آیا جمله و عرجت بروحه مخالف با معراج جسمانی است؟ (پرسش): تفاوت میان نسخه‌ها

== پاسخ جامع اجمالی ==

# [[محدّث نوری]] در کتاب "تحیّة الزائر"<ref>تحیّة الزائر، ص ۲۶۰.</ref> می‌گوید: "در کتاب [[مزار]] [[محمّد]] بن المشهدی و کتاب [[مزار]] قدیم که تألیف هر دو مدّت‌ها قبل از تألیف "مصباح الزائر" بوده عبارت [[دعا]] چنین است: "وَ عَرَجْتَ بِهِ إِلَی سَمَائِکَ" و در بعضی از نُسخ مصباح الزائر نیز چنین بود، اما در جمله‌ای از [[نسخ]] مصباح، این فقره چنین است: {{متن حدیث|وَ عَرَجْتَ بِرُوحِهِ إِلَی سَمَائِکَ}} و نسخۀ مصباح [[مجلسی]] نیز از این [[نسخ]] بوده؛ لذا معلوم می‌‌شود در نسخه‌های مصباح برخی از ناسخین که [[مبتلا]] به امراض قلبی و [[عقاید]] [[فاسد]] بوده‌اند، تحریفی صورت گرفته است<ref>ر.ک: [[لطف‌الله صافی گلپایگانی|صافی گلپایگانی، لطف‌الله]]، [[فروغ ولایت در دعای ندبه (کتاب)|فروغ ولایت در دعای ندبه]]، [[سلسله مباحث امامت و مهدویت ج۱ (کتاب)|سلسله مباحث امامت و مهدویت]]، ج۱، ص۳۹۹-۴۰۰؛ [[علی ‎اصغر رضوانی|رضوانی، علی ‎اصغر]]، [[موعودشناسی و پاسخ به شبهات (کتاب)|موعودشناسی و پاسخ به شبهات]]، ص ۴۹۷.</ref>.

# مرحوم حاج [[شیخ]] [[عباس]] [[محدث]] [[قمی]] نیز در "هدیة الزائر"<ref>هدیة الزائر، ص ۵۰۶ ـ ۵۰۷.</ref> عبارت استاد خود، [[محدث نوری]] را شرح داده و تأیید کرده است.

# جملۀ {{متن حدیث|وَ أَوْطَأْتَهُ مَشَارِقَکَ وَ مَغَارِبَکَ وَ سَخَّرْتَ لَهُ الْبُراقَ}} نیز [[شاهد]] و مؤید این است که نسخۀ "وَ عَرَجْتَ بِهِ" صحیح است؛ زیرا "أَوْطَأَتَ" ظاهر در جسمانی بودن است، چنانکه {{متن حدیث|وَ سَخَّرْتَ لَهُ الْبُراقَ}} نیز همین معنی را تأیید می‌‌کند؛ چون عروج روحی احتیاج به مرکب ندارد.

# بر فرض صحّت نسخۀ {{متن حدیث|وَ عَرَجْتَ بِرُوحِهِ}} مراد عروج روحی تنها نیست؛ زیرا در زبان [[عرب]] و [[عجم]]، استعمال لفظ موضوع برای جزء در کلّ بسیار متداول است؛ مانند استعمال لفظ رقبه در [[انسان]] و شاید به همین معنا باشد: {{عربی|رُوحِی لَکَ الفِداءُ}} و {{عربی|جِئْتُکَ بِرُوحِی}}؛ در [[فارسی]] نیز استعمال در [[جان]] می‌‌شود و گاهی خصوص [[بدن]]، [[اراده]] می‌‌شود<ref>ر.ک: [[لطف‌الله صافی گلپایگانی|صافی گلپایگانی، لطف‌الله]]، [[فروغ ولایت در دعای ندبه (کتاب)|فروغ ولایت در دعای ندبه]]، [[سلسله مباحث امامت و مهدویت ج۱ (کتاب)|سلسله مباحث امامت و مهدویت]]، ج۱، ص۳۹۹-۴۰۰؛ [[علی ‎اصغر رضوانی|رضوانی، علی ‎اصغر]]، [[موعودشناسی و پاسخ به شبهات (کتاب)|موعودشناسی و پاسخ به شبهات]]، ص ۴۹۷.</ref>.

== پاسخ‌ها و دیدگاه‌های متفرقه ==

تنها در کتاب سوم یعنی کتاب "مصباح الزائر" تألیف [[سید بن طاوس]] کلمه {{متن حدیث|بِرُوحِهِ}} دیده می‌شود، و تازه مرحوم [[صاحب]] مستدرک حاجی نوری در کتاب "تحیة الزائر" می‌گوید من خودم در بعضی از نسخه‌های کتاب مصباح الزائر {{متن حدیث|عَرَجْتَ بِهِ}} دیدم.

به هر حال متن اصلی و صحیحتر [[دعا]] کلمه {{متن حدیث|بِرُوحِهِ}} ندارد»<ref>جمعی از محققین درس‌هایی از مکتب اسلام، [[اسناد دعای ندبه (مقاله)|اسناد دعای ندبه]]، ص۵۴۶.</ref>.