خزاعه]]، [[اسلم]] و شماری دیگر از [[قبایل]] سکن در آن، مجموعاً به عنوان «[[اهل]] الرایة» شناخته می‌شدند.<ref> قلقشندی، صبح‌ الاعشی‌، ج۳، ص۳۲۷؛ برای خطة اهل الرایة، نک‌: مقریزی، الخطط، ج۲، ص۸۷ و نیز محدوده خطه ثقیف ر. ک. ابن عبد الحکم، فتوح مصر و اخبارها، ص۲۰۴-۲۰۵.</ref> آنان در فتوحات انجام گرفته در دوران [[امویان]] نیز پر رنگ حاضر شدند چندان که فتح سند را به [[سال ۹۲ هجری]] به [[جوانی]] از این [[قبیله]] به نام [[محمد بن‌ قاسم‌ ثقفی]] نسبت داده‌اند. [[حُرّ بن‌ عبدالرحمان‌ بن‌ عبدالله بن‌ عثمان‌ ثقفی‌]] نیز از دیگر امیران‌ و بزرگان [[بنی ثقیف]] بود که نامش در شمار فاتحان‌ معروف‌ اندلس‌ در پایان‌ قرن‌ اول‌ ذکر شده است.<ref> ابن‌حزم‌، جمهرة انساب العرب، ص‌ ۲۶۶ـ ۲۶۸؛ ابن‌خلدون‌، تاریخ، ج‌ ۲، ص‌ ۳۶۹؛ دانشنامه جهان اسلام، مقاله ثقیف، علی پورصفر قصابی نژاد، ج۱، ص۴۲۶۳.</ref>
+ثقیف در فتح سرزمین‌های [[شام]]، نقش چندانی نداشت و در فتوح [[مصر]] نیز، تنها به مشارکتی محدود بسنده کرده بود. پس از [[فتح مصر]]، [[جمعیت]] [[ثقیف]] در کنار [[قریش]]، [[انصار]]، [[خزاعه]]، [[اسلم]] و شماری دیگر از [[قبایل]] سکن در آن، مجموعاً به عنوان «[[اهل]] الرایة» شناخته می‌شدند.<ref> قلقشندی، صبح‌ الاعشی‌، ج۳، ص۳۲۷؛ برای خطة اهل الرایة، نک‌: مقریزی، الخطط، ج۲، ص۸۷ و نیز محدوده خطه ثقیف ر. ک. ابن عبد الحکم، فتوح مصر و اخبارها، ص۲۰۴-۲۰۵.</ref> آنان در فتوحات انجام گرفته در دوران [[امویان]] نیز پر رنگ حاضر شدند چندان که فتح سند را به سال ۹۲ هجری به [[جوانی]] از این [[قبیله]] به نام [[محمد بن‌ قاسم‌ ثقفی]] نسبت داده‌اند. [[حُرّ بن‌ عبدالرحمان‌ بن‌ عبدالله بن‌ عثمان‌ ثقفی‌]] نیز از دیگر امیران‌ و بزرگان [[بنی ثقیف]] بود که نامش در شمار فاتحان‌ معروف‌ اندلس‌ در پایان‌ قرن‌ اول‌ ذکر شده است.<ref> ابن‌حزم‌، جمهرة انساب العرب، ص‌ ۲۶۶ـ ۲۶۸؛ ابن‌خلدون‌، تاریخ، ج‌ ۲، ص‌ ۳۶۹؛ دانشنامه جهان اسلام، مقاله ثقیف، علی پورصفر قصابی نژاد، ج۱، ص۴۲۶۳.</ref>
 == [[بنی ثقیف]] و [[حکومت علی]]{{ع}} ==
@@ خط ۱۲۴: / خط ۱۲۴: @@
 == [[بنی ثقیف]] و تعامل با [[اهل بیت]]{{ع}} ==
-همان گونه که اشاره شد، [[ثقفیان]] با یُمن [[روابط]] و هم‌پیمانی دیرینه با بنی‌عبدشمس، از آغاز [[تأسیس دولت]] [[اموی]] با آنان همراه شدند و در ارکان مهم [[حکومتی]] ورود یافتند. اینان با [[تصدی]] مسؤولیت‌های مهمی همچون [[فرمانداری]] [[ولایت]] [[عراق]]، خدمات ارزنده ای به [[حکومت اموی]] در اعصار مختلف کردند. [[مغیرة بن شعبه]] از جمله [[رجال]] ثقفی است که در آغازین روزهای [[انتصاب علی]]{{ع}}، به [[خلافت]] به [[معاویه]] پیوست و تا پایان [[عمر]] خویش در [[حکومت معاویه]] نقشی فعال داشت<ref> ابن اثیر، الکامل، ج۳، ص۴۱۳؛ ابن قتیبه، الامامه و السیاسه، ج۱، ص۱۸۷.</ref> و در این مدت از هیچ عملی برای [[مبارزه]] با [[امام علی]]{{ع}} فرو‌گذار نکرد.<ref> بلاذری، انساب الاشراف، ج۵، ص۲۵۲؛ ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغه، ج۴، ص۶۹.</ref> حضور زیاد بن اَبیه در جمع [[والیان]] معاویه و [[کشتار]] [[شیعیان]] و [[سخت‌گیری]] بر آنان<ref> دینوری، الاخبار الطوال، ص۲۱۹؛ ابن عبدالبر، الاستیعاب، ج۱، ص۳۵۷.</ref> و نیز [[حکومت]] فرزندش عُبیدالله در [[کوفه]] و به [[شهادت]] رساندن [[مسلم بن عقیل]] و سپس اعزام [[سپاه کوفه]] -که در میان آنان مردانی از ثقیف نیز حضور داشتند-، جهت سرکوبی [[قیام امام حسین]]{{ع}} به [[سال ۶۱ هجری]] [[گواه]] [[همراهی]] این [[قبیله]] با سفیانیان اموی است. ثقفیان، در [[کربلا]] با قرار گرفتن در جناح مقابل [[سپاه]] [[حسینی]]، به [[نبرد]] با [[سید]] و [[سالار شهیدان]]{{ع}} و یارانش پرداختند و پس از شهادتشان، [[مسؤولیت]] انتقال ۱۲ سر از سرهای [[مقدس]] [[شهیدان کربلا]]<ref>آنچه مسلم است این که ثقفیان ساکن در کوفه در قیاس با دیگر قبایل عرب مسکون در این شهر، از جمعیت بسیار کمتری برخوردار بودند چندان که منابع در ذکر خطط کوفه و دسته‌بندی‌های قبایل آن نامی از این قبیله نبرده‌اند. (بلاذری، انساب الاشراف، ج۲، ص۲۳۵-۲۳۶؛ ثقفی کوفی، الغارات، مقدمه، ج۱، ص۵۱.) با این وصف، اختصاص این حجم (دوازده سر) از سرهای شهدای کربلا به ایشان، با توجه به درصد اندک جمعیت شان از کل جمعیت کوفه، جز به معنای حضور بسیار پر رنگ ثقفیان در کربلا نمی‌تواند باشد.</ref> را بر عهده گرفتند.<ref> دینوری، الاخبار الطوال، ص۲۵۹؛ حوزه نمایندگی ولی فقیه در امور حج و زیارت، مقاله ثقیف، سید علی خیرخواه‌علوی.</ref> آنان در [[کوفه]]، مسجدی مختص به خود داشتند<ref> ابن طاووس، الیقین‌، ص۴۱۷.</ref> که در [[روایات]] [[شیعی]]، از [[مساجد]] [[ملعون]] برشمرده شده است.<ref> کلینی، الکافی، ج۳، ص‌۴۹۰؛ ابن بابویه، خصال، ص۳۰۱؛ طوسی، تهذیب الاحکام، ج۳، ص‌۲۵۰.</ref> به نظر می‌رسد وجه این تلقی، [[دشمنی]] میان ثقیف با [[شیعه]] بوده، و اینکه [[مسجد]] [[ثقیف]]، پایگاهی برای سامان‌دهی فعالیت‌های [[ضد]] شیعی در کوفه به شمار می‌رفته است. [[همراهی]] میان ثقیف و [[حکام]] [[بنی امیه]] موجب شده بود تا شیعه و حامیان [[اهل بیت]]{{ع}} بیشتر و بیشتر از آنان فاصله گیرند؛<ref> مثلاً نک‌: کلینی، الکافی، ج۵، ص‌۳۵۱.</ref> تا آنجا که ثقیف نماد یک قبیلۀ ضد اهل بیت{{ع}}، و نماد [[ظلم]] و [[استبداد]] شناخته می‌شد و روایاتی حاکی از [[انتقام]] [[حضرت مهدی]]{{ع}} از ثقیف در [[آخر الزمان]] نقل می‌شد.<ref> مثلاً نک‌: حسن بن سلیمان، مختصر بصائر الدرجات‌، ص۲۰۱؛ نیز نک: نهج البلاغة، خطبۀ ۱۱۶؛ دائرة المعارف بزرگ اسلامی، مقاله ثقیف، احمد پاکتچی، ج۴، ص۱۶۲۷.</ref>
+همان گونه که اشاره شد، [[ثقفیان]] با یُمن [[روابط]] و هم‌پیمانی دیرینه با بنی‌عبدشمس، از آغاز [[تأسیس دولت]] [[اموی]] با آنان همراه شدند و در ارکان مهم [[حکومتی]] ورود یافتند. اینان با [[تصدی]] مسؤولیت‌های مهمی همچون [[فرمانداری]] [[ولایت]] [[عراق]]، خدمات ارزنده ای به [[حکومت اموی]] در اعصار مختلف کردند. [[مغیرة بن شعبه]] از جمله [[رجال]] ثقفی است که در آغازین روزهای [[انتصاب علی]]{{ع}}، به [[خلافت]] به [[معاویه]] پیوست و تا پایان [[عمر]] خویش در [[حکومت معاویه]] نقشی فعال داشت<ref> ابن اثیر، الکامل، ج۳، ص۴۱۳؛ ابن قتیبه، الامامه و السیاسه، ج۱، ص۱۸۷.</ref> و در این مدت از هیچ عملی برای [[مبارزه]] با [[امام علی]]{{ع}} فرو‌گذار نکرد.<ref> بلاذری، انساب الاشراف، ج۵، ص۲۵۲؛ ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغه، ج۴، ص۶۹.</ref> حضور زیاد بن اَبیه در جمع [[والیان]] معاویه و [[کشتار]] [[شیعیان]] و [[سخت‌گیری]] بر آنان<ref> دینوری، الاخبار الطوال، ص۲۱۹؛ ابن عبدالبر، الاستیعاب، ج۱، ص۳۵۷.</ref> و نیز [[حکومت]] فرزندش عُبیدالله در [[کوفه]] و به [[شهادت]] رساندن [[مسلم بن عقیل]] و سپس اعزام [[سپاه کوفه]] -که در میان آنان مردانی از ثقیف نیز حضور داشتند-، جهت سرکوبی [[قیام امام حسین]]{{ع}} به سال ۶۱ هجری [[گواه]] [[همراهی]] این [[قبیله]] با سفیانیان اموی است. ثقفیان، در [[کربلا]] با قرار گرفتن در جناح مقابل [[سپاه]] [[حسینی]]، به [[نبرد]] با [[سید]] و [[سالار شهیدان]]{{ع}} و یارانش پرداختند و پس از شهادتشان، [[مسؤولیت]] انتقال ۱۲ سر از سرهای [[مقدس]] [[شهیدان کربلا]]<ref>آنچه مسلم است این که ثقفیان ساکن در کوفه در قیاس با دیگر قبایل عرب مسکون در این شهر، از جمعیت بسیار کمتری برخوردار بودند چندان که منابع در ذکر خطط کوفه و دسته‌بندی‌های قبایل آن نامی از این قبیله نبرده‌اند. (بلاذری، انساب الاشراف، ج۲، ص۲۳۵-۲۳۶؛ ثقفی کوفی، الغارات، مقدمه، ج۱، ص۵۱.) با این وصف، اختصاص این حجم (دوازده سر) از سرهای شهدای کربلا به ایشان، با توجه به درصد اندک جمعیت شان از کل جمعیت کوفه، جز به معنای حضور بسیار پر رنگ ثقفیان در کربلا نمی‌تواند باشد.</ref> را بر عهده گرفتند.<ref> دینوری، الاخبار الطوال، ص۲۵۹؛ حوزه نمایندگی ولی فقیه در امور حج و زیارت، مقاله ثقیف، سید علی خیرخواه‌علوی.</ref> آنان در [[کوفه]]، مسجدی مختص به خود داشتند<ref> ابن طاووس، الیقین‌، ص۴۱۷.</ref> که در [[روایات]] [[شیعی]]، از [[مساجد]] [[ملعون]] برشمرده شده است.<ref> کلینی، الکافی، ج۳، ص‌۴۹۰؛ ابن بابویه، خصال، ص۳۰۱؛ طوسی، تهذیب الاحکام، ج۳، ص‌۲۵۰.</ref> به نظر می‌رسد وجه این تلقی، [[دشمنی]] میان ثقیف با [[شیعه]] بوده، و اینکه [[مسجد]] [[ثقیف]]، پایگاهی برای سامان‌دهی فعالیت‌های [[ضد]] شیعی در کوفه به شمار می‌رفته است. [[همراهی]] میان ثقیف و [[حکام]] [[بنی امیه]] موجب شده بود تا شیعه و حامیان [[اهل بیت]]{{ع}} بیشتر و بیشتر از آنان فاصله گیرند؛<ref> مثلاً نک‌: کلینی، الکافی، ج۵، ص‌۳۵۱.</ref> تا آنجا که ثقیف نماد یک قبیلۀ ضد اهل بیت{{ع}}، و نماد [[ظلم]] و [[استبداد]] شناخته می‌شد و روایاتی حاکی از [[انتقام]] [[حضرت مهدی]]{{ع}} از ثقیف در [[آخر الزمان]] نقل می‌شد.<ref> مثلاً نک‌: حسن بن سلیمان، مختصر بصائر الدرجات‌، ص۲۰۱؛ نیز نک: نهج البلاغة، خطبۀ ۱۱۶؛ دائرة المعارف بزرگ اسلامی، مقاله ثقیف، احمد پاکتچی، ج۴، ص۱۶۲۷.</ref>
 روایاتی نیز با مضامین مختلف از سوی شیعه و [[اهل سنت]] نقل شده که در آن ثقیف در شمار [[قبایل]] مبغوض [[پیامبر]]{{صل}} جای گرفته است؛<ref> احمد بن حنبل، مسند، ج۴، ص۴۲۰؛ طبرانی، المعجم الاوسط، ج۲، ص‌۲۳۶؛ ابن بابویه، خصال، ص۲۲۸؛ بیهقی، دلائل النبوه، ج۶، ص‌۴۸۱.</ref> چندان که اگر [[عروة بن مسعود]] در میان آنان نبود، [[شایسته]] [[لعن]] و [[نفرین]] نیز بودند.<ref> ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغه، ج۸، ص۳۰۲.</ref> [[بنی ثقیف]] که در [[جمل]]<ref> دینوری، الاخبار الطوال، ص۱۴۷.</ref> و [[صفین]]<ref> نصر بن مزاحم منقری، وقعة صفین، ص۵۲۵.</ref> رودرروی [[امام علی]]{{ع}} قرار گرفته بودند، از زبان ایشان قومی [[فریبکار]] و [[پیمان‌شکن]] معرفی شده‌اند.<ref> ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغه، ج۴، ص۸۰.</ref> [[امام حسن]]{{ع}} نیز، آنان را فاقد هر گونه جایگاه و وجاهتی در [[روزگار]] [[جاهلیت]] و [[اسلام]] دانسته‌اند.<ref> طبرسی، الاحتجاج، ج۱، ص۴۱۸.</ref> این، علاوه بر [[آیات]] متعددی است که به [[زعم]] [[مفسران]] در [[شأن]] این [[قوم]] نازل شده است.<ref> آیاتی نظیر: آیه شریفه يَا أَيُّهَا النَّاسُ كُلُوا مِمَّا فِي الْأَرْضِ حَلَالًا طَيِّبًا وَلَا تَتَّبِعُوا خُطُوَاتِ الشَّيْطَانِ إِنَّهُ لَكُمْ عَدُوٌّ مُبِينٌ}} «ای مردم از آنچه در زمین حلال و پاک است بخورید و از گام‌های شیطان پیروی نکنید که او برای شما دشمنی آشکار است» سوره بقره، آیه 168. (طبرسی، مجمع‌البیان، ج‌۱‌، ص‌۴۶۷)، آیه شریفه {{متن قرآن|قُلْ لِلْمُخَلَّفِينَ مِنَ الْأَعْرَابِ سَتُدْعَوْنَ إِلَى قَوْمٍ أُولِي بَأْسٍ شَدِيدٍ تُقَاتِلُونَهُمْ أَوْ يُسْلِمُونَ فَإِنْ تُطِيعُوا يُؤْتِكُمُ اللَّهُ أَجْرًا حَسَنًا وَإِنْ تَتَوَلَّوْا كَمَا تَوَلَّيْتُمْ مِنْ قَبْلُ يُعَذِّبْكُمْ عَذَابًا أَلِيمًا}} «به جهادگریزان از تازی‌های بادیه‌نشین بگو: به زودی به سوی قومی سخت جنگجو فرا خوانده خواهید شد که با آنان کارزار کنید (تا کشته شوند) یا اسلام آورند آنگاه، اگر فرمان برید خداوند پاداشی نیکو به شما خواهد داد و اگر روی برتابید چنان که پیش‌تر روی برتافتید شما» سوره فتح، آیه ۱۶. (طبری، جامع‌البیان، ج۲۶، ص‌۱۰۸) آیه شریفه {{متن قرآن|وَإِذَا قِيلَ لَهُمُ ارْكَعُوا لَا يَرْكَعُونَ}} «و چون به آنان می‌گویند نماز بگزارید، نمی‌گزارند» سوره مرسلات، آیه ۴۸. (طبرسی، مجمع‌البیان، ج‌‌۱۰، ص‌۲۳۶؛ قرطبی، الجامع لاحکام القرآن، ج‌۱۹، ص‌۱۶۸؛ ثعلبی، تفسیر ثعلبی ج‌۱۰‌، ص‌۱۱۱-۱۱۲) و.... حوزه نمایندگی ولی فقیه در امور حج و زیارت، مقاله ثقیف، سید علی خیرخواه‌علوی.</ref> [[بغض]] [[ثقیف]] میان طیف وسیعی از [[مردم]] جا کرده بود به طوری که از [[ابن عباس]] نقل ‌شده که می‌‌گفت: «کسی که [[ایمان به خدا]] و [[روز واپسین]] دارد، [[ثقیف]] را [[دوست]] نمی‌دارد».<ref> فاکهی، اخبار مکه، ج۳، ص‌۲۰۴.</ref> همین [[احساس]]، زمینۀ تألیف آثاری با عنوان مثالب ثقیف از سوی [[هشام کلبی]]<ref> نجاشی، رجال، ص۴۳۵.</ref> و [[ابوحصین محمد بن علی دیمرتی اصفهانی]]<ref> ابن ندیم، الفهرست، ص۱۱۸، ۱۵۲.</ref> را فراهم آورده است. با این وجود، این موضع گیری، مربوط به عموم ثقیف نبود؛ چراکه مردانی از این قوم بودند که به هواداری از [[اهل بیت]]{{ع}} در اعصار مختلف برخاسته بودند که برخی [[کارگزاران دولت]] [[علوی]]{{ع}}<ref> مثلاً نک‌: کلینی، الکافی، ج۳، ص‌۵۴۰؛ ابن بابویه، من لایحضره الفقیه، ج۲، ص‌۲۴؛ بیهقی، السنن الکبری، ج۹، ص‌۲۰۵؛ ابن اثیر، اسد الغابه، ج۳، ص‌۶۰۰</ref> نیز [[مختار بن ابوعبید ثقفی]] از جمله آنان بودند.<ref> دائرة المعارف بزرگ اسلامی، مقاله ثقیف، احمد پاکتچی، ج۴، ص۱۶۲۷.</ref> همچنین در منابع [[شیعی]]، از طیف وسیعی از [[ثقفیان]] در جمع [[راویان]]<ref> نجاشی، رجال النجاشی، ص۲۸۷، ۳۴۲؛ کشی، معرفة الرجال‌، ج۲، ص۶۱۲.</ref> و نیز [[صحابه]] [[ائمه معصومین]]{{ع}}، خصوص [[امام باقر]]{{ع}}<ref> کشی، معرفة الرجال‌، ج۱، ص۳۸۳، طوسی، رجال الطوسی، ص۱۳۱، ۱۴۰، ۱۴۴.</ref> و [[امام صادق]]{{ع}}<ref> نجاشی، رجال النجاشی، ص۱۴؛ طوسی، رجال الطوسی، ص۱۵۳، ۱۸۵-۱۶۶، ۱۹۱، ۱۹۳، ۲۰۷، ۲۹۴.</ref> یاد شده است. [[شیخ طوسی]](ره) نیز، در کتاب خود به ذکر نام چند تن از مؤلفان [[شیعی]] ثقفی پرداخته است.<ref> ابن ندیم، الفهرست، ص۳۷، ۲۶۷.</ref>
@@ خط ۱۳۳: / خط ۱۳۳: @@
 و از [[شاعران]] بنام و شهیر آن هم، علاوه بر [[امیة بن ابی‌صلت]] که او را "اشعر" [[ثقیف]] خوانده‌اند،<ref> ابن سلام، طبقات فحول الشعراء، ج ۱، ص۲۵۹؛ ابوالفرج اصفهانی، الاغانی، ج۴، ص۳۴۳.</ref> می‌‌توان به نام افرادی همچون [[عوف بن عامر بن حسان بن مالک]]، [[کاهن]] و شاعر [[دوره جاهلی]]،<ref> زرکلی، الاعلام، ج۵، ص۹۵ ابن هشام، السیرة النبویة، ج۲، ص۴۰۹، ابن سید الناس، عیون الأثر، ج ۲، ص۲۳.</ref> [[ابوالصلت بن ابی‌ربیعه]]، [[ابومحجن عمرو بن حبیب بن عمرو بن عمیر]]،<ref> ابن سلام، طبقات فحول الشعراء، ج ۱، ص۲۵۹.</ref> [[غیلان بن سلمه]]،<ref> ابن کلبی، جمهرة النسب، ص۳۸۸؛ ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۶، ص۴۶.</ref> [[کنانة بن عبدیالیل]]،<ref> مرزبانی، معجم الشعراء، ص۲۹۳؛ ابن سلام، طبقات فحول الشعراء، ج ۱، صص۲۶۰.</ref> [[طریح بن اسماعیل ثقفی]]<ref> ابن قتیبه، الشعر و الشعراء، ج۲، ص۶۶۸.</ref> و [[ابوطلیق عمرو بن محمد ثقفی]]<ref> مرزبانی، معجم الشعراء، ص۵۳.</ref> اشاره کرد.
-از امراء و [[فرماندهان]] بزرگ و مشهور این [[قوم]] هم می‌‌توان به ذکر نام [[ابوعبید بن‌ مسعود ثقفی‌]] از [[فرماندهان سپاه]] [[اسلام]] در [[نبرد]] با ساسانیان و از کشته شدگان در جنگ‌ یوم‌الجِسر،<ref> بلاذری‌، فتوح البلدان، ص۳۵۱ـ۳۵۲؛ ابن‌خلدون‌، تاریخ، ج‌ ۲، ص‌ ۵۲۰ ـ۵۲۴؛ ثقفی‌، الغارات، ج‌ ۲، ص‌ ۵۱۷.</ref> [[عثمان‌ بن‌ ابی‌العاص‌ ثقفی]] حاکم‌ [[شهر]] [[طائف]] در [[جاهلیت]] و [[امیر]] عمان‌ و بحرین‌ در عهد [[اسلامی]] و یکی‌ از فاتحان‌ ارمینیه‌ و فارس‌ و بعضی‌ بلاد [[هند]] در عهد خلافت‌ [[عمر بن‌ خطاب]]،<ref> ابن‌حزم‌، جمهرة انساب العرب، ص‌ ۲۶۶؛ ابن‌خلدون‌، تاریخ، ج‌ ۲، ص‌ ۴۷۰، ۴۹۲ـ۴۹۳، ۵۴۷، ۵۵۳، ۵۶۵ ـ۵۶۶، ۵۷۷.</ref> [[سائب‌ بن‌ اَقْرَع‌ ثقفی‌]] از حاضران در جنگ‌ [[نهاوند]]<ref> ابونعیم‌، ذکر اخبار اصبهان، ج‌ ۱، ص‌ ۷۵، ۳۴۲.</ref> و از عمال [[عمر بن خطاب]] در [[امارت]] شهرهای [[مدائن]] و سپس [[اصفهان]]<ref> ابونعیم، ذکر اخبار اصبهان، ج۱، ص۷۵؛ طبری، تاریخ طبری، ج۳، ص۲۲۴.</ref> که این امارت تا [[سال ۳۵ هجری]] در ایام [[خلافت عثمان]] ادامه یافت.<ref> طبری، تاریخ طبری، ج۳، ص۴۴۶.</ref> [[محمد بن‌ قاسم‌ ثقفی‌]] فاتح‌ سند،<ref> زرکلی، الاعلام، ج۲، ص۱۰۰.</ref> و [[حُرّ بن‌ عبدالرحمان‌ بن‌ عبداللّه‌ بن‌ عثمان‌ ثقفی‌]] از امیران‌ و فاتحان‌ معروف‌ اندلس‌ در پایان‌ قرن‌ اول‌، پرداخت.<ref> ابن‌حزم‌، جمهرة انساب العرب، ص‌ ۲۶۶ـ ۲۶۸؛ ابن‌خلدون‌، تاریخ، ج‌ ۲، ص‌ ۳۶۹؛ دانشنامه جهان اسلام، مقاله ثقیف، علی پورصفر قصابی نژاد، ج۱، ص۴۲۶۳.</ref> ضمن این که [[حجاج‌ بن‌ یوسف‌ ثقفی‌ ]] –امیر [[مکه]] و [[مدینه]]<ref> خلیفة بن خیاط، تاریخ خلیفه، ص۱۶۷-۱۶۸؛ یعقوبی، البلدان، ص۲۶۱؛ بلاذری، انساب الاشراف، ج۷، ص۱۱۶-۱۱۸.</ref> و سپس [[عراق]]<ref> ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۷، ص۱۵۱؛ ابن عساکر، تاریخ مدینه دمشق، ج۱۰، ص۲۶۵.</ref> و [[خراسان]] و سیستان<ref> ابن خلدون، تاریخ ابن خلدون، ج۳، ص۵۹.</ref> در [[عهد]] [[حکومت]] [[عبدالملک بن مروان]]-، [[مغیرة بن شعبه]] عامل [[عمر]] در حکومت [[بصره]]<ref> ابن عبدالبر، الاستیعاب، ج۳، ص۱۰۲۷؛ خلیفة بن خیاط، تاریخ خلیفه، ص۷۴.</ref> و [[کوفه]]<ref> ابن عبدالبر، الاستیعاب، ج۲، ص۶۰۹.</ref> و [[بحرین]]<ref> ابن حجر، الاصابه، ج۶، ص۱۵۷-۱۵۸.</ref> و [[حکمران]] ارمنستان و [[آذربایجان]] در [[زمان عثمان]]<ref> ابن اعثم، الفتوح، ج۲، ص۳۴۶.</ref> و [[فرماندار کوفه]] در [[زمان]] [[حکومت معاویه]]<ref> دینوری، اخبار الطوال، ص۲۱۸؛ طبری، تاریخ، ج۵، ص۲۳۵.</ref> و نیز [[یوسف بن عمر ثقفی]] [[حاکم یمن]] و سپس عراق در عهد [[هشام بن عبدالملک مروانی]]<ref> خلیفة بن خیاط، تاریخ خلیفه، ص۲۴۰.</ref> از دیگر چهره‌های شهیر [[بنی ثقیف]] در قرون نخست [[اسلامی]] به شمار آمده‌اند.<ref> حوزه نمایندگی ولی فقیه در امور حج و زیارت، مقاله ثقیف، سید علی خیرخواه‌علوی.</ref>
+از امراء و [[فرماندهان]] بزرگ و مشهور این [[قوم]] هم می‌‌توان به ذکر نام [[ابوعبید بن‌ مسعود ثقفی‌]] از [[فرماندهان سپاه]] [[اسلام]] در [[نبرد]] با ساسانیان و از کشته شدگان در جنگ‌ یوم‌الجِسر،<ref> بلاذری‌، فتوح البلدان، ص۳۵۱ـ۳۵۲؛ ابن‌خلدون‌، تاریخ، ج‌ ۲، ص‌ ۵۲۰ ـ۵۲۴؛ ثقفی‌، الغارات، ج‌ ۲، ص‌ ۵۱۷.</ref> [[عثمان‌ بن‌ ابی‌العاص‌ ثقفی]] حاکم‌ [[شهر]] [[طائف]] در [[جاهلیت]] و [[امیر]] عمان‌ و بحرین‌ در عهد [[اسلامی]] و یکی‌ از فاتحان‌ ارمینیه‌ و فارس‌ و بعضی‌ بلاد [[هند]] در عهد خلافت‌ [[عمر بن‌ خطاب]]،<ref> ابن‌حزم‌، جمهرة انساب العرب، ص‌ ۲۶۶؛ ابن‌خلدون‌، تاریخ، ج‌ ۲، ص‌ ۴۷۰، ۴۹۲ـ۴۹۳، ۵۴۷، ۵۵۳، ۵۶۵ ـ۵۶۶، ۵۷۷.</ref> [[سائب‌ بن‌ اَقْرَع‌ ثقفی‌]] از حاضران در جنگ‌ [[نهاوند]]<ref> ابونعیم‌، ذکر اخبار اصبهان، ج‌ ۱، ص‌ ۷۵، ۳۴۲.</ref> و از عمال [[عمر بن خطاب]] در [[امارت]] شهرهای [[مدائن]] و سپس [[اصفهان]]<ref> ابونعیم، ذکر اخبار اصبهان، ج۱، ص۷۵؛ طبری، تاریخ طبری، ج۳، ص۲۲۴.</ref> که این امارت تا سال ۳۵ هجری در ایام [[خلافت عثمان]] ادامه یافت.<ref> طبری، تاریخ طبری، ج۳، ص۴۴۶.</ref> [[محمد بن‌ قاسم‌ ثقفی‌]] فاتح‌ سند،<ref> زرکلی، الاعلام، ج۲، ص۱۰۰.</ref> و [[حُرّ بن‌ عبدالرحمان‌ بن‌ عبداللّه‌ بن‌ عثمان‌ ثقفی‌]] از امیران‌ و فاتحان‌ معروف‌ اندلس‌ در پایان‌ قرن‌ اول‌، پرداخت.<ref> ابن‌حزم‌، جمهرة انساب العرب، ص‌ ۲۶۶ـ ۲۶۸؛ ابن‌خلدون‌، تاریخ، ج‌ ۲، ص‌ ۳۶۹؛ دانشنامه جهان اسلام، مقاله ثقیف، علی پورصفر قصابی نژاد، ج۱، ص۴۲۶۳.</ref> ضمن این که [[حجاج‌ بن‌ یوسف‌ ثقفی‌ ]] –امیر [[مکه]] و [[مدینه]]<ref> خلیفة بن خیاط، تاریخ خلیفه، ص۱۶۷-۱۶۸؛ یعقوبی، البلدان، ص۲۶۱؛ بلاذری، انساب الاشراف، ج۷، ص۱۱۶-۱۱۸.</ref> و سپس [[عراق]]<ref> ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۷، ص۱۵۱؛ ابن عساکر، تاریخ مدینه دمشق، ج۱۰، ص۲۶۵.</ref> و [[خراسان]] و سیستان<ref> ابن خلدون، تاریخ ابن خلدون، ج۳، ص۵۹.</ref> در [[عهد]] [[حکومت]] [[عبدالملک بن مروان]]-، [[مغیرة بن شعبه]] عامل [[عمر]] در حکومت [[بصره]]<ref> ابن عبدالبر، الاستیعاب، ج۳، ص۱۰۲۷؛ خلیفة بن خیاط، تاریخ خلیفه، ص۷۴.</ref> و [[کوفه]]<ref> ابن عبدالبر، الاستیعاب، ج۲، ص۶۰۹.</ref> و [[بحرین]]<ref> ابن حجر، الاصابه، ج۶، ص۱۵۷-۱۵۸.</ref> و [[حکمران]] ارمنستان و [[آذربایجان]] در [[زمان عثمان]]<ref> ابن اعثم، الفتوح، ج۲، ص۳۴۶.</ref> و [[فرماندار کوفه]] در [[زمان]] [[حکومت معاویه]]<ref> دینوری، اخبار الطوال، ص۲۱۸؛ طبری، تاریخ، ج۵، ص۲۳۵.</ref> و نیز [[یوسف بن عمر ثقفی]] [[حاکم یمن]] و سپس عراق در عهد [[هشام بن عبدالملک مروانی]]<ref> خلیفة بن خیاط، تاریخ خلیفه، ص۲۴۰.</ref> از دیگر چهره‌های شهیر [[بنی ثقیف]] در قرون نخست [[اسلامی]] به شمار آمده‌اند.<ref> حوزه نمایندگی ولی فقیه در امور حج و زیارت، مقاله ثقیف، سید علی خیرخواه‌علوی.</ref>
 از چهره‌های [[شیعی]] و از [[اصحاب]] و روات امامی بسیار این [[قبیله]] هم می‌‌توان از بزرگانی چون [[ابراهیم بن محمد بن سعید]] از روات [[امام علی]]{{ع}} <ref>نجاشی، رجال، ص۱۶-۱۷.</ref> و صاحب تصنیفات بسیار از جمله: [[المغازی]]، السقیفه، النهروان و...، <ref> ابن شهر آشوب، معالم العلماء، ص۳۹.</ref> [[سعید بن مسعود]] [[برادر]] [[ابوعبید بن مسعود ثقفی]] و عموی مختار و [[والی]] [[حضرت]] در [[مدائن]]،<ref> نجاشی، رجال، ص۱۶-۱۷. نیز ر. ک. شیخ طوسی، رجال، ص۶۸.</ref> [[حکم بن صلت]]،<ref> شیخ طوسی، رجال، ص۱۳۱.</ref> [[عمرو بن عبدالله بن یعلی]]<ref> نجاشی، رجال، ص۲۸۶؛ شیخ طوسی، رجال، ص۱۴۰.</ref> و [[عمرو بن سعید بن هلال ثقفی]] از [[اصحاب امام باقر]]{{ع}}، <ref> شیخ طوسی، رجال، ص۱۴۰.</ref>[[محمد بن مسلم بن ریاح]]،<ref> شیخ طوسی، رجال، ص۱۴۴؛ ابن داود حلی، رجال، ص۱۸۴.</ref> [[اشعث بن سوار]]<ref> شیخ طوسی، رجال، ص۱۶۶.</ref> و [[عیسی بن حمزه مدائنی ثقفی]] از [[اصحاب امام صادق]]{{ع}}، <ref> نجاشی، رجال، ص۲۹۴.</ref> [[ابان بن عبدالملک ثقفی]] از [[مشایخ]] [[اصحاب]] [[شیعه]] و از [[راویان احادیث]] [[امام صادق]]{{ع}}، <ref> نجاشی، رجال، ص۱۴.</ref> [[عمرو بن عثمان ثقفی]] خزاز از راویان احادیث و مؤلف کتبی همچون الجامع فی الحلال و الحرام و کتاب النوادر،<ref> نجاشی، رجال، ص۲۸۷.</ref> [[ابوالفضل عباس بن عامر بن ریاح ثقفی قصبانی]] [[شیخ صدوق]] و [[کثیر الحدیث]]<ref> نجاشی، رجال، ص۲۸۱.</ref> و... نام برد. ضمن این که از ذکر نام [[لیلی بنت ابی مرة بن عروة بن مسعود ثقفی]] [[مادر]] [[حضرت علی اکبر]]{{ع}} <ref> شیخ طوسی، رجال، ص۱۰۲.</ref> نیز نباید [[غفلت]] کرد.