جهاد در فقه سیاسی: تفاوت میان نسخه‌ها
←جایگاه جهاد در استراتژی ارشادی اسلام
برچسب: پیوندهای ابهام‌زدایی |
|||
| خط ۱۵۹: | خط ۱۵۹: | ||
{{اصلی|آداب جهاد}} | {{اصلی|آداب جهاد}} | ||
جهاد [[آداب]] و اصول عمومی دارد که در تمام [[جنگ‌ها]] از سوی دو [[لشکر]] [[متخاصم]] [[اجرا]] می‌شود؛ برخی از این اصول عبارت‌اند از: قصد [[خلوص]]؛ نادیده انگاشتن [[تعصبات قومی]] و ملی؛ ابتدا به جنگ، ممنوع؛ خودداری از [[دشنام]]؛ دعا و [[نیایش]]؛ [[شعار]] و [[تبلیغات]] [[جنگی]]؛ [[ایثار]] و [[فداکاری]]؛ [[رفتار]] [[انسانی]] با دشمن؛ [[غنایم جنگی]]<ref>[[محمد حسن قدردان قراملکی|قدردان قراملکی، محمد حسن]]، [[جهاد (مقاله)| مقاله «جهاد»]]، [[دانشنامه امام علی ج۶ (کتاب)|دانشنامه امام علی ج۶]]، ص ۴۳۵.</ref>. | جهاد [[آداب]] و اصول عمومی دارد که در تمام [[جنگ‌ها]] از سوی دو [[لشکر]] [[متخاصم]] [[اجرا]] می‌شود؛ برخی از این اصول عبارت‌اند از: قصد [[خلوص]]؛ نادیده انگاشتن [[تعصبات قومی]] و ملی؛ ابتدا به جنگ، ممنوع؛ خودداری از [[دشنام]]؛ دعا و [[نیایش]]؛ [[شعار]] و [[تبلیغات]] [[جنگی]]؛ [[ایثار]] و [[فداکاری]]؛ [[رفتار]] [[انسانی]] با دشمن؛ [[غنایم جنگی]]<ref>[[محمد حسن قدردان قراملکی|قدردان قراملکی، محمد حسن]]، [[جهاد (مقاله)| مقاله «جهاد»]]، [[دانشنامه امام علی ج۶ (کتاب)|دانشنامه امام علی ج۶]]، ص ۴۳۵.</ref>. | ||
== جهاد در روابط سیاسی اسلام == | |||
یکی از موضوعاتی که گویای حضور اسلام در عرصه [[سیاست]] و [[حکومت]] است، مسئله [[جهاد]] با [[دشمنان]] و [[دفاع از سرزمین‌های اسلامی]] است. [[جنگ]] و جهاد، دفاع از [[جان]] و [[مال]] [[مردم]] و [[حریم]] [[کشور]]، [[صلح]] و [[آتش‌بس]] از [[شئون]] حکومت‌هاست، حجم قابل توجهی از [[کتب فقهی]] به این موضوع و [[احکام]] آن اختصاص دارد. معنا و مفهوم جهاد در [[اسلام]] و تفاوت آن با جنگ در فرهنگ‌های دیگر، اقسام جهاد، شرایط [[وجوب جهاد]] و دفاع، آنان که از جنگ و جهاد معافند، ضوابطی که باید در جنگ رعایت شود، آنان که جنگ با ایشان مجاز و آنان که جنگ با ایشان [[ممنوع]] است، مقررات جنگ و صلح، احکام برخورد با [[اسیران]] [[جنگی]]، [[حقوق]] مجروحان و اسیران، [[حقوق زنان]] و [[کودکان]] و سالخوردگان، احکام [[غنائم جنگی]] و ده‌ها مسئله دیگر که [[تصمیم‌گیری]] درباره بسیاری از آنها از شئون حکومت و [[رهبر]] [[جامعه اسلامی]] است، همگی نشانۀ حضور [[فقه]] در عرصه‌های گوناگون [[زندگی]] است. | |||
مراجعه به [[آیات قرآن]] نشان می‌دهد جهاد ابتدایی به معنای آغاز جنگ برای وادار کردن مشرکان به [[اسلام]] و [[تحمیل]] آن مطرح نیست، بلکه غالب [[جنگ‌ها]] در [[صدر اسلام]] جهاد دفاعی، به‌منظور دفاع از [[ایمان]] و [[عقیده]]، [[کیان اسلام]] و سرزمین‌های اسلامی بوده است. جهاد با مشرکانی است که با [[پیامبر]] [[دشمنی]] ورزیده، به [[آزار]] و [[اذیت]] [[مسلمانان]] پرداخته، از همه ابزارها برای ضربه زدن به مسلمانان بهره برده، آنان را از [[شهر]] و دیار خویش [[اخراج]] کرده و اموالشان را [[مصادره]] کردند، [[پیمان]] خویش را با مسلمانان زیر پا نهاده و به [[حقوق]] آنان [[تعدی]] می‌کردند. | |||
غیر از مباحث رایج در [[کتب فقهی]]<ref>[[فقیهان]] [[شیعه]] و [[سنی]] با استفاده از [[آیات]] متعدد [[قرآن]] در موضوع [[جهاد]]، کتاب مستقلی با عنوان “کتاب الجهاد” یا “کتاب السِیَر” به عناوین قطور [[فقه]] افزوده و در آن اقسام جهاد با [[مشرکان]]، [[جهاد ابتدایی]]، [[جهاد دفاعی]]، جهاد آزادی‌بخش، [[جهاد با اهل کتاب]] و بُغات، احکامِ جهاد، [[صلح]] و [[آتش‌بس]]، چگونگی برخورد با [[اسیران]] [[جنگی]]، مجروحان و کشتگان در میدان [[جنگ]]، [[احکام]] [[شهید]]، فرار از میدان جنگ، گروه‌های مستثنای از جنگ، [[تعیین]] [[تکلیف]] [[غنائم جنگی]]، [[عقد]] صلح، [[امان]]، عقد [[ذمّه]]، و ده‌ها مسئله دیگر را تشریح کرده‌اند.</ref>، با توجه به [[روابط بین‌الملل]] و مرزهای جغرافیایی میان [[کشورهای اسلامی]]، مباحث جدیدی از سوی صاحب‌نظران [[اهل‌سنت]] و [[امامیه]] مطرح شده مبنی بر اینکه [[روابط]] خارجی [[دولت اسلامی]] با دولت‌های [[اسلامی]] و غیراسلامی چگونه است؟ آیا بر صلح و [[همزیستی مسالمت‌آمیز]] [[استوار]] است یا بر جنگ و جهاد؟ مراد از [[جهاد دعوت]] و نسبت آن با [[آزادی عقیده]] و [[حق]] [[تعیین سرنوشت]] چیست؟ روابط با دولت‌های اسلامی، دولت‌های [[متخاصم]] و غیرمتخاصم چگونه است؟ جهاد، [[دفاع]] از [[سرزمین‌های اسلامی]] و عملیات شهادت‌طلبانه در [[عصر غیبت]]، مجاز است یا نه؟ و ده‌ها [[پرسش]] جدید. | |||
علاوه بر کتاب الجهاد که در [[میراث فقهی]] [[شیعه]] به چشم می‌خورد، در برخی از مقاطع [[تاریخی]] به خاطر [[ضرورت]] زمانه و نیاز [[جامعه]] رساله‌های مستقلی در موضوع جهاد و مباحث مرتبط با آن نوشته شده و [[تکلیف]] مردم و [[زمامداران]] وقت را در این موضوع روشن کرده‌اند. از آن جمله می‌توان به رساله‌ها و فتاوای جهادیۀ [[فقیهان]] در عصر قاجار اشاره کرد که به تناسب [[تجاوز]] روس و [[انگلیس]] به [[ایران]]، [[عراق]]، و دیگر [[کشورهای اسلامی]] و ضرورت دفاع از سرزمین‌های اسلامی از سوی فقیهان به رشته تحریر درآمده است<ref>برای نمونه ر.ک: میرزای قمی، جامع الشتات، کتاب الجهاد؛ کاشف الغطاء، کشف الغطاء، کتاب الجهاد؛ (جهادیه فتاوای جهادیه علما و مراجع عظام در جنگ جهانی اول)، به کوشش کاووسی و صالحی.</ref>.<ref>[[سید جواد ورعی|ورعی، سید جواد]]، [[درسنامه فقه سیاسی (کتاب)|درسنامه فقه سیاسی]]، ص ۸۴.</ref> | |||
== جایگاه جهاد در [[استراتژی]] ارشادی [[اسلام]] == | == جایگاه جهاد در [[استراتژی]] ارشادی [[اسلام]] == | ||