حج در نهج البلاغه: تفاوت میان نسخه‌ها
جز
جایگزینی متن - 'ref>[[دانشنامه نهج البلاغه' به 'ref>دین‌پرور، سید حسین، [[دانشنامه نهج البلاغه'
HeydariBot (بحث | مشارکتها) |
جز (جایگزینی متن - 'ref>[[دانشنامه نهج البلاغه' به 'ref>دین‌پرور، سید حسین، [[دانشنامه نهج البلاغه') |
||
| خط ۶: | خط ۶: | ||
}} | }} | ||
== مقدمه == | == مقدمه == | ||
[[حج]] آیینی عبادی [[سیاسی]] و از فروع [[دین]] [[اسلام]] است. واژه "[[حج]]" در لغت به‌معنای قصد چیزی، بزرگ کردن و در [[شریعت اسلام]] به‌معنای [[اقدام]] شخص مکلّف برای انجام فریضه [[حج]] است. فریضه [[حج]] در شهر [[مکه]] و در کنار خانه [[کعبه]] برگزار می‌شود. افزون بر این، حاجیان در منا و [[عرفات]] در روزهایی خاص از ماه ذی‌الحجه مراسمی برگزار می‌کنند. نخستین [[حج]] در دوره پس از [[اسلام]] در سال دهم هجری انجام شد، [[پیامبر اکرم]] در این [[حج]] که به [[حجة الوداع]] معروف است، [[مردم]] را به [[حج]] فراخواند و به آنها فرمود مناسب [[حج]] را از من بیاموزید<ref>[[دانشنامه نهج البلاغه ج۱ (کتاب)|دانشنامه نهج البلاغه]]، ج۱، ص ۲۷۴.</ref>. | [[حج]] آیینی عبادی [[سیاسی]] و از فروع [[دین]] [[اسلام]] است. واژه "[[حج]]" در لغت به‌معنای قصد چیزی، بزرگ کردن و در [[شریعت اسلام]] به‌معنای [[اقدام]] شخص مکلّف برای انجام فریضه [[حج]] است. فریضه [[حج]] در شهر [[مکه]] و در کنار خانه [[کعبه]] برگزار می‌شود. افزون بر این، حاجیان در منا و [[عرفات]] در روزهایی خاص از ماه ذی‌الحجه مراسمی برگزار می‌کنند. نخستین [[حج]] در دوره پس از [[اسلام]] در سال دهم هجری انجام شد، [[پیامبر اکرم]] در این [[حج]] که به [[حجة الوداع]] معروف است، [[مردم]] را به [[حج]] فراخواند و به آنها فرمود مناسب [[حج]] را از من بیاموزید<ref>[[سید حسین دین‌پرور|دین‌پرور، سید حسین]]، [[دانشنامه نهج البلاغه ج۱ (کتاب)|دانشنامه نهج البلاغه]]، ج۱، ص ۲۷۴.</ref>. | ||
[[حج]] در [[شریعت اسلام]] دو گونه است: نخست [[حج]] [[واجب]] یا تمتّع که افراد، تحت شرایطی خاصّ مکلّف به انجام آن می‌شوند و در صورت ترک آن، [[مرتکب گناه]] کبیره خواهند شد. [[حج]] تمتّع برای هر فرد مکلّف یک بار در [[طول عمر]] [[تکلیف]] شرعی است. دوم، [[عمره]] مفرده که [[مستحب]] است و افراد در ایامی غیر از ایام [[حج]] تمتّع، آهنگ [[مکه]] می‌کنند و به [[زیارت]] و مناسک [[حج]] می‌پردازند<ref>[[دانشنامه نهج البلاغه ج۱ (کتاب)|دانشنامه نهج البلاغه]]، ج۱، ص ۲۷۴.</ref>. | [[حج]] در [[شریعت اسلام]] دو گونه است: نخست [[حج]] [[واجب]] یا تمتّع که افراد، تحت شرایطی خاصّ مکلّف به انجام آن می‌شوند و در صورت ترک آن، [[مرتکب گناه]] کبیره خواهند شد. [[حج]] تمتّع برای هر فرد مکلّف یک بار در [[طول عمر]] [[تکلیف]] شرعی است. دوم، [[عمره]] مفرده که [[مستحب]] است و افراد در ایامی غیر از ایام [[حج]] تمتّع، آهنگ [[مکه]] می‌کنند و به [[زیارت]] و مناسک [[حج]] می‌پردازند<ref>[[سید حسین دین‌پرور|دین‌پرور، سید حسین]]، [[دانشنامه نهج البلاغه ج۱ (کتاب)|دانشنامه نهج البلاغه]]، ج۱، ص ۲۷۴.</ref>. | ||
[[آیین]] [[حج]] را مناسک گویند. مناسک به‌معنای مکان یا زمان [[عبادت]]، [[عبادت]] کردن و محل ذبح است که گسترش معنایی یافته و در مجموع به اعمال [[واجب]] در [[حج]] اطلاق شده است. [[قرآن کریم]] در آیاتی چند موضوع [[حج]] را مورد توجه قرار داده است. [[حج]] و [[وجوب]] آن به زمان [[حضرت ابراهیم]] {{ع}} بازمی‌گردد. مطابق با [[کلام]] [[قرآن کریم]]، نخستین کسی که [[دستور]] [[حج]] را [[ابلاغ]] کرد، [[حضرت ابراهیم]] {{ع}} بود<ref>{{متن قرآن|وَإِذْ بَوَّأْنَا لِإِبْرَاهِيمَ مَكَانَ الْبَيْتِ أَن لّا تُشْرِكْ بِي شَيْئًا وَطَهِّرْ بَيْتِيَ لِلطَّائِفِينَ وَالْقَائِمِينَ وَالرُّكَّعِ السُّجُودِ وَأَذِّن فِي النَّاسِ بِالْحَجِّ يَأْتُوكَ رِجَالا وَعَلَى كُلِّ ضَامِرٍ يَأْتِينَ مِن كُلِّ فَجٍّ عَمِيقٍ}}؛ سوره حج، آیه ۲۶ ـ ۲۷.</ref>. مناسک [[حج]] در زمانی معین همراه با رسیدن ماه ذی‌حجه آغاز می‌شود<ref>{{متن قرآن|يَسْأَلُونَكَ عَنِ الأهِلَّةِ قُلْ هِيَ مَوَاقِيتُ لِلنَّاسِ وَالْحَجِّ وَلَيْسَ الْبِرُّ بِأَنْ تَأْتُوْا الْبُيُوتَ مِن ظُهُورِهَا وَلَكِنَّ الْبِرَّ مَنِ اتَّقَى وَأْتُواْ الْبُيُوتَ مِنْ أَبْوَابِهَا وَاتَّقُواْ اللَّهَ لَعَلَّكُمْ تُفْلِحُونَ}}؛ سوره بقره، آیه ۱۸۹.</ref>. اعمال و [[آداب]] [[واجب]] در مناسک [[حج]] به‌دلیل اهمیت و ویژگی‌های خاص آن، در [[احادیث]] و کتاب‌های [[فقهی]]، از جمله توضیح المسائل [[مراجع تقلید]]، به‌طور کامل تشریح شده است<ref>[[دانشنامه نهج البلاغه ج۱ (کتاب)|دانشنامه نهج البلاغه]]، ج۱، ص ۲۷۵.</ref>. | [[آیین]] [[حج]] را مناسک گویند. مناسک به‌معنای مکان یا زمان [[عبادت]]، [[عبادت]] کردن و محل ذبح است که گسترش معنایی یافته و در مجموع به اعمال [[واجب]] در [[حج]] اطلاق شده است. [[قرآن کریم]] در آیاتی چند موضوع [[حج]] را مورد توجه قرار داده است. [[حج]] و [[وجوب]] آن به زمان [[حضرت ابراهیم]] {{ع}} بازمی‌گردد. مطابق با [[کلام]] [[قرآن کریم]]، نخستین کسی که [[دستور]] [[حج]] را [[ابلاغ]] کرد، [[حضرت ابراهیم]] {{ع}} بود<ref>{{متن قرآن|وَإِذْ بَوَّأْنَا لِإِبْرَاهِيمَ مَكَانَ الْبَيْتِ أَن لّا تُشْرِكْ بِي شَيْئًا وَطَهِّرْ بَيْتِيَ لِلطَّائِفِينَ وَالْقَائِمِينَ وَالرُّكَّعِ السُّجُودِ وَأَذِّن فِي النَّاسِ بِالْحَجِّ يَأْتُوكَ رِجَالا وَعَلَى كُلِّ ضَامِرٍ يَأْتِينَ مِن كُلِّ فَجٍّ عَمِيقٍ}}؛ سوره حج، آیه ۲۶ ـ ۲۷.</ref>. مناسک [[حج]] در زمانی معین همراه با رسیدن ماه ذی‌حجه آغاز می‌شود<ref>{{متن قرآن|يَسْأَلُونَكَ عَنِ الأهِلَّةِ قُلْ هِيَ مَوَاقِيتُ لِلنَّاسِ وَالْحَجِّ وَلَيْسَ الْبِرُّ بِأَنْ تَأْتُوْا الْبُيُوتَ مِن ظُهُورِهَا وَلَكِنَّ الْبِرَّ مَنِ اتَّقَى وَأْتُواْ الْبُيُوتَ مِنْ أَبْوَابِهَا وَاتَّقُواْ اللَّهَ لَعَلَّكُمْ تُفْلِحُونَ}}؛ سوره بقره، آیه ۱۸۹.</ref>. اعمال و [[آداب]] [[واجب]] در مناسک [[حج]] به‌دلیل اهمیت و ویژگی‌های خاص آن، در [[احادیث]] و کتاب‌های [[فقهی]]، از جمله توضیح المسائل [[مراجع تقلید]]، به‌طور کامل تشریح شده است<ref>[[سید حسین دین‌پرور|دین‌پرور، سید حسین]]، [[دانشنامه نهج البلاغه ج۱ (کتاب)|دانشنامه نهج البلاغه]]، ج۱، ص ۲۷۵.</ref>. | ||
== حج در [[روایات]] [[امام علی]] {{ع}} == | == حج در [[روایات]] [[امام علی]] {{ع}} == | ||
| خط ۱۷: | خط ۱۷: | ||
[[امام]] {{ع}} [[حج]] را رکنی از [[ارکان اسلام]] برمی‌شمرد: "و [[حجّ]] [[خانه خدا]] و [[عمره]] که [[فقر]] را می‌زداید و [[گناه]] را می‌ریزد و می‌شوید<ref>{{متن حدیث|وَ حَجُّ الْبَيْتِ وَ اعْتِمَارُهُ فَإِنَّهُمَا يَنْفِيَانِ الْفَقْرَ وَ يَرْحَضَانِ الذَّنْبَ}}؛ نهج البلاغه، خطبه ۱۰۹.</ref>. [[امام]] {{ع}} در فرازی [[حج]] را مایه قوام و نیرو گرفتن [[دین]] بیان می‌دارد<ref>{{متن حدیث|وَ الْحَجَّ [تَقْوِيَةً] تَقْرِبَةً لِلدِّينِ}}؛ نهج البلاغه، حکمت ۲۴۴.</ref> و شش چیز را مایه بقای [[دین]] می‌داند: [[حج]] در کنار فضیلت‌هایی چون [[یقین]] و [[اخلاص]]، [[امر به معروف و نهی از منکر]]، [[نماز]]، [[زکات]] و کناره‌گیری از [[دنیا]]<ref>{{متن حدیث|ستّ من قواعد الدّين اخلاص اليقين و نصح المسلمين و إقامة الصّلوة و إيتاء الزّكوة و حجّ البيت و الزّهد في الدّنيا}}؛ غررالحکم، ج۱، ص۴۳۹.</ref>. در فرازی دیگر نیز از [[حج]] به‌مثابه [[جهاد]] ناتوانان یاد می‌کند<ref>{{متن حدیث|وَ الْحَجُّ جِهَادُ كُلِّ ضَعِيفٍ}}؛ نهج البلاغه، حکمت ۱۳۱.</ref>. | [[امام]] {{ع}} [[حج]] را رکنی از [[ارکان اسلام]] برمی‌شمرد: "و [[حجّ]] [[خانه خدا]] و [[عمره]] که [[فقر]] را می‌زداید و [[گناه]] را می‌ریزد و می‌شوید<ref>{{متن حدیث|وَ حَجُّ الْبَيْتِ وَ اعْتِمَارُهُ فَإِنَّهُمَا يَنْفِيَانِ الْفَقْرَ وَ يَرْحَضَانِ الذَّنْبَ}}؛ نهج البلاغه، خطبه ۱۰۹.</ref>. [[امام]] {{ع}} در فرازی [[حج]] را مایه قوام و نیرو گرفتن [[دین]] بیان می‌دارد<ref>{{متن حدیث|وَ الْحَجَّ [تَقْوِيَةً] تَقْرِبَةً لِلدِّينِ}}؛ نهج البلاغه، حکمت ۲۴۴.</ref> و شش چیز را مایه بقای [[دین]] می‌داند: [[حج]] در کنار فضیلت‌هایی چون [[یقین]] و [[اخلاص]]، [[امر به معروف و نهی از منکر]]، [[نماز]]، [[زکات]] و کناره‌گیری از [[دنیا]]<ref>{{متن حدیث|ستّ من قواعد الدّين اخلاص اليقين و نصح المسلمين و إقامة الصّلوة و إيتاء الزّكوة و حجّ البيت و الزّهد في الدّنيا}}؛ غررالحکم، ج۱، ص۴۳۹.</ref>. در فرازی دیگر نیز از [[حج]] به‌مثابه [[جهاد]] ناتوانان یاد می‌کند<ref>{{متن حدیث|وَ الْحَجُّ جِهَادُ كُلِّ ضَعِيفٍ}}؛ نهج البلاغه، حکمت ۱۳۱.</ref>. | ||
افزون بر این، [[امام]] {{ع}} در دوران [[حکومت]] ظاهری خویش بر ایجاد زمینه‌های برگزاری مناسک [[حج]] [[همت]] گمارد. ایشان به [[کارگزار مکه]] [[دستور]] می‌دهد که ترتیب برگزاری مناسک [[حج]] را فراهم آورد<ref>{{متن حدیث|أَمَّا بَعْدُ، فَأَقِمْ لِلنَّاسِ الْحَجَّ "وَ ذَكِّرْهُمْ بِأَيَّامِ اللَّهِ"}}؛ نهج البلاغه، نامه ۶۷.</ref> و به او سفارش می‌کند که برای اهل [[مکّه]] [[دستور]] صادر کند تا از حاجیان برای اقامت در خانه‌ها کرایه نگیرند، زیرا [[خدای سبحان]] فرموده است: "شهروند و رهگذر برابرند"<ref>سوره حج، آیه۲۵.</ref>.<ref>{{متن حدیث|وَ مُرْ أَهْلَ مَكَّةَ أَلَّا يَأْخُذُوا مِنْ سَاكِنٍ أَجْراً، فَإِنَّ اللَّهَ سُبْحَانَهُ يَقُولُ "سَواءً الْعاكِفُ فِيهِ وَ الْبادِ"}}؛ نهج البلاغه، نامه ۶۷.</ref>. [[امام]] در تعریف شهروند و رهگذر نیز می‌فرماید: "شهروند کسی است که در [[مکّه]] اقامت دارد و رهگذر کسی است که [[حج]] گزارَد ولی اهل [[مکّه]] نباشد<ref>{{متن حدیث|فَالْعَاكِفُ الْمُقِيمُ بِهِ وَ الْبَادِي الَّذِي يَحُجُّ إِلَيْهِ مِنْ غَيْرِ أَهْلِهِ}}؛ نهج البلاغه، نامه ۶۷.</ref>.<ref>[[دانشنامه نهج البلاغه ج۱ (کتاب)|دانشنامه نهج البلاغه]]، ج۱، ص ۲۷۵- ۲۷۶.</ref> | افزون بر این، [[امام]] {{ع}} در دوران [[حکومت]] ظاهری خویش بر ایجاد زمینه‌های برگزاری مناسک [[حج]] [[همت]] گمارد. ایشان به [[کارگزار مکه]] [[دستور]] می‌دهد که ترتیب برگزاری مناسک [[حج]] را فراهم آورد<ref>{{متن حدیث|أَمَّا بَعْدُ، فَأَقِمْ لِلنَّاسِ الْحَجَّ "وَ ذَكِّرْهُمْ بِأَيَّامِ اللَّهِ"}}؛ نهج البلاغه، نامه ۶۷.</ref> و به او سفارش می‌کند که برای اهل [[مکّه]] [[دستور]] صادر کند تا از حاجیان برای اقامت در خانه‌ها کرایه نگیرند، زیرا [[خدای سبحان]] فرموده است: "شهروند و رهگذر برابرند"<ref>سوره حج، آیه۲۵.</ref>.<ref>{{متن حدیث|وَ مُرْ أَهْلَ مَكَّةَ أَلَّا يَأْخُذُوا مِنْ سَاكِنٍ أَجْراً، فَإِنَّ اللَّهَ سُبْحَانَهُ يَقُولُ "سَواءً الْعاكِفُ فِيهِ وَ الْبادِ"}}؛ نهج البلاغه، نامه ۶۷.</ref>. [[امام]] در تعریف شهروند و رهگذر نیز می‌فرماید: "شهروند کسی است که در [[مکّه]] اقامت دارد و رهگذر کسی است که [[حج]] گزارَد ولی اهل [[مکّه]] نباشد<ref>{{متن حدیث|فَالْعَاكِفُ الْمُقِيمُ بِهِ وَ الْبَادِي الَّذِي يَحُجُّ إِلَيْهِ مِنْ غَيْرِ أَهْلِهِ}}؛ نهج البلاغه، نامه ۶۷.</ref>.<ref>[[سید حسین دین‌پرور|دین‌پرور، سید حسین]]، [[دانشنامه نهج البلاغه ج۱ (کتاب)|دانشنامه نهج البلاغه]]، ج۱، ص ۲۷۵- ۲۷۶.</ref> | ||
== منابع == | == منابع == | ||