آیا نفس زکیه همان سید حسنی است؟ (پرسش): تفاوت میان نسخه‌ها

| تعداد پاسخ = ۶

[[نفس زکیه]]، شخصیت [[پاکی]] که در جهت انجام [[مأموریت حضرت مهدی]] {{ع}} بین [[رکن یمانی]] و [[مقام حضرت ابراهیم]] {{ع}} در [[کعبه]] مظلومانه به [[شهادت]] می‌رسد و [[سید حسنی]]، سیدی از [[نسل]] [[امام حسن مجتبی]] {{ع}} که از [[ناحیه]] [[دیلم]] ([[گیلان]]) [[قیام]] می‌کند و همراه [[لشکر]] خود هنگام [[ملاقات با حضرت مهدی]] {{ع}} در [[خدمت]] ایشان قرار می‌گیرند. برخی این دو را یک شخصیت می‌دانند که [[دلیل]] قانع‌کننده‌ای ندارند.

* به هرحال آنچه قطعی است، این است که مراد از [[سید حسنی]] و خروج او در [[اخبار]]، غیر از آن [[سید حسنی]] معروف به [[نفس زکیه]] است که به عنوان پیک [[امام مهدی]] {{ع}} در [[مکه]] در [[هنگام ظهور]] [[امام]] کشته می‌شود و سر او را به [[شام]] می‌فرستند.<ref>ر.ک. [[قنبر علی صمدی|صمدی، قنبر علی]]، [[اصحاب و یاران مهدی (مقاله)|اصحاب و یاران مهدی]] ص؟؟؟</ref> بنابراین، شاید بتوان گفت مقصود از [[سید حسنی]] همان [[نفس زکیه]] است.<ref>ر.ک. [[محمد م‍ح‍م‍دی‌ ری‌ش‍ه‍ری‌|م‍ح‍م‍دی‌ ری‌ش‍ه‍ری‌، محمد]]، [[دانشنامهٔ امام مهدی (کتاب)|دانشنامهٔ امام مهدی]]، ج۷، ص۴۳۹، ۴۴۱؛ بختیاری، ابوالحسن، تحلیل تاریخی روایات علائم ظهور، ۱۴۴ـ ۱۴۶.</ref> ولی، این حرف ادعای بدون [[دلیل]] است.

«خروج و [[قیام]] فردی به نام [[حسنی]]، یکی دیگر از نشانه‌های مشهور درباره [[ظهور]] به شمار می‌رود؛ اما احادیثی که درباره آن وجود دارد، از نظر [[سند]] یا منبع، اشکال دارند و تنها [[روایت]] صحیح آن در روضه کافی است که آن هم از نظر محتوا قابل قبول نیست. در این [[حدیث]]، از [[امام صادق]] {{ع}} درباره [[فرج]] سؤال شد و ایشان فرمود: وقتی [[فرزندان عباس]] با هم [[اختلاف]] کنند و [[سلطنت]] آنان سست شود، شامی و [[یمانی]] [[ظهور]] می‌کنند و [[حسنی]] به حرکت درمی‌آید و [[صاحب]] الأمر از [[مدینه]] به [[مکه]] می‌آید ... و از [[خداوند]] اجازه [[ظهور]] می‌طلبد. آن گاه برخی از موالی او این خبر را برای [[حسنی]] می‌برند و او بر خروج، پیشدستی می‌کند؛ اما اهل [[مکه]]، او را می‌کشند و سرش را برای شامی می‌فرستند. در این زمان، [[صاحب]] الأمر آشکار می‌شود و [[مردم]] با او [[بیعت]] می‌کنند<ref>روضة الکافی، ص ۲۲۵.</ref>. اگر چه ممکن است که از نظر [[سند]]، بر این [[حدیث]]، اشکالی وارد نباشد، ولی در آن از [[اختلاف]] [[بنی عباس]] سخن گفته شده که مجموع [[حدیث]] را با مشکل رو به رو می‌کند و عبارت هم به گونه‌ای نیست که بتوان گفت مقصود [[امام]]، فاصله‌ای طولانی بین [[اختلاف]] [[بنی عباس]] و [[ظهور]] [[حسنی]] است. از طرفی، تصور برگشت [[حکومت]] [[عباسیان]] یا تشکیل حکومتی به نام آنان در [[آخر الزمان]] بر هیچ [[دلیل]] و قرینه درستی استوار نیست. اشکال دوم، ابهاماتی است که در این [[حدیث]] به چشم می‌خورد. این که [[مهدی]] پس از آمدن از [[مدینه]] به [[مکه]]، تازه اجازه [[ظهور]] بخواهد و این که [[حسنی]] در برابر [[مهدی]] برای [[قیام]]، پیشدستی کند، مطالبی قابل تأمل است. کشته شدن [[حسنی]] به دست [[اهل مکه]] و فرستادن سر او برای شامی هم مطلبی است که در [[احادیث]] دیگر وجود ندارد. ضمن این که به نظر می‌رسد که فرستادن سر مقتول، مربوط به [[تاریخ]] [[صدر اسلام]] است، نه [[آخر الزمان]] که ارتباطات به گونه دیگری تصویر شده است. [[احادیث]] دیگری نیز درباره [[سید حسنی]] و [[قیام]] او وجود دارند که آنها نیز معمولًا با اشکالات محتوایی مواجه‌اند. این پیشینه درباره [[احادیث]] مربوط به [[حسنی]] و مهمتر از این، ضعف منبع و [[سند]] و متن این [[احادیث]]، چنین نتیجه می‌دهد که [[قیام]] [[حسنی]] قبل از [[ظهور]]، چیزی نیست که بتوان به شیوه علمی، آن را اثبات کرد. بنا بر این، شاید بتوان گفت که مقصود از [[سید حسنی]]- در تنها [[روایت]] معتبری که بدان اشاره شد-، همان [[نفس زکیه]] است»<ref>[[محمد م‍ح‍م‍دی‌ ری‌ش‍ه‍ری‌|م‍ح‍م‍دی‌ ری‌ش‍ه‍ری‌، محمد]]، [[دانشنامهٔ امام مهدی (کتاب)|دانشنامهٔ امام مهدی]]، ج۷، ص۴۳۹، ۴۴۱.</ref>.

«نحوه کشته شدن [[سید حسنی]] مطابق روایتی از [[امام صادق]] {{ع}} چنین است: [[یعقوب سراج]] می‌گوید: به [[امام صادق]] {{ع}} عرض کردم: [[فرج]] [[شیعیان]] شما چه وقت خواهد رسید؟ فرمود: موقعی که میان [[فرزندان عباس]] [[اختلاف]] افتد و پایه‌های [[سلطنت]] آنها سست گردد، و در [[سلطنت]] آنان کسی که طمع نداشت طمع بندد، و [[عرب]] زنجیرهای [[اسارت]] خود را پاره کند و از زیر بار [[سلطه]] [[سلاطین]] بیرون رود، و هر [[صاحب]] قدرتی [[قدرت]] خود را آشکار سازد، و آن "شامی" (که مقصود [[سفیانی]] مشهور است) ظاهر شود و "[[یمانی]]" پیدا شود و "[[حسنی]]" جنبش کند، و [[صاحب الامر]] {{ع}} آنچه را که از [[رسول خدا]] {{صل}} به او به [[ارث]] رسیده بر دارد و به [[مکه]] رود. عرض کردم: آنچه از [[رسول خدا]] به او [[ارث]] رسیده چیست؟ فرمود: [[شمشیر]] [[رسول خدا]] {{صل}} و زره، و [[عمامه]] و برد، و چوبدستی، و [[پرچم]]، و [[سلاح]]، و زین مخصوص اوست. آنها را بر می‌دارد و به [[مکه]] می‌آید، پس [[شمشیر]] را از غلاف بیرون می‌کشد و زره را می‌پوشد، و [[پرچم]] را باز می‌کند و [[عمامه]] را بر سر می‌گذارد و چوب دستی را به دست می‌گیرد و از [[خداوند]] برای [[ظهور]] خویش اجازه می‌طلبد. این جریان را وقتی یکی از نزدیکان [[حضرت]] با خبر شد نزد [[حسنی]] می‌رود و او را مطلع می‌سازد، پس [[حسنی]] پیش دستی کرده [[قیام]] می‌کند و اهل [[مکه]] بر او یورش می‌برند و او را می‌کشند و سرش را برای شامی (یعنی: [[سفیانی]]) می‌فرستند. در این وقت است که [[صاحب الامر]] {{ع}} ظاهر می‌شود، و [[مردم]] با او [[بیعت]] می‌کنند و از او [[پیروی]] می‌نمایند<ref>روضه کافی، ص ۲۲۴- ۲۲۵-، حدیث ۲۸۵ و غیبت نعمانی، ص ۲۷۰ ط- صدوق، باب ۱۴، حدیث ۴۲ و ۴۳ و بشارة الاسلام، ص ۱۳۸، ۱۳۹.</ref>.

چنانچه ملاحظه می‌کنید این جریان با جریان پیشین (یعنی: [[قتل نفس زکیه|کشته شدن نفس زکیه]]) تفاوت اساسی دارد و نمی‌توان گفت این دو جریان یکی است بلکه اگر مقداری تأمل کنیم بخوبی متوجه خواهیم شد، که اول [[نفس زکیه]] کشته می‌شود و سپس "[[حسنی]]" به [[شهادت]] می‌رسد و بعد از این [[حسنی]] هم تا [[قیام]] [[امام مهدی|حضرت ولی عصر]] {{ع}} فاصله زیادی نیست. و چنانچه از ظاهر این [[حدیث]] استفاده می‌شود کشتن این [[حسنی]] در بین [[رکن و مقام]] نیست بلکه چون او [[قیام]] می‌کند بخاطر قیامش کشته می‌شود و لذا امکان دارد که در خیابان و بازار کشته شود، نه در کنار [[خانه خدا]]»<ref>[[سید اسدالله هاشمی شهیدی|هاشمی شهیدی، سید اسدالله]]، [[زمینه‌سازان انقلاب جهانی حضرت مهدی (کتاب)|زمینه‌سازان انقلاب جهانی حضرت مهدی]]، ص۸۰ - ۸۱.</ref>.

# '''از [[خاندان]] [[قریش]]:''' [[امام علی]] {{ع}} فرموده‌اند: {{متن حدیث|"أَ لَا أُخْبِرُكُمْ بِآخِرِ مُلْكِ بَنِي فُلَانٍ قُلْنَا بَلَى يَا أَمِيرَ الْمُؤْمِنِينَ قَالَ قَتْلُ نَفْسٍ حَرَامٍ فِي يَوْمٍ حَرَامٍ فِي بَلَدٍ حَرَامٍ عَنْ قَوْمٍ مِنْ قُرَيْش‏"}}<ref>آیا شما را از زمان به پایان رسیدن حکومت فلان خبر ندهم؟ گفتیم آری یا [[امیرالمؤمنین]]. حضرت فرمود هنگام کشته شدن نفسی حرام در روزی حرام در شهری حرام از تیره قریش؛ الغیبة للنعمانی، ص۲۶۶، باب۱۴، ح۱۷.</ref>؛

# '''از [[خاندان]] [[پیامبر خاتم|پیامبر]] {{صل}} و [[فرزند]] [[امام حسن|حسن]]:''' [[امام باقر]] {{ع}} فرمودند: {{متن حدیث|"وَ قَتْلُ غُلَامٍ مِنْ آلِ مُحَمَّدٍ ص بَيْنَ الرُّكْنِ وَ الْمَقَامِ اسْمُهُ مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ النَّفْسُ الزَّكِيَّةُ "}}<ref>کمال‌الدین، ص۳۳۰، باب۳۲، ح۱۶.</ref>. این [[روایت]] از [[امام صادق]] {{ع}}<ref>معجم احادیث الامام المهدی {{ع}}، ج۳، ص۴۹۳، ح۱۰۶۳.</ref> و [[سفیان بن ابراهیم الجریری]]<ref>الغیبة للطوسی، ص۴۶۴، ح۴۸۰.</ref> از [[اصحاب]] [[امام باقر]] {{ع}} نیز [[نقل]] شده است. از این سه [[روایت]] استفاده می‌شود که [[نفس زکیه]] از [[خاندان]] [[پیامبر خاتم|پیامبر]] {{صل}} است، اما درباره [[محمد بن حسن]] دو احتمال وجود دارد:

## منظور از [[حسن]]، [[امام حسن|امام حسن مجتبی]] {{ع}} است؛

## منظور از [[حسن]]، پدر حقیقی و بدون واسطه اوست. بر این اساس، از این [[روایات]] نمی‌توان [[حسنی]] بودن (انتساب [[نفس زکیه]] به [[خاندان]] [[امام حسن|امام حسن مجتبی]] {{ع}}) را استفاده کرد. البته احتمال این‌که نام پدر حقیقی [[نفس زکیه]] [[حسن]] باشد، بسیار بعید می‌نماید؛ چرا که در [[روایات]] برای پدر [[نفس زکیه]] موقعیت مهم یا فعالیت خاصی بیان نشده است. وی شخصیتی عادی و معمولی خواهد داشت. از این‌رو، ذکر نام وی در [[روایات]] و تأکید بر این‌که [[نفس زکیه]] [[فرزند]] چنین پدری است، توجیه معقول و منطقی ندارد.

# '''از [[خاندان]] [[امام حسین]] {{ع}}:''' [[امام باقر]] {{ع}} فرمودند: {{متن حدیث|"وَ النَّفْسُ الزَّكِيَّةُ مِنْ وُلْدِ الْحُسَيْن‏"}}<ref>و [[نفس زکیه]] از فرزندان [[امام حسین|حسین]] {{ع}} است؛ تفسیر العیاشی، ج۱، ص۶۵، ح۱۱۷.</ref>. [[روایت]] یاد شده را عیاشی در [[تفسیر]] خود از [[امام باقر]] {{ع}} [[نقل]] مرسل کرده است. این [[روایت]]، با الفاظی مشابه به [[سند]] معتبر در کتاب [[غیبت]] [[نعمانی]]<ref>ص۲۸۸، باب۱۴، ح۶۷.</ref> نیز وجود دارد. مقایسه فقرات این دو [[روایت]] و [[نقل]] شدن آن دو از [[جابر جعفی]]، از [[امام باقر]] {{ع}} نشان می‌دهد این دو [[حدیث]] جز یک [[حدیث]] نیستند. اما از آن‌جا که جمله {{متن حدیث|"وَ النَّفْسُ الزَّكِيَّةُ مِنْ وُلْدِ الْحُسَيْن"}}؛ در کتاب [[غیبت]] [[نعمانی]] که [[سند]] معتبری دارد، نیامده است، از این‌رو، به روایتی که [[نفس زکیه]] را از [[فرزندان]] [[امام حسین]] {{ع}} می‌داند نیز به [[دلیل]] ضعف [[سند]] و هم به [[دلیل]] فقدان این فقره در [[نقل]] دیگر همان [[روایت]]، نمی‌توان اعتماد کرد.

* بنابراین، به [[دلیل]] ضعف [[سند]] [[روایات]] یاد شده درباره [[نسب]] [[نفس زکیه]] نمی‌توان قاطعانه [[قضاوت]] کرد. البته در کتاب شریف کافی در [[روایت]] صحیحی از کشته شدن شخصی [[حسنی]]، اندکی پیش از [[ظهور]] گزارش شده، اما از آن‌جا که [[دلیل]] قاطعانه‌ای بر یکی بودن [[حسنی]] یاد شده با [[نفس زکیه]] وجود ندارد، نمی‌توان آن را بر انتساب [[نفس زکیه]] به [[خاندان]] [[امام حسن مجتبی]] {{ع}} [[دلیل]] دانست، گرچه احتمال آن وجود دارد. {{متن حدیث|"وَ يَسْتَأْذِنَ اللَّهَ فِي ظُهُورِهِ فَيَطَّلِعُ عَلَى ذَلِكَ بَعْضُ مَوَالِيهِ فَيَأْتِي الْحَسَنِيَّ فَيُخْبِرُهُ الْخَبَرَ فَيَبْتَدِرُ الْحَسَنِيُّ إِلَى الْخُرُوجِ فَيَثِبُ عَلَيْهِ أَهْلُ مَكَّةَ فَيَقْتُلُونَهُ وَ يَبْعَثُونَ بِرَأْسِهِ إِلَى الشَّامِيِّ فَيَظْهَرُ عِنْدَ ذَلِكَ صَاحِبُ هَذَا الْأَمْرِ "}}<ref>و [[امام مهدی|مهدی]] {{ع}} از خداوند درباره [[ظهور]]ش اجازه می‌خواهد. پس یکی از موالیان آن حضرت از این موضوع آگاه می‌شود و نزد حسنی می‌آید و او را از این خبر آگاه می‌کند و حسنی در قیام بر آن حضرت پیش‌دستی می‌کند، پس مردم [[مکه]] بر او می‌شورند و او را به قتل می‌رسانند و سرش را نزد شامی می‌فرستند. در این هنگام صاحب این امر [[ظهور]] می‌کند؛ الکافی، ج۸ ، ص۲۲۴، ح۲۸۵. (درباره اعتبار این حدیث، نک: [[تأملی در نشانه‌های حتمی ظهور (کتاب)|تأملی در نشانه‌های حتمی ظهور]]، ص۲۰۷)</ref>. این احتمال را روایتی تأیید می‌کند که [[قتل نفس زکیه|کشته شدن نفس زکیه]] را به [[فرمان]] [[سفیانی]] می‌داند<ref>منتخب الاثر فی الامام الثانی عشر {{ع}}، ج۳، ص۹۲، ح۱۰۳۸.</ref>، هم‌چنان‌که طبق [[روایات]] بالا، فرستاده شدن سر [[نفس زکیه]] برای شامی کشته شدن وی را به [[دستور]] [[سفیانی]] نشان می‌دهد»<ref>[[نصرت‌الله آیتی|آیتی، نصرت‌الله]]، [[تأملی در نشانه‌های حتمی ظهور (کتاب)|تأملی در نشانه‌های حتمی ظهور]]، ص۲۳۱ - ۲۳۴.</ref>.

«از دیگر قیام‌های آستانه [[ظهور]]، قیامی است که با پرچمداری شخصی به نام [[سید حسنی]]، به وقوع می‌پیوندد. در [[روایات]]، وی [[جوانی]] [[هاشمی]] که جمعی از [[سادات]] دور او را گرفته و پس از [[قیام]] از [[مشرق]] با [[امام مهدی]] {{ع}} در [[کوفه]] [[بیعت]] می‌كند معرفی شده است. از [[امام باقر|حضرت باقر]] {{ع}} [[نقل]] شده است که فرمود: «[[جوانی]] از [[بنی هاشم]] از [[خراسان]] بیاید و در جلو او [[شعیب بن صالح]] باشد»<ref>علی کورانی، عصر ظهور، ص۲۷۰.</ref> به همین احتمال این‌که وی همان [[سید]] [[خراسانی]] باشد نیز وجود دارد؛ به‌ویژه با توجه به این‌که [[شعیب بن صالح]] نیز پیش‌تراول [[قیام]] وی مطرح شده است.

به هرحال آنچه قطعی است، این است که مراد از [[سید حسنی]] و خروج او در [[اخبار]]، غیر از آن [[سید حسنی]] معروف به [[نفس زکیه]] است که به عنوان پیک [[امام مهدی]] {{ع}} در [[مکه]] در هنگام [[ظهور]] [[امام]] {{ع}} کشته می‌شود و سر او را به [[شام]] می‌فرستند. نیز مراد، غیر از آن «[[حسنی]]»‌ای است که در [[شام]]، با [[امویان]] می‌جنگد و [[سفیانی]] بر او غالب می‌شود؛ بلکه این [[سید حسنی]]، کسی است که خروج او از بلاد شرق انجام می‌گیرد و بعد از ورود به [[عراق]]، در [[کوفه]] با [[امام مهدی]] {{ع}} [[ملاقات]] و [[بیعت]] می‌كند.

درپاره‌ای از [[روایات]]، خروج وی، از علامات [[ظهور]] ذکر شده است. [[امام صادق]] {{ع}} می‌فرماید: «… و ظاهر شود [[سفیانی]] و [[یمانی]]. و حرکت کند [[حسنی]]. آن‌گاه [[صاحب]] این امر، خروج کند»<ref>مجلسی، بحارالانوار، ج۵۲، ص۲۴۲.</ref><ref>[[قنبر علی صمدی|صمدی، قنبر علی]]، [[اصحاب و یاران مهدی (مقاله)|اصحاب و یاران مهدی]]</ref>.

«در آستانه [[قیام]] [[امام مهدی|حضرت مهدی]] {{ع}}‏ در گیرودار [[مبارزات]] زمینه‏‌ساز [[انقلاب]] [[امام مهدی|مهدی]] {{ع}}، فردی پاکباخته و [[مخلص]]، در راه [[امام]] {{ع}} می‏‌کوشد و مظلومانه کشته می‌‏شود. طبق بیان [[روایات]]، این رخداد عظیم، بین رکن و مقام- در [[بهترین]] مکان‏‌های زمین- اتفاق می‌‏افتد. فرد یاد شده، از اولاد [[امام حسن مجتبی]] {{ع}} است‏<ref>  [[شیخ صدوق]]، [[کمال الدین و تمام النعمة (کتاب)|کمال الدین و تمام النعمة]]، ج۱، ص ۳۳۰، ح ۱۶</ref> که در [[روایات]]، گاهی از او به عنوان "[[نفس زکیه]]" و "[[سید حسنی]]" یاد کرده‏‌اند<ref>ر.ک: شیخ طوسی، کتاب الغیبة، ص ۴۴۵، ح ۴۴۰</ref><ref>[[خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد]]، [[فرهنگ‌نامه مهدویت (کتاب)|فرهنگ‌نامه مهدویت]]، ص ۳۴۵ - ۳۴۶.</ref>.