جنگ جمل در تاریخ اسلامی: تفاوت میان نسخه‌ها

جنگ جمل در تاریخ اسلامی (نمایش مبدأ)

نسخهٔ ‏۳۱ مهٔ ۲۰۲۳، ساعت ۰۸:۴۶

۱۲٬۷۵۰ بایت اضافه‌شده ، ‏۳۱ مهٔ ۲۰۲۳

←‏منابع

دیداریویکی‌متن

Msadeq

مدیران

۱۱۵٬۱۹۰

ویرایش

@@ خط ۱۸۱: / خط ۱۸۱: @@
 طبری با این که آنان را هفت دسته می‌داند و به اختصار نام برخی قبایل را آورده، فقط پنج گروه را نام می‌برد <ref>تاریخ طبری، چ اعلمی، ج۳، ص۵۱۳.</ref>. <ref>[[علی اکبر ذاکری|ذاکری، علی اکبر]]، [[سیمای کارگزاران علی بن ابی طالب امیرالمؤمنین (کتاب)|سیمای کارگزاران علی بن ابی طالب امیرالمؤمنین]]، ج4، ص 52 - 54.</ref>
+==[[فرماندهان]] [[جمل]]==
+[[شیخ مفید]]، نام ۳۳ تن از فرماندهان حضرت را در [[جنگ جمل]] و سمت‌هایی را که به عهده داشتند به ترتیبی که بیان خواهد شد آورده است. عصفری، نام‌های فرماندهان اصلی را به نقل از [[ابوعبیده]] چنین آورده است.
+#[[عمّار یاسر]] را بر سواران.
+#[[محمد بن ابی بکر]] را بر پیادگان.
+#[[علباء بن هیثم سدوسی]] را بر سمت راست [[سپاه]] - متشکل از [[ربیعه]] [[بصره]] و [[کوفه]] - گمارد.
+گفته شده [[عبدالله بن جعفر]]<ref>سیمای کارگزاران...، ج۳، ص۱۱۵.</ref> در این سمت بود.
+#[[حسن بن علی]]{{ع}} را بر سمت چپ سپاه - متشکل از قبیلۀ [[مضر]] کوفه و بصره - و گفته می‌شود: بر سمت راست، حَسن و بر سمت چپ، [[حسین بن علی]]{{ع}} را گمارد<ref>عصفری، تاریخ خلیفة بن خیاط، ص۱۳۸.</ref>.
+[[ذهبی]] نیز این گزارش را از ابوعبیده نقل کرده و افزوده و بر مقدمۀ سپاه، [[عبدالله بن عباس]] را گمارد و [[پرچم]] را به فرزندش [[محمد بن حنفیه]] داد<ref>ذهبی، تاریخ الاسلام، ج۳، ص۴۸۵.</ref>.
+اسامی فرماندهان [[امیرالمؤمنین]] در جنگ جمل به نقل شیخ مفید، به شرح ذیل است:
+#[[عبدالله بن عباس]] را به فرمان‌دهی جلوداران گماشت. او بعد از جنگ جمل به استان داری بصره [[منصوب]] شد<ref>ر.ک: سیمای کارگزاران...، ج۲، ص۳۹۱. او بعد از جنگ جمل کارگزار بصره شد.</ref>.
+#[[هند مرادی جَمَلی]] را بر ساقۀ [[لشکر]] گماشت - او کسی است که [[عمر بن خطاب]] درباره‌اش گفته بود: هرچند اسمش زنانه است، اما سالار [[مردم کوفه]] است. در جنگ جمل وقتی به شتر [[عایشه]] [[حمله]] کرد، [[عمیرة بن یثربی ضَبّی]] که سرِ شتر را به دست داشت او را کشت<ref>ابناثیر، الکامل، ج۳، ص۲۴۷.</ref>.
+#[[عمّار بن یاسر]] را بر سواران<ref>سیمای کارگزاران...، ج۳، ص۷۵۹، به عنوان مسئول بیت المال شرح حالش آمده است.</ref>.
+#[[محمد بن ابی بکر]] را بر پیادگان [[فرماندهی]] داد. در [[تاریخ]] [[خلیفه]] به این سمت وی اشاره شده است<ref>عصفری، تاریخ خلیفة بن خیاط، ص۱۳۸.</ref>. شرح حال وی جداگانه در این مجموعه آمده است<ref>سیمای کارگزاران...، ج۲، ص۲۰۵- ۲۸۵.</ref>. و سپس رایات و پرچم‌ها را میان [[قبایل]] پخش کرد<ref>الجمل، چاپ نجف، ص۱۷۱ و تحقیق میر شریفی، (ص۳۱۹) به جای رایات، ریاست آمده، که رایات مناسب می‌نماید؛ چون فرمانده هر قبیله‌ای پرچمی داشته است.</ref>.
+# [[هند جملی]] را بر سواران قبیلۀ [[مَذحِج]] [[هَمْدان]] گمارد.
+#[[شریح بن هانی حارثی]] را بر پیادگان [[قبیله مذحج]]، گماشت.
+#[[سعید بن قیس]] را بر سواران قبیلۀ هَمْدان.
+#[[زیاد بن کعب بن مره]]، را بر پیادگان [[همدان]] گماشت. به [[نقلی]]، جناح سواران را به [[زیاد بن کعب ارحبی]] سپرد<ref>ابناعثم، الفتوح، مترجم، ص۴۲۵.</ref>. حضرت او را با [[نامه]] نزد [[اشعث]] فرستاده بود <ref>ابنقتیبه، الإمامة والّسیاسه، ج۱، ص۱۱۱.</ref>.
+#[[حجر بن عدی]] را بر سواران قبیلۀ کِنْدَه [[فرمان]] دهی داد.
+# [[رفاعة بن شداد]] را بر سواران و پیادگان قبیلۀ [[بَجیله]] گماشت.
+# [[عدی بن حاتم]] را بر پیادگان و سواران قبیلۀ قُضاعَه گماشت.
+# [[عبدالله بن زید]] بر سواران [[خزاعه]] و دیگر یَمَنی‌ها گماشت.
+# [[عمرو بن حمق خزاعی]] را بر پیادگان خزاعه و یَمَنی‌ها گماشت.
+# [[جُندب بن زُهیر]] را بر سواران [[ازد]]. دینوری، وی را [[مسئول]] پیادگان معرفی کرده است<ref>دینوری، الأخبار الطّوال، ص۱۴۶.</ref>.
+# [[ابو‌زینب]] را بر پیادگان آنان فرمان دهی داد. او همان است که دربارۀ میگساری [[ولید بن عقبه]] [[گواهی]] داد و موجب شد او را برکنار کنند و تازیانه بزنند. وی [[زهیر بن عوف ازدی]] بود<ref>ابنعبدالبر، الإستیعاب، ج۴، ص۱۶۶۶؛ بلاذری، جمل من أنساب الأشراف، ج۶، ص۱۴۳.</ref>.
+# [[عبدالله بن هاشم سَدُوسِی]] را بر سواران [[بکر بن وائل]] گماشت.
+# [[حسّان بن محدوج ذهلی]] را بر پیادگان آنان گماشت<ref>شیخ مفید، الجمل، تحقیق میرشریفی، ص۳۲۰. در نسخۀ چ نجف، ص۱۷۱ «مخدوع ذهلی» آمده است.</ref>.
+# [[زید بن صَوحان عبدی]] را بر سواران قبیلۀ [[عبدالقیس]] [[کوفه]].
+#[[حارث بن مره عبدی]] را بر پیادگان عبد‌القیس، فرمان‌دهی داد. وی [[کارگزار]] سِنْد از طرف حضرت بوده است.
+# [[سفیان بن ثور سدوسی]] را بر سواران [[قبیله بکر بن وائل]] که ساکن [[بصره]] بودند.
+# [[حضین بن منذر]] را بر پیادگان قبیلۀ [[بکر بن وائل]] بصره، فرمان‌دهی داد.
+# [[حریث بن جابر حنفی]] را بر قبیلۀ لهازم.
+# [[خالد بن مُعَمّر سدوسی]] بر ذُهلی‌ها.
+# [[منذر بن جارود عَبدی]] بر سواران [[قبیله عبدالقیس]] که ساکن بصره بودند.
+# [[قَبیصة بن جابر اسَدی]] بر سواران قبیلۀ [[اسد]].
+# [[عکبر بن جَدیر اسدی]] را بر پیادگان اسد برگماشت. او در [[جنگ جمل]]، [[محمد]] پسر [[طلحه]] را کشت.
+# [[عمیر بن عطارد]] را بر سواران تمیمی کوفه.
+# [[معقل بن قیس]] را بر پیادگان تمیمی گماشت، او [[بنی ناجیه]] را [[اسیر]] کرد.
+# [[عبدالله بن طفیل بَکائی]] بر سواران کوفه که از [[قبیله]] [[قیس عیلان]] بودند.
+# [[فروة بن نوفل اشجعی]] - صاحب نُخَیله - را بر پیادگان قیس عیلان.
+# [[هاشم بن عتبة بن ابی وقّاص]]، معروف به «مرقال» را بر سواران خاندان‌های [[قریش]] و [[کِنانه]].
+# [[هاشم بن هاشم]] (هشام) بر پیادگان قریش و [[کنانه]] ایشان. روایاتی از [[عبدالله بن وهب]] از [[اُمّ‌ سلمه]] نقل کرده که یکی دربارۀ [[حدیث کساء]] است<ref>حسکانی، شواهد التنزیل، ج۲، ص۹۴.</ref>. او از [[عامر بن سعد]] نیز [[روایت]] کرده است<ref>طوسی، الأمالی، ص۳۹۵؛ بحارالانوار، ج۶۳، ص۱۲۷؛ میرزا حسین نوری، مستدرک الوسائل، ج۱۶، ص۳۸۹.</ref>.
+# [[جاریة بن قُدامه سَعدی]]، بر سواران تمیمی بصره که به [[امیرالمؤمنین]] پیوسته بودند. او جزو نیروهای انتظامی [[وفادار]] حضرت هم بود.
+# [[اعین بن ضُبَیْعه]] را بر پیادگان تمیمی بصره، گماشت. او را در مأموریتش در بصره طرف‌داران [[معاویه]] کشتند.
+و مجموع سواران و پیادگان که در آن [[روز]] در [[لشکرگاه]] علی{{ع}} بودند، به شانزده هزار تن می‌رسید<ref>شیخ مفید، الجمل، ص۳۱۹-۳۲۱؛ نبرد جمل، ص۱۹۳. اسامی بر اساس نسخه تصحیح شده جمل می‌باشد، که دقیق‌تر است.</ref>.
+در نقل دیگری مفید به معرفی تنی چند از دیگر [[فرماندهان]] پرداخته می‌نویسد: در روز [[پنج شنبه]] دهم [[جمادی الاولی]] [[مسئول]] سمت راست را اشتر و سمت چپ را [[عمّار یاسر]] و پرچم‌دار را [[محمد بن حنفیه]] قرار داد <ref>الجمل و النصرة لسید العترة فی حرب البصره، ص۳۳۶.</ref>.
+[[بلاذری]]، گزارش مشابهی دارد با این تفاوت که [[زمان]] آن را [[روز جمعه]] دهم [[جمادی الاخر]] دانسته و می‌افزاید: و بر پیادگان [[ابوقتاده]]، [[نعمان بن ربعی انصاری]] را گمارده شد<ref>بلاذری، أنساب الأشراف، ج۲، ص۲۳۹.</ref>. در نتیجه بر جمع [[فرماندهان جنگ]] [[جمل]] افراد دیگری افزوده می‌شود.
+#[[مالک اشتر]]، [[فرمانده]] سمت راست.
+# [[محمد بن حنفیه]]، [[پرچم‌دار]]<ref>نهج البلاغه، ص۵۵، خطبه ۱۱؛ ذهبی، تاریخ الاسلام، ج۳، ص۴۸۵.</ref>.
+# [[ابوقتاده]].
+افزون بر نام [[بردگان]] جمعی دیگر آمده و یا به عنوان پرچم دار ذکر شده‌اند که می‌توان جزو [[فرماندهان]] جمل دانست؛ زیرا پرچم را به افراد [[شجاع]] و [[دلاور]] می‌دادند. در فهرستی که از [[ابوعبیده]] نقل شده، چند تن دیگر بودند، گرچه به احتمال؛
+# [[عِلباء بن هَیثم سدوسی]]، بر سمت راست [[سپاه]].
+# [[عبدالله بن جعفر]]، بر سمت راست، به جای [[علباء]].
+# [[حسن بن علی]]{{ع}} بر سمت چپ؛ و به [[نقلی]]: بر سمت راست.
+# [[حسین بن علی]]{{ع}}، به نقلی: بر سمت چپ سپاه<ref>عصفری، تاریخ خلیفة بن خیاط، ص۱۳۸.</ref>.
+برابر نقل [[دینوری]]<ref>دینوری، الأخبار الطّوال، ص۱۴۶.</ref> و [[بلاذری]]، افراد ذیل نیز سمت [[پرچم‌داری]] و مسئولیتِ بخشی از اسباع [[کوفه]] را به عهده داشتند که افزون بر نام‌های پیش‌گفته است:
+# [[زیاد بن نصر حارثی]]، بر [[مذحج]] و [[اشعریون]].
+# [[سعد بن مسعود]]، عموی مختار بر قیس، [[عَبْس]] و ذُبیان.
+# [[مِخْنف بن سُلَیم ازدی]]، بر [[ازد]]، [[بجیله]]، خَثعم و [[خُزاعه]].
+# [[وعلة بن محدوح ذهلی]]، بر بکر، [[تغلب]] و بقیۀ [[ربیعه]]. دینوری نامش را [[محدوج]] ذهلی دانسته <ref>دینوری، الأخبار الطّوال، ص۱۴۶.</ref> ولی در [[تاریخ طبری]] [[وعلة بن مخدوج ذهلی]] است<ref>تاریخ طبری، چ اعلمی، ج۳، ص۵۱۳.</ref>. این اسامی ضمن پرچم‌داران خواهد آمد<ref>دینوری، الأخبار الطّوال، ص۱۴۶.</ref>.
+در نقل بلاذری، نام دیگری آمده است:
+# [[معقل بن قیس]] را بر [[قریش]] و [[کِنانه]] و جمعی دیگر گمارد<ref>بلاذری، أنساب الأشراف، ج۲، ص۲۳۶؛ جمل من أنساب الأشراف، تحقیق سهیل زکار، ج۳، ص۳۲.</ref>، درحالی که در نقل دینوری نام [[عبدالله بن عباس]] آمده است <ref>دینوری، الأخبار الطّوال، ص۱۴۶.</ref>.
+این [[اختلاف‌ها]] ناشی از نظر [[راویان]] گوناگون است یا شاید حضرت تغییراتی در برخی موارد صورت داده است<ref>[[علی اکبر ذاکری|ذاکری، علی اکبر]]، [[سیمای کارگزاران علی بن ابی طالب امیرالمؤمنین (کتاب)|سیمای کارگزاران علی بن ابی طالب امیرالمؤمنین]]، ج4، ص 54 - 59.</ref>
 == منابع ==