بحث:مقام تأیید الهی: تفاوت میان نسخه‌ها
←سید علی حسینی میلانی
| خط ۲۹: | خط ۲۹: | ||
در کتاب: با پیشوایان هدایتگر جلد ۲ | در کتاب: با پیشوایان هدایتگر جلد ۲ | ||
وَ اَیَّدَکُم | {{عربی|اندازه=155%|"وَ اَیَّدَکُم بِرُوحِهِ"}}؛ | ||
گواهی می‌دهم که خداوند شما را به روح خود تأیید کرد. | گواهی می‌دهم که خداوند شما را به روح خود تأیید کرد. | ||
خداوند متعال ائمّه {{عم}} را به روح خود تأیید کرده است. تأیید در لغت از مادّه «أید» به معنای قوّت شدید است. راغب اصفهانی می‌نویسد: | خداوند متعال ائمّه {{عم}} را به روح خود تأیید کرده است. تأیید در لغت از مادّه «أید» به معنای قوّت شدید است. راغب اصفهانی می‌نویسد: | ||
أیّد: قال الله عزّوجلّ «أَیَّدتُّكَ بِرُوحِ الْقُدُسِ» فعلت من الأید أی القوّه الشدیدۀ. و قال تعالی: «وَاللَّهُ يُؤَيِّدُ بِنَصْرِهِ مَنْ يَشَاءُ» | {{عربی|اندازه=155%|"أیّد: قال الله عزّوجلّ «أَیَّدتُّكَ بِرُوحِ الْقُدُسِ» فعلت من الأید أی القوّه الشدیدۀ. و قال تعالی: «وَاللَّهُ يُؤَيِّدُ بِنَصْرِهِ مَنْ يَشَاءُ» أی یکثر تأییده"}}. | ||
این واژه در قرآن مجید نیز در مواردی به کار رفته است. در آیه‌ای می‌خوانیم: | این واژه در قرآن مجید نیز در مواردی به کار رفته است. در آیه‌ای می‌خوانیم: | ||
{{عربی|اندازه=155%|﴿{{متن قرآن|وَاللَّهُ يُؤَيِّدُ بِنَصْرِهِ مَنْ يَشَاءُ}}﴾}}؛ | |||
و خداوند هر که را بخواهد با یاری خود تأیید می‌کند. | و خداوند هر که را بخواهد با یاری خود تأیید می‌کند. | ||
در آیه‌ای دیگر آمده است: | در آیه‌ای دیگر آمده است: | ||
{{عربی|اندازه=155%|﴿{{متن قرآن|هُوَ الَّذِي أَيَّدَكَ بِنَصْرِهِ وَ بِالْمُؤْمِنِينَ}}﴾}}؛ | |||
اوست که تو را با یاری خود و مؤمنان تقویت کرد. | اوست که تو را با یاری خود و مؤمنان تقویت کرد. | ||
در آیۀ دیگری می‌فرماید: | در آیۀ دیگری می‌فرماید: | ||
{{عربی|اندازه=155%|﴿{{متن قرآن|فَأَيَّدْنَا الَّذِينَ آمَنُوا عَلى عَدُوِّهِمْ فَأَصْبَحُوا ظاهِرِينَ}}﴾}}؛ | |||
ما مؤمنان را در برابر دشمنشان تأیید کردیم و سرانجام پیروز شدند. | ما مؤمنان را در برابر دشمنشان تأیید کردیم و سرانجام پیروز شدند. | ||
خداوند متعال در این آیه به مؤمنان قوّت شدید عنایت می‌کند که نتیجۀ آن تأیید، | خداوند متعال در این آیه به مؤمنان قوّت شدید عنایت می‌کند که نتیجۀ آن تأیید، | ||
| خط ۴۶: | خط ۴۶: | ||
هم‌چنین کیفیّت تأیید خداوند متعال نیز مختلف است، و بر حسب موارد فرق می‌کند. | هم‌چنین کیفیّت تأیید خداوند متعال نیز مختلف است، و بر حسب موارد فرق می‌کند. | ||
گاهی خداوند متعال برای حصول غلبه، به وسیله‌ای ظاهری تأیید می‌کند و قوّت شدید عناید می‌کند. در آیۀ مبارکه‌ای می‌فرماید: | گاهی خداوند متعال برای حصول غلبه، به وسیله‌ای ظاهری تأیید می‌کند و قوّت شدید عناید می‌کند. در آیۀ مبارکه‌ای می‌فرماید: | ||
{{عربی|اندازه=155%|﴿{{متن قرآن|هُوَ الَّذِي أَيَّدَكَ بِنَصْرِهِ وَبِالْمُؤْمِنِينَ}}﴾}}؛<ref>سوره انفال (۸): آیه ۶۲.</ref> | |||
اوست که تو را با یاری خود و مؤمنان تقویت کرد. | اوست که تو را با یاری خود و مؤمنان تقویت کرد. | ||
در این آیه «بالمؤمنین» بر «بنصره» عطف شده، و باء در هر دو سببی است. | در این آیه «بالمؤمنین» بر «بنصره» عطف شده، و باء در هر دو سببی است. | ||
| خط ۶۰: | خط ۶۰: | ||
کوتاه سخن که تأیید گاهی به وسیله ظاهری است و گاهی به وسیلۀ غیبی. | کوتاه سخن که تأیید گاهی به وسیله ظاهری است و گاهی به وسیلۀ غیبی. | ||
خداوند متعال در آیه مبارکه‌ای می‌فرماید: | خداوند متعال در آیه مبارکه‌ای می‌فرماید: | ||
{{عربی|اندازه=155%|﴿{{متن قرآن|فَأَنزَلَ اللَّهُ سَكِينَتَهُ عَلَيْهِ وَأَيَّدَهُ بِجُنُودٍ لَّمْ تَرَوْهَا}}﴾}}؛<ref>سوره توبه (۹): آیه ۴۰.</ref> | |||
خداوند سکینه و آرامش خود را بر وی فرستاد و با لشکرهایی که مشاهده نمی‌شدند او را تقویت نمود. | خداوند سکینه و آرامش خود را بر وی فرستاد و با لشکرهایی که مشاهده نمی‌شدند او را تقویت نمود. | ||
در این آیه تأیید به وسیله غیبی بوده؛ یعنی نیروهایی که دیده نمی‌شوند؛ یعنی ملائکه، چنان‌که در تفسیر ذیل آیۀ مبارکه آمده است<ref>ر.ک: الکافی: ۸ / ۳۷۸، حدیث ۵۷۱.</ref> هم‌چنان که در آیات جنگ بدر و جنگ حنین به آمدن ملائکه جهت نصرت رسول الله {{صل}} تصریح شده است.<ref>عیون أخبار الرّضا علیه السّلام: ۱ / ۲۰۷، المسترشد: ۴۳۶.</ref> | در این آیه تأیید به وسیله غیبی بوده؛ یعنی نیروهایی که دیده نمی‌شوند؛ یعنی ملائکه، چنان‌که در تفسیر ذیل آیۀ مبارکه آمده است<ref>ر.ک: الکافی: ۸ / ۳۷۸، حدیث ۵۷۱.</ref> هم‌چنان که در آیات جنگ بدر و جنگ حنین به آمدن ملائکه جهت نصرت رسول الله {{صل}} تصریح شده است.<ref>عیون أخبار الرّضا علیه السّلام: ۱ / ۲۰۷، المسترشد: ۴۳۶.</ref> | ||
امّا در چند جای قرآن، وسیلۀ غیبی مطلقِ جنود نیست؛ بلکه خصوص روح آمده و خداوند متعال به وسیلۀ روح رسول اکرم {{صل}} و مسلمانان را غلبه داده است. امّا به انحاء مختلف آمده است: | امّا در چند جای قرآن، وسیلۀ غیبی مطلقِ جنود نیست؛ بلکه خصوص روح آمده و خداوند متعال به وسیلۀ روح رسول اکرم {{صل}} و مسلمانان را غلبه داده است. امّا به انحاء مختلف آمده است: | ||
در یک جا می‌فرماید: | در یک جا می‌فرماید: | ||
{{عربی|اندازه=155%|﴿{{متن قرآن|أَيَّدَهُم بِرُوحٍ مِّنْهُ}}﴾}}؛<ref>سوره مجادله (۵۸): آیه ۲۲.</ref> | |||
و آنان را با روحی از جانب خویش تقویت فرمود. | و آنان را با روحی از جانب خویش تقویت فرمود. | ||
و در جای دیگری می‌فرماید: | و در جای دیگری می‌فرماید: | ||
{{عربی|اندازه=155%|﴿{{متن قرآن|وَأَیَّدْنَاهُ بِرُوحِ الْقُدُسِ}}﴾}}. | |||
ما او را با روح القدس تقویت نمودیم. | ما او را با روح القدس تقویت نمودیم. | ||
و این روح القدس، وسیلۀ غلبه پیامبر اکرم {{صل}} بوده است. | و این روح القدس، وسیلۀ غلبه پیامبر اکرم {{صل}} بوده است. | ||
و هم به توسط او مطالب نازل می‌شده است، آن جا که می‌فرماید: | و هم به توسط او مطالب نازل می‌شده است، آن جا که می‌فرماید: | ||
{{عربی|اندازه=155%|﴿{{متن قرآن|قُلْ نَزَّلَهُ رُوحُ الْقُدُسِ مِن رَّبِّكَ بِالْحَقِّ لِيُثَبِّتَ الَّذِينَ آمَنُوا}}﴾}}؛<ref>سوره نحل (۱۶): آیه ۱۰۲.</ref> | |||
بگو: روح القدس آن را از جانب پروردگارت به حق نازل کرده است تا افراد مؤمن را ثابت قدم گرداند. | بگو: روح القدس آن را از جانب پروردگارت به حق نازل کرده است تا افراد مؤمن را ثابت قدم گرداند. | ||
این مقام خاصّی است که اگر مراد از روح القدس، ملک باشد –که ظاهراً هم همین طور است- شأن خاصّی در دستگاه ربوبی دارد. | این مقام خاصّی است که اگر مراد از روح القدس، ملک باشد –که ظاهراً هم همین طور است- شأن خاصّی در دستگاه ربوبی دارد. | ||
و در آیه‌ای از قرآن می‌خوانیم: | و در آیه‌ای از قرآن می‌خوانیم: | ||
{{عربی|اندازه=155%|﴿{{متن قرآن|نَزَلَ بِهِ الرُّوحُ الْأَمِينُ * عَلَىٰ قَلْبِكَ لِتَكُونَ مِنَ الْمُنذِرِينَ}}﴾}}؛<ref>سوره شعراء (۲۶): آیه ۱۹۳ و ۱۹۴.</ref> | |||
روح الامین آن را بر قلب تو نازل نموده است تا از انذار کنندگان باشی. | روح الامین آن را بر قلب تو نازل نموده است تا از انذار کنندگان باشی. | ||
آیا این همان است که گاهی به قدس و گاهی به امین توصیف شده است؟ باید تحقیق بشود. | آیا این همان است که گاهی به قدس و گاهی به امین توصیف شده است؟ باید تحقیق بشود. | ||
| خط ۹۱: | خط ۹۱: | ||
ظاهر این روایت این است که «روح القدس» اسم روحی از ارواح انبیا و اوصیا است. | ظاهر این روایت این است که «روح القدس» اسم روحی از ارواح انبیا و اوصیا است. | ||
امام باقر {{ع}} در روایت دیگری فرمود: | امام باقر {{ع}} در روایت دیگری فرمود: | ||
إنّ الأوصیاء محدّثون یحدّثهم روح القدس و لا یرونه، و کان علی {{ع}} یعرض علی روح القدس ما یسئل عنه، فیوجس فی نفسه أن قد أصبت بالجواب فیخبر فیکون کما | {{عربی|اندازه=155%|"إنّ الأوصیاء محدّثون یحدّثهم روح القدس و لا یرونه، و کان علی {{ع}} یعرض علی روح القدس ما یسئل عنه، فیوجس فی نفسه أن قد أصبت بالجواب فیخبر فیکون کما قال"}}؛<ref>بصائر الدرجات: ۴۷۳، حدیث ۹، باب فی الأئمة {{عم}} أنّ الرّوح القدس یتلقاهم إذا احتاجوا إلیه، بحار الأنوار: ۲۵ / ۵۷، حدیث ۲۴.</ref> | ||
همانا اوصیا، محدّث هستند. روح القدس با آنان صحبت می‌کند، ولی او را نمی‌بینند. حضرت علی {{ع}} بر روح القدس آن چه را ازا و پرسیده می‌شد عرضه می‌داشت و در دل خود احساس می‌کرد که جواب صحیح است؛ پس جریان را نقل می‌فرمود همان طور بود که فرموده بود. | همانا اوصیا، محدّث هستند. روح القدس با آنان صحبت می‌کند، ولی او را نمی‌بینند. حضرت علی {{ع}} بر روح القدس آن چه را ازا و پرسیده می‌شد عرضه می‌داشت و در دل خود احساس می‌کرد که جواب صحیح است؛ پس جریان را نقل می‌فرمود همان طور بود که فرموده بود. | ||
در باب دیگر نقل شده: | در باب دیگر نقل شده: | ||
سماعة بن مهران گوید: از امام صادق {{ع}} شنیدم که می‌فرمود: | سماعة بن مهران گوید: از [[امام صادق]]{{ع}} شنیدم که می‌فرمود: | ||
إنّ الروح خلق أعظم من جبرئیل و میکائیل کان مع رسول الله {{صل}} یسدّده و یرشده و هو مع الأئمّة و الأوصیاء من | {{عربی|اندازه=155%|"إنّ الروح خلق أعظم من جبرئیل و میکائیل کان مع رسول الله {{صل}} یسدّده و یرشده و هو مع الأئمّة و الأوصیاء من بعده"}}؛<ref>بصائر الدرجات: ۴۷۶، حدیث ۴ و ۵، بحار الأنوار: ۱۸ / ۲۶۷، حدیث ۲۸ و ۲۵ / ۶۰، حدیث ۳۱.</ref> | ||
همانا روح مخلوقی بزرگ‌تر از جبرئیل و میکائیل است و دائماً با رسول خدا {{صل}} و او با ائمّه و اوصیا پس از رسول خدا {{عم}} نیز می‌باشد و آن‌ها را تقویت می‌کند. | همانا روح مخلوقی بزرگ‌تر از جبرئیل و میکائیل است و دائماً با رسول خدا {{صل}} و او با ائمّه و اوصیا پس از رسول خدا {{عم}} نیز می‌باشد و آن‌ها را تقویت می‌کند. | ||
و ظاهر این روایات آن است که «روح القدس» از جنس ملائکه بوده و مقام ویژه‌ای دارد. | و ظاهر این روایات آن است که «روح القدس» از جنس ملائکه بوده و مقام ویژه‌ای دارد. | ||
از طرفی در قرآن مجید می‌فرماید: | از طرفی در قرآن مجید می‌فرماید: | ||
{{عربی|اندازه=155%|﴿{{متن قرآن|تَنَزَّلُ الْمَلَائِكَةُ وَالرُّوحُ}}﴾}}؛<ref>سوره قدر (۹۷): آیه ۴.</ref> | |||
ملائکه و روح نازل می‌شوند. | ملائکه و روح نازل می‌شوند. | ||
اما در قرآن مجید «روح» به خدا اضافه شده؛ گاهی با واسطه مثل: | اما در قرآن مجید «روح» به خدا اضافه شده؛ گاهی با واسطه مثل: | ||
{{عربی|اندازه=155%|﴿{{متن قرآن|أُولَٰئِكَ كَتَبَ فِي قُلُوبِهِمُ الْإِيمَانَ وَأَيَّدَهُم بِرُوحٍ مِّنْهُ}}﴾}}؛<ref>سوره مجادله (۵۸): آیه ۲۲.</ref> | |||
آنان کسانی هستند که خداوند ایمان را بر دل‌هایشان نوشته (ثابت کرده) است و با روحی از جانب خود آنان را تقویت نموده است. | آنان کسانی هستند که خداوند ایمان را بر دل‌هایشان نوشته (ثابت کرده) است و با روحی از جانب خود آنان را تقویت نموده است. | ||
و گاهی مستقیم به خود خداوند متعال اضافه شده است، آن جا که می‌فرماید: | و گاهی مستقیم به خود خداوند متعال اضافه شده است، آن جا که می‌فرماید: | ||
{{عربی|اندازه=155%|﴿{{متن قرآن|فَأَرْسَلْنَا إِلَيْهَا رُوحَنَا فَتَمَثَّلَ لَهَا بَشَرًا سَوِيًّا}}﴾}}؛<ref>سوره مریم (۱۹): آیه ۱۷.</ref> | |||
ما روح خود را به سوی او فرستادیم و به صورت انسانی بی‌عیب و نقص (بر مریم) ظاهر شد. | ما روح خود را به سوی او فرستادیم و به صورت انسانی بی‌عیب و نقص (بر مریم) ظاهر شد. | ||
حال باید تحقیق شود که «روح» در این دو آیه یکی است؟ و آیا همان «روح القدس» است یا نه؟ | حال باید تحقیق شود که «روح» در این دو آیه یکی است؟ و آیا همان «روح القدس» است یا نه؟ | ||
| خط ۱۱۱: | خط ۱۱۱: | ||
این تعبیرات قرآنی باید در جای خود برای اهلش مورد بحث و تحقیق قرار بگیرد که اضافه روح به خداوند یا به ضمیر تأثیر خاصّی دارد و فرق می‌کند؟ | این تعبیرات قرآنی باید در جای خود برای اهلش مورد بحث و تحقیق قرار بگیرد که اضافه روح به خداوند یا به ضمیر تأثیر خاصّی دارد و فرق می‌کند؟ | ||
همین مقدار مسلّم است که ائمّه {{عم}} به آن ملک عظیم مقرّب مؤیّد هستند که به این معنا در روایاتی که در بصائر الدرجات و اصول کافی آمده کاملاً تصریح شده است.<ref>بصائر الدرجات: ۴۷۱ – ۴۷۶، الکافی: ۱ / ۲۷۱ – ۲۷۴.</ref> | همین مقدار مسلّم است که ائمّه {{عم}} به آن ملک عظیم مقرّب مؤیّد هستند که به این معنا در روایاتی که در بصائر الدرجات و اصول کافی آمده کاملاً تصریح شده است.<ref>بصائر الدرجات: ۴۷۱ – ۴۷۶، الکافی: ۱ / ۲۷۱ – ۲۷۴.</ref> | ||
در نهج البلاغه امیرالمؤمنین | در نهج البلاغه [[امیرالمؤمنین]]{{ع}} در وصف [[پیامبر اکرم]]{{صل}} می‌فرماید: | ||
و لقد قرن الله به {{صل}} من لدن أن کان فطیماً أعظم ملک من ملائکته یسلک به طریق المکارم و محاسن أخلاق العالم لیله و نهاره و لقد کنت اتّبعه اتّباع الفصیل أثر أمّه، یرفع لی فی کلِّ یومٍ من أخلاقه علماً و یأمرنی بالاقتداء | {{عربی|اندازه=155%|"و لقد قرن الله به {{صل}} من لدن أن کان فطیماً أعظم ملک من ملائکته یسلک به طریق المکارم و محاسن أخلاق العالم لیله و نهاره و لقد کنت اتّبعه اتّباع الفصیل أثر أمّه، یرفع لی فی کلِّ یومٍ من أخلاقه علماً و یأمرنی بالاقتداء به"}}؛<ref>نهج البلاغه: ۲ / ۱۵۷ (در ضمن خطبه قاصعه)، بحار الأنوار: ۱۴ / ۴۷۵. در این منبع آمده است: علماً من أخلاقه».</ref> | ||
همانا خداوند بزرگ‌ترین فرشته خود را مأمور تربت پیامبر {{صل}} کرد تا شب و روز او را به راه‌های بزرگواری و راستی و اخلاق نیکو هدایت نماید و من نیز همواره با پیامبر بودم به مانند فرزندی که با مادر است. پیامبر هر روز از اخلاق خویش به من تعلیم و من نیز همواره از وی پیروی می‌نمودم. | همانا خداوند بزرگ‌ترین فرشته خود را مأمور تربت پیامبر {{صل}} کرد تا شب و روز او را به راه‌های بزرگواری و راستی و اخلاق نیکو هدایت نماید و من نیز همواره با پیامبر بودم به مانند فرزندی که با مادر است. پیامبر هر روز از اخلاق خویش به من تعلیم و من نیز همواره از وی پیروی می‌نمودم. | ||
به تعبیر ما، از همان بدو زندگی سُکّان پیامبر خدا {{صل}} در دست این ملک؛ بزرگ‌ترین فرشته بوده است و این با اختیار منافات ندارد. در این صورت دقیقاً جمیع حرکات و سکنات و افعال، اقوال و همۀ شئونات پیامبر اکرم {{صل}} زیر نظر این ملک بوده است. | به تعبیر ما، از همان بدو زندگی سُکّان پیامبر خدا {{صل}} در دست این ملک؛ بزرگ‌ترین فرشته بوده است و این با اختیار منافات ندارد. در این صورت دقیقاً جمیع حرکات و سکنات و افعال، اقوال و همۀ شئونات پیامبر اکرم {{صل}} زیر نظر این ملک بوده است. | ||
پس بنا به فرمایش امیر الؤمنین {{ع}}، در آن زمان که امور در دست پیامبر اکرم {{صل}} بوده و امیرالمؤمنین فردی از افراد امّت و شاگرد رسول الله بودند، این سکّانی که در دست آن ملک بوده تنها برای رسول الله نبوده؛ بلکه امیر المؤمنین {{ع}} نیز بوده، چون امیرالؤمنین {{ع}} فرمود: من همواره از او پیروی می‌کردم. | پس بنا به فرمایش امیر الؤمنین {{ع}}، در آن زمان که امور در دست پیامبر اکرم {{صل}} بوده و امیرالمؤمنین فردی از افراد امّت و شاگرد رسول الله بودند، این سکّانی که در دست آن ملک بوده تنها برای رسول الله نبوده؛ بلکه امیر المؤمنین {{ع}} نیز بوده، چون امیرالؤمنین {{ع}} فرمود: من همواره از او پیروی می‌کردم. | ||
علاوه بر این روایت، در اصول کافی از جمله آن چه درذیل آیۀ مبارکۀ | علاوه بر این روایت، در اصول کافی از جمله آن چه درذیل آیۀ مبارکۀ {{عربی|اندازه=155%|﴿{{متن قرآن|وَكَذَٰلِكَ أَوْحَيْنَا إِلَيْكَ رُوحًا مِّنْ أَمْرِنَا ۚ مَا كُنتَ تَدْرِي مَا الْكِتَابُ وَلَا الْإِيمَانُ}}﴾}}؛<ref>سوره شوری (۴۳): آیه ۵۲.</ref> «همین طور بر تو نیز روحی را به فرمان خویش امر نمودیم و تا پیش از آن نمی‌دانستی که کتاب و ایمان چیست» وارد شده است که امام صادق {{ع}} فرمود: | ||
خلقٌ من خلق الله عزّوجلّ أعظم من جبرئیل و میکائیل، کان مع رسول الله {{صل}} یخبره و یسدّده و هو الأئمّة من | {{عربی|اندازه=155%|"خلقٌ من خلق الله عزّوجلّ أعظم من جبرئیل و میکائیل، کان مع رسول الله {{صل}} یخبره و یسدّده و هو الأئمّة من بعده"}}؛<ref>الکافی: ۱ / ۲۷۳، حدیث ۱، بحار الأنوار: ۱۸ / ۲۶۴، حدیث ۲۲.</ref> | ||
او آفریده‌ای از آفریدگان خدای تعالی است به خدا قسم! از جبرئیل و میکائیل بزرگ‌تر است با پیامبر {{صل}} بوده و به او خبر می‌داد و تقویت می‌کرد. او با ائمّه {{عم}} نیز می‌باشد و موجب تسدید و تقویت آن‌ها می‌شود. | او آفریده‌ای از آفریدگان خدای تعالی است به خدا قسم! از جبرئیل و میکائیل بزرگ‌تر است با پیامبر {{صل}} بوده و به او خبر می‌داد و تقویت می‌کرد. او با ائمّه {{عم}} نیز می‌باشد و موجب تسدید و تقویت آن‌ها می‌شود. | ||
این روایت صریح است و این که همان ملکی که مأموریّت حفظ و مواظبت رسول الله را داشته، مأمور است پس از ایشان، همراه ائمّه بوده و آن‌ها را تسدید کند. | این روایت صریح است و این که همان ملکی که مأموریّت حفظ و مواظبت رسول الله را داشته، مأمور است پس از ایشان، همراه ائمّه بوده و آن‌ها را تسدید کند. | ||