علم معصوم به همه حقایق قرآن در حدیث: تفاوت میان نسخه‌ها

== مقدمه ==

یکی از معتبرترین خاستگاه [[علوم اهل بیت]] {{ع}} قرآن کریم است. این کتاب آسمانی، سرچشمۀ تمامی احکام شریعت و مهم‌ترین منبع علوم و معارف اسلامی است، لکن همه کس نمی‌تواند به عمق و [[باطن]] آن دست یابد و حقایق [[علمی]] آن را [[کشف]] کند. برخی [[آیات قرآنی]] از قبیل ‏{{متن قرآن|وَمَا يَعْلَمُ تَأْوِيلَهُ إِلَّا اللَّهُ وَالرَّاسِخُونَ فِي الْعِلْمِ}}<ref>«در حالی که تأویل آن را جز خداوند نمی‌داند و استواران در دانش» سوره آل عمران، آیه ۷.</ref> بیانگر این مطلب هستند که اهل بیت {{ع}} [[تفسیر]] و [[تأویل]] و [[ظاهر]] و باطن و [[محکم و متشابه]] [[قرآن]] را به خوبی می‌دانند. همچنین، از برخی [[روایات]]، معلوم می‌شود پس از [[پیامبر اکرم]] {{صل}} [[مفسران]] آگاه به همه معانی و [[معارف قرآن]] منحصر به [[امیرمؤمنان]] و یازده [[امام]] پس از ایشان است؛ مانند روایاتی که [[کلینی]] در [[کافی]] در باب {{متن حدیث|بَابُ أَنَّهُ لَمْ یَجْمَعِ الْقُرْآنَ کُلَّهُ إِلَّا الْأَئِمَّةُ {{ع}}وَ أَنَّهُمْ یَعْلَمُونَ عِلْمَهُ کُلَّه‏}}<ref>کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، ج۱، ص۲۲۸.</ref> آورده است مانند اینکه [[امام باقر]] {{ع}} فرمودند: {{متن حدیث|مَا یَسْتَطِیعُ أَحَدٌ أَنْ یَدَّعِیَ أَنَّ عِنْدَهُ جَمِیعَ الْقُرْآنِ کُلِّهِ ظَاهِرِهِ وَ بَاطِنِهِ غَیْرُ الْأَوْصِیَاء}}<ref>کلینی، محمد بن یعقوب, الکافی، ج ۱، ص۲۲۸، ح ۲.</ref>. با توجه به روایاتی که اوصیای [[نبی اکرم]] را به [[دوازده نفر]] تفسیر می‌کنند، [[دلالت]] این [[روایت]] بر اینکه [[مفسّران]] آگاه به همه [[معانی قرآن]] فقط [[دوازده]] نفرند، آشکار است<ref>ر. ک: [[علی اکبر بابایی|بابایی، علی اکبر]]، [[اهل بیت پیامبر مفسران آگاه به تمام قرآن (مقاله)|اهل بیت پیامبر مفسران آگاه به تمام قرآن]]، ماهنامه معرفت، ش ۷۳، ص۲۷؛ [[محمد صادق عظیمی|عظیمی، محمد صادق]]، [[سیر تطور موضوع گستره علم امام در کلام اسلامی (پایان‌نامه)|سیر تطور موضوع گستره علم امام در کلام اسلامی]]، ص۱۷۱؛ [[ناصرالدین اوجاقی|اوجاقی، ناصرالدین]]، [[علم امام از دیدگاه کلام امامیه (پایان‌نامه)|علم امام از دیدگاه کلام امامیه]]، ص۷۵ ـ ۷۶.</ref>.

== [[روایات]] و [[علم معصوم به همه حقایق قرآن]] ==

روایات فراوانی [[دلالت]] می‌کند بر اینکه، [[اهل بیت]] {{ع}} به همه [[حقایق]] [[قرآن کریم]] [[علم]] دارند، برخی از این روایات عبارت‌اند از:

# [[جابر]] از [[امام باقر]] {{ع}} [[نقل]] کرده که فرمودند: "هیچ کس نمی‌تواند ادعا کند که از [[ظاهر و باطن قرآن]] به طور کامل [[آگاه]] است، مگر [[اوصیا]] و [[جانشینان پیامبر]] {{صل}}"<ref>{{متن حدیث|مَا یَسْتَطِیعُ أَحَدٌ أَنْ یَدَّعِیَ أَنَّهُ جَمَعَ الْقُرْآنَ کُلَّهُ ظَاهِرَهُ وَ بَاطِنَهُ غَیْرُ الْأَوْصِیَاءِ}}؛ صفار، محمد بن حسن، بصائرالدرجات، ص١٩٣.</ref>.<ref>ر. ک: [[محمد صادق عظیمی|عظیمی، محمد صادق]]، [[سیر تطور موضوع گستره علم امام در کلام اسلامی (پایان‌نامه)|سیر تطور موضوع گستره علم امام در کلام اسلامی]]، ص۷۱؛ [[داوود افقی|افقی، داوود]]، [[بررسی غلو در روایات علم اهل بیت از کتاب بصائر الدرجات (پایان‌نامه)|بررسی غلو در روایات علم اهل بیت از کتاب بصائر الدرجات]]، ص۳۴.</ref>

# [[امام صادق]] {{ع}} فرمودند: "به [[خدا]] قسم من به آنچه در [[آسمان‌ها]] و [[زمین]] است و آنچه در [[بهشت و دوزخ]] است آگاهم و به ماکان و مایکون علم دارم و همه این [[علوم]] را از [[کتاب خدا]] فرا گرفتم، [[خداوند]] درباره [[قرآن]] می‌فرماید: {{متن قرآن|تِبْيَانًا لِكُلِّ شَيْءٍ}}"<ref>{{متن حدیث|إِنِّی لَأَعْلَمُ مَا فِی السَّمَاءِ وَ أَعْلَمُ مَا فِی الْأَرْضِ وَ أَعْلَمُ مَا فِی الْجَنَّةِ وَ أَعْلَمُ مَا فِی النَّارِ وَ أَعْلَمُ مَا کَانَ وَ أَعْلَمُ مَا یَکُونُ عَلِمْتُ ذَلِکَ مِنْ کِتَابِ اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ تَعَالَی یَقُولُ فِیهِ تِبْیَانُ کُلِّ شَیْ‏ءٍ}}؛ صفار، محمد بن حسن، بصائرالدرجات، ص۱۲۸.</ref>.<ref>ر. ک: [[سید محمد فائز باقری|باقری، سید محمد فائز]]، [[بررسی علم اولیای الهی (پایان‌نامه)|بررسی علم اولیای الهی]]، ص۱۱۳ ـ ۱۲۲؛ [[داوود افقی|افقی، داوود]]، [[بررسی غلو در روایات علم اهل بیت از کتاب بصائر الدرجات (پایان‌نامه)|بررسی غلو در روایات علم اهل بیت از کتاب بصائر الدرجات]]، ص۳۴.</ref>

# همچنین فرمودند: "از جمله علم‌هایی که به [[عطا]] شده است [[تفسیر قرآن]] و [[احکام]] آن است"<ref>{{متن حدیث|إِنَ‏ مِنْ‏ عِلْمِ‏ مَا أُوتِینَا تَفْسِیرَ الْقُرْآنِ‏ وَ أَحْکَامَهُ‏‏}}؛ صفار، محمد بن حسن، بصائر الدرجات، ص۱۹۴، ح ۱.</ref>.

# و نیز فرمودند: {{متن حدیث|قَالَ الَّذِی عِندَهُ عِلْمٌ مِّنَ الْکِتَابِ أَنَا آتِیکَ بِهِ قَبْلَ أَن یَرْتَدَّ إِلَیْکَ طَرْفُکَ" قَالَ فَفَرَّجَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ بَیْنَ أَصَابِعِهِ فَوَضَعَهَا عَلَی صَدْرِهِ ثُم‏ قَالَ وَ اللَّهِ عِنْدَنَا عِلْمُ الْکِتَابِ کُلُّهُ}}<ref>صفار، محمد بن حسن، بصائر الدرجات، ص۲۱۲، ح ۲.</ref>.

# [[برید بن معاویه]] می‌گوید از [[امام باقر]] {{ع}} درباره [[آیه]] {{متن قرآن|بَلْ هُوَ آيَاتٌ بَيِّنَاتٌ فِي صُدُورِ الَّذِينَ أُوتُوا الْعِلْمَ}}<ref>«اما آن (قرآن) آیاتی روشن است در سینه کسانی که به آنان دانش داده‌اند.» سوره عنکبوت، آیه ۴۹.</ref>‏ [[سؤال]] کردم حضرت فرمودند منظور ما هستیم<ref>{{متن حدیث|عَنْ بُرَیْدِ بْنِ مُعَاوِیَةَ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ {{ع}}قَالَ: قُلْتُ لَهُ قَوْلُ اللَّهِ بَلْ هُوَ آیاتٌ بَیِّناتٌ فِی صُدُورِ الَّذِینَ أُوتُوا الْعِلْمَ‏ قَالَ إِیَّانَا عَنَی}}؛ صفار، محمد بن حسن، بصائر الدرجات، ج ۱، ص۲۰۴.</ref>.

# سماعة بن مهران از [[امام کاظم]] {{ع}} [[نقل]] می‌کند: {{متن حدیث|عَنْ سَمَاعَةَ عَنْ أَبِی الْحَسَنِ {{ع}}قَالَ: قُلْتُ لَهُ کُلُّ شَیْ‏ءٍ تَقُولُ بِهِ فِی کِتَابِ اللَّهِ وَ سُنَّتِهِ أَوْ تَقُولُونَ فِیهِ بِرَأْیِکُمْ قَالَ بَلْ کُلُّ شَیْ‏ءٍ نَقُولُهُ فِی کِتَابِ اللَّهِ وَ سُنَّةِ نَبِیِّهِ}}<ref>صفار، محمد بن حسن، بصائر الدرجات، ج ۱، ص۳۰۱.</ref>.<ref>ر. ک: [[داوود افقی|افقی، داوود]]، [[بررسی غلو در روایات علم اهل بیت از کتاب بصائر الدرجات (پایان‌نامه)|بررسی غلو در روایات علم اهل بیت از کتاب بصائر الدرجات]]، ص۳۴.</ref>

# [[حضرت علی]] {{ع}} فرمود: "هیچ آیه از [[قرآن]] بر [[پیامبر خدا]] نیامد مگر آنکه آن را بر من خوانده و [[املا]] نمود و من آن را با خط خود نوشتم، [[پیامبر اسلام]] [[تأویل]] و [[تفسیر]] و [[ناسخ و منسوخ]] و محکم [[متشابه]] و [[عام و خاص]] آن را به من آموخت"<ref>{{متن حدیث|فَمَا نَزَلَتْ عَلَی رَسُولِ اللَّهِ صآیَةٌ مِنَ الْقُرْآنِ إِلَّا أَقْرَأَنِیهَا وَ أَمْلَاهَا عَلَیَّ فَکَتَبْتُهَا بِخَطِّی وَ عَلَّمَنِی تَأْوِیلَهَا وَ تَفْسِیرَهَا وَ نَاسِخَهَا وَ مَنْسُوخَهَا وَ مُحْکَمَهَا وَ مُتَشَابِهَهَا وَ خَاصَّهَا وَ عَامَّهَا}}؛ کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، ج۱، ص۶۴.</ref>.

# [[جابر]] از امام باقر {{ع}} نقل کرده که فرمودند: "هیچ کس نمی‌تواند ادعا کند که از [[ظاهر و باطن قرآن]] به طور کامل [[آگاه]] است، مگر [[اوصیا]] و [[جانشینان پیامبر]] {{صل}}"<ref>{{متن حدیث|مَا یَسْتَطِیعُ أَحَدٌ أَنْ یَدَّعِیَ أَنَّهُ جَمَعَ الْقُرْآنَ کُلَّهُ ظَاهِرَهُ وَ بَاطِنَهُ غَیْرُ الْأَوْصِیَاءِ}}؛ صفار، محمد بن حسن، بصائرالدرجات، ص١٩٣.</ref>.<ref>ر. ک: [[محمد صادق عظیمی|عظیمی، محمد صادق]]، [[سیر تطور موضوع گستره علم امام در کلام اسلامی (پایان‌نامه)|سیر تطور موضوع گستره علم امام در کلام اسلامی]]، ص۷۱.</ref>

# [[فضل]] [[ابن شاذان]]، از [[اصحاب امام رضا]] {{ع}} در مورد [[علم امام]] به [[قرآن]] می‌نویسد: "هیچ [[اختلاف]] و نزاعی وجود ندارد که [[حلال و حرام]] قرآن و به طور کلی قرآن تمام و [[کمال]] نزد [[ائمه]] است"<ref>ر. ک: [[ناصرالدین اوجاقی|اوجاقی، ناصرالدین]]، [[علم امام از دیدگاه کلام امامیه (پایان‌نامه)|علم امام از دیدگاه کلام امامیه]]، ص۷۵ و ۷۶.</ref>.