آیه مخلفین: تفاوت میان نسخه‌ها

کسی که متخلفان از جنگ را به [[مبارزه]] با گروهی نیرومند و مجهز فراخوانده، [[پیامبر]] {{صل}} نبوده است؛ زیرا در آیه قبل، آمده است که متخلفان، وقتی [[پیروزی]] [[مسلمانان]] و [[غنایم]] [[جنگی]] را [[مشاهده]] کنند، از پیامبر خواهند خواست که به آنان اجازه دهد با آنان همراه شوند، ولی خداوند به پیامبر {{صل}} فرموده است که به آنان بگوید: “خداوند، پیش‌تر به ما گفته است که شما هرگز پیرو ما نخواهید بود”<ref>{{متن قرآن|لَنْ تَتَّبِعُونَا كَذَلِكُمْ قَالَ اللَّهُ مِنْ قَبْلُ}} «بگو: هرگز دنبال ما نخواهید آمد، خداوند از پیش چنین فرموده است» سوره فتح، آیه ۱۵.</ref>. بنابراین پیامبر {{صل}} می‌دانست که آنان هرگز از او [[پیروی]] نخواهند کرد. در این صورت، چگونه آنان را به جنگ با [[سپاهیان]] نیرومند [[دعوت]] کرده است؟ از طرفی [[دعوت]] کننده متخلفان به [[جنگ]] با [[کافران]] و [[مشرکان]]، [[علی]] {{ع}} هم نبوده است، زیرا در دوران [[خلافت]] او با کافران و مشرکان [[جنگی]] رخ نداد، بلکه [[جنگ‌ها]] با [[مسلمانان]] و درباره [[امامت]] بود. این دعوت، پس از علی {{ع}} هم نبوده است؛ زیرا [[حکام]] پس از او (حکام [[بنی‌امیه]] و [[بنی‌عباس]]) از نظر ما [[ستمکار]] و از نظر [[شیعه]] [[کافر]] بوده‌اند. در نتیجه عبارت {{متن قرآن|فَإِنْ تُطِيعُوا يُؤْتِكُمُ اللَّهُ أَجْرًا حَسَنًا}}<ref>«آنگاه، اگر فرمان برید خداوند پاداشی نیکو به شما خواهد داد» سوره فتح، آیه ۱۶.</ref> با آنان [[سازگاری]] ندارد؛ بنابراین، دعوت کننده به چنین مبارزه‌ای یکی از خلفای سه‌گانه بوده است. در نتیجه، [[خلافت ابوبکر]] [[ثابت]] می‌شود، بلکه ظاهر، این است که مقصود [[ابوبکر]] است و مراد از [[قوم]] مذکور {{متن قرآن|أُولِي بَأْسٍ شَدِيدٍ}}<ref>«به سوی قومی سخت جنگجو» سوره فتح، آیه ۱۶.</ref> [[بنی‌حنیفه]] [[اصحاب]] [[مسیلمه]] [[کذّاب]] است<ref>شرح المواقف، ج۸، ص۳۶۴؛ نیز ر. ک: شرح المقاصد، ج۵، ص۲۶۶.</ref>.

[[خداوند]]، [[پیامبر]] {{صل}} را از [[آینده]] آنان با خبر ساخته و فرموده است: “در آینده که شما به پیروزی‌هایی دست یافته و غنایمی به دست می‌آورید، آنان، [[همراهی]] با شما را پیشنهاد خواهند داد”.

مقصود از این [[غنایم]] – چنان‌که [[مفسران]] گفته‌اند- غنایم [[خیبر]] است. خداوند، مقرر کرد غنایم خیبر به کسانی داده شود که در [[حدیبیه]] شرکت داشتند، و مقصود از جمله {{متن قرآن|قُلْ لَنْ تَتَّبِعُونَا كَذَلِكُمْ قَالَ اللَّهُ مِنْ قَبْلُ}}<ref>«بگو: هرگز دنبال ما نخواهید آمد، خداوند از پیش چنین فرموده است» سوره فتح، آیه ۱۵.</ref> همین است. مدلول جمله مزبور، این نیست که آنان هیچ‌گاه از پیامبر {{صل}} [[پیروی]] نخواهند کرد و در هیچ [[جنگی]] با او نخواهند بود. بر این اساس، مقصود از [[آیه]] {{متن قرآن|قُلْ لِلْمُخَلَّفِينَ مِنَ الْأَعْرَابِ سَتُدْعَوْنَ إِلَى قَوْمٍ أُولِي بَأْسٍ شَدِيدٍ}}<ref>«به جهادگریزان از تازی‌های بادیه‌نشین بگو: به زودی به سوی قومی سخت جنگجو فرا خوانده خواهید شد» سوره فتح، آیه ۱۶.</ref> این است که پیامبر {{صل}} تخلف‌کنندگان از حدیبیه را به [[مبارزه]] با [[اقوام]] [[نیرومندی]] [[دعوت]] خواهد کرد. روشن است که پیامبر {{صل}} پس از ماجرای حدیبیه [[مسلمانان]] را به مبارزه‌های بسیاری با [[دشمنان اسلام]] فرا خواند<ref>مانند جنگ موته، غزوه ذات السلاسل، جنگ حنین، غزوه طائف و غزوه تبوک.</ref>. پس این سخن که پیامبر {{صل}} متخلفان از حدیبیه را به [[جنگ با دشمنان]] قدرتمند و شوکتمند [[اسلام]] دعوت نکرده [[نادرست]] است<ref>{{عربی|والصحیح أن المراد بالداعی فی قوله ستدعون هو النبی {{صل}} لانه قد دعاهم بعد ذلک الی غزوات کثیرة و قتال اقوام ذوی نجدة و شدة مثل اهل حنین و الطائف و مؤته الی تبوک و غیرها فلا معنی لحمل ذلک علی ما بعد وفاته}}. مجمع البیان، ج۹-۱۰، ص۱۱۵.</ref>.

[[نادرستی]] این [[استدلال]]، تا حدی است که [[فخرالدین رازی]] نیز آن را نقد کرده و پس از [[نقل]] اقوال درباره این که مقصود از [[قوم]] نیرومند {{متن قرآن|أُولِي بَأْسٍ شَدِيدٍ}}<ref>«به سوی قومی سخت جنگجو فرا خوانده خواهید شد» سوره فتح، آیه ۱۶.</ref> چه کسانی بوده‌اند و چه کسی تخلف‌کنندگان را به [[جنگ]] با آنان [[دعوت]] کرده، گفته است: “قوی‌ترین وجوه این است که [[پیامبر]] {{صل}} آنان را به [[جهاد با کافران]] و [[مشرکان]] دعوت کرده است.... اگر مقصود کسانی که گفته‌اند [[ابوبکر]] آنان را به [[مبارزه]] با [[بنی‌حنیفه]] دعوت کرد، این است که وی پس از پیامبر {{صل}} این کار را انجام داد، [[سخن]] [[درستی]] است و اگر مقصودشان این است که پیامبر {{صل}} آنان را دعوت به جنگ نکرده است و این کار نخست، توسط ابوبکر انجام گرفت، سخن درستی نیست”<ref>مفاتیح الغیب، ج۲۸، ص۹۲.</ref>.

[[آلوسی]] از ابوحیان [[نقل]] کرده است: “این سخن که تخلف‌کنندگان در [[زمان]] پیامبر {{صل}} به هیچ [[جنگی]] دعوت نشدند، درست نیست، زیرا بسیاری از آنان با [[جعفر بن ابی طالب]] در [[جنگ موته]] شرکت کردند، و نیز در جنگ با [[هوازن]]، همراه پیامبر {{صل}} بودند و در [[غزوه تبوک]] نیز حضور داشتند.... [[انصاف]]، این است که [[آیه]] بر [[امامت ابوبکر]] دلالت ندارد”<ref>روح المعانی، ج۱۴، ص۱۵۹.</ref>.

نکته پایانی اینکه [[ابن‌حزم]] برای [[اثبات]] این ادعا که تخلف‌کنندگان هیچ‌گاه از طرف پیامبر {{صل}} به جنگ با [[کافران]] و مشرکان فراخوانده نشدند، به آیه ۸۳ [[سوره توبه]] [[استدلال]] کرده است<ref>الفصل، ج۳، ص۲۷.</ref>. آیه چنین است: {{متن قرآن|فَإِنْ رَجَعَكَ اللَّهُ إِلَى طَائِفَةٍ مِنْهُمْ فَاسْتَأْذَنُوكَ لِلْخُرُوجِ فَقُلْ لَنْ تَخْرُجُوا مَعِيَ أَبَدًا وَلَنْ تُقَاتِلُوا مَعِيَ عَدُوًّا}}<ref>«و اگر خداوند تو را نزد دسته‌ای از آنان باز گرداند و آنها از تو اجازه بیرون آمدن (با تو را) خواستند بگو: هرگز، هیچ‌گاه با من بیرون نخواهید آمد و همراه من با دشمنی جنگ نخواهید کرد» سوره توبه، آیه ۸۳.</ref>.