دعای عرفه: تفاوت میان نسخه‌ها

دعای عرفه (نمایش مبدأ)

نسخهٔ ‏۱۱ سپتامبر ۲۰۲۲، ساعت ۰۸:۵۶

۸٬۹۰۹ بایت اضافه‌شده ، ‏۱۱ سپتامبر ۲۰۲۲

←‏منابع

دیداریویکی‌متن

Jaafari

مدیران

۷۳٬۳۴۳

ویرایش

@@ خط ۴۲: / خط ۴۲: @@
 ===[[مفاتیح الجنان (کتاب)|مفاتیح الجنان]]===
 [[شیخ عباس قمی]] (۱۲۹۴- ۱۳۵۹ق) در کتاب «[[مفاتیح الجنان]]»<ref>عباس قمی، کلیات مفاتیح الجنان، ص۲۶۱-۲۷۴.</ref> این دعا را از کفعمی و بخش پایانی دعا را به عنوان اضافه‌ای از کتاب اقبال [[سید بن طاووس]] نقل کرده است.<ref>[[علی اصغر رضوانی|رضوانی، علی اصغر]]، [[دانشنامه علمی کلمات امام حسین ج۱ (کتاب)|دانشنامه علمی کلمات امام حسین]]، ج۱، ص ۴۰۴.</ref>
+==اشکال در سند اصل [[دعای عرفه]]==
+حامد خانی در مقاله خود تحت عنوان «دفاع از اصالت ادعیه اهل بیت{{عم}}» می‌نویسد:
+ابهام دیگر بدان بازمی‌گردد که [[ابن طاووس]] هرگز واسطه‌های خود را تا ناقلان نخستین [[دعا]] بازگو نکرده است. بی‌تردید ابن طاووس خود از برجسته‌ترین [[محدثان]] [[شیعی]] و به ویژه‌ای بزرگ‌ترین و شناخته‌ترین [[عالمان]] در عرصه [[ادبیات]] دعایی [[جهان اسلام]] است. با این حال، این بدان معنا نیست که منابعی که وی بدان‌ها دسترسی داشته است لزوماً صحیح‌ترین و بی‌اشکال‌ترین منقولات را در خود جای داده‌اند همچنان که هیچ بعید نیست- آن‌سان که [[مجلسی]] محتمل می‌داند-گاه و بی‌گاه نسخه‌های بازمانده از آثار خود ابن طاووس نیز در گذر [[زمان]] دچار [[تحریف]] و تصحیف و هر چه از این دست شده باشند.
+از یک سو کهن‌ترین منبع حاوی اثر خود متأخر است و از دیگر سو معلوم نیست که این دوره متن از دست چه کسان گذشته چگونه به ابن طاووس رسیده و در این [[سیر]] [[تاریخی]] احیاناً چه تکاملات یا تحولاتی را پشت سر نهاده است. برای دفاع از اصالت دعای عرفه باید روشی یافت که نشان دهد گرچه این دعا تنها در [[نقلی]] متأخر به دست ما رسیده هرگز خود متنی بر ساخته دوران‌های متأخر نیست بلکه شواهد مختلف انتساب آن به دوران [[حیات]] اهل بیت{{عم}} را [[تأیید]] می‌کند.
+افزون بر این [[شناخت]] ما درباره کهن‌ترین شنوندگان و یا [[کاتبان]] دعا نیز بسیار محدود و در حد دو نام است: [[بشر]] و [[بشیر]]. [[علمای رجال]] اطلاعات ناچیزی درباره آنها ارائه می‌کنند گویی این دو [[راوی]] تنها سخنانی معدود را از [[امام]]{{ع}} شنیده و از آن پس هیچ رابطه‌ای با ایشان و هیچ کس دیگر برای استماع [[حدیث]] برقرار نکرده‌اند. شاید گاه چنین موردی پیش آید اما رویداد آن امری [[غریب]] و محتاج [[تأمل]] است به جز این دو راوی که تنها اسمشان را یافته‌ایم درباره دیگر ناقلان دعای عرفه در دوران پیش از [[ابن طاووس]] نیز هیچ نمی‌دانیم<ref>حامد خانی، «دفاع از اصالت ادعیه اهل بیت{{عم}}: مطالعه موردی دعای عرفه»، حدیث پژوهی، ش۱۰، ۱۳۹۲ ه.ش، ص۶۵-۶۶.</ref>.<ref>[[علی اصغر رضوانی|رضوانی، علی اصغر]]، [[دانشنامه علمی کلمات امام حسین ج۱ (کتاب)|دانشنامه علمی کلمات امام حسین]]، ج۱، ص ۴۰۴.</ref>
+===[[نقد]]===
+اولاً: [[شأن]] [[سید بن طاووس]] [[اجل]] از آن است که نسبت [[تساهل]] در [[نقل حدیث]] و [[دعا]] به او داده شود.
+ثانیاً: کجا [[علامه مجلسی]] به آثار سید بن طاووس نسبت [[تحریف]] و تصحیف داده است؟
+ثالثاً: چگونه ایشان [[بشر]] و [[بشیر]] را مجهول معرفی کرده، در حالی که خودش به تفصیل درباره او سخن به میان آورده است.
+رابعاً: از راه‌هایی که با آن می‌توان به سند یک [[روایت]] مرسل دست یافت، بررسی اسنادی است که [[راوی]] یا ناقل با آن، [[روایات]] را نقل کرده است.
+از آنجا که سید بن طاووس در کتاب «اقبال» مطالب زیادی از کتاب [[عمل ذی الحجه (کتاب)|عمل ذی الحجه]] تألیف [[ابوعلی حسن بن محمد بن اسماعیل بن محمد آشناس]] نقل می‌کند و بسیاری از [[دعاها]] نیز از او نقل شده و وی را یکی از [[راویان صحیفه سجادیه]] شمرده‌اند؛ بعید نیست که [[دعای عرفه]] را نیز او روایت کرده و سید بن طاووس، این دعا را از کتاب «عمل ذی الحجه» گرفته باشد.
+سید بن طاووس ضمن بحث [[فضیلت]] دهه [[ذی‌حجه]] می‌نویسد: این را در نسخه‌ای کهن از کتاب «عمل ذی الحجه» به خط نویسنده آن «ابوعلی حسن بن محمد بن اسماعیل بن محمد آشناس بزاز»- که یکی از [[دانشمندان]] و نویسندگان [[امامیه]] است و [[تاریخ]] [[نگارش]] آن سال ۴۳۷ است. به اسنادش از [[رسول خدا]]{{صل}} یافته‌ایم که فرمود:...<ref>{{عربی|وجدنا ذلک فی کتاب عمل ذی الحجة تألیف أبی علی الحسن بن محمد بن إسماعیل بن محمد بن أشناس البزاز من نسخة عتیقة بخطه، تاریخها سنة سبع و ثلاثین و أربع مائة، و هو من مصنفی أصحابنا، بإسناده إلی رسول الله{{صل}} أنه قال:...}}؛ ابن طاووس، إقبال الأعمال، ج۱، ص۳۱۷.</ref>.
+اگر این فرضیه ثابت شود که سید بن طاووس دعای عرفه را از کتاب «عمل ذی الحجه» نقل کرده، [[شهادت]] او به این که کتاب به خط مؤلف نزد من است، سبب اعتبار آن شده و ما را از بررسی طریق [[سید]] به این کتاب [[بی‌نیاز]] می‌کند؛ زیرا با آن [[ورع]] و تقوایی که از [[سید بن طاووس]] سراغ داریم امکان ندارد تا قرائن و شواهدی قطع‌آور در دستش نباشد و چنین شهادتی بدهد.
+به نظر می‌رسد خط حسن بن اشناس، معروف و شناخته شده بوده، به دلیل اینکه [[ابن ادریس]] حلی نیز درباره [[اسماعیل بن ابی زیاد سکونی]] می‌نویسد:... و او ([[سکونی]]) کتابی دارد که در زمره اصول [[[حدیثی]]] به حساب می‌آید و آن کتاب را که به خط خودم از روی خط ابن اشناس بزاز که بر شیخ ما [[ابوجعفر]] ([[طوسی]]) قرائت شده، نوشته‌ام نزد من است...
+<ref>{{عربی|... و له کتاب یعد فی الأصول، و هو عندی بخطی کتبته من خط ابن اشناس البزاز و قد قرئ علی شیخنا أبی جعفر...}}؛ محمد بن احمد ابن ادریس، السرائر الحاوی لتحریر الفتاوی، ج۳، ص۲۸۹.</ref>.
+حسن بن اشناس از استادان [[شیخ طوسی]] (متوفای ۴۶۰) و از [[شاگردان]] [[شیخ مفید]] (متوفای ۴۱۳) است. [[شیخ حر عاملی]] درباره او می‌نویسد: او [[مرد]] عالم و فاضلی بود، سید [[علی بن طاووس]] او را در برخی از تألیفاتش [[توثیق]] کرده است.<ref>{{عربی|کان عالماً فاضلاً، و ثقه السید علی بن طاوس فی بعض مؤلفاته}}؛ محمد بن حسن حر عاملی، أمل الآمل فی علماء جبل عامل، ج۲، ص۶۹، ش۱۹۰.</ref>.
+و نیز [[خطیب]] [[بغدادی]] [[تاریخ]] [[تولد]] او را ۳۵۹ و تاریخ وفاتش را ۴۳۹ ق. ثبت کرده و می‌گوید: برای وی مجلس (درسی) در خانه‌اش در [[کرخ]] بود که [[شیعیان]] در آن حاضر می‌شدند...<ref>{{عربی|و کان له مجلس فی داره بالکرخ یحضره الشیعة...}}؛ خطیب بغدادی، تاریخ بغداد، ج۷، ص۴۳۸.</ref>.
+از بیان خطیب بغدادی استفاده می‌شود که حسن بن اشناس از [[دانشمندان]] معروف [[زمان]] خود بوده که منزلش محل درس بوده و دانشمندان [[شیعی]] در آنجا از او [[کسب علم]] می‌کرده‌اند.<ref>[[علی اصغر رضوانی|رضوانی، علی اصغر]]، [[دانشنامه علمی کلمات امام حسین ج۱ (کتاب)|دانشنامه علمی کلمات امام حسین]]، ج۱، ص ۴۰۵.</ref>
 == منابع ==