عبدالله بن بدیل بن ورقاء خزاعی در تاریخ اسلامی: تفاوت میان نسخه‌ها

اکنون به شرح حال و موقعیت عبدالله بن بدیل به ویژه در دوران [[حکومت علوی]] می‌پردازیم. دربارۀ موقعیت عبدالله نزد پیامبر نقل شده، پیامبر عبدالله و برادرش عبدالرحمان را به عنوان مبلغ راهی [[یمن]] ساخت. در شرح حال [[عبدالرحمان بن بدیل]] از قول [[ابن کلبی]] نقل شده است: او و برادرش عبدالله فرستادۀ [[رسول خدا]]{{صل}} به یمن بودند که هر دو در [[صفین]] به شهادت رسیدند<ref>الاستیعاب، ج۲، ص۸۲۳؛ اسدالغابه، چ دارالفکر، ج۳، ص۳۲۵؛ صالحی شامی، سبل الهدی، ج۱۱، ص۳۶۳.</ref>. در نسخۀ موجود، [[نسب]] [[معد ابن کلبی]] در معرفی بدیل می‌نویسد: او را [[رسول خدا]]{{صل}} در نامه‌ای به [[اسلام]] [[دعوت]] کرد و پسرش عبدالله در [[صفین]] همراه [[علی بن ابی‌طالب]]{{ع}} به [[شهادت]] رسید و [[ابو عمرو‌ بن‌ بدیل]] از سران [[مصر]] معترض به [[عثمان]] بود و نافع در [[بئر معونه]] کشته شد<ref>ابن کلبی، نسب کلب و الیمن الکبیر، ص۴۵۳- ۴۵۴.</ref>. [[شیخ طوسی]] در [[رجال طوسی|رجال]] خود در شرح حال محمد می‌نویسد: [[محمد بن بدیل بن ورقاء خزاعی]] جزو [[کوفیان]] شمرده شده و اصل او [[حجازی]] است که به [[کوفه]] آمد. او و برادرش عبدالله همراه علی{{ع}} بودند که هر دو در صفین به شهادت رسیدند و آنها فرستادۀ رسول خدا به [[یمن]] بودند و [[پیامبر]] نامه‌ای به پدر آن دو؛ [[بدیل بن ورقاء]] نگاشت<ref>رجال الطوسی، ص۴۹.</ref>. وی در شرح حال عبدالله و عبدالرحمان به اعزام آن دو به یمن و شهادتشان در صفین اشاره می‌کند<ref>رجال الطوسی، ص۷۰: {{عربی|عبدالله و عبدالرحمن ابن بدیل بن ورقاء، و أخوهما محمد و هم رسل النبی{{صل}} إلی الیمن قتلا بصفین معه{{ع}}}}</ref>.

 

به همین جهت در [[مستدرک الوسائل]]، هر سه (عبدالله، محمد و عبدالرحمان) را فرستادۀ رسول خدا{{صل}} به یمن دانسته و دربارۀ عبدالله می‌نویسد: دچار [[گرفتاری]] [[نیک]] شده و مانند او دیده نشده است<ref>مستدرک الوسائل، خاتمه، ج۸، ص۱۴۷.</ref>. بنابراین، موقیعت [[خاندان]] بدیل نزد رسول خدا{{صل}} و [[اعتماد]] پیامبر به آنان در سطح والایی بوده است.

 

در بیشتر آثار آمده است: در [[عرب]] پنج [[زیرک]] بود: [[عبدالله بن بدیل]] از [[مهاجرین]]، [[قیس بن سعد]] از [[انصار]]، [[معاویه]] و [[عمرو بن عاص]] از [[قریش]] و [[مغیرة بن شعبه]] از ثقیف. دو نفر نخست با علی{{ع}} بودند؛ و مغیرة بن شعبه از [[جنگ‌ها]] کناره گرفت و نفر بعدی هم با معاویه بود<ref>عبدالرزاق، المصنف، ج۱۱، ص۳۴۹؛ بخاری، التاریخ الکبیر، ج۷، ص۳۱۶؛ ابن عساکر، تاریخ مدینة دمشق، ج۴۹، ص۴۲۴.</ref>.

 

برخی، وی را جزو [[تابعان]] دانسته‌اند<ref>ابن حبان، مشاهیر علماء الامصار، ص۸۳.</ref> و به همین جهت [[فضل بن شاذان]]، عبدالله بن بدیل را از بزرگان تابعان و رؤسای آنان برشمرده که تابع [[امیرالمؤمنین]]{{ع}} بودند<ref>رجال الکشی (إختیار معرفة الرجال)، ص۶۹.</ref>. ولی همان گونه که بیان شد، عبدالله بن بدیل از [[صحابه]] بود. [[کشی]]، از [[زر بن حبیش]] نقل کرده است: وقتی حضرت از قصر خارج شد، جمعی [[گواهی]] دادند که [[پیامبر]] در [[غدیر خم]] فرموده: {{متن حدیث|مَنْ كُنْتُ مَوْلَاهُ فَعَلِيٌّ مَوْلَاهُ}}، عبدالله بن بدیل هم جزو این جمع بود<ref>رجال الکشی (إختیار معرفة الرجال)، ص۴۵؛ بحارالانوار، ج۴۱، ص۲۱۳.</ref>، به همین سبب [[علامه امینی]]، عبدالله را که [[سید]] [[خزاعه]] بود، از [[شهود]] [[غدیر]] برمی‌شمرد که در [[صفین]] به [[شهادت]] رسید<ref>علامهٔ امینی، الغدیر، ج۱، ص۴۹.</ref>. افزون بر این که کنیۀ بدیل [[ابوعبدالله]] بوده<ref>رجال الطوسی، ص۲۹.</ref> که نشان می‌دهد از دیگر [[فرزندان]] بدیل بزرگ‌تر بوده است، حتی از نافع که در [[بئر معونه]] به شهادت رسید. [[ابن جوزی]] می‌نویسد: پیامبر، عبدالله را به [[یمن]] اعزام کرد<ref>ابن جوزی، المنتظم فی تاریخ الأمم والملوک، ج۵، ص۱۱۴.</ref>.

 

#در برخی [[اخبار]] هم نامی برای [[عبدالله بن بدیل بن ورقاء]] آمده که وی از [[زهری]] خبر نقل می‌کند<ref>ذهبی، میزان الاعتدال، ج۲، ص۳۹۵؛ ابن حجر، تهذیب التهذیب، ج۵، ص۱۳۶-۱۳۷؛ همو، تقریب التهذیب، ج۱، ص۴۸۰.</ref>. همچنین خبری از [[محمد بن منکدر]] و او از [[جابر انصاری]] نقل کرده است<ref>بیهقی، شعب الإیمان، ج۶، ص۴۶۸.</ref>. بنابراین، وی شخص دیگری است که در اواخر [[قرن دوم]] می‌زیست. معمولا بین این دو تفاوت قائل هستند. و عبدالله را [[صحابی]] می‌دانند<ref>مزی، تهذیب الکمال، ج۱۴، ص۳۲۵ – ۳۲۷؛ خزرجی انصاری، خلاصة تذهیب تهذیب الکمال، ص۱۹۲.</ref>.

#از گزارش‌هایی استفاده می‌شود که عبدالله در کشتن [[عثمان]] نقش داشته و [[ذهبی]] در همین زمینه خبری در [[تاریخ اسلام]] از [[بخاری]] نقل کرده که [[محققان]] آن نوشته‌اند: در کتاب بخاری چنین مطلبی نیست<ref>ذهبی، تاریخ الاسلام، ج۳، ص۵۶۷. </ref>. هرچند در دیگر آثار [[تاریخی]]، نکاتی در این باره آمده است<ref>تاریخ طبری، دارالتراث، ج۴، ص۳۸۲؛ ابن عبد ربه، عقد الفرید، دارالفکر، ج۵، ص۳۶و ۴۶.</ref>. از گزارش‌های تاریخی برمی‌آید کسی که مخالف عثمان بوده و در [[قتل]] او شرکت داشته، [[ابوعمرو بن بدیل]] بوده. او جزو نیروهای انقلابی [[مصری]] بود<ref>ابن ابی شیبه، المصنف، تحقیق سعید لحام، ج۸، ص۶۹۰؛ بلاذری، أنساب الأشراف، ج۵، ص۵۴۹ و تحقیق زکار، ج۶، ص۱۷۴؛ تاریخ طبری، دارالتراث، ج۴، ص۳۴۸؛ ابن عساکر، تاریخ مدینة دمشق، ج۳۹، ص۳۹۹و ص۴۲۶.</ref>. و همراه شش صد تن از [[مصر]] به [[مدینه]] آمد<ref>مفید، الجمل، ص۱۳۷.</ref>. [[ابن ماکولا]] در شرح حال [[عبدالله بن بدیل]] می‌نویسد: و [[برادر]] وی ابوعمرو بن بدیل است که جزو شرکت کنندگان [[فتح مصر]] بود<ref>ابن ماکولا، الإکمال، ج۱، ص۲۲۰: {{عربی|و أخوه أبو عمرو بن بدیل ذکر فیمن شهد فتح مصر}}.</ref>. نقل بخاری هم دربارۀ ابوعمرو بن بدیل و شرکت وی در کشتن عثمان است<ref>بخاری، التاریخ الصغیر، ج۱، ص۱۰۹.</ref>. بنابراین ذهبی یا به عمد و یا از باب [[تغافل]] آن را به عبدالله بن بدیل نسبت داده است<ref>ذهبی، تاریخ الاسلام، ج۳، ص۵۶۷.</ref>. عثمان در نامۀ خود به [[حاکم مصر]] دستور قتل ابوعمرو بن بدیل و قطع دست [[عبدالرحمان بن عدیس]] را که از مصر آمده بودند صادر کرد <ref>بلاذری، أنساب الأشراف، ج۵، ص۵۵۵ و تحقیق زکار، ج۶، ص۱۸۱.</ref>. در نقل [[شیخ مفید]] دستور [[قتل]] وی و عبدالرحمان و قطع دست دیگران را داد<ref>مفید، الجمل، ص۱۴۰.</ref>. [[ابو عمرو بن بدیل]] توسط فرستاده [[معاویه]] به نام [[جالینوس فارسی]] هنگام بازگشت وی از [[مدینه]] به [[مصر]] بعد از کشتن [[عثمان]]، کشته شد<ref>تمیمی، المحن، دارالغرب، ص۱۱۶و چاپ ریاض، ص۱۳۰.</ref>. [[ابن حزم]]، [[ابوعمرو بن بدیل]] را [[برادر]] عبدالله و [[نافع بن بدیل]] معرفی کرده است<ref>ابن حزم، جمهرة أنساب العرب، ص۲۳۹.</ref>. همین نظر را [[ابوعبید]] در کتاب [[نسب]] خود بیان کرده و ابوعمرو بن بدیل را مانند [[ابن‌حزم]]، از سران [[مصری]] می‌داند که نزد عثمان آمدند<ref>ابوعبید قاسم بن سلام، النسب، ص۲۹۰.</ref>. درنتیجه می‌‌توان گفت: نام ابوعمرو بن بدیل، عثمان بوده که توسط فرستاده معاویه کشته شد و در چند مورد [[عبدالله بن بدیل]] هنگام [[جنگ صفین]] از [[انتقام]] برادرش سخن می‌گوید و حتی نزدیک خیمۀ معاویه [[شعار]] «یا ثاراتِ عثمان» سر‌می‌دهد که معاویه و یارانش با شگفت زدگی می‌پندارند منظور وی [[عثمان بن عفان]] است<ref>ابن أبی الحدید، شرح نهج البلاغه، ج۵، ص۱۹۶؛ امینی، الغدیر، ج۲، ص۳۶۴؛ حبیب الله خوئی، منهاج البراعه، ج۵، ص۴۵: {{متن حدیث|حَتَّى أَزَالَ مُعَاوِيَةَ عَنْ مَوْقِفِهِ وَ جَعَلَ يُنَادِي: يَا لَثَارَاتِ عُثْمَانَ! وَ إِنَّمَا يَعْنِي أَخاً لَهُ قَدْ قُتِلَ وَ ظَنَّ مُعَاوِيَةُ وَ أَصْحَابُهُ أَنَّهُ يَعْنِي عُثْمَانَ بْنَ عَفَّانَ}}.</ref>.

 

 

 

 

:ای [[قوم]]! وای بر برنامۀ بزرگی که ایجاد شده و آن [[جنگ]] با [[وصی]] است و برای جنگ درمانی نیست. علی، کسی است که با [[تقوا]] [[داوری]] می‌کند هرگاه به این [[قبایل]] با [[فریب]] حمله شود.

در این رجز، ابن بدیل از علی{{ع}} تعبیر به وصی کرده که به تقوا داوری می‌کند..<ref>[[علی اکبر ذاکری|ذاکری، علی اکبر]]، [[سیمای کارگزاران علی بن ابی طالب امیرالمؤمنین (کتاب)|سیمای کارگزاران علی بن ابی طالب امیرالمؤمنین]]، ج4، ص 211 - 213.</ref>

==گفت‌وگوهای عبدالله با [[عایشه]]==

 

۱. [[عبدالله بن عامر]] گوید: شنیدم عبدالله به عایشه می‌‌گفت: تو را به [[خدا]] [[سوگند]] می‌دهم، آیا از تو نشنیدیم که می‌‌گفتی: شنیدم [[رسول خدا]]{{ع}} می‌گفت: «علی با [[حق]] است و [[حق با علی است]] از یکدیگر جدا نمیشوند تا در [[حوض کوثر]] بر من وارد شوند؟»<ref>{{متن حدیث|عَلِيٌّ مَعَ الْحَقِّ وَ الْحَقُّ مَعَ عَلِيٍّ لَنْ يَفْتَرِقَا حَتَّى يَرِدَا عَلَيَّ الْحَوْضَ؟}}</ref> [[عایشه]] گفت: چرا! عبدالله پرسید: پس این [[جنگ]] برای چیست؟ عایشه گفت: مرا رها کنید؛ به [[خدا]] [[سوگند]] دوست دارم همه نابود شوند<ref>الجمل و النصرة لسید العترة فی حرب البصره؛ ص۴۳۳؛ الکافئة فی إبطال توبة الخاطئة، ص۳۵: {{عربی|دعونی و الله أنهم تفانوا جمیعا}}.</ref>.

 

[[ابن شهرآشوب]] نقل کرده که ابتدا [[محمد بن ابی بکر]] این سخن را از قول عایشه بازگفت و او [[اقرار]] نمود و سپس عبدالله و محمد [[فرزندان]] بُدیل با عایشه مناشده کردند و از این [[حدیث]] پرسیدند وی اعتراف کرد. البته بخش پایانی‌اش در نقل مزبور نیست و از فضائل‌الصحابۀ [[سمعانی]] نیز نقل کرده است<ref>ابن شهرآشوب، مناقب آل أبی طالب{{ع}}، ج۳، ص۶۲.</ref>.

 

این حدیث در کتاب [[ابن مردویه]] از عایشه نقل شده است<ref>ابن مردویه، مناقب علی بن أبی طالب{{ع}} و ما نزل من القرآن فی علی{{ع}} ص۱۱۴و ۱۱۶؛ شوشتری، إحقاق الحق، الشوشتری، ج۵، ص۶۳۷.</ref> و در آثار [[شیعه]] نیز از [[ابن مردویه]] گزارش شده است<ref>ابن طاووس، الطرائف فی معرفة مذاهب الطوائف، ج۱، ص۱۰۳؛ همو، بناء المقالة الفاطمیة فی نقض الرسالة العثمانیه، ص۱۹۸؛ اربلی، کشف الغمة فی معرفة الأئمه، ج۱، ص۱۴۶؛ علامه حلی، کشف الیقین فی فضائل أمیرالمؤمنین{{ع}}، ص۲۳۴؛ حر عاملی، إثبات الهداة بالنصوص و المعجزات، ج۳، ص۲۲۲؛ بیاضی، الصراط المستقیم إلی مستحقی التقدیم، ج۱، ص۲۷۵. منبع اخیر، از کتاب اربعین ابن مردویه نقل کرده است.</ref>.

 

برابر روایتی، [[برادر]] عایشه [[محمد بن ابی بکر]] بر عایشه وارد شد و با [[اعتراض]] گفت: آیا نشنیدی که [[پیامبر]]{{صل}} فرمود: {{متن حدیث| عَلِيٌّ مَعَ اَلْحَقِّ وَ اَلْحَقُّ مَعَ عَلِيٍّ}}؛ پس چرا اکنون به [[خون خواهی]] [[عثمان]] با او جنگیدی؟<ref>ابن قتیبه، الإمامة و السیاسه، ج۱، ص۹۸.</ref>.

 

۲. [[عبدالله بن بدیل]] به [[عایشه]] رسید، در حالی که وی [[روز]] [[جنگ جمل]] در هودَج بود. گفت: ای [[ام المؤمنین]]! تو را به [[خدا]] [[سوگند]] می‌دهم آیا به یاد میآوری که من نزد تو آمدم روزی که [[عثمان]] کشته شد؛ و گفتم: عثمان کشته شد به من چه [[دستوری]] می‌دهی؟ به من گفتی: «ملازم علی باش. به تحقیق که چیزی را [[تغییر]] نداده و تبدیل نکرده است». عایشه ساکت شد. سپس عبدالله مطلب خود را سه بار تکرار کرد و عایشه هر بار ساکت ماند. پس گفت: [[ناقه]] را پی کنید. پس آن را پی کردند. من و [[محمد بن ابی بکر]] برادرش، فرود آمدیم و هودج را برداشته و در برابر علی نهادیم. علی{{ع}} دستور داد او در [[منزل]] و جای گاه عبدالله بن بدیل قرار داده شود<ref>ابن أبی شیبه، المصنف، تحقیق کمال یوسف، ج۷، ص۵۴۵ و تحقیق سعید لحام، ج۸، ص۷۲۰؛ ابن حجر، فتح الباری، دارالمعرفه، ج۱۳، ص۴۸ و چ دیگر ص۵۷؛ ابن عبد ربه، عقد الفرید، دارالفکر، ج۵، ص۷۱ و چ دارالکتب العلمیه، ج۵، ص۷۶.</ref>.

 

این گزارش‌ها حکایت از [[پایداری]] ابن بدیل در [[حق]] و [[پیروی از امام]] به حق دارد.<ref>[[علی اکبر ذاکری|ذاکری، علی اکبر]]، [[سیمای کارگزاران علی بن ابی طالب امیرالمؤمنین (کتاب)|سیمای کارگزاران علی بن ابی طالب امیرالمؤمنین]]، ج4، ص 213 - 215.</ref>

 

==عبدالله در [[جنگ صفین]]==

عبدالله بن بدیل در [[نبرد]] با [[معاویه]] در جنگ صفین بسیار فعال بود و در تمام صحنه‌های آن از آغازین روزها که تصمیم بر [[جنگ]] گرفته شد، تا حرکت به طرف [[شام]] و حضور در صحنه‌های مختلف نبرد، پیش رو بود و در همین مسیر به [[شهادت]] رسید. گزارشی از گفت وگوی عبدالله با [[عبیدالله بن عمر]] نقل کرده‌اند که درخور توجه و اهمیت است. [[یسار بن عوف]] گوید: وقتی عبیدالله بن عمر به [[کوفه]] آمد. من و عبدالله بن بدیل نزد او رفتیم. عبدالله گفت: [[تقوای الهی]] را پیشه کن ای عبیدالله! خونت را در این [[فتنه]] مریز. عبیدالله گفت: و تو هم [[تقوای الهی]] را پیشه نما. عبدالله گفت: من طالب [[خون]] برادرم هستم که به [[ستم]] کشته شد. عبیدالله گفت: من هم خون خواه خلیفۀ [[مظلوم]] هستم. یسار می‌افزاید: هر دو را دیدم که در [[صفین]] کشته شده‌اند که بین آنان فاصله‌ای اندک است<ref>ابو عروبه حرانی، المنتقی من کتاب الطبقات، ص۱۲۶؛ ابن عساکر، تاریخ مدینة دمشق، ج۳۸ ص۶۹؛ ابن حجر، الاصابه، ج۴، ص۱۸-۱۹.</ref>. [[ابن بدیل]]، [[ابن عمر]] را که طرف‌دار [[معاویه]] بود [[نصیحت]] و در این گفت و گو عبدالله به کشته شدن مظلومانۀ برادرش اشاره می‌کند. چنانچه این دیدار را قبل از صفین بدانیم عبدالله به [[مرگ]] برادرش [[ابوعمرو]] اشاره دارد که [[مأمور]] معاویه وی را در بازگشت به [[مصر]] کشت<ref>تمیمی، المحن، دارالغرب، ص۱۱۶.</ref>.

 

اینک [[زمان]] آن رسیده که بر کشیدن تیغ‌های مشرفی و تاختن سواران و [[جولان]] نیزه‌های سمهری، سخت [[نیک]] است» <ref>منقری، [[وقعة صفین]]، ص۱۰۱؛ [[پیکار]] صفین، ص۱۴۲:

 

[[یزید بن قیس]] سخنانی گفت و پیشنهاد کرد حضرت به منادی‌اش دستور دهد مردم را به حضور در [[نخیله]] بخواند. آن‌گاه بعد از [[زیاد بن نضر]]، [[عبدالله بن بدیل]] برخاست و گفت: «ای [[امیرمؤمنان]]! اگر آن گروه [[خدا]] را میخواستند و برای [[خدا]] کار می‌کردند، با ما [[مخالفت]] نمی‌ورزیدند. ولی آنها درواقع برای فرار از [[عدالت]] و [[مساوات]] و تقسیم عادلانه [[اموال]] بین [[مسلمانان]] و علاقه به [[انحصارطلبی]] و [[نگرانی]] از [[قدرت]] خویش و [[ناگواری]] از جداشدن از [[دنیایی]] که در دست دارند، و بر پایۀ کینۀ نهفته در وجودشان و [[دشمنی]] ای که در دلشان [[احساس]] می‌کنند، به خاطر آسیب‌هایی که تو، ای [[امیرمؤمنان]]! در گذشته به آنها زده‌ای و [[پدران]] و برادرانشان را کشته‌ای، با ما می‌جنگند».

 

 

در این سخنان، دغدغۀ قدرت و از دست دادن [[اموال]] را باعث [[جنگ]] [[قاسطین]] می‌داند و با اشاره به گذشتۀ معاویه، می‌گوید: او هم چنان کینه‌های قبل از [[اسلام]] را به [[دل]] دارد و حاضر نمی‌شود [[حق]] را بپذیرد! و وقتی [[تسلیم]] خواهد شد که امور کامل سامان یابد و قدرتی نداشته باشد. ابن بدیل با سخنانش دیگران را به نبرد با قاسطین [[تشویق]] می‌کند.<ref>[[علی اکبر ذاکری|ذاکری، علی اکبر]]، [[سیمای کارگزاران علی بن ابی طالب امیرالمؤمنین (کتاب)|سیمای کارگزاران علی بن ابی طالب امیرالمؤمنین]]، ج4، ص 216 - 217.</ref>

 

==عبدالله و محمد [[فرزندان]] بدیل در مسیر [[صفین]]==

بر پایۀ گزارش‌هایی [[امیرالمؤمنین]] جمعی را به فرمان‌دهی عبدالله به سوی [[شام]] اعزام کرده که همراه آنان محمد، [[برادر]] عبدالله هم بوده است. [[خطیب بغدادی]] به همین دلیل به شرح حال فرزندان بدیل پرداخته: عبدالله و محمد دو فرزند بدیل، همراه سپاهی وارد [[مدائن]] شدند؛ زمانی که صفین می‌رفتند و هر دو در صفین به [[شهادت]] رسیدند <ref>خطیب بغدادی، تاریخ بغداد، ج۱، ص۲۱۸.</ref>.

 

تعبیر به سپاهی خاص، نشان می‌دهد که آنها در این [[سپاه]] نقش داشته‌اند؛ چنان که در نامۀ [[حضرت امیر]] به عبدالله، دلیلی بر فرمان‌دهی وی بر آن سپاه است.

 

[[خطیب]] به نقل از [[ابوبکر برقانی]]، با سند از [[یزید بن نویره]]، از [[اجلح بن عبدالله کندی]]، از رجالش نقل می‌کند: او حاضران همراه [[علی بن ابی‌طالب]]{{ع}} را از [[اصحاب رسول خدا]]{{صل}} برشمرده و نام جماعتی را بیان کرده است. آن‌گاه گفته: و [[عبدالله بن بدیل بن ورقاء]] و [[محمد بن بدیل بن وقاء]] که هر دو [[خزاعی]] بودند، در [[صفین]] به [[شهادت]] رسیدند و آنها فرستادگان [[رسول خدا]]{{صل}} به [[یمن]] بودند و [[پیامبر]] نامه‌ای به پدر آن دو، بدیل بن‌ورقاء نوشت<ref>خطیب بغدادی، تاریخ بغداد، ج۱، ص۲۱۸.</ref>.<ref>[[علی اکبر ذاکری|ذاکری، علی اکبر]]، [[سیمای کارگزاران علی بن ابی طالب امیرالمؤمنین (کتاب)|سیمای کارگزاران علی بن ابی طالب امیرالمؤمنین]]، ج4، ص 217 - 218.</ref>

 

==نامۀ [[امیرالمؤمنین]] به عبدالله در [[شهر انبار]]==

«از بندۀ [[خدا]] علی امیر‌مؤمنان{{ع}} به [[عبدالله بن بدیل]]. [[سلام]] بر تو، و بعد، من چنین تصمیم گرفتم که بر کرانۀ [[فرات]] در منطقۀ حمام عبدالله درنگ کنم تا [[عبدالله بن عباس]] و همراهانش و [[حریث بن جابر]] به من برسند. تو مواظب سپاه خود باش و هرکجا هستی آنان را همان جا بدار و برحذر باش که با هیچ یک از سواران [[دشمن]] درگیر نشوی تا من پیش تو آیم. [[جاسوسان]] و خبرگیران را به سوی دشمن گسیل دار و همراه آنان [[سلاح]] [[جنگی]] باشد که توان درگیری داشته باشند. و باید جاسوسان و خبرگیران را از دلیران [[سپاه]] خود برگزینی که [[ترسو]]، خبر درست برای تو نمی‌آورد، و به [[فرمان خداوند]]، خودت و کسانی که پیش تو هستند، [[فرمان]] مرا به کار بندید. و [[السلام]]<ref>{{متن حدیث|من عَبدِ اللَّهِ عليّ أميرِالمؤمنين، إلى عَبدِ اللَّهِ بنِ بُدَيْلٍ، سلامٌ علَيكَ. أمَّا بَعْدُ؛ فإنَّهُ بَدا لِيَ المَقامُ بِشاطِىء الفُراتِ لِحمَّامِ عبد اللَّه، فليجئني عَبدُ اللَّه بِنُ عبَّاسٍ بِمَنْ مَعَهُ، وحُرَيْثَ بنَ جابِرٍ. وانظُر جُندَكَ فأقِم بِهِم بالمَكانِ الَّذي أنتَ بِهِ، وإيَّاكَ ومُواقَعَةَ أحَدٍ مِن خَيلِ العَدُوِّ حَتَّى أتقدَّمَ علَيكَ وأَذْكِ العُيونَ نَحوهُم، ولْيَكُن مَعَ عُيونِكَ مِنَ السِّلاحِ ما يُباشِرونَ بِهِ القِتالَ، ولْتَكُن عُيونُكَ الشُّجعانُ مِن جُندِكَ، فَإنَّ الجَبانَ لا يأتِيكَ بِصِحَّةِ الأمرِ. وانتَهِ إلى أمرِي ومَن قِبلَكَ بإذنِ اللَّهِ، والسَّلامُ}}؛ اسکافی، المعیار و الموازنه، ص۱۳۰؛ علی احمدی میانجی، مکاتیب الأئمة{{عم}}، ج۱، ص۳۵۸، محمود مهدوی دامغانی، ترجمۀ المعیار و الموازنه، ص۱۱۸.</ref>

 

از این [[نامه]] خوب پیداست ابن بدیل فرمان دهی جمعی از [[سپاهیان]] را به عهده داشته که جلوتر حرکت می‌کردند و در این نامه به وی دستور توقف می‌دهد تا نیروهای [[بصره]] به فرمان دهی [[عبدالله بن عباس]] و نیروی همراه [[حریث]] برسند. در این نامه دستورهای لازم را در انجام کارهای احتیاطی، مانند گسیل کردن افراد برای [[کسب اطلاعات]] از وضعیت دشمن، صادر می‌کند. نکتۀ مهم این است که نیروی اطلاعاتی باید [[شجاع]] باشد تا با به خطرانداختن خود اطلاعات دقیقی از دشمن کسب کند.<ref>[[علی اکبر ذاکری|ذاکری، علی اکبر]]، [[سیمای کارگزاران علی بن ابی طالب امیرالمؤمنین (کتاب)|سیمای کارگزاران علی بن ابی طالب امیرالمؤمنین]]، ج4، ص 218 - 219.</ref>

 

==[[شتاب]] عبدالله در [[نبرد]]==

[[سپاه کوفه]] و [[شام]] در [[صفین]] به هم رسیدند. وقتی که [[امیرالمؤمنین]] و [[معاویه]] مدتی در صفین درنگ کردند که به [[مذاکره]] می‌گذشت و ایام [[محرم]] بود، عبدالله و عبدالرحمان نزد علی آمدند و گفتند: تا کی با این [[مردم]] نمیجنگی؟ امیرالمؤمنین فرمود: [[عجله]] نکنید. عبدالله گفت: چه انتظاری از آنان داری درحالی که با تو مردمانی دارای [[بصیرت]] و آشنا به [[قرآن]] هستند؟ حضرت فرمود: آرام باش ای [[ابوعلقمه]]! عبدالله گفت: تصور می‌کنم که با این [[قوم]] می‌جنگی و به ما [[اجازه]] خواهی داد شبانه به آنان [[یورش]] ببریم. یعنی من چاره‌ای از [[جنگ]] و حملۀ شبانه به آنان نمیبینم. حضرت فرمود:ای ابوعلقمه! شبانه به آنان [[حمله]] نکن و بر مجروحی حمله نبر و آسیب مرسان و به تعقیب فراری نپرداز.<ref>{{متن حدیث| يَا أَبَا عَلْقَمَةَ لَا تَبِيتُ الْقَوْمِ وَ لَا تدفف عَلَى جَرِيحِهِمْ وَ لَا تَطْلُبْ هارِبَهُم }}؛ بلاذری، أنساب الأشراف، ج۲، ص۳۳۱ و تحقیق زکار، ج۳، ص۱۰۵.</ref>

 

دو [[روز]] بعد، درگیری آغاز شد و [[معاویه]] در تحریک [[یاران]] خود به [[جنگ]] و [[حمله]] می‌گفت: پدر و مادرم به فدای شما باد حمله را تشدید کنید علی [[خیال]] می‌کند برای شما در این [[فئ]] و [[بیت المال]] حقی نیست <ref>بلاذری، أنساب الأشراف، ج۲، ص۳۳۱ و تحقیق زکار، ج۳، ص۱۰۵.</ref>.

 

 

این گزارش نشان می‌دهد آن سه هزار تن آمادۀ مرگ شدند و تا واپسین لحظه کوشیدند تا به شهادت رسیدند. و به گفتۀ [[عبیدالله بن ابی رافع]]: عبدالله جزو افرادی بود که همه چیزش را در [[راه خدا]] داد؛ فرزندش را در [[جمل]] یا برادرش را، برابر دو نقل متفاوت. دو برادرش محمد و عبدالرحمان را در [[صفین]] تقدیم کرد. در نسخۀ کنونی مستدرک الوسائل به نقل از شرح الأخبار، به جای عبدالرحمان، عبدالله آمده<ref>نوری، مستدرک الوسائل، خاتمه، ج۸، ص۱۴۸.</ref> که درست نیست.<ref>[[علی اکبر ذاکری|ذاکری، علی اکبر]]، [[سیمای کارگزاران علی بن ابی طالب امیرالمؤمنین (کتاب)|سیمای کارگزاران علی بن ابی طالب امیرالمؤمنین]]، ج4، ص 219 - 220.</ref>

 

==نقش عبدالله در [[نبرد صفین]]==

هنگام نبرد صفین [[امیرالمؤمنین]] به سامان دهی [[سپاه]] خود پرداخت و عبدالله را در صفین به فرمان‌دهی پیادگان گمارد<ref>وقعة صفین، ص۲۰۵؛ عصفری، تاریخ خلیفة بن خیاط، ص۱۴۶؛ ابن حبان، الثقات، ج۲، ص۲۸۹؛ دینوری، الاخبار الطوال، ص۱۷۱؛ ابن اثیر، اسدالغابه، چ دارالفکر، ج۳، ص۸۰؛ ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغه، ج۴، ص۲۶؛ ذهبی، تاریخ الاسلام، ج۳، ص۵۴۱.</ref>. و در زمانی دیگر حضرت، [[عبدالله بن بدیل]] را بر [[میمنه]] و [[عبدالله بن عباس]] بر میسرۀ سپاه گمارد<ref>منقری، وقعة صفین، ص۲۰۸.</ref>. در آخرین [[حمله]] عبدالله در میمنۀ سپاه بود<ref>منقری، وقعة صفین، ص۲۳۴و ۲۴۸: {{عربی|فقاتلهم عبدالله بن بدیل فی المیمنة حتی انتهی إلی معاویة}}.</ref>.

 

پس از این که نامه‌هایی بین امیرالمؤمنین و [[معاویه]] و [[عمرو عاص]] و حضرت رد و بدل شد و امکان [[صلح]] منتفی گشت، [[زیاد بن نضر حارثی]] به [[عبدالله بن بدیل ورقاء]] گفت: امروز بر ما و آنان روزی سخت دشوار باشد که کسی یارای [[شکیبایی]] بر آن نیارد، مگر آنکه دلیر‌مردی درست [[نیت]] و [[دلاور]] باشد. و به [[خدا]] [[سوگند]] که [[گمان]] نمی‌برم امروز از ما و آنان جز دونان زنده مانند. عبدالله بن بدیل گفت: من نیز چنین پندارم. پس امیرالمؤمنین علی{{ع}} گفت: باید این سخن را در [[دل]] نگه دارید و بر زبان نیارید، مبادا شنونده‌ای آن را از شما دو تن بشنود. همانا [[خداوند]] کشته شدن را بر قومی، و مردن [در بستر] را بر قومی دیگر نوشته و مقرر داشته، و هرکسی مرگش چنان رسد که خداوند بر او نوشته است. پس خوشا بر [[مجاهدان]] راه خدا و کشته شدگان طریق [[طاعت]] او<ref>وقعة صفین، ص۱۱۱؛ پرویز اتابکی، پیکار صفین، ص۱۵۶: {{متن حدیث|قَالَ عَلِيٌّ{{ع}} «لِيَكُنْ هَذَا الْكَلَامُ مَخْزُوناً فِي صُدُورِكُمَا لَا تُظْهِرَاهُ وَ لَا يَسْمَعْهُ مِنْكُمَا سَامِعٌ إِنَّ اللَّهَ كَتَبَ الْقَتْلَ عَلَى قَوْمٍ وَ الْمَوْتَ عَلَى آخَرِينَ وَ كُلٌّ آتِيهِ مَنِيَّتُهُ كَمَا كَتَبَ اللَّهُ لَهُ فَطُوبَى لِلْمُجَاهِدِينَ فِي سَبِيلِ اللَّهِ وَ الْمَقْتُولِينَ فِي طَاعَتِهِ}}.</ref>.

 

این اظهار نظرها حکایت از [[پیش بینی]] نبردی سخت دارد که ممکن است مردانی زیاد در آن کشته شوند؛ از همین روی افرادی مانند عبدالله آخرین تلاش را برای [[پیروزی]] به کار بسته و درنهایت به [[شهادت]] می‌رسند.<ref>[[علی اکبر ذاکری|ذاکری، علی اکبر]]، [[سیمای کارگزاران علی بن ابی طالب امیرالمؤمنین (کتاب)|سیمای کارگزاران علی بن ابی طالب امیرالمؤمنین]]، ج4، ص 221.</ref>

 

==[[سخنرانی]] عبدالله در صحنۀ [[نبرد صفین]]==

 

در این [[سخنرانی]] به روشنی بیان می‌کند [[معاویه]] [[حق حکومت]] ندارد و نشان [[اعتقاد]] ابن بدیل به [[امامت امیرالمؤمنین]]{{ع}} و [[شناخت]] درست مسائل [[سیاسی]] موجود است. تعبیر وی «من همراه پیامبر{{صل}} با آنان جنگیدم» نشان می‌دهد [[اسلام]] [[عبدالله بن بدیل]] قبل از [[فتح مکه]] بوده و درگیری‌اش با افرادی مانند معاویه در [[صلح حدیبیه]] و فتح مکه بوده است. در نقل [[طبری]] آمده: «ما همراه شما بیش از یک بار با آنان جنگیدیم و این بار دوم است»<ref>تاریخ طبری، دار التراث، ج۵، ص۱۶: {{عربی|و قد قاتلناهم مع النبی{{صل}} من مره، و هذه ثانیة}}.</ref>. فقط در نقل استیعاب به گونه‌ای دیگر آمده «با آنان همراه [[رسول خدا]]{{صل}} جنگیدید» <ref>الإستیعاب، ج۳، ص۸۷۳؛ نویری، نهایة الأرب، ج۲۰، ص۱۲۳: {{عربی|و قد قاتلتموهم مع رسول الله}}.</ref>. اما همه عبارت‌ها معنا می‌دهند که [[عقیده]] و عملکرد اینان هیچ تفاوتی با [[زمان پیامبر]]{{صل}} نکرده است.<ref>[[علی اکبر ذاکری|ذاکری، علی اکبر]]، [[سیمای کارگزاران علی بن ابی طالب امیرالمؤمنین (کتاب)|سیمای کارگزاران علی بن ابی طالب امیرالمؤمنین]]، ج4، ص 222 - 223.</ref>

 

==واپسین نبرد و رشادت‌های ابن بدیل==

 

در این هنگام علی{{ع}} به [[عبدالله بن بدیل بن ورقاء خزاعی]] گفت: اینک بر شامیان [[حمله]] کن. و او که آن [[روز]] دو [[زره]] پوشیده بود و دو [[شمشیر]] بر کمر داشت با همراهانش از [[میمنه]] [[لشکر]] بر شامیان حمله کرد و دلیرانه شمشیر میزد و این [[رجز]] را می‌خواند: «جز [[تحمل]] ([[دشواری]] [[جنگ]]) و [[توکل]] [به [[خداوند]]] و برگرفتن سپر و شمشیر بران چاره‌ای نمانده است، و زان پس، در آمدن و خرامیدن در صفوف اول، به همان آسانی که اشتران بر حوضچه‌های آبشخور درآیند، بخرامند.

 

و خداوند آنچه خواهد، به قضای خویش براند و بکند. چیزی جز [[صبر]] و توکل و سپر و نیزه و شمشیر برنده باقی نمانده است».<ref>وقعة [[صفین]]، ص۲۴۵؛ [[پیکار]] صفین، ص۳۳۵؛ [[محسن امین]]، أعیان الشیعه، ج۱، ص۴۸۷:

 

بسیاری، نبرد ابن بدیل را با دو زره و دو [[شمشیر]] گزارش کرده‌اند و رجزی را که می‌خواند. برخی مصراع پنجم <ref>ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغه، ج۵، ص۱۹۶؛ علامه امینی، الغدیر، ج۲، ص۳۶۴.</ref> و برخی مصراع دوم<ref>ابن عبدالبر، الإستیعاب، ج۳، ص۸۷۲؛ ابن اثیر، أسدالغابه، چ دارالفکر، ج۳، ص۸۰؛ ابن حجر، الاصابه، ج۴، ص۱۹؛ ذهبی، تاریخ الإسلام، ج۳، ص۵۴۳؛ نویری، نهایة الأرب، ج۲۰، ص۱۲۳.</ref> را نقل نکرده‌اند. بعضی با سندی دیگر از [[نبرد]] وی گفته و تنها [[بیت]] اول<ref>بلاذری، أنساب الأشراف، ج۲، ص۳۱۰ و تحقیق زکار، ج۳، ص۸۹.</ref> و یا سه مصراع اول آن را آورده‌اند<ref>مسعودی، مروج الذهب، ج۲، ص۳۸۴.</ref>.

 

عبدالله هم چنان [[حمله]] می‌کرد تا آنجا که کنار [[معاویه]] رسید با کسانی که با او تا پای [[جان]] و [[مرگ]] [[بیعت]] کردند. معاویه به سپاهش دستور داد همگی آهنگ عبدالله کنند و در همان حال به [[حبیب بن مسلمۀ فهری]] که در میسرۀ معاویه بود [[پیام]] داد با همۀ همراهان خود بر عبدالله حمله آورند.

 

 

عبدالله بن عامر که [[عبدالله بن بدیل]] از پیش در زمرۀ [[دوستان]] [[راستین]] او بود نخست عمامۀ خود را بر چهرۀ وی افکند و برایش رحمت‌ طلبید.

 

معاویه گفت: چهره‌اش را بگشا. [[ابن عامر]] گفت: نه به [[خدا]] [[سوگند]] تا [[جان]] در تن من باشد او [[مثله]] نمی‌شود. معاویه گفت: چهره‌اش را بگشای که او را به تو بخشیدیم و مثله نخواهد شد. ابن عامر چهرۀ او را گشود. معاویه گفت: سوگند به [[پروردگار]] [[کعبه]] که این قوچ آن [[قوم]] است. بار خدایا! مرا بر [[اشتر نخعی]] و [[اشعث کندی]] هم [[پیروز]] گردان. سپس گفت: به خدا سوگند مثل این مرد همان گونه است که آن [[شاعر]] سروده است: «مرد [[جنگ]] اگر جنگ به او دندان نشان می‌دهد، او هم به آن دندان نشان می‌دهد و می‌گزدش؛ و اگر جنگ دامن بر کمر زند، او هم دامن بر کمر می‌زند. و چون دیدارش با [[مرگ]] به اندازۀ دستی می‌رسید و بسی نزدیک می‌‌شد، وی از تأخیر مرگ رنجیده خاطر می‌شد. چنان شرزه شیری که از [[شرف]] خود دفاع می‌کرد، آماج تیرهای [[مرگ]] شد و زود به خاک افتاد و خونش ریخت».

 

لِأَنَّ فِينَا بَطَلًا مُجَرَّبَا ابْنَ بُدَيْلٍ كَالْهِزَبْرِ مُغْضَبا}}.</ref>. بعد حمله کرد و ذوالظلیم را کشت. [[سلیمان بن صرد]]، [[قاتل]] حوشب بود<ref>ابن عبدالبر، الاستیعاب، ج۱، ص۴۱۰.</ref>.

{{شعر}}

{{ب|''أَ بَعْدَ عَمَّارٍ وَ بَعْدَ هَاشِمٍ''|2=''وَ ابْنِ بُدَيْلٍ صَاحِبِ الْمَلَاحِمِ''}}

{{ب|''تَرْجُو الْبَقَاءَ مِنْ بَعْدُ يَا ابْنَ حَاتِمٍ''|2='''}}

{{پایان شعر}}

:آیا بعد از [[شهادت]] [[عمار]]، سپس هاشم ([[ابن عتبه]]) و [[عبدالله ابن بدیل]]، شهسوار میدان‌های [[نبرد]]. [[انتظار]] [[زندگی]] داری؟ ای فرزند حاتم!

 

 

== [[خیرخواهی]] عبدالله در آخرین لحظات ==

عبدالله پیش از مرگش در [[صفین]] درحالی که هنوز رمقی داشت، [[اسود بن طهمان خزاعی]] از کنارش گذشت و به او گفت: به [[خدا]] [[سوگند]] بر [[زمین]] افتادن و کشته شدن تو بر من بسیار گران است و به خدا سوگند اگر تو را دیده بودم با تو [[مواسات]] و از تو دفاع میکردم و اگر دیده بودم چه کسی به تو چنین ضربه زده، [[دوست]] می‌داشتم دست از سرش برندارم تا او را بکشم یا وی مرا به تو ملحق سازد. اسود پیاده شد و کنارش نشست و گفت: ای عبدالله! خدایت [[رحمت]] کناد؛ به خدا سوگند، [[همسایه]] همواره از گزند تو ایمن بود و از کسانی بودی که فراوان خدا را یاد می‌‌کردی اینک خدایت رحمت کناد مرا اندرزی بده.

 

عبدالله گفت: نخست تو را به [[پرهیزگاری]] و [[بیم]] از [[خداوند]] سفارش می‌کنم و سپس به خیرخواهی [[امیرالمؤمنین]]{{ع}} و این که همراهش بجنگی تا [[حق]] آشکارا [[پیروز]] شود یا تو به خداوند ملحق شوی. [[سلام]] مرا هم به امیرالمؤمنین{{ع}} [[ابلاغ]] کن و به او بگو: در این آوردگاه چندان [[نبرد]] کن تا آن را پشت سرت بگذاری و هرکس شب را به صبح آوَرد و آوردگاه پشت سرش باشد، [[پیروز]] خواهد بود. و چیزی نگذشت که عبدالله [[شهید]] شد.

 

[[اسود]]، نزد علی{{ع}} آمد و موضوع را به او گفت. حضرت فرمود: «خدایش [[رحمت]] کناد! تا هنگامی که زنده بود همراه ما با [[دشمن]] مان [[جنگ]] و [[جهاد]] کرد و هنگام [[مرگ]] هم برای ما [[خیرخواهی]] کرد»<ref>{{متن حدیث|رَحْمَةُ اللَّهِ جَاهَدَ مَعَنَا عَدُوَّنَا فِي الْحَيَاةِ وَنَصَحَ لَنَا فِي الْوَفَاةِ }}؛ دامغانی، جلوۀ تاریخ در شرح نهج البلاغۀ ابن ابی الحدید، ج۴، ص۷۰.</ref>

 

در وقعة [[صفّین]] این جریان را مربوط به [[عبدالله بن کعب]] می‌داند <ref>وقعة صفّین، ص۴۵۶. البته بیان شده در نسخه‌ای عبدالله‌ بن‌ بدیل آمده است.</ref> که یکی از [[شهدا]] و پرچم‌داران بنی [[نهد]] بود.<ref>وقعة صفّین، ص۲۶۱.</ref> همۀ این رادمردان، [[خیرخواه]] و [[مطیع]] [[فرمان]] [[امیرالمؤمنین]] بودند و این قسمت دربارۀ برخی از آنان است.

 

[[عبدالله بن بدیل]] با این همه [[رشادت]] و [[اخلاص]] در حدود [[ربیع الاول]] ۳۷ در صفّین به [[شهادت]] رسید و علی از او [[راضی]] بود. [[رحمت خدا]] بر او باد.<ref>[[علی اکبر ذاکری|ذاکری، علی اکبر]]، [[سیمای کارگزاران علی بن ابی طالب امیرالمؤمنین (کتاب)|سیمای کارگزاران علی بن ابی طالب امیرالمؤمنین]]، ج4، ص 227 - 228.</ref>

 

==شعر امیرالمؤمنین در قدردانی از شهدای صفّین==

چهار [[بیت]] از [[امیرالمؤمنین]]{{ع}} در [[بزرگداشت]] شهدای [[صفّین]] نقل شده که به [[نقلی]]: [[عبدالله بن بدیل بن ورقاء‌]] نیز جزو آنان است. این [[شعر]] نقل‌‌‌های متفاوت و درنتیجه تفسیرهای مختلف دارد:

{{پایان شعر}}

:خدا [[پاداش نیک]] به‌آن گروه بدهد! چه گروهی! با قیافه‌های [[نورانی]] در اطراف هاشم به خاک افتادند.

«[[شقیق]]»، «عبدالله»، «[[معبد]]»، «نبهان» و دو فرزند [[شایسته]] هاشم. «[[عروه]]» از آنان دور نشد. او مردی قهرمان بود به خصوص وقتی [[جنگ]] نیزه و شمشیرها درگرفت. آری، عروه هنگامی که قهرمانان به [[جان]] هم میافتادند و نیزه‌ها درهم میدوید، قهرمان بود و دلاوری‌های او و ریختن کاسۀ سرها را همه برای هم تعریف می‌کردند و موضوع [[روز]] بود<ref>دیوان أمیرالمؤمنین{{ع}}، ترجمۀ مصطفی زمانی، ص۴۳۹.</ref>

 

شقیق را [[شقیق بن ثور عبدی]] دانسته‌اند<ref>بحارالانوار، ج۳۴، ص۴۴۵.</ref>، که در [[صفین]] حضوری فعال داشت و بعد از [[هاشم بن عتبه]] پرچم‌داری را به عهده گرفت که هاشم را [[مثله]] نکنند و جنگید تا کشته شد<ref>ابن اعثم، الفتوح، ج۳، ص۱۱۹.</ref>.

 

معبد و تبهان<ref>دیوان حضرت علی{{ع}}، ترجمۀ محمدجواد نجفی، ص۱۱۲.</ref> یا نبهان نیز ناشناخته هستند. در نسخه‌ای از [[دیوان]] حضرت، سفیان<ref>دیوان علی بن أبی طالب، (جامع الکبیر)، ص۱۴۷.</ref>، و در [[نقلی]]، [[سلمان]] آمده است<ref>ابن عدیم، بغیة الطلب، ج۱۰، ص۴۷۰۰ و ص۴۶۹۴، مانند کتاب عبیدالله.</ref>.

 

در کتاب [[عبیدالله بن ابی رافع]] همۀ آنان را از قبیلۀ [[اسلم]] دانسته، به نام‌های برید، عبدالله، منقذ، و عروه [[فرزندان]] مالک<ref>شرح الأخبار، ج۲، ص۳۳: {{عربی|برید و عبدالله منهم و منقذو عروة أبناء مالک فی الأقادم [الأکارم]}}.</ref>.

 

در [[اسد الغابه]]، [[عروة بن مالک اسلمی]] را جزو [[صحابه]] دانسته<ref>ابن اثیر، أسدالغابه، چ دارالفکر، ج۳، ص۵۲۸.</ref> و [[ابن حجر]] نیز او را از صحابه شمرده است و از [[ابن سعد]] و بارودی نقل کرده: عروه اسلمی در [[نبرد صفین]] با علی{{ع}} بود. سپس مطلب کتاب عبیدالله بن ابی رافع و دو [[بیت]] [[شعر]] آن آورده است<ref>ابن حجر، الإصابه، ج۴، ص۴۰۵.</ref>. ما نقل کردیم که هفت فرزند [[نجی بن سلمه]] در صفین به [[شهادت]] رسیدند درحالی که در کتاب‌های مربوط به [[جنگ صفین]] چنین مطلبی نیست. بنابراین، وجود نام‌های ناشناخته و شهادت آنان بعید نیست.

 

در نقل وقعة صفین گروه را اسلمی؛ یعنی از قبیلۀ اسلم دانسته است. در بیت دوم، یزید، عبدالله، بشر، معبد، سفیان و دو فرزند هاشم و در بیت سوم نیز عروه معرفی شده‌اند<ref>وقعة صفین، ص۳۵۶: