اهل بیت پیامبر خاتم در تاریخ اسلامی: تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۷: | خط ۷: | ||
== [[اهل بیت]] {{عم}} و [[مقتضیات زمان]] == | == [[اهل بیت]] {{عم}} و [[مقتضیات زمان]] == | ||
از آنجا که حرکت تکاملی و | از آنجا که حرکت تکاملی و تحول، از مقومات هر [[اجتماع]] است و مؤلفه‌های این [[تغییر]] در [[اختیار]] فرد نیست؛ افراد اثرگذار هر [[جامعه]] با توجه به اهدافی که دارند رویکرد خود را در چهارچوب ارزش‌هایی که دارند با این تغییرات تنظیم می‌کنند<ref>مطهری، مرتضی، مجموعه آثار، ج۳، ص۱۸۶؛ ج۲۱، ص۳۰۱.</ref>؛ لذا در جامعه‌ای که بر اساس یک مسلک خاص شکل گرفته و [[مدیریت]] می‌شود [[رهبران]] جامعه همه لیاقت و [[استعداد]] خود را در خدمت آن مسلک و [[مصلحت]] [[اکثریت]] جامعه به کار می‌گیرند؛ حتی اگر مطابق میل اکثریت نباشد<ref>حسینی بهشتی، سید محمد، ولایت، امامت، روحانیت، ص۱۸۹-۱۹۰.</ref>. | ||
اهل بیت {{عم}} نیز از بین همه رویکردهایی که ممکن است افراد شاخص و تأثیرگذار در پیش بگیرند عمدتاً رویکرد مبتنی بر مصلحت را در پیش گرفته‌اند<ref>حکیم، سید محمدباقر، دور اهل البیت {{عم}} فی بناء الجماعة الصالحة، ج۱، ص۲۹۹.</ref>. شاخصه این رویکرد آن است که اهداف عالی هرگز تغییر نمی‌کند؛ ولی در اهداف میانی به فراخور شرایط، ممکن است از هدفی | اهل بیت {{عم}} نیز از بین همه رویکردهایی که ممکن است افراد شاخص و تأثیرگذار در پیش بگیرند عمدتاً رویکرد مبتنی بر مصلحت را در پیش گرفته‌اند<ref>حکیم، سید محمدباقر، دور اهل البیت {{عم}} فی بناء الجماعة الصالحة، ج۱، ص۲۹۹.</ref>. شاخصه این رویکرد آن است که اهداف عالی هرگز تغییر نمی‌کند؛ ولی در اهداف میانی به فراخور شرایط، ممکن است از هدفی چشم‌پوشی شود و برای رسیدن به اهداف از بین روش‌های [[مشروع]]، روش سازگار با [[هدف]] [[گزینش]] می‌شود<ref>مطهری، مرتضی، مجموعه آثار، ج۱۶، ص۱۰۰.</ref>. هدف عالی اهل بیت {{عم}} پیاده‌سازی [[اسلام ناب]] {{صل}} و [[تربیت]] [[انسان]] و [[حاکم]] کردن آرمان‌های متعالی [[الهی]] بر [[جوامع بشری]] است<ref>امام خمینی، صحیفه امام، ج۲۰، ص۲۹۸؛ ج۱۸، ص۴۲۱-۴۲۲؛ آیت الله خامنه‌ای، ۱۹/۹/۱۳۷۵.</ref> و نمونه اهداف میانی، تشکیل حکومت به معنای [[زعامت سیاسی]]<ref>امام خمینی، صحیفه امام، ج۲۱، ص۴۰۶؛ آیت الله خامنه‌ای، مکتوبات، ۲۶/۷/۱۳۶۸.</ref> و اقامه [[عدالت اجتماعی]]<ref>امام خمینی، صحیفه امام، ج۷، ص۵۲۹؛ ج۱۵، ص۲۱۳؛ ج۱۸، ص۱۵۴؛ ج۲۱، ص۴۰۶.</ref> و ایجاد و [[حفظ]] [[تشکیلات]] [[شیعیان]] و [[پیروان]] بوده است<ref>خامنه‌ای، سید علی، «سیره ائمه {{عم}}: پژوهشی در زندگی امام سجاد {{ع}}»، پاسدار اسلام (ماهنامه)، قم، سال ۱۳۶۱، ش۹، ص۱۰؛ خامنه‌ای، سید علی، پیشوای صادق، ص۲۸.</ref>. اهل بیت {{عم}} در طول زندگی‌شان هرگز از هدف عالی خود دور نشده‌اند؛ ولی در [[انتخاب]] اهداف میانی و روش‌های نیل به اهداف متناسب با اقتضائات [[زمان]] روش‌های مختلفی را در پیش گرفته‌اند. | ||
دوران [[امامت اهل بیت]] {{عم}} را با معیارهای مختلفی تقسیم‌بندی کرده‌اند<ref>ر. ک: صدر، سید محمدباقر، اهل البیت {{عم}} تنوع ادوار و وحدة هدف، ص۱۱۵؛ حکیمی، محمدرضا، امام در عینیت جامعه، ص۱۷-۷۹؛ پیشوایی، مهدی، سیره پیشوایان، ص۶۹؛ صفایی حائری، علی، درس‌هایی از انقلاب، دفتر دوم: تقیه، ص۲۲۱.</ref>. یکی از آنها تقسیم دوران [[اهل بیت]] {{عم}} به چهار دوره کلی است: [[سکوت]]: از [[رحلت رسول اکرم]] {{صل}} شروع شد و با آغاز [[حکومت امیرالمؤمنین]] {{ع}} پایان یافت. [[حکومت]] و [[قدرت]]: دوره [[حکومت امام علی]] {{ع}} و [[امام مجتبی]] {{ع}}است. [[صلح]] و [[شهادت]]: بیست سال میان [[صلح امام حسن]] {{ع}} ( | دوران [[امامت اهل بیت]] {{عم}} را با معیارهای مختلفی تقسیم‌بندی کرده‌اند<ref>ر. ک: صدر، سید محمدباقر، اهل البیت {{عم}} تنوع ادوار و وحدة هدف، ص۱۱۵؛ حکیمی، محمدرضا، امام در عینیت جامعه، ص۱۷-۷۹؛ پیشوایی، مهدی، سیره پیشوایان، ص۶۹؛ صفایی حائری، علی، درس‌هایی از انقلاب، دفتر دوم: تقیه، ص۲۲۱.</ref>. یکی از آنها تقسیم دوران [[اهل بیت]] {{عم}} به چهار دوره کلی است: [[سکوت]]: از [[رحلت رسول اکرم]] {{صل}} شروع شد و با آغاز [[حکومت امیرالمؤمنین]] {{ع}} پایان یافت. [[حکومت]] و [[قدرت]]: دوره [[حکومت امام علی]] {{ع}} و [[امام مجتبی]] {{ع}}است. [[صلح]] و [[شهادت]]: بیست سال میان [[صلح امام حسن]] {{ع}} (سال ۴۱ هجری) و [[شهادت امام حسین]] {{ع}} (سال ۶۱ هجری) است. [[روزگار]] تعقیب: بعد از شهادت [[سیدالشهدا]] {{ع}} تا دو قرن بعد و آغاز [[غیبت]] است<ref>خامنه‌ای، سید علی، پیشوای صادق، ص۱۴-۱۷.</ref> که ایشان در هر دوره‌ای راهبردی خاص را در پیش گرفته‌اند: | ||
=== دوره اول؛ دوران سکوت یا [[همکاری]] === | === دوره اول؛ دوران سکوت یا [[همکاری]] === | ||
دوره‌ای است که حاصل تلاش‌های ۲۳ ساله [[پیامبر]] {{صل}} به صورت یک نهال نوپا بوده و با تهدیدهای مختلف [[دشمنان]] بیرونی و [[منافقان]] داخلی و آشنا نبودن افراد تازه [[مسلمان]] با [[حقیقت اسلام]] | دوره‌ای است که حاصل تلاش‌های ۲۳ ساله [[پیامبر]] {{صل}} به صورت یک نهال نوپا بوده و با تهدیدهای مختلف [[دشمنان]] بیرونی و [[منافقان]] داخلی و آشنا نبودن افراد تازه [[مسلمان]] با [[حقیقت اسلام]] ناب، روبه‌رو است<ref>خامنه‌ای، سید علی، پیشوای صادق، ص۱۴.</ref>؛ به همین جهت [[حضرت امیر]] {{ع}} روش سکوت و [[همراهی]] را در پیش گرفته، با مشورت‌ها و تعالیم [[الهی]] خود ضمن [[حفظ]] اساس اسلام، نیازهای [[معرفتی]] [[مسلمانان]] را برطرف می‌کردند و با [[تربیت]] نیروهای ارزشی و مستعد، زمینه حفظ [[میراث]] ارزشمند [[پیامبر اسلام]] {{صل}}و ترویج معارف ناب [[اسلامی]] را فراهم می‌فرمودند<ref>مطهری، مرتضی، مجموعه آثار، ج۱۶، ص۴۸۵-۴۸۷؛ آیت الله خامنه‌ای، ۸/۲/۱۳۶۸.</ref>.<ref>[[مصطفی فرخی|فرخی، مصطفی]]، [[اهل بیت - فرخی (مقاله)| مقاله «اهل بیت»]]، [[مقالاتی از اندیشه‌نامه انقلاب اسلامی (کتاب)|مقالاتی از اندیشه‌نامه انقلاب اسلامی]]، ص ۲۳۶.</ref> | ||
=== دوره دوم؛ قدرت === | === دوره دوم؛ قدرت === | ||
در این دوره [[حضرت علی]] {{ع}} با توجه به اقبال [[مردم]]، [[زعامت سیاسی]] را به دست گرفتند و به اقتضای زمان با [[اقتدا]] به [[قرآن]] و [[سنت نبوی]] [[اقدام]] به [[اصلاح]] [[انحرافات]] و بدعت‌های به وجود آمده در [[دین]] کردند، همچنین بدون باج دادن به سه گروه [[منحرف]] «[[اصحاب صفین]]»، «[[اصحاب جمل]]» و «[[خوارج]]»، با [[اقتدار]] در مقابل آنها [[ایستادگی]] کرده و ریشه این [[انحرافات]] را که محصول دور شدن از | در این دوره [[حضرت علی]] {{ع}} با توجه به اقبال [[مردم]]، [[زعامت سیاسی]] را به دست گرفتند و به اقتضای زمان با [[اقتدا]] به [[قرآن]] و [[سنت نبوی]] [[اقدام]] به [[اصلاح]] [[انحرافات]] و بدعت‌های به وجود آمده در [[دین]] کردند، همچنین بدون باج دادن به سه گروه [[منحرف]] «[[اصحاب صفین]]»، «[[اصحاب جمل]]» و «[[خوارج]]»، با [[اقتدار]] در مقابل آنها [[ایستادگی]] کرده و ریشه این [[انحرافات]] را که محصول دور شدن از معارف ناب [[اسلامی]] است از بین بردند<ref>ر. ک: مطهری، مرتضی، مجموعه آثار، ج۱۶، ص۳۱۹؛ آیت الله خامنه‌ای، ۸/۲/۱۳۶۸؛ ۲۰/۶/۱۳۸۸.</ref> و با اجرای دقیق [[احکام]] و [[قوانین اسلامی]] در سطوح مختلف [[سیاسی]] ـ [[اجتماعی]]، الگویی مترقی از [[حکومت دینی]] بر پایه اشاعه [[عدالت]] ارائه کردند<ref>امام خمینی، صحیفه امام، ج۱۸، ص۱۵۴؛ آیت الله خامنه‌ای، ۶/۵/۱۳۸۶.</ref>. [[امام حسن]] {{ع}} نیز مدت کوتاهی [[حکومت]] را در دست داشتند، تا اینکه جریان [[منحرف]] [[بنی‌امیه]] که در [[زمان]] ایشان به اوج خود رسیده بود، معارضه را شروع کرده و راه را بر [[حکومت اسلامی]] بست<ref>آیت الله خامنه‌ای، ۲۲/۱/۱۳۶۹.</ref>. | ||
در این دوره، [[معاویه]] آغازگر جریانی بود که در آن ارزش‌های اسلامی از محتوای واقعیشان فاصله گرفتند و تنها ظاهری از آنها باقی مانده بود و دستگاه انسان‌ساز [[اسلام]] تبدیل به ابزاری شد که [[انسان‌ها]] را به سوی [[دنیا]] و [[شهوات]] سوق می‌داد<ref>آیت الله خامنه‌ای، ۲۲/۱/۱۳۶۹.</ref>. در چنین شرایطی [[امام]] {{ع}}، با اتخاذ | در این دوره، [[معاویه]] آغازگر جریانی بود که در آن ارزش‌های اسلامی از محتوای واقعیشان فاصله گرفتند و تنها ظاهری از آنها باقی مانده بود و دستگاه انسان‌ساز [[اسلام]] تبدیل به ابزاری شد که [[انسان‌ها]] را به سوی [[دنیا]] و [[شهوات]] سوق می‌داد<ref>آیت الله خامنه‌ای، ۲۲/۱/۱۳۶۹.</ref>. در چنین شرایطی [[امام]] {{ع}}، با اتخاذ تصمیمات به هنگام، دولت جابر اموی را [[رسوا]] کرده<ref>امام خیمنی، صحیفه امام، ج۱۶، ص۸۷.</ref>، به شکلی هوشمندانه و زیرکانه جریان اصیل اسلامی را از [[آلوده]] شدن به کانال [[خلافت اموی]] [[حفظ]] کردند. همچنین ارکان [[خاندان پیامبر]] {{صل}} و تعداد اندک شیعیان راستین خود را حفظ کردند<ref>آیت الله خامنه‌ای، ۲۲/۱/۱۳۶۹.</ref>.<ref>[[مصطفی فرخی|فرخی، مصطفی]]، [[اهل بیت - فرخی (مقاله)| مقاله «اهل بیت»]]، [[مقالاتی از اندیشه‌نامه انقلاب اسلامی (کتاب)|مقالاتی از اندیشه‌نامه انقلاب اسلامی]]، ص ۲۳۶.</ref> | ||
=== دوره سوم؛ [[صلح امام حسن]] {{ع}} تا [[شهادت امام حسین]] {{ع}} === | === دوره سوم؛ [[صلح امام حسن]] {{ع}} تا [[شهادت امام حسین]] {{ع}} === | ||
امام حسن {{ع}} بعد از مدتی کوتاه با یک | امام حسن {{ع}} بعد از مدتی کوتاه با یک نرمش قهرمانانه با معاویه [[صلح]] کرد. این صلح باعث شد تا از طرفی، اندک [[شیعیان]] راستینی که در رکاب امام {{ع}} بودند، جانشان حفظ شود؛ زیرا با توجه به شرایط [[فتنه]] و زیرکی معاویه، شهادت امام {{ع}} و یارانش به نتیجه مطلوب منتهی نمی‌شد. امام {{ع}} با [[انتخاب]] راهبرد صلح و گنجاندن شرایطی خاص در ضمن این صلح‌نامه، [[منافقان]] را رسوا و چهره [[حقیقی]] [[دشمنان]] را به [[مردم]] شناساندند و بعد از صلح نیز [[مرجعیت دینی]] جریان اصیل اسلامی را عهده‌دار شدند و با معارف خود اندیشه‌های [[اسلام ناب]] را ترویج دادند<ref>مطهری، مرتضی، مجموعه آثار، ج۱۶، ص۶۱۹، ۶۳۷-۶۵۶؛ امام خمینی، صحیفه امام، ج۲، ص۳۷۱؛ ج۲، ص۱۱۸؛ خامنه‌ای، سید علی، انسان ۲۵۰ ساله، ص۱۱۷.</ref>. [[امام حسین]] {{ع}} نیز در طول ده سال [[حیات]] [[معاویه]] راهبرد [[صلح]] را در پیش گرفته و به صلح [[برادر]] پایبند بودند<ref>آیت الله خامنه‌ای، ۲۲/۱/۱۳۶۹.</ref> و [[مرجعیت دینی]] [[مسلمانان]] را بر عهده داشتند<ref>آیت الله خامنه‌ای، ۱۸/۲/۱۳۷۷.</ref>. | ||
با آغاز | با آغاز حکومت یزید، دستگاه طاغوتی به گونه‌ای شکل گرفت<ref>امام خمینی، صحیفه امام، ج۸، ص۵۲۷.</ref> که حتی در ظاهر هم بسیاری از [[احکام اسلامی]] رعایت نمی‌شد و این بزرگ‌ترین خطری بود که منجر به نابودی کامل [[اسلام]] و [[جامعه]] می‌شد<ref>آیت الله خامنه‌ای، ۶/۱/۱۳۷۱.</ref>. با درخواست [[یزید]] از [[امام]] {{ع}} برای [[بیعت]]، شرایط [[زمان]]، تغییرات گسترده‌ای کرد و امام متناسب با این شرایط دست به [[قیام]] زدند و [[هدف]] از قیام را عمل به یک تکلیف دینی یعنی [[نجات]] [[جامعه اسلامی]] از [[انحراف]] و بازگرداندن اسلام به مسیر اصلی خود قرار دادند<ref>آیت الله خامنه‌ای، ۱۹/۳/۱۳۷۴.</ref>. این قیام باعث رسوایی کامل دستگاه [[فساد]] [[بنی‌امیه]] شد و [[فرهنگ عاشورا]] الگوی همه آزادی‌خواهان و برای همیشه زمینه‌ساز پویایی [[اسلام ناب محمدی]] {{صل}} می‌گردید<ref>ر.ک: مطهری، مرتضی، مجموعه آثار، ج۱۷، ص۵۲-۵۳؛ امام خمینی، صحیفه امام، ج۱۷، ص۵۲-۵۳؛ آیت الله خامنه‌ای، ۱۹/۱۰/۱۳۸۷.</ref>. در مجموع می‌توان دوره سوم را دوره «تلاش سازنده کوتاه مدت برای [[تشکیل حکومت اسلامی]]» دانست<ref>خامنه‌ای، سید علی، پیشوای صادق، ص۱۷.</ref>.<ref>[[مصطفی فرخی|فرخی، مصطفی]]، [[اهل بیت - فرخی (مقاله)| مقاله «اهل بیت»]]، [[مقالاتی از اندیشه‌نامه انقلاب اسلامی (کتاب)|مقالاتی از اندیشه‌نامه انقلاب اسلامی]]، ص ۲۳۷.</ref> | ||
=== دوره چهارم؛ [[روزگار]] تعقیب سیاست‌های دوره سوم === | === دوره چهارم؛ [[روزگار]] تعقیب سیاست‌های دوره سوم === | ||
[[امام سجاد]] {{ع}} در | [[امام سجاد]] {{ع}} در آغاز امامت خود و در [[اسارت]]، [[پیام]] [[شهادت]] پدر بزرگوارش را به گوش همگان رسانده و توجه [[مردم]] را به [[عترت پیامبر]] {{صل}} که به خاطر [[انحرافات]] جامعه آن [[روز]]، به [[فراموشی]] سپرده شده بود، جلب نمودند<ref>امام خمینی، صحیفه امام، ج۱۷، ص۵۴؛ خامنه‌ای، سید علی، انسان ۲۵۰ ساله، ص۱۶۹.</ref> و تلاش کردند حقانیت اهل بیت {{عم}} و [[استحقاق]] ایشان نسبت به [[خلافت]] و [[امامت]] را بر همگان [[اثبات]] کنند<ref>خامنه‌ای، سید علی، انسان ۲۵۰ ساله، ص۱۹۶، ۲۰۱.</ref>. ایشان با خفقان شدیدی در دوران [[اقتدار]] [[مروانیان]] مواجه بودند<ref>خامنه‌ای، سید علی، «سیره ائمه {{عم}}: پژوهشی در زندگی امام سجاد {{ع}}»، پاسدار اسلام (ماهنامه)، قم، سال ۱۳۶۱، ش۹، ص۱۰-۱۱.</ref>؛ چنانکه با هرگونه حرکت عملی آشکار، ریشه [[تشیع]] قطع می‌شد<ref>خامنه‌ای، سید علی، «سیره ائمه {{عم}}: پژوهشی در زندگی امام سجاد {{ع}}»، پاسدار اسلام (ماهنامه)، قم، سال ۱۳۶۱، ش۹، ص۱۰-۱۱.</ref>؛ لذا آن حضرت [[نهضت]] نیمه مخفی و فعالیت پنهان خود را که از [[زمان]] [[امام حسن]] {{ع}} شروع شده بود، ادامه دادند<ref>خامنه‌ای، سید علی، پیشوای صادق، ص۲۷؛ خامنه‌ای، سید علی، «سیره ائمه {{عم}}: پژوهشی در زندگی امام سجاد {{ع}}»، پاسدار اسلام (ماهنامه)، قم، سال ۱۳۶۱، ش۹، ص۱۰-۱۱.</ref> و در قالب زنده نگه داشتن یاد [[امام حسین]] {{ع}} و [[دعا]] و نیایش‌های خود از این راهبرد جهت ارائه معارف ناب [[اسلامی]] بهره بردند<ref>ر.ک: مطهری، مرتضی، مجموعه آثار، ج۱۸، ص۳۱-۳۲؛ امام خمینی، صحیفه امام، ج۱۸، ص۴۲۱-۴۲۲.</ref> و بدون جلب توجه [[دشمن]]، زمینه شکل‌گیری [[تشکیلات]] [[شیعیان]] را فراهم کردند<ref>خامنه‌ای، سید علی، انسان ۲۵۰ ساله، ص۱۹۶.</ref>. ایشان ضمن پرهیز از درگیری مستقیم؛ کارهای حاشیه‌ای همچون دست و پنجه نرم کردن خفیف با [[حاکمان]] زمان و موضع‌گیری در برابر علمای [[منحرف]] را جهت شکستن فضای خفقان [[جامعه]] در [[دستور]] کار قرار داده بودند<ref>خامنه‌ای، سید علی، انسان ۲۵۰ ساله، ص۱۹۷؛ خامنه‌ای، سید علی، پیشوای صادق، ص۱۷-۲۷.</ref>. | ||
[[امام باقر]] {{ع}} در دوره‌ای به [[امامت]] رسیدند که مروانیان در اوج [[قدرت]] بودند و همه | [[امام باقر]] {{ع}} در دوره‌ای به [[امامت]] رسیدند که مروانیان در اوج [[قدرت]] بودند و همه مخالفین را سرکوب کرده بودند و چندان [[احساس]] خطری نداشتند و فضا مقداری برای شیعیان باز شده بود<ref>مطهری، مرتضی، مجموعه آثار، ج۱۴، ص۴۱۴.</ref>؛ ازاین رو ایشان بعد از این مدت طولانی که [[مردم]] از معارف ناب [[الهی]] [[محروم]] شده بودند بلافاصله درصدد انتقال گسترده معارف در حوزه‌های مختلف [[دینی]] برآمدند و متناسب با زمان به جبران کاستی‌های [[معرفتی]] [[مسلمانان]] و مستحکم کردن مبانی اسلامی پرداختند و دوره گسترش [[معارف دینی]] آغاز شد و همچنین تشکیلاتی که پایه‌اش را [[امام سجاد]] {{ع}} گذاشته بود، ارتقا دادند تا جایی که [[خلیفه]] [[اموی]] از ناحیه حضرت [[احساس]] خطر جدی نموده و علیه ایشان [[اقدام]] کرد<ref>ر. ک: خامنه‌ای، سید علی، پیشوای صادق، ص۲۸-۴۵.</ref>. ایشان یک‌تنه با کمک تعداد معدودی از [[اصحاب]] خود توانستند در فضایی که دنیای مادی و منحط [[غلبه]] پیدا کرده بود سخن [[حق]] را زنده کنند<ref>آیت الله خامنه‌ای، ۱۹/۴/۱۳۶۸.</ref>. | ||
[[امام صادق]] {{ع}} در دوران افول [[بنی‌امیه]] به [[امامت]] رسیدند و با جامعه‌ای مواجه شدند که در نتیجه فاصله گرفتن از [[قرآن و عترت]] در یک [[زمان]] طولانی، [[مذاهب]] [[منحرف]] [[کلامی]] و [[فقهی]] مختلف در سرتاسر [[ممالک اسلامی]] ریشه دوانده بود؛ به همین جهت، ایشان | [[امام صادق]] {{ع}} در دوران افول [[بنی‌امیه]] به [[امامت]] رسیدند و با جامعه‌ای مواجه شدند که در نتیجه فاصله گرفتن از [[قرآن و عترت]] در یک [[زمان]] طولانی، [[مذاهب]] [[منحرف]] [[کلامی]] و [[فقهی]] مختلف در سرتاسر [[ممالک اسلامی]] ریشه دوانده بود؛ به همین جهت، ایشان نهضت علمی پدر بزرگوارشان را جهت مقابله با این [[فرقه‌ها]] و پربار کردن میراث علمی [[اسلام ناب]] ادامه داده و همچنین [[تشکیلات]] پیروانشان را گسترده‌تر و منسجم‌تر کردند و با [[تربیت]] افراد مختلف، زمینه‌ساز ترویج اسلام ناب شدند. در این دوران برخی نهضت‌های [[علوی]] رخ داد که [[امام]] {{ع}} به صورت مستقیم و یا غیرمستقیم از آنها حمایت می‌کردند<ref>ر. ک: مطهری، مرتضی، مجموعه آثار، ج۱۸، ص۳۵-۳۶؛ خامنه‌ای، سید علی، پیشوای صادق، ص۵۵۳.</ref>. [[امام کاظم]] {{ع}} با حاکمان مقتدر و جبار بنی‌العباس هم‌عصر بودند که اجازه هیچ‌گونه تلاش آشکار را نمی‌دادند؛ از این‌رو راهبرد [[تقیه]] را با دو ویژگی مظلومیت و [[قداست]] اتخاذ کردند<ref>آیت الله خامنه‌ای، مکتوبات، ۱۸/۵/۱۳۶۳.</ref>. | ||
ایشان گاهی افرادی را با امر به تقیه در [[دستگاه حکومت]] وارد می‌کردند که در دوران [[اختناق]] بتوانند به [[شیعیان]] کمک کنند و گاهی به صورت علنی و آشکار [[همکاری با حکومت]] [[جابر]] را مورد [[سرزنش]] قرار می‌دادند، تا [[قبح]] [[همکاری]] با [[دستگاه ظلم]] شکسته نشود<ref>آیت الله خامنه‌ای، مکتوبات، ۲۶/۷/۱۳۶۸.</ref>. [[گواه]] [[موفقیت]] امام کاظم {{ع}} در پیشبرد [[نهضت]] [[اهل بیت]] {{عم}} [[تغییر]] [[رفتار حاکمان]] با ایشان از [[تجلیل]] و [[تکریم]] فراوان به [[زندانی]] کردن و [[شکنجه]] است<ref>ر. ک: مطهری، مرتضی، مجموعه آثار، ج۱۸، ص۸۵-۹۱؛ آیت الله خامنه‌ای، مکتوبات، ۲۶/۷/۱۳۶۸.</ref>. [[امام رضا]] {{ع}} تا قبل از ولایتعهدی با استفاده از [[فرصت]] هرج و مرجی که [[بنی‌عباس]] گرفتارش بودند، به عنوان [[مرجعیت دینی]] به نشر [[معارف]] پرداخت تا آنجا که [[مأمون]] [[احساس]] خطر کرده و ایشان را به [[مرو]] [[دعوت]] کرد، تا علاوه بر [[تخریب]] جایگاه ایشان، [[شیعیان]] را کنترل کند. اما [[امام]] {{ع}}، هنگام خروج از [[مدینه]] [[کراهت]] خود را از رفتن ابراز کردند. در طول مسیر تا جایی که امکان داشت به [[تبیین معارف]] اصیل پرداختند و در مرو نیز ابتدا از قبول ولایتعهدی [[امتناع]] کرده و سپس به شرط عدم دخالت در امور قبول کردند. این [[راهبرد]] [[امام رضا]] {{ع}} باعث شد که از طرفی مأمون از دستیابی به مقاصدش باز بماند و از طرفی فضای باز [[سیاسی]] برای شیعیان حاصل شد<ref>ر. ک: مطهری، مرتضی، مجموعه آثار، ج۱۸، ص۱۱۳-۱۳۹؛ خامنه‌ای، سید علی، انسان ۲۵۰ ساله، ص۳۰۸-۳۰۹.</ref>. راهبرد [[امام نهم]] و دهم و یازدهم چند شاخصه کلی دارد که زمینه‌ساز [[غیبت امام دوازدهم]] {{ع}} است. [[امام جواد]] {{ع}} در [[کودکی]] به [[امامت]] رسیدند و با [[مشارکت]] در مباحث [[علمی]] مختلف و [[آشکار کردن]] [[اعجاز علمی]] خود، زمینه [[حقانیت]] و [[درستی]] سخن خود را [[اثبات]] کردند<ref>خامنه‌ای، سید علی، انسان ۲۵۰ ساله، ص۳۲۲.</ref>. می‌توان گفت این امر شرایط را برای پذیرش امامت [[امام دوازدهم]] {{ع}} در کودکی فراهم کرد. [[امام هادی]] {{ع}} توانست عده زیادی از بزرگان شیعیان را در [[شهر]] [[سامرا]] جمع و اداره کند و به وسیله آنها [[پیام]] امامت را به سرتاسر دنیای [[اسلام]] برساند. این عده تواستند شبکه‌های [[شیعه]] را در [[قم]]، [[خراسان]]، [[ری]]، مدینه، [[یمن]] و دیگر مناطق دوردست رواج بدهند به گونه‌ای که [[روز]] به روز بر تعداد [[مؤمنان]] به [[مکتب اهل بیت]] {{عم}}، افزوده می‌شد<ref>آیت الله خامنه‌ای، ۳۰/۵/۱۳۸۳.</ref>. در این دوره نیز افراد خاصی که رازدار [[ائمه]] {{عم}} بودند و به عنوان [[وکیل]] یا باب و صاحب سِرّ شناخته می‌شدند، واسطه بین امام {{ع}} و [[مردم]] بودند<ref>خامنه‌ای، سید علی، پیشوای صادق، ص۹۴.</ref>. | ایشان گاهی افرادی را با امر به تقیه در [[دستگاه حکومت]] وارد می‌کردند که در دوران [[اختناق]] بتوانند به [[شیعیان]] کمک کنند و گاهی به صورت علنی و آشکار [[همکاری با حکومت]] [[جابر]] را مورد [[سرزنش]] قرار می‌دادند، تا [[قبح]] [[همکاری]] با [[دستگاه ظلم]] شکسته نشود<ref>آیت الله خامنه‌ای، مکتوبات، ۲۶/۷/۱۳۶۸.</ref>. [[گواه]] [[موفقیت]] امام کاظم {{ع}} در پیشبرد [[نهضت]] [[اهل بیت]] {{عم}} [[تغییر]] [[رفتار حاکمان]] با ایشان از [[تجلیل]] و [[تکریم]] فراوان به [[زندانی]] کردن و [[شکنجه]] است<ref>ر. ک: مطهری، مرتضی، مجموعه آثار، ج۱۸، ص۸۵-۹۱؛ آیت الله خامنه‌ای، مکتوبات، ۲۶/۷/۱۳۶۸.</ref>. [[امام رضا]] {{ع}} تا قبل از ولایتعهدی با استفاده از [[فرصت]] هرج و مرجی که [[بنی‌عباس]] گرفتارش بودند، به عنوان [[مرجعیت دینی]] به نشر [[معارف]] پرداخت تا آنجا که [[مأمون]] [[احساس]] خطر کرده و ایشان را به [[مرو]] [[دعوت]] کرد، تا علاوه بر [[تخریب]] جایگاه ایشان، [[شیعیان]] را کنترل کند. اما [[امام]] {{ع}}، هنگام خروج از [[مدینه]] [[کراهت]] خود را از رفتن ابراز کردند. در طول مسیر تا جایی که امکان داشت به [[تبیین معارف]] اصیل پرداختند و در مرو نیز ابتدا از قبول ولایتعهدی [[امتناع]] کرده و سپس به شرط عدم دخالت در امور قبول کردند. این [[راهبرد]] [[امام رضا]] {{ع}} باعث شد که از طرفی مأمون از دستیابی به مقاصدش باز بماند و از طرفی فضای باز [[سیاسی]] برای شیعیان حاصل شد<ref>ر. ک: مطهری، مرتضی، مجموعه آثار، ج۱۸، ص۱۱۳-۱۳۹؛ خامنه‌ای، سید علی، انسان ۲۵۰ ساله، ص۳۰۸-۳۰۹.</ref>. راهبرد [[امام نهم]] و دهم و یازدهم چند شاخصه کلی دارد که زمینه‌ساز [[غیبت امام دوازدهم]] {{ع}} است. [[امام جواد]] {{ع}} در [[کودکی]] به [[امامت]] رسیدند و با [[مشارکت]] در مباحث [[علمی]] مختلف و [[آشکار کردن]] [[اعجاز علمی]] خود، زمینه [[حقانیت]] و [[درستی]] سخن خود را [[اثبات]] کردند<ref>خامنه‌ای، سید علی، انسان ۲۵۰ ساله، ص۳۲۲.</ref>. می‌توان گفت این امر شرایط را برای پذیرش امامت [[امام دوازدهم]] {{ع}} در کودکی فراهم کرد. [[امام هادی]] {{ع}} توانست عده زیادی از بزرگان شیعیان را در [[شهر]] [[سامرا]] جمع و اداره کند و به وسیله آنها [[پیام]] امامت را به سرتاسر دنیای [[اسلام]] برساند. این عده تواستند شبکه‌های [[شیعه]] را در [[قم]]، [[خراسان]]، [[ری]]، مدینه، [[یمن]] و دیگر مناطق دوردست رواج بدهند به گونه‌ای که [[روز]] به روز بر تعداد [[مؤمنان]] به [[مکتب اهل بیت]] {{عم}}، افزوده می‌شد<ref>آیت الله خامنه‌ای، ۳۰/۵/۱۳۸۳.</ref>. در این دوره نیز افراد خاصی که رازدار [[ائمه]] {{عم}} بودند و به عنوان [[وکیل]] یا باب و صاحب سِرّ شناخته می‌شدند، واسطه بین امام {{ع}} و [[مردم]] بودند<ref>خامنه‌ای، سید علی، پیشوای صادق، ص۹۴.</ref>. | ||
| خط ۳۷: | خط ۳۷: | ||
دوره چهارم فراز و فرودهای مختلفی در [[دل]] خود داشت. در این دوره [[ائمه اطهار]] {{عم}} در کنار فعالیت راهبردی برای تبیین [[اسلام ناب]] و [[مبارزه]] با [[تحریف]] آن<ref>خامنه‌ای، سید علی، پیشوای صادق، ص۱۷.</ref> از طریق تبیین مبانی نظری [[امامت]] از دیدگاه [[اسلام]]<ref>خامنه‌ای، سید علی، پیشوای صادق، ص۱۴.</ref>، "تلاش درازمدت خود را برای [[تشکیل حکومت اسلامی]] و عینیت بخشیدن به [[ایدئولوژی اسلام]]" پیگیری کردند<ref>خامنه‌ای، سید علی، پیشوای صادق، ص۱۷.</ref>. | دوره چهارم فراز و فرودهای مختلفی در [[دل]] خود داشت. در این دوره [[ائمه اطهار]] {{عم}} در کنار فعالیت راهبردی برای تبیین [[اسلام ناب]] و [[مبارزه]] با [[تحریف]] آن<ref>خامنه‌ای، سید علی، پیشوای صادق، ص۱۷.</ref> از طریق تبیین مبانی نظری [[امامت]] از دیدگاه [[اسلام]]<ref>خامنه‌ای، سید علی، پیشوای صادق، ص۱۴.</ref>، "تلاش درازمدت خود را برای [[تشکیل حکومت اسلامی]] و عینیت بخشیدن به [[ایدئولوژی اسلام]]" پیگیری کردند<ref>خامنه‌ای، سید علی، پیشوای صادق، ص۱۷.</ref>. | ||
اقتضائات [[زمان]] و نحوه تعامل [[جامعه]] با [[اهل بیت]] {{عم}} به [[غیبت امام دوازدهم]] {{ع}} منتهی شد<ref>کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، تحقیق علی اکبر غفاری، ج۱، ص۳۳۵.</ref> و همان‌طور که بزرگان فرموده‌اند: اصل [[وجود امام]] [[لطف]] است و دخالت او در | اقتضائات [[زمان]] و نحوه تعامل [[جامعه]] با [[اهل بیت]] {{عم}} به [[غیبت امام دوازدهم]] {{ع}} منتهی شد<ref>کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، تحقیق علی اکبر غفاری، ج۱، ص۳۳۵.</ref> و همان‌طور که بزرگان فرموده‌اند: اصل [[وجود امام]] [[لطف]] است و دخالت او در امور جامعه لطفی دیگر و [[غیبت]] او از ماست<ref>خواجه نصیر طوسی، محمد بن محمد، تجرید الاعتقاد، تحقیق سیدمحمد حسینی جلالی، ص۲۲۱.</ref>. وجود آن حضرت [[استمرار نبوت]] [[انبیا]] {{عم}} و [[دعوت]] [[اولیای الهی]] است و [[پرچم]] همه آنها در دست آن حضرت است<ref>آیت الله خامنه‌ای، ۲۹/۶/۱۳۸۴.</ref>، تا با [[ظهور]] خود [[زمین]] را از [[عدل و داد]] پر کند<ref>کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، تحقیق علی اکبر غفاری، ج۱، ص۳۳۸.</ref>. [[انتظار فرج]] آن حضرت در دوره غیبتشان منحصر در انتظار فرج نهایی نیست؛ بلکه به معنای عدم وجود بن‌بست در [[زندگی]] [[بشر]] و از این‌رو [[افضل]] [[اعمال]] است<ref>صدوق، محمد بن علی، کتاب من لا یحضره الفقیه، تحقیق علی اکبر غفاری، ج۴، ص۳۸۳.</ref>. از آنجا که [[امام]] {{ع}} با کمک همین [[انسان‌ها]] عدل و داد را در [[جهان]] [[حاکم]] می‌کند، [[انسان منتظر]] باید پیوسته خود و جامعه را مهیای یاری کردن امام کند<ref>مطهری، مرتضی، مجموعه آثار، ج۲۴، ص۴۰۶.</ref>. تشکیل نظام جمهوری اسلامی ایران نیز گامی بلند در راستای تحقق مقدمات همین امر است<ref>ر. ک: امام خمینی، صحیفه امام، ج۲۱، ص۱۳-۱۷؛ آیت الله خامنه‌ای، ۲۷/۵/۱۳۸۷.</ref>.<ref>[[مصطفی فرخی|فرخی، مصطفی]]، [[اهل بیت - فرخی (مقاله)| مقاله «اهل بیت»]]، [[مقالاتی از اندیشه‌نامه انقلاب اسلامی (کتاب)|مقالاتی از اندیشه‌نامه انقلاب اسلامی]]، ص ۲۳۸.</ref> | ||
== منابع == | == منابع == | ||