بحث:جبر و اختیار در کلام اسلامی: تفاوت میان نسخه‌ها

* [[ابوالحسن اشعری]] که در آغاز از [[پیروان]] [[مکتب]] [[معتزله]] بود و سپس از آن دست برداشت، برای توجیه [[اختیار انسان]]، جمع آن با [[خالقیت]] [[خداوند]] و [[رهایی]] از پیامدهای [[نادرست]] [[اندیشه]] [[جبر]] محض، نظریه کسب را برگزید که پیش‌تر [[حسین]] نجار و ضرار بن عمرو آن را طرح کرده بودند<ref>درآمدی بر علم کلام، ص ۲۷۸.</ref> این نظریه تقریرهایی در آثار بزرگان [[اشعری]] دارد<ref>کشف المراد، ص ۴۲۴.</ref> که معروف‌ترین آنها چنین است: کسب عبارت است از مقارنت وجود فعل با [[قدرت]] و [[اراده انسان]]، بدون آنکه [[قدرت]] و [[اراده]] او در تحقق آن تأثیری داشته باشد<ref>اللمع، ص ۶۹ - ۷۸؛ المطالب العالیه، ج ۹، ص ۹؛ درآمدی بر علم کلام، ص ۲۷۸؛ شرح المواقف، ج ۸، ص ۱۴۶.</ref>[[انسان]] تحت تأثیر [[قدرت]] و [[اراده خداوند]] فعلی را انجام می‌دهد و او همزمان با [[خلق]] فعل در وجود [[انسان]]، [[قدرت]] و [[اراده]] انجام فعل را در وی می‌آفریند و [[انسان]] فقط کاسب این فعل [[الهی]] و محل [[ظهور]] این [[خلق]] [[خداوند]] است<ref>کشف المراد، ص ۴۲۴.</ref> این نظریه نه تنها با نقد [[مخالفان]] [[اشاعره]] روبه رو شده است، بلکه برخی از محققان [[اشاعره]] نیز آن را [[نادرست]] و مبهم دانسته‌اند<ref>درآمدی بر علم کلام، ص ۲۷۸.</ref>، به همین جهت، برخی از بزرگان [[اشاعره]]، درصدد برآمدند تا به تعدیل آن بپردازند. [[قاضی]] [[ابوبکر باقلانی]] [[معتقد]] بود که [[قدرت خداوند]] به اصل فعل و [[قدرت]] [[انسان]] به احوال و اوصاف آن یعنی به [[طاعت]] یا [[معصیت]] بودن آن تعلق می‌گیرد<ref>شرح المواقف، ج ۸، ص ۱۴۷.</ref><ref>[[حسن رضایی| رضایی، حسن]]، [[دائرةالمعارف قرآن کریم ج۹ (کتاب)|دائرةالمعارف قرآن کریم]]، ج ۹، ص ۴۷۶ - ۴۹۶.</ref>.

۴. '''کسب [[ماتریدی]]'''<ref>[[حسن رضایی| رضایی، حسن]]، [[دائرةالمعارف قرآن کریم ج۹ (کتاب)|دائرةالمعارف قرآن کریم]]، ج ۹، ص ۴۷۶ - ۴۹۶.</ref>.

۵. '''[[تفویض]]'''<ref>[[حسن رضایی| رضایی، حسن]]، [[دائرةالمعارف قرآن کریم ج۹ (کتاب)|دائرةالمعارف قرآن کریم]]، ج ۹، ص ۴۷۶ - ۴۹۶.</ref>.

* [[معتزله]]، جز [[حسین بن محمد نجار]] و [[ابی حسن بصری]]<ref>رسائل و مقالات، ص ۳۷۶.</ref> [[معتقد]] بودند که [[خداوند]]، [[بندگان]] را [[آفریده]] و به آنان [[قدرت]] و [[اختیار]] داده و همه امور را به آنان [[تفویض]] کرده و خود هیچ گونه [[اراده]] و قدرتی در این باره ندارد<ref>من لا یحضره الفقیه، ج ۴، ص ۵۴۷؛ شرح المواقف، ج ۸، ص ۱۴۶؛ شرح المقاصد، ج ۴، ص ۲۴۸.</ref> نظریه [[تفویض]] نیز با مشکلاتی روبه روست؛ از سویی، همه افراد [[بشر]] را [[خالق]] مستقل [[افعال]] خود می‌داند که این با [[توحید افعالی]] ناسازگار است. از سوی دیگر، مستلزم این است که آنچه [[خدا]] نمی‌خواهد، در عالم محقق شود و آنچه می‌خواهد محقق نشود و مراد [[ابلیس]] بیشتر از مراد [[خدا]] تحقق یابد<ref>اسفار، ج ۶، ص ۳۷۰؛ مجموعه رسائل فلسفی، ص ۲۷۲.</ref><ref>[[حسن رضایی| رضایی، حسن]]، [[دائرةالمعارف قرآن کریم ج۹ (کتاب)|دائرةالمعارف قرآن کریم]]، ج ۹، ص ۴۷۶ - ۴۹۶.</ref>.