بحث:آیا جمله و عرجت بروحه مخالف با معراج جسمانی است؟ (پرسش)
نویسنده: آقای پورانزاب
پاسخ اجمالی
- جملۀ "عَرَجتَ بروحه" یکی از جملات دعای ندبه است که به دو صورت بیان شده است: "عرجت بروحه" و "عرجت به"، منتها با بررسی‌های صورت گرفته مشخص شده است «وَ عَرَجْتَ بِهِ إِلَی سَمَائِکَ» صحیح است[۱]، لذا دلالت بر معراج روحانی ندارد[۲]؛ مواردی که دلالت بر این مطلب دارند عبارت‌اند از:
- محدّث نوری در کتاب "تحیّة الزائر"[۳] می‌گوید: "در کتاب مزار محمّد بن المشهدی و کتاب مزار قدیم که تألیف هر دو مدّت‌ها قبل از تألیف "مصباح الزائر" بوده عبارت دعا چنین است: "وَ عَرَجْتَ بِهِ إِلَی سَمَائِکَ" و در بعضی از نُسخ مصباح الزائر نیز چنین بود، اما در جمله‌ای از نسخ مصباح، این فقره چنین است: «وَ عَرَجْتَ بِرُوحِهِ إِلَی سَمَائِکَ» و نسخۀ مصباح مجلسی نیز از این نسخ بوده؛ لذا معلوم می‌‌شود در نسخه‌های مصباح برخی از ناسخین که مبتلا به امراض قلبی و عقاید فاسد بوده‌اند، تحریفی صورت گرفته است[۴].
- مرحوم حاج شیخ عباس محدث قمی نیز در "هدیة الزائر"[۵] عبارت استاد خود، محدث نوری را شرح داده و تأیید کرده است.
- در نسخۀ خطّی قدیمی نفیسی از مزار کبیر محمّد بن المشهدی، جملۀ «وَ عَرَجْتَ بِهِ إِلَی سَمَائِکَ» ضبط شده است.
- جملۀ «وَ أَوْطَأْتَهُ مَشَارِقَکَ وَ مَغَارِبَکَ وَ سَخَّرْتَ لَهُ الْبُراقَ» نیز شاهد و مؤید این است که نسخۀ "وَ عَرَجْتَ بِهِ" صحیح است؛ زیرا "أَوْطَأَتَ" ظاهر در جسمانی بودن است، چنانکه «وَ سَخَّرْتَ لَهُ الْبُراقَ» نیز همین معنی را تأیید می‌‌کند؛ چون عروج روحی احتیاج به مرکب ندارد.
- بر فرض صحّت نسخۀ «وَ عَرَجْتَ بِرُوحِهِ» مراد عروج روحی تنها نیست؛ زیرا در زبان عرب و عجم، استعمال لفظ موضوع برای جزء در کلّ بسیار متداول است؛ مانند استعمال لفظ رقبه در انسان و شاید به همین معنا باشد: رُوحِی لَکَ الفِداءُ و جِئْتُکَ بِرُوحِی؛ در فارسی نیز استعمال در جان می‌‌شود و گاهی خصوص بدن، اراده می‌‌شود[۶].
- نتیجه اینکه در دو متن از سه کتاب "مزار کبیر" تألیف محمد بن جعفر المشهدی، "مزار قدیم" و "مصباح الزائر" تألیف سید بن طاووس" که سند دعای ندبه از آنها نقل شده، کلمۀ "بِرُوحِهِ" ندارد و "بِهِ" است و در متن سوم نیز دو نسخۀ مختلف وجود دارد، منتها چون در نسخۀ "مصباح الزائر" که نزد مرحوم علامۀ مجلسی وجود داشته کلمۀ "بِرُوحِهِ" بوده و کتب دعای امروز غالباً از آن گرفته شده است، این بحث را برانگیخته است در حالی که در متون متعدد قدیم تر از آن اثری از کلمۀ "بِرُوحِهِ" نیست و بنا به گفتۀ مرحوم صاحب مستدرک حاجی نوری در کتاب "تحیة الزائر" در بعضی از نسخه‌های کتاب مصباح الزائر "عَرَجْتَ بِهِ" است؛ به هر حال در متن اصلی و صحیح تر دعا کلمۀ "بِرُوحِهِ" ندارد[۷].
پاسخ تفصیلی ندارد
پانویس
با کلیک بر فلش ↑ به محل متن مرتبط با این پانویس منتقل می‌شوید:
- ↑ ر.ک: صافی گلپایگانی، لطف‌الله، فروغ ولایت در دعای ندبه.
- ↑ ر.ک: رضوانی، علی اصغر، موعودشناسی و پاسخ به شبهات.
- ↑ تحیّة الزائر، ص ۲۶۰.
- ↑ ر.ک: صافی گلپایگانی، لطف‌الله، فروغ ولایت در دعای ندبه، سلسلۀ مباحث امامت و مهدویت؛ رضوانی، علی اصغر، موعودشناسی و پاسخ به شبهات.
- ↑ هدیة الزائر، ص ۵۰۶ ـ ۵۰۷.
- ↑ ر.ک: صافی گلپایگانی، لطف‌الله، فروغ ولایت در دعای ندبه، سلسلۀ مباحث امامت و مهدویت؛ رضوانی، علی اصغر، موعودشناسی و پاسخ به شبهات.
- ↑ ر.ک: جمعی از محققین درس‌هایی از مکتب اسلام، اسناد دعای ندبه، ص۵۴۶.