اطاعت حاکم جائر در فرهنگ و معارف انقلاب اسلامی: تفاوت میان نسخه‌ها

اطاعت حاکم جائر در فرهنگ و معارف انقلاب اسلامی (نمایش مبدأ)

نسخهٔ ‏۳۰ ژانویهٔ ۲۰۲۳، ساعت ۲۰:۵۷

۴ بایت حذف‌شده ، ‏۳۰ ژانویهٔ ۲۰۲۳

جز

جایگزینی متن - '[[[[' به '[['

دیداریویکی‌متن

Wasity

دیوان‌سالاران، مدیران

۲۱۸٬۱۲۲

ویرایش

@@ خط ۷۸: / خط ۷۸: @@
 گفتنی است که شاه در پی هشدار مرحوم بروجردی به [[اصلاحات]] ارضی و چهارشنبه‌سوری سریع واکنش نشان داد و بی‌درنگ [[دستور]] جمع‌آوری بساط چهارشنبه‌سوری را صادر کرد. در زمان [[حیات]] مرحوم بروجردی داستان چهارشنبه‌سوری هرگز تکرار نشد و داستان [[اصلاحات]] ارضی نیز به کلی مسکوت ماند<ref>ر. ک: [[سید حسین بدلا|بدلا، سید حسین]]، هفتاد سال خاطره، ص۱۷۲ و ۱۷۵.</ref><ref>[[محمد علی میرعلی|میرعلی، محمد علی]]، [[اطاعت از حاکم جائر در نظام امامت و خلافت (کتاب)|اطاعت از حاکم جائر در نظام امامت و خلافت]]، ص ۲۶۶.</ref>.
 ==== فدائیان [[اسلام]]؛ [[مبارزه]] فراتر از [[قانون اساسی]] ====
-جمعیت فدائیان [[اسلام]] را در گام نخست [[نواب]] صفوی برای [[مبارزه]] با اندیشه‌های [[الحادی]] و [[بی‌دینی]] و در رأس آن، مقابله با [[کسروی]]<ref>کسروی در سال ۱۳۲۳ دو کتاب با عناوین پیرامون اسلام و شیعی‌گری نوشت و به پیامبر اکرم {{صل}} و ائمه {{عم}} به ویژه امام صادق {{ع}} گستاخی کرد و به آن بزرگوار نسبت خداناشناسی و بی‌دینی داد (یکی از اعلامیه‌های علما و مردم تهران که با صدها امضا منتشر شد؛ به نقل از: سیدمجتبی نواب صفوی، فدائیان اسلام (تاریخ، عملکرد اندیشه)، به کوشش سیدهادی خسروشاهی، ص۱۵۱).</ref>، با [[حمایت]] گروهی از علمای [[نجف]] از جمله [[علامه امینی]]، صاحب [[کتاب]] [[ارزشمند]] [[الغدیر]] تأسیس کرد<ref>گفته شده روزی علما در منزل مرحوم علامه امینی گرد هم آمدند و پس از بررسی آرای کسروی او را مرتد خواندند. در این جلسه که مرحوم نواب صفوی نیز حضور داشت، پس از جلسه برای ترور کسروی به ایران مسافرت کرد (ر. ک: [[[[علی دوانی|دوانی، علی]]|دوانی، علی]]، نهضت روحانیون ایران، ج۲، ص۱۹۶). </ref>. [[نواب]] پس از حضور در [[ایران]]، به استناد [[ارتداد]] و فتنه‌گری، [[کسروی]] را [[ترور]] کرد. او [[معتقد]] بود [[کسروی]] بازیچه و ساخته و پرداخته ایادی مرموز [[بیگانه]] است که با [[علم]] کردن وی، [[علما]] و [[اندیشمندان]] [[ملت]] [[ایران]] را سرگرم [[گفت‌وگو]] درباره مسائل وی نمایند تا مجالی برای [[تفکر]] و [[تصمیم‌گیری]] درباره نقشه‌های شوم [[بیگانگان]] نماند<ref>ر. ک: سیدحسین خوش‌نیت، سیدمجتبی نواب صفوی (اندیشه‌ها، مبارزات و شهادت او)، ص۲۳.</ref>. [[نواب]] در اعلامیه‌های جمعیت فدائیان [[اسلام]]، نخست [[مفاسد اجتماعی]] خانمان‌سوز [[جامعه]] [[ایران]] را ریشه‌یابی و بررسی می‌کند؛ سپس راهکار مناسبی برای [[تشکیل حکومت اسلامی]] در جهت ریشه‌کن کردن [[مفاسد اجتماعی]] عرضه می‌نماید. مجموعه اعلامیه‌های فدائیان [[اسلام]] را باید منشور [[جامعه]] و [[حکومت اسلامی]] از منظر آنان دانست<ref>ر. ک: سید مجتبی نواب صفوی، جامعه و حکومت اسلامی (کتاب راهنمای حقایق)، به کوشش، مقدمه و توضیحات سیدهادی خسروشاهی.</ref>. فدائیان در نخستین اعلامیه خود از مفاهیمی چون [[شهادت]]، [[انتقام]]، [[قصاص]]، [[دادگاه الهی]] و امثال آن یاد می‌کند. این مفاهیم نخستین‌بار بود که در [[ادبیات]] [[دینی]] - [[سیاسی]] معاصر [[ایران]] مطرح می‌شد. [[نواب]] در این اعلامیه، [[نبرد]] قهرآمیز و مسلحانه را تنها [[راه]] [[رهایی]] [[مسلمانان]] دانسته است. بنابراین فدائیان [[اسلام]] نخستین گروه [[سیاسی]]- مذهبی بودند که تشکیل [[دولت اسلامی]] را [[هدف]] قرار دادند و پایمردانه برای رسیدن به آن کوشیدند. آنان خواهان احقاق [[حقوق]] [[مشروع]] [[محرومان]] بر پایه معیارهای [[اسلام]] و اجرای اقداماتی مانند مراقبت‌های بهداشتی مجانی، احداث خانه‌های ارزان‌قیمت و توزیع رایگان همه زمین‌های [[کشاورزی]] بودند<ref>به نقل از: جلال درخشه، گفتمان سیاسی شیعه در ایران معاصر، ص۱۵۳.</ref>.
+جمعیت فدائیان [[اسلام]] را در گام نخست [[نواب]] صفوی برای [[مبارزه]] با اندیشه‌های [[الحادی]] و [[بی‌دینی]] و در رأس آن، مقابله با [[کسروی]]<ref>کسروی در سال ۱۳۲۳ دو کتاب با عناوین پیرامون اسلام و شیعی‌گری نوشت و به پیامبر اکرم {{صل}} و ائمه {{عم}} به ویژه امام صادق {{ع}} گستاخی کرد و به آن بزرگوار نسبت خداناشناسی و بی‌دینی داد (یکی از اعلامیه‌های علما و مردم تهران که با صدها امضا منتشر شد؛ به نقل از: سیدمجتبی نواب صفوی، فدائیان اسلام (تاریخ، عملکرد اندیشه)، به کوشش سیدهادی خسروشاهی، ص۱۵۱).</ref>، با [[حمایت]] گروهی از علمای [[نجف]] از جمله [[علامه امینی]]، صاحب [[کتاب]] [[ارزشمند]] [[الغدیر]] تأسیس کرد<ref>گفته شده روزی علما در منزل مرحوم علامه امینی گرد هم آمدند و پس از بررسی آرای کسروی او را مرتد خواندند. در این جلسه که مرحوم نواب صفوی نیز حضور داشت، پس از جلسه برای ترور کسروی به ایران مسافرت کرد (ر. ک: [[علی دوانی|دوانی، علی]]|دوانی، علی]]، نهضت روحانیون ایران، ج۲، ص۱۹۶). </ref>. [[نواب]] پس از حضور در [[ایران]]، به استناد [[ارتداد]] و فتنه‌گری، [[کسروی]] را [[ترور]] کرد. او [[معتقد]] بود [[کسروی]] بازیچه و ساخته و پرداخته ایادی مرموز [[بیگانه]] است که با [[علم]] کردن وی، [[علما]] و [[اندیشمندان]] [[ملت]] [[ایران]] را سرگرم [[گفت‌وگو]] درباره مسائل وی نمایند تا مجالی برای [[تفکر]] و [[تصمیم‌گیری]] درباره نقشه‌های شوم [[بیگانگان]] نماند<ref>ر. ک: سیدحسین خوش‌نیت، سیدمجتبی نواب صفوی (اندیشه‌ها، مبارزات و شهادت او)، ص۲۳.</ref>. [[نواب]] در اعلامیه‌های جمعیت فدائیان [[اسلام]]، نخست [[مفاسد اجتماعی]] خانمان‌سوز [[جامعه]] [[ایران]] را ریشه‌یابی و بررسی می‌کند؛ سپس راهکار مناسبی برای [[تشکیل حکومت اسلامی]] در جهت ریشه‌کن کردن [[مفاسد اجتماعی]] عرضه می‌نماید. مجموعه اعلامیه‌های فدائیان [[اسلام]] را باید منشور [[جامعه]] و [[حکومت اسلامی]] از منظر آنان دانست<ref>ر. ک: سید مجتبی نواب صفوی، جامعه و حکومت اسلامی (کتاب راهنمای حقایق)، به کوشش، مقدمه و توضیحات سیدهادی خسروشاهی.</ref>. فدائیان در نخستین اعلامیه خود از مفاهیمی چون [[شهادت]]، [[انتقام]]، [[قصاص]]، [[دادگاه الهی]] و امثال آن یاد می‌کند. این مفاهیم نخستین‌بار بود که در [[ادبیات]] [[دینی]] - [[سیاسی]] معاصر [[ایران]] مطرح می‌شد. [[نواب]] در این اعلامیه، [[نبرد]] قهرآمیز و مسلحانه را تنها [[راه]] [[رهایی]] [[مسلمانان]] دانسته است. بنابراین فدائیان [[اسلام]] نخستین گروه [[سیاسی]]- مذهبی بودند که تشکیل [[دولت اسلامی]] را [[هدف]] قرار دادند و پایمردانه برای رسیدن به آن کوشیدند. آنان خواهان احقاق [[حقوق]] [[مشروع]] [[محرومان]] بر پایه معیارهای [[اسلام]] و اجرای اقداماتی مانند مراقبت‌های بهداشتی مجانی، احداث خانه‌های ارزان‌قیمت و توزیع رایگان همه زمین‌های [[کشاورزی]] بودند<ref>به نقل از: جلال درخشه، گفتمان سیاسی شیعه در ایران معاصر، ص۱۵۳.</ref>.
 [[نواب]] صفوی مبانی [[اندیشه]] فدائیان [[اسلام]] را در مصاحبه با روزنامه‌ای پاکستانی چنین معرفی می‌کند: ۱. [[اسلام]] [[نظام]] کامل برای [[زندگی]] است؛ ۲. نباید قومیت‌گرایی میان [[مسلمانان]] وجود داشته باشد، بلکه باید [[هم‌بستگی]] و [[اتحاد]] میان [[مسلمانان]] [[حفظ]] شود؛ ۳. بین اسلام‌خواهی و وطن‌خواهی تضادی نیست.
@@ خط ۱۱۳: / خط ۱۱۳: @@
 اعتراض‌ها و انتقادهای شدید [[امام]] به [[رژیم]] وقت [[جائر]]، نشان آن است که ایشان از همان آغاز در پی [[مبارزه]] با [[رژیم]] ستم‌شاهی پهلوی بوده است.
-یکی دیگر از اقدامات [[امام]] که نشان‌دهنده رویکرد مبارزاتی ایشان است، [[حمایت]] از فدائیان [[اسلام]] بود. پس از [[محاکمه]] و صدور [[حکم]] اعدام فدائیان [[اسلام]] در سال ۱۳۳۴، حضرت امام برای جلوگیری از اعدام آنها، خود به [[دیدار]] [[آیت الله بروجردی]]<ref>حجت‌الاسلام دوانی در این باره می‌نویسد: دو - سه شب قبل از اعدام فدائیان اسلام ایشان به همراه جمعی از فضلا به ملاقات برخی از علمای قم و از جمله امام رفتند و از ایشان خواستند تا برای جلوگیری از اعدام آنها اقداماتی انجام دهند امام با ابراز تأسف فرمودند: «چه کنم؟ کسانی را در بیت آیت الله بروجردی گذاشته‌اند که نمی‌توانیم کاری انجام دهیم. البته می‌روم و هر طور شده اقدام می‌کنم» ([[[[علی دوانی|دوانی، علی]]|دوانی، علی]]، شرح زندگانی آیت الله بروجردی، ص۳۸۱).</ref> رفت و از ایشان خواست مانع این اعدام شوند. همچنین با ارسال [[نامه]] به برخی از علمای وقت، خواهان [[اجرا]] نشدن این [[حکم]] شد<ref>ر. ک: «مصاحبه با جعفر سبحانی»، کیهان فرهنگی، ش۳، س۶، ص۲.</ref>. به [[اعتقاد]] برخی تحلیلگران، [[امام]] [[احساس]] می‌کرد اعدام [[نواب]] صفوی به معنای [[انتقام]] از [[روحانیت]] [[سیاسی]] و [[مبارز]] است و این اعدام می‌تواند سرآغاز [[دستگیری]]، [[محاکمه]] و اعدام‌های بعدی دیگر [[روحانیان]] [[مبارز]] باشد<ref>ر. ک: محمدحسن رجبی، زندگی‌نامه سیاسی امام خمینی، ص۲۳۷.</ref><ref>[[محمد علی میرعلی|میرعلی، محمد علی]]، [[اطاعت از حاکم جائر در نظام امامت و خلافت (کتاب)|اطاعت از حاکم جائر در نظام امامت و خلافت]]، ص ۲۷۷-۲۸۱.</ref>.
+یکی دیگر از اقدامات [[امام]] که نشان‌دهنده رویکرد مبارزاتی ایشان است، [[حمایت]] از فدائیان [[اسلام]] بود. پس از [[محاکمه]] و صدور [[حکم]] اعدام فدائیان [[اسلام]] در سال ۱۳۳۴، حضرت امام برای جلوگیری از اعدام آنها، خود به [[دیدار]] [[آیت الله بروجردی]]<ref>حجت‌الاسلام دوانی در این باره می‌نویسد: دو - سه شب قبل از اعدام فدائیان اسلام ایشان به همراه جمعی از فضلا به ملاقات برخی از علمای قم و از جمله امام رفتند و از ایشان خواستند تا برای جلوگیری از اعدام آنها اقداماتی انجام دهند امام با ابراز تأسف فرمودند: «چه کنم؟ کسانی را در بیت آیت الله بروجردی گذاشته‌اند که نمی‌توانیم کاری انجام دهیم. البته می‌روم و هر طور شده اقدام می‌کنم» ([[علی دوانی|دوانی، علی]]|دوانی، علی]]، شرح زندگانی آیت الله بروجردی، ص۳۸۱).</ref> رفت و از ایشان خواست مانع این اعدام شوند. همچنین با ارسال [[نامه]] به برخی از علمای وقت، خواهان [[اجرا]] نشدن این [[حکم]] شد<ref>ر. ک: «مصاحبه با جعفر سبحانی»، کیهان فرهنگی، ش۳، س۶، ص۲.</ref>. به [[اعتقاد]] برخی تحلیلگران، [[امام]] [[احساس]] می‌کرد اعدام [[نواب]] صفوی به معنای [[انتقام]] از [[روحانیت]] [[سیاسی]] و [[مبارز]] است و این اعدام می‌تواند سرآغاز [[دستگیری]]، [[محاکمه]] و اعدام‌های بعدی دیگر [[روحانیان]] [[مبارز]] باشد<ref>ر. ک: محمدحسن رجبی، زندگی‌نامه سیاسی امام خمینی، ص۲۳۷.</ref><ref>[[محمد علی میرعلی|میرعلی، محمد علی]]، [[اطاعت از حاکم جائر در نظام امامت و خلافت (کتاب)|اطاعت از حاکم جائر در نظام امامت و خلافت]]، ص ۲۷۷-۲۸۱.</ref>.
 ==== [[مبارزات]] [[امام]] در دهه چهل ====
 # '''انجمن‌های ایالتی و [[ولایتی]]؛ نخستین [[مقاومت]] همگانی [[امام]] و [[علما]]''': نخستین موضع‌گیری و [[مقاومت]] حضرت امام و دیگر [[علما]] در برابر [[رژیم]] پهلوی پس از تصویب لایحه اصلاحی انجمن‌های ایالتی و [[ولایتی]] در [[هیئت]] [[دولت]] (۱۶ مهر ۱۳۴۱) بود. تشکیل این انجمن‌ها در اصول ۹۱ و ۹۲ متمم [[قانون اساسی]] بیان شده بود. اما مواد ۷ و ۹ نظام‌نامه این انجمن‌ها، مصوب دوره اول مجلس، شرایطی مانند [[اعتقاد]] به [[دین اسلام]]، نداشتن [[فساد]] [[عقیده]]، [[سوگند]] به [[قرآن]] و مذکر بودن، از عمده شرایط انتخاب‌شوندگان و انتخاب‌کنندگان بود<ref>ر. ک: [[جلال‌الدین مدنی|مدنی، جلال‌الدین]]، تاریخ سیاسی معاصر ایران، ج۱، ص۳۷۵.</ref>. [[دولت]] [[علم]] با پیشنهاد این لایحه اصلاحی کوشید برخی شروط را حذف کند و زمینه را برای ورود زن‌ها و غیر [[مسلمانان]] به انجمن‌ها فراهم سازد. اما این لایحه در همان آغاز تصویب با واکنش شدید [[امام خمینی]] روبه‌رو شد. [[امام]] در تلگراف اعتراض‌آمیز خود به شاه (۱۵ آبان ۱۳۴۱)، این مصوبه را خائنانه، غلط، نقشه شوم [[دشمنان اسلام]] و [[ملت]] [[ایران]]، [[جسارت]] به [[ساحت]] [[مقدس]] [[قرآن]]، [[ذنب]] لایغفر، و موجب [[توبه]] و [[استغفار]] [[دولت]] شمرد. همان روز در تلگراف پرخاشگرانه دیگری به [[دولت]] [[علم]]، درباره پیامدهای مصوبه هشدار داد<ref>ر. ک: [[سید [[سید حمید روحانی|روحانی، سید حمید]]|روحانی، سید حمید]]، بررسی و تحلیلی از نهضت امام خمینی، ج۱، ص۱۵۸.</ref>. افزون بر این، [[نگرانی]] خود را از این لایحه در تلگرافی به شاه ابراز کردند<ref>ر. ک: [[امام خمینی|روح‌الله موسوی خمینی]]، صحیفه نور، ج۱، ص۷۸.</ref>. [[امام]] بی‌درنگ علمای طراز اول [[قم]] را [[دعوت]] کردند تا در این باره [[مشورت]] و [[تصمیم‌گیری]] کنند. در این جلسه مقرر شد اولاً [[علما]] و [[مراجع]] در تلگراف‌هایی به شاه، خواستار لغو فوری لایحه شوند؛ ثانیاً به علمای [[تهران]] و شهرستان‌ها با [[نامه]] و پیغام خبر دهند و از آنان برای [[آگاه کردن]] [[مردم]] و مقابله با [[دولت]] [[دعوت]] کنند؛ ثالثاً برای پیگیری موضوع، هفته‌ای یک‌بار جلسه‌ای مشورتی بین [[علما]] تشکیل شود. همچنین [[امام]] پیشنهاد کردند تلگرام‌هایی که برای شاه فرستاده می‌شود، تکثیر گردد و در [[اختیار]] [[مردم]] قرار گیرد<ref>ر. ک: [[محمد حسن رجبی|رجبی، محمد حسن]]، زندگی‌نامه سیاسی امام خمینی، ص۲۵۱.</ref>. علمای دیگر نیز پیام‌هایی مشابه دادند. هم‌زمان سخنرانان دیگر [[شهرها]] در [[مساجد]] و تکایا [[مردم]] را به [[بسیج]] علیه این لایحه [[دعوت]] کردند و [[اعتراض]] و [[نگرانی]] خود را به شاه ابراز نمودند<ref>برای آگاهی بیشتر از محتوای نامه‌ها و تلگراف‌های علما، ر. ک: مرکز اسناد انقلاب اسلامی، اسناد انقلاب اسلامی، ج۱، ص۱۵-۴۵.</ref>. [[امام]] در پاسخ استفتای اصناف [[قم]] درباره تلگراف جوابیه و مصاحبه [[دولت]] تأکید کردند: “اگر کسی [[سکوت]] کند، در پیشگاه [[خداوند]] [[قهر]] [[مسئول]]، و در این عالم محکوم به زوال است”<ref>[[سید [[سید حمید روحانی|روحانی، سید حمید]]|روحانی، سید حمید]]، بررسی و تحلیلی از نهضت امام خمینی، ج۱، ص۱۷۹.</ref>. اگرچه [[دولت]] نخست در برابر خواسته [[علما]] [[مقاومت]] کرد و در پاسخ [[نامه]] و تلگراف‌ها نوشت که چرخ زمان به عقب برنمی‌گردد و [[دولت]] از برنامه‌های خود عقب‌نشینی نمی‌کند، خوشبختانه در پی تداوم [[اعتراض]] [[امام]]، [[علما]] و [[مردم]] و [[تهدید]] [[مردم]] به گسترش اعتراضات سرانجام [[دولت]] [[علم]] مجبور شد در ۲۲ آبان ۱۳۴۱، در تلگرامی به سه تن از [[مراجع]]، موافقت خود را با درخواست آنان اعلام کند. بررسی چرایی [[مخالفت]] [[علما]] و پیامدهای آن مجال دیگری می‌طلبد.