امام هادی در فرهنگ و معارف انقلاب اسلامی: تفاوت میان نسخه‌ها
امام هادی در فرهنگ و معارف انقلاب اسلامی (نمایش مبدأ)
نسخهٔ ۵ ژوئیهٔ ۲۰۲۳، ساعت ۱۱:۱۸
، ۵ ژوئیهٔ ۲۰۲۳بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۴: | خط ۴: | ||
امام هادی{{ع}}، امام دهم [[شیعیان]] و فرزند امام جواد{{ع}} و [[سمانه]] در نیمه [[ذی‌الحجه]] ۲۱۲ق و یا در ۲۱۴ق، در اطراف [[مدینه]] به [[دنیا]] آمد و در سوم [[رجب]] یا ۲۶ جمادی‌الاخر | امام هادی{{ع}}، امام دهم [[شیعیان]] و فرزند امام جواد{{ع}} و [[سمانه]] در نیمه [[ذی‌الحجه]] ۲۱۲ق و یا در ۲۱۴ق، در اطراف [[مدینه]] به [[دنیا]] آمد و در سوم [[رجب]] یا ۲۶ جمادی‌الاخر سال ۲۵۴ق به [[شهادت]] رسید. | ||
جایگاه امام هادی{{ع}} چنان بود که نه تنها [[دوستان]] بلکه [[کارگزاران دولت]] [[بنی‌عباس]] نیز در برابر ایشان [[فروتن]] بودند، تا آنجاکه [[متوکل عباسی]] نیز به‌ظاهر به هنگام آوردن [[امام]]{{ع}} به [[سامرا]] سفارش کرد که با ایشان{{ع}} با [[احترام]] کامل [[رفتار]] شود. | جایگاه امام هادی{{ع}} چنان بود که نه تنها [[دوستان]] بلکه [[کارگزاران دولت]] [[بنی‌عباس]] نیز در برابر ایشان [[فروتن]] بودند، تا آنجاکه [[متوکل عباسی]] نیز به‌ظاهر به هنگام آوردن [[امام]]{{ع}} به [[سامرا]] سفارش کرد که با ایشان{{ع}} با [[احترام]] کامل [[رفتار]] شود. | ||
| خط ۲۲: | خط ۲۲: | ||
بسیاری از [[عالمان شیعه]] و [[اهل سنت]] از [[کرامت]] و [[بزرگواری]] و صفات برجسته امام هادی{{ع}}،<ref>شریف قرشی، تحلیلی از زندگانی امام هادی{{ع}}، ۳۷–۴۱.</ref> ازجمله [[عبادت]] و [[وارستگی]]، [[خشیت از خداوند]]، <ref>ابن‌کثیر، البدایة و النهایه، ۱۱/۱۵.</ref> گذشت و بزرگواری،<ref>مسعودی، اثبات الوصیه، ۲۳۳.</ref> [[بخشندگی]]،<ref>کلینی، کافی، ۱/۴۹۸–۴۹۹؛ مجلسی، بحارالانوار، ۵۰/۱۲۹؛ شریف قرشی، تحلیلی از زندگانی امام هادی{{ع}}، ۵۵–۵۸.</ref>[[زهد]] و [[پارسایی]]،<ref>شریف قرشی، تحلیلی از زندگانی امام هادی{{ع}}، ۵۵–۵۸.</ref> هیبت، [[جلالت]]، [[صداقت]] لهجه، [[خوش‌خلقی]]،<ref>ابن‌شهرآشوب، مناقب آل ابی‌طالب، ۴/۴۰۱.</ref> [[خدمتگزاری]] به مردم،<ref>کلینی، کافی، ۱/۴۹۸–۴۹۹ و ۵۰۲.</ref> فضل و [[دانش]] ایشان<ref>ابن‌شهرآشوب، مناقب آل ابی‌طالب، ۴۰۵–۴۰۶.</ref> یاد کرده‌اند. آن حضرت [[دلسوز]] [[امت اسلامی]] بود و از کار مردم [[گره‌گشایی]] می‌کرد.<ref>اربلی، کشف الغمة، ۳/۱۶۶–۱۶۸.</ref> | بسیاری از [[عالمان شیعه]] و [[اهل سنت]] از [[کرامت]] و [[بزرگواری]] و صفات برجسته امام هادی{{ع}}،<ref>شریف قرشی، تحلیلی از زندگانی امام هادی{{ع}}، ۳۷–۴۱.</ref> ازجمله [[عبادت]] و [[وارستگی]]، [[خشیت از خداوند]]، <ref>ابن‌کثیر، البدایة و النهایه، ۱۱/۱۵.</ref> گذشت و بزرگواری،<ref>مسعودی، اثبات الوصیه، ۲۳۳.</ref> [[بخشندگی]]،<ref>کلینی، کافی، ۱/۴۹۸–۴۹۹؛ مجلسی، بحارالانوار، ۵۰/۱۲۹؛ شریف قرشی، تحلیلی از زندگانی امام هادی{{ع}}، ۵۵–۵۸.</ref>[[زهد]] و [[پارسایی]]،<ref>شریف قرشی، تحلیلی از زندگانی امام هادی{{ع}}، ۵۵–۵۸.</ref> هیبت، [[جلالت]]، [[صداقت]] لهجه، [[خوش‌خلقی]]،<ref>ابن‌شهرآشوب، مناقب آل ابی‌طالب، ۴/۴۰۱.</ref> [[خدمتگزاری]] به مردم،<ref>کلینی، کافی، ۱/۴۹۸–۴۹۹ و ۵۰۲.</ref> فضل و [[دانش]] ایشان<ref>ابن‌شهرآشوب، مناقب آل ابی‌طالب، ۴۰۵–۴۰۶.</ref> یاد کرده‌اند. آن حضرت [[دلسوز]] [[امت اسلامی]] بود و از کار مردم [[گره‌گشایی]] می‌کرد.<ref>اربلی، کشف الغمة، ۳/۱۶۶–۱۶۸.</ref> | ||
امام خمینی، همه [[ائمه]] ازجمله امام هادی{{ع}} را [[انسان کامل]] می‌دانست<ref>امام خمینی، صحیفه، ۱۲/۴۲۳.</ref>؛ چنان‌که امام هادی{{ع}} را [[هدایتگر]] مردم و از [[ابرار]] و افراد خیراندیش و از [[ائمه اثنی عشر]]{{ع}} و [[حجت خدا]] بر [[زمین]] و هدایت‌کننده<ref>امام خمینی، تعلیقه عروه، ۲۲۴.</ref> و به استناد [[روایات]]،<ref>بحرانی، البرهان، ۵/۶۵۰.</ref> مراد از لیالی [[عشر]] در {{متن قرآن|وَالْفَجْرِ}}<ref>«سوگند به سپیده‌دم،» سوره فجر، آیه ۱.</ref>{{متن قرآن|وَلَيَالٍ عَشْرٍ}}<ref>«و به شب‌های دهگانه،» سوره فجر، آیه ۲.</ref> را ده نفر از [[ائمه]]، [[امام حسن مجتبی]]{{ع}} تا [[ | امام خمینی، همه [[ائمه]] ازجمله امام هادی{{ع}} را [[انسان کامل]] می‌دانست<ref>امام خمینی، صحیفه، ۱۲/۴۲۳.</ref>؛ چنان‌که امام هادی{{ع}} را [[هدایتگر]] مردم و از [[ابرار]] و افراد خیراندیش و از [[ائمه اثنی عشر]]{{ع}} و [[حجت خدا]] بر [[زمین]] و هدایت‌کننده<ref>امام خمینی، تعلیقه عروه، ۲۲۴.</ref> و به استناد [[روایات]]،<ref>بحرانی، البرهان، ۵/۶۵۰.</ref> مراد از لیالی [[عشر]] در {{متن قرآن|وَالْفَجْرِ}}<ref>«سوگند به سپیده‌دم،» سوره فجر، آیه ۱.</ref>{{متن قرآن|وَلَيَالٍ عَشْرٍ}}<ref>«و به شب‌های دهگانه،» سوره فجر، آیه ۲.</ref> را ده نفر از [[ائمه]]، [[امام حسن مجتبی]]{{ع}} تا [[امام حسن عسکری]]{{ع}} شمرده است.<ref>امام خمینی، آداب الصلاة، ۳۳۰.</ref> ایشان با اشاره به مصادیق [[لیلةالقدر]] در روایات از زبان استاد خود [[محمد علی شاه‌آبادی]] یادآور شده است مراد از لیلةالقدر دوره [[محمدیه]] (دوره [[پیامبر]]{{صل}} و دوره [[امامت]]) است و این [[تفسیر]] یکی از مراتب لیلةالقدر است<ref>امام خمینی، آداب الصلاة، ۳۳۰.</ref>. ایشان همچنین در اشعار خود از [[حضرت هادی]]{{ع}} به عنوان [[نقی]] و دارنده حشمت یاد کرده است<ref>امام خمینی، دیوان امام، ۲۷۶.</ref> و در گفته‌های [[تفسیری]] و [[فقهی]] در موارد گوناگون ازجمله برای [[حرمت]] قمار،<ref>امام خمینی، مکاسب، ۲/۱۲.</ref> [[بیع]] ما لایملک<ref>امام خمینی، البیع، ۲/۵۲۶.</ref> و [[اموال]] متعلق به [[منصب امامت]] و [[حکومت]]،<ref>امام خمینی، البیع، ۲/۶۶۰.</ref> به [[احادیث]] ایشان استناد کرده و [[مستحب]] دانسته است نام ایشان به عنوان [[ائمه]] [[مسلمانان]] یاد شود.<ref>امام خمینی، توضیح المسائل، ۹۸.</ref> ایشان برابر برخی [[روایات]]، [[روز]] چهارشنبه را متعلق به [[امام هادی]]{{ع}} دانسته و بایسته شمرده است در [[تعقیب نماز]] صبح برای درامان‌ماندن از [[شیطان]] و [[نفس اماره]] به این [[امام]] [[توسل]] و در قبول [[عبادات]] ناقص، به آن [[ذات مقدس]] [[شفاعت]] جسته شود.<ref>امام خمینی، آداب الصلاة، ۳۷۹.</ref> | ||
== دوره [[امامت]] == | == دوره [[امامت]] == | ||
امام هادی{{ع}} پس از [[شهادت]] پدر در | امام هادی{{ع}} پس از [[شهادت]] پدر در سال ۲۲۰ق به امامت رسید.<ref>مسعودی، اثبات الوصیه، ۲۳۰.</ref> [[پیروان اهل بیت]]{{ع}}، افزون بر [[مدینه]] و [[کوفه]] در مناطق مختلفی مانند [[همدان]]<ref>حسین، تاریخ سیاسی غیبت امام دوازدهم{{ع}}، ۱۳۸.</ref> کاشان، [[نیشابور]]<ref>عطاردی، مسند الامام‌الهادی، ۳۵۲ و ۳۶۳.</ref> [[قم]] و آبه (آوه)،<ref>صدوق، عیون اخبار الرضا{{ع}}، ۲/۲۶۰.</ref> [[اصفهان]]،<ref>عطاردی، مسند الامام‌الهادی، ۳۵۲.</ref> [[قزوین]]،<ref>عطاردی، مسند الامام‌الهادی، ۱۵۷.</ref> [[بصره]] و [[مصر]]<ref>کلینی، کافی، ۱/۵۱۳؛ حسین، تاریخ سیاسی غیبت امام دوازدهم{{ع}}، ۱۳۷.</ref> پراکنده بودند. حضور امام هادی{{ع}} در [[سامرا]] موجب شد که گروه قابل توجهی از پیروان اهل بیت{{ع}} در این [[شهر]] نوبنیاد که به دست [[معتصم عباسی]] بنا شده بود، ساکن شوند و از حضور ایشان استفاده کنند.<ref>آل قاسم، تاریخ الحوزات العلمیه، ۴/۱۱–۱۷.</ref> شیعیانِ نزدیک از راه دیدار حضوری و افراد دور از راه [[نامه‌نگاری]] مسائل و [[وظایف دینی]] خود را می‌پرسیدند<ref>امام خمینی، البیع، ۴/۲۹۴؛ امام خمینی، الطهاره، ۱/۲۶۶؛ امام خمینی، مکاسب، ۲/۱۲.</ref> و امام هادی{{ع}} به میزانی که شرایط [[اجازه]] می‌داد، [[علوم]] [[دین]] و [[توحید]] را برای [[مردم]] تشریح می‌کرد.<ref>امام خمینی، آداب الصلاة، ۲۷۱.</ref> | ||
در [[روزگار]] امام هادی{{ع}} [[پرسش‌ها]] و [[شبهه‌ها]] دربارهٔ [[اصول عقاید]] بسیار بود<ref>شریف قرشی، تحلیلی از زندگانی امام هادی{{ع}}، ۱۳۴.</ref>؛ از این‌رو تبیین و [[تفسیر]] مبانی [[اعتقادی]] به‌ویژه توحید <ref>عطاردی، مسند الامام‌الهادی، ۸۴–۸۵.</ref> از برنامه‌های ایشان بود. حضرت به مردم آموخت که [[خداوند]] در همه جا حاضر است و احاطه [[خداوند]] در [[آسمان]] [[دنیا]] و [[عرش]] یکسان است<ref>کلینی، کافی، ۱/۱۲۶.</ref> و به تعبیر امام خمینی، [[امام هادی]]{{ع}} [[علم]] و [[قدرت]] و احاطه خداوند را به همه [[عوالم]] و نسبت به همه موجودات یکسان می‌دانست.<ref>امام خمینی، آداب الصلاة، ۲۷۱.</ref> همچنین حضرت به معضلات [[فکری]] و شبهه‌های [[اعتقادی]] پاسخ می‌داد. موضوع اصالت [[قرآن]] و نیز موضوع چیستی [[کلام خدا]]، معروف به مسئله [[خلق قرآن]] که از دوره [[مأمون]] و [[معتصم عباسی]] آغاز شده بود، در دوره امام هادی{{ع}} نیز مورد [[گفتگو]] بود.<ref>خضری، تاریخ خلافت عباسی، ۸۴–۸۵.</ref> حضرت ضمن رساله مفصلی بر اصالت قرآن تأکید و [[قرآن کریم]] را معیار سنجش [[روایات صحیح]] از ناصحیح اعلام کرد.<ref>ابن‌شعبه، تحف العقول، ۴۶۰–۴۶۱؛ مجلسی، بحارالانوار، ۲/۲۲۵–۲۲۶.</ref> دربارهٔ [[تفسیر قرآن]] به‌ویژه [[تفسیر]] درست [[آیات متشابه]] و تصویر درست از [[پیامبران خدا]] در قرآن<ref> مجلسی، بحارالانوار، ۱۰/۳۸۶–۳۸۸.</ref> نیز [[روایات]] متعددی از حضرت در دست است.<ref>عطاردی، مسند الامام‌الهادی، ۱۶۷–۱۷۰.</ref> | در [[روزگار]] امام هادی{{ع}} [[پرسش‌ها]] و [[شبهه‌ها]] دربارهٔ [[اصول عقاید]] بسیار بود<ref>شریف قرشی، تحلیلی از زندگانی امام هادی{{ع}}، ۱۳۴.</ref>؛ از این‌رو تبیین و [[تفسیر]] مبانی [[اعتقادی]] به‌ویژه توحید <ref>عطاردی، مسند الامام‌الهادی، ۸۴–۸۵.</ref> از برنامه‌های ایشان بود. حضرت به مردم آموخت که [[خداوند]] در همه جا حاضر است و احاطه [[خداوند]] در [[آسمان]] [[دنیا]] و [[عرش]] یکسان است<ref>کلینی، کافی، ۱/۱۲۶.</ref> و به تعبیر امام خمینی، [[امام هادی]]{{ع}} [[علم]] و [[قدرت]] و احاطه خداوند را به همه [[عوالم]] و نسبت به همه موجودات یکسان می‌دانست.<ref>امام خمینی، آداب الصلاة، ۲۷۱.</ref> همچنین حضرت به معضلات [[فکری]] و شبهه‌های [[اعتقادی]] پاسخ می‌داد. موضوع اصالت [[قرآن]] و نیز موضوع چیستی [[کلام خدا]]، معروف به مسئله [[خلق قرآن]] که از دوره [[مأمون]] و [[معتصم عباسی]] آغاز شده بود، در دوره امام هادی{{ع}} نیز مورد [[گفتگو]] بود.<ref>خضری، تاریخ خلافت عباسی، ۸۴–۸۵.</ref> حضرت ضمن رساله مفصلی بر اصالت قرآن تأکید و [[قرآن کریم]] را معیار سنجش [[روایات صحیح]] از ناصحیح اعلام کرد.<ref>ابن‌شعبه، تحف العقول، ۴۶۰–۴۶۱؛ مجلسی، بحارالانوار، ۲/۲۲۵–۲۲۶.</ref> دربارهٔ [[تفسیر قرآن]] به‌ویژه [[تفسیر]] درست [[آیات متشابه]] و تصویر درست از [[پیامبران خدا]] در قرآن<ref> مجلسی، بحارالانوار، ۱۰/۳۸۶–۳۸۸.</ref> نیز [[روایات]] متعددی از حضرت در دست است.<ref>عطاردی، مسند الامام‌الهادی، ۱۶۷–۱۷۰.</ref> | ||
مسئله [[جبر و تفویض]] از دیگر مسائل مورد گفتگو میان [[متکلمان]] [[فرقه‌های اسلامی]] بود و امام هادی{{ع}} رساله‌ای راهگشا دربارهٔ مسائل جبر و تفویض به [[موالیان]] خود نوشت و با رد [[نظریه]]جبر و تفویض و [[اثبات]] نظریه [[عدل]] و [[امر بین الامرین]] آنان را از [[تحیر]] و [[سرگردانی]] فکری [[نجات]] داد.<ref>ابن‌شعبه، تحف العقول، ۴۵۸–۴۶۰.</ref> موضوع [[امامت]] و آشناکردن [[مردم]] با [[جایگاه اهل بیت]]{{ع}} و بیان حوزه [[اختیارات]] و [[وظایف امام]] [[معصوم]]{{ع}}،<ref>عطاردی، مسند الامام‌الهادی، ۹۸–۱۰۳؛ شریف قرشی، تحلیلی از زندگانی امام هادی{{ع}}، ۳۳۲.</ref> به‌ویژه بیان [[فضایل علی]]{{ع}} از فعالیت‌های امام هادی{{ع}} بود.<ref>مجلسی، بحارالانوار، ۹۷/۳۵۹–۳۶۸.</ref> ایشان همچنین بیان موضوع [[غیبت امام زمان]]{{ع}} و آماده‌کردن مردم برای [[عصر غیبت]] و نجات آنان از تحیر را در برنامه داشت.<ref>کلینی، کافی، ۱/۳۲۸–۳۴۱؛ دریایی، امام هادی و نهضت علویان، ۲۶۶–۲۶۹.</ref> | مسئله [[جبر و تفویض]] از دیگر مسائل مورد گفتگو میان [[متکلمان]] [[فرقه‌های اسلامی]] بود و امام هادی{{ع}} رساله‌ای راهگشا دربارهٔ مسائل جبر و تفویض به [[موالیان]] خود نوشت و با رد [[نظریه]] جبر و تفویض و [[اثبات]] نظریه [[عدل]] و [[امر بین الامرین]] آنان را از [[تحیر]] و [[سرگردانی]] فکری [[نجات]] داد.<ref>ابن‌شعبه، تحف العقول، ۴۵۸–۴۶۰.</ref> موضوع [[امامت]] و آشناکردن [[مردم]] با [[جایگاه اهل بیت]]{{ع}} و بیان حوزه [[اختیارات]] و [[وظایف امام]] [[معصوم]]{{ع}}،<ref>عطاردی، مسند الامام‌الهادی، ۹۸–۱۰۳؛ شریف قرشی، تحلیلی از زندگانی امام هادی{{ع}}، ۳۳۲.</ref> به‌ویژه بیان [[فضایل علی]]{{ع}} از فعالیت‌های امام هادی{{ع}} بود.<ref>مجلسی، بحارالانوار، ۹۷/۳۵۹–۳۶۸.</ref> ایشان همچنین بیان موضوع [[غیبت امام زمان]]{{ع}} و آماده‌کردن مردم برای [[عصر غیبت]] و نجات آنان از تحیر را در برنامه داشت.<ref>کلینی، کافی، ۱/۳۲۸–۳۴۱؛ دریایی، امام هادی و نهضت علویان، ۲۶۶–۲۶۹.</ref> | ||
جریان [[غالیان]]<ref>طوسی، اختیار معرفة الرجال، ۲/۸۰۵؛ عطاردی، مسند الامام‌الهادی، ۱۵۰–۱۵۸.</ref> از معضلات فکری آن [[روز]] بود.<ref>نوبختی، فرق الشیعه، ۹۴.</ref> امام هادی{{ع}} مواضع [[توحیدی]] خود را در برابر غالیان روشن ساخت و به‌صراحت انتساب غالیان به [[شیعه]] را رد کرد و در نامه‌های گوناگون، این گروه را [[منحرف]] خواند و آشکارا از آنان [[بیزاری]] جست و از [[شیعیان]] خواست از [[دوستی]] آنان فاصله بگیرند و کاری کنند که آنان در نگاه [[مردم]] [[خوار]] شوند.<ref>طوسی، الغیبه، ۳۵۲–۳۵۳؛ طوسی، اختیار معرفة الرجال، ۲/۸۰۶–۸۱۰.</ref> همچنین حضرت{{ع}} توانست عده‌ای از افراد منحرف (از [[امامت ائمه اثنی عشر]]) چون [[واقفیه]] را [[هدایت]] کند.<ref>دریایی، امام هادی و نهضت علویان، ۲۴۹–۲۵۰.</ref> ایشان با جریان منحرف [[صوفیه]] نیز به‌شدت برخورد کرد و [[صوفیان]] (ظاهری) را همکاران [[شیطان]] خواند که با کارهای ریاکارانه در صدد [[فریب]] مردم‌اند<ref>قمی، سفینة البحار، ۵/۱۹۹.</ref>. بخشی از فرصت‌های [[امام هادی]]{{ع}} نیز به بیان [[اخلاق]] و بیان [[ارزش‌ها]] و نیز [[بیان احکام]] [[شرعی]] مورد نیاز [[جامعه اسلامی]] گذشت.<ref>عطاردی، مسند الامام‌الهادی، ۲۲۶–۲۹۵.</ref> | جریان [[غالیان]]<ref>طوسی، اختیار معرفة الرجال، ۲/۸۰۵؛ عطاردی، مسند الامام‌الهادی، ۱۵۰–۱۵۸.</ref> از معضلات فکری آن [[روز]] بود.<ref>نوبختی، فرق الشیعه، ۹۴.</ref> امام هادی{{ع}} مواضع [[توحیدی]] خود را در برابر غالیان روشن ساخت و به‌صراحت انتساب غالیان به [[شیعه]] را رد کرد و در نامه‌های گوناگون، این گروه را [[منحرف]] خواند و آشکارا از آنان [[بیزاری]] جست و از [[شیعیان]] خواست از [[دوستی]] آنان فاصله بگیرند و کاری کنند که آنان در نگاه [[مردم]] [[خوار]] شوند.<ref>طوسی، الغیبه، ۳۵۲–۳۵۳؛ طوسی، اختیار معرفة الرجال، ۲/۸۰۶–۸۱۰.</ref> همچنین حضرت{{ع}} توانست عده‌ای از افراد منحرف (از [[امامت ائمه اثنی عشر]]) چون [[واقفیه]] را [[هدایت]] کند.<ref>دریایی، امام هادی و نهضت علویان، ۲۴۹–۲۵۰.</ref> ایشان با جریان منحرف [[صوفیه]] نیز به‌شدت برخورد کرد و [[صوفیان]] (ظاهری) را همکاران [[شیطان]] خواند که با کارهای ریاکارانه در صدد [[فریب]] مردم‌اند<ref>قمی، سفینة البحار، ۵/۱۹۹.</ref>. بخشی از فرصت‌های [[امام هادی]]{{ع}} نیز به بیان [[اخلاق]] و بیان [[ارزش‌ها]] و نیز [[بیان احکام]] [[شرعی]] مورد نیاز [[جامعه اسلامی]] گذشت.<ref>عطاردی، مسند الامام‌الهادی، ۲۲۶–۲۹۵.</ref> | ||
| خط ۴۰: | خط ۴۰: | ||
از امام هادی{{ع}} زیارت‌های گوناگونی ازجمله [[زیارت]] [[غدیریه]]، دو [[زیارتنامه]] برای [[مرقد امیرالمؤمنین]]{{ع}}<ref>شریف قرشی، تحلیلی از زندگانی امام هادی{{ع}}، ۲۰۷–۲۲۰، ۲۴۳ و ۳۴۴.</ref> و [[زیارت جامعه]] که از مشهورترینِ آنهاست، نقل شده است. زیارت جامعه که به «[[جامعه کبیره]]» معروف شده است، در معرفی جایگاه [[امامان معصوم]]{{ع}} است.<ref>صدوق، من لایحضر، ۲/۶۰۹–۶۱۰.</ref> این زیارت از جهت سند، [[فصاحت]] و [[بلاغت]] از [[منزلت]] بیشتری نسبت به دیگر [[زیارت‌ها]] برخوردار است.<ref>مجلسی، بحارالانوار، ۹۹/۱۴۴.</ref> در این زیارت جامع و همه‌جانبه، امام هادی{{ع}} با تأکید بر [[توحید]] و [[وحدت]] راه همه [[انبیا]]{{ع}}، [[جایگاه ائمه]]{{ع}} را که انسان‌های محل [[برکت]] [[خدا]] و [[معدن]] [[رحمت خدا]] هستند، به [[مردم]] معرفی کرده و از صفات و ویژگی‌های آنان چون [[تسلیم]] در برابر [[اوامر خدا]]، [[خردمندی]] و کمال، [[مَثَل]] اعلای [[انسانیت]]، افراد [[موحد]]، [[عصمت]] و [[دوری از گناه]] و [[خطا]] سخن گفته است و نیز برخی از [[رفتار]] عملی [[ائمه]]{{ع}} چون [[نصیحت]] و [[خیرخواهی]] [[امت اسلامی]]، [[اقامه نماز]] و [[روزه]]، [[حفظ شریعت]] از [[تحریف]] و [[ایثار]] و [[بردباری]] در برابر [[ناملایمات]] را برشمرده است؛ همچنین [[لزوم]] آمادگی دایم [[زائر]] برای کمک به [[دولت]] ائمه{{ع}} و [[تبری]] و [[مبارزه]] با [[دشمنان]] آنان را به زیارت‌کننده یادآور شده است.<ref>صدوق، من لایحضر، ۲/۶۰۹–۶۱۷؛ مجلسی، بحارالانوار، ۹۹/۱۲۷–۱۳۴.</ref> | از امام هادی{{ع}} زیارت‌های گوناگونی ازجمله [[زیارت]] [[غدیریه]]، دو [[زیارتنامه]] برای [[مرقد امیرالمؤمنین]]{{ع}}<ref>شریف قرشی، تحلیلی از زندگانی امام هادی{{ع}}، ۲۰۷–۲۲۰، ۲۴۳ و ۳۴۴.</ref> و [[زیارت جامعه]] که از مشهورترینِ آنهاست، نقل شده است. زیارت جامعه که به «[[جامعه کبیره]]» معروف شده است، در معرفی جایگاه [[امامان معصوم]]{{ع}} است.<ref>صدوق، من لایحضر، ۲/۶۰۹–۶۱۰.</ref> این زیارت از جهت سند، [[فصاحت]] و [[بلاغت]] از [[منزلت]] بیشتری نسبت به دیگر [[زیارت‌ها]] برخوردار است.<ref>مجلسی، بحارالانوار، ۹۹/۱۴۴.</ref> در این زیارت جامع و همه‌جانبه، امام هادی{{ع}} با تأکید بر [[توحید]] و [[وحدت]] راه همه [[انبیا]]{{ع}}، [[جایگاه ائمه]]{{ع}} را که انسان‌های محل [[برکت]] [[خدا]] و [[معدن]] [[رحمت خدا]] هستند، به [[مردم]] معرفی کرده و از صفات و ویژگی‌های آنان چون [[تسلیم]] در برابر [[اوامر خدا]]، [[خردمندی]] و کمال، [[مَثَل]] اعلای [[انسانیت]]، افراد [[موحد]]، [[عصمت]] و [[دوری از گناه]] و [[خطا]] سخن گفته است و نیز برخی از [[رفتار]] عملی [[ائمه]]{{ع}} چون [[نصیحت]] و [[خیرخواهی]] [[امت اسلامی]]، [[اقامه نماز]] و [[روزه]]، [[حفظ شریعت]] از [[تحریف]] و [[ایثار]] و [[بردباری]] در برابر [[ناملایمات]] را برشمرده است؛ همچنین [[لزوم]] آمادگی دایم [[زائر]] برای کمک به [[دولت]] ائمه{{ع}} و [[تبری]] و [[مبارزه]] با [[دشمنان]] آنان را به زیارت‌کننده یادآور شده است.<ref>صدوق، من لایحضر، ۲/۶۰۹–۶۱۷؛ مجلسی، بحارالانوار، ۹۹/۱۲۷–۱۳۴.</ref> | ||
امام خمینی به زیارت جامعه بسیار اهمیت داده و آن را زیارتی [[مبارک]]<ref>امام خمینی، چهل حدیث، ۳۶۰.</ref> و معتبر<ref>امام خمینی، صحیفه، ۶/۴۱.</ref> دانسته است. ایشان از میان [[متون زیارتی]]، آن را بیش از دیگر متون می‌خواند و در تمام آستان‌های [[مقدس]] ائمه{{ع}} [[مقید]] به خواندن آن بود.<ref>فهری، ترجمه شرح دعاء السحر، ۲۱.</ref> ازجمله در [[سفر]] به [[سامرا]]، در [[سرداب مقدس]] [[امام زمان]]{{ع}} آن را خواند<ref>قدیری، خاطرات، ۱/۱۱۷.</ref> و در دوره اقامت در [[نجف]] نیز در وقت [[تشرف به حرم]] [[حضرت امیرالمؤمنین]]{{ع}}، همیشه آن را می‌خواند.<ref>رحیمیان، در سایه آفتاب، ۳۷؛ رودباری، خاطرات، ۱/۷۵.</ref> ایشان در گفته‌ها و نوشته‌های خود با استناد به [[زیارت جامعه]] به تبیین [[اصول عقاید]] و [[معارف]] مربوط به [[توحید]] و [[جایگاه ائمه]] اطهار{{ع}} پرداخته است<ref>امام خمینی، چهل حدیث، ۶۳۵؛ امام خمینی، آداب الصلاة، ۲۶۳؛ امام خمینی، صحیفه، ۸/۱۲.</ref> و نیز به [[پرسش‌ها]] و شبهه‌های وارد به آن پاسخ داده است. ازجمله در پاسخ [[وهابیان]] که جمله «من آراد الله بدء بکم» در این [[زیارت]] را [[شرک]] شمرده‌اند، این جمله را چنین [[تفسیر]] کرده است که اگر کسی بخواهد [[خدا]] را بشناسد یا [[اطاعت خدا]] را بکند، باید [[تعلیمات دینی]] را از [[ائمه]]{{ع}} فرا گیرد و بدون دستورهای خدایی نباید به [[عبادت]] بپردازد و چیزی را از پیش خود اختراع کند.<ref>امام خمینی، کشف اسرار، ۶۹.</ref> ایشان یادآورشده است [[امام هادی]]{{ع}} در این زیارت [[جایگاه اهل بیت]]{{ع}} را به [[مردم]] شناسانده و به مردم یاد داده که ائمه{{ع}} انسان‌های کامل‌اند و [[رجوع]] به [[انسان کامل]] رجوع به خداست و برابر [[آیات قرآن]] و [[احادیث]]، [[انسان]] | امام خمینی به زیارت جامعه بسیار اهمیت داده و آن را زیارتی [[مبارک]]<ref>امام خمینی، چهل حدیث، ۳۶۰.</ref> و معتبر<ref>امام خمینی، صحیفه، ۶/۴۱.</ref> دانسته است. ایشان از میان [[متون زیارتی]]، آن را بیش از دیگر متون می‌خواند و در تمام آستان‌های [[مقدس]] ائمه{{ع}} [[مقید]] به خواندن آن بود.<ref>فهری، ترجمه شرح دعاء السحر، ۲۱.</ref> ازجمله در [[سفر]] به [[سامرا]]، در [[سرداب مقدس]] [[امام زمان]]{{ع}} آن را خواند<ref>قدیری، خاطرات، ۱/۱۱۷.</ref> و در دوره اقامت در [[نجف]] نیز در وقت [[تشرف به حرم]] [[حضرت امیرالمؤمنین]]{{ع}}، همیشه آن را می‌خواند.<ref>رحیمیان، در سایه آفتاب، ۳۷؛ رودباری، خاطرات، ۱/۷۵.</ref> ایشان در گفته‌ها و نوشته‌های خود با استناد به [[زیارت جامعه]] به تبیین [[اصول عقاید]] و [[معارف]] مربوط به [[توحید]] و [[جایگاه ائمه]] اطهار{{ع}} پرداخته است<ref>امام خمینی، چهل حدیث، ۶۳۵؛ امام خمینی، آداب الصلاة، ۲۶۳؛ امام خمینی، صحیفه، ۸/۱۲.</ref> و نیز به [[پرسش‌ها]] و شبهه‌های وارد به آن پاسخ داده است. ازجمله در پاسخ [[وهابیان]] که جمله «من آراد الله بدء بکم» در این [[زیارت]] را [[شرک]] شمرده‌اند، این جمله را چنین [[تفسیر]] کرده است که اگر کسی بخواهد [[خدا]] را بشناسد یا [[اطاعت خدا]] را بکند، باید [[تعلیمات دینی]] را از [[ائمه]]{{ع}} فرا گیرد و بدون دستورهای خدایی نباید به [[عبادت]] بپردازد و چیزی را از پیش خود اختراع کند.<ref>امام خمینی، کشف اسرار، ۶۹.</ref> ایشان یادآورشده است [[امام هادی]]{{ع}} در این زیارت [[جایگاه اهل بیت]]{{ع}} را به [[مردم]] شناسانده و به مردم یاد داده که ائمه{{ع}} انسان‌های کامل‌اند و [[رجوع]] به [[انسان کامل]] رجوع به خداست و برابر [[آیات قرآن]] و [[احادیث]]، [[انسان]] کامل [[فانی مطلق]] و باقی به بقاءاللَّه است و از خودْ تعین و انّیت و انانیتی ندارد و انسان کامل از [[اسما]] [[حسنی]] و [[اسم اعظم]] [[خداوند]] است.<ref>امام خمینی، آداب الصلاة، ۲۶۳.</ref> از سوی دیگر، ایشان با توجه به فرازهایی از زیارت جامعه [[معتقد]] است همه [[امامان معصوم]]{{ع}} [[اهل]] [[سیاست]] بودند و از آنان با عنوان «ساسة العباد»، یعنی [[بندگان]] سیاست‌مدار خدا یاد کرده<ref>امام خمینی، صحیفه، ۶/۴۱، ۲۸۶–۲۸۷ و ۸/۱۲.</ref> و به استناد آن [[اطاعت]] مردم از [[دستورهای حکومتی]] و ولاییِ آنان را ضروری و [[واجب]] دانسته است.<ref>امام خمینی، صحیفه، ۶/۲۸۷؛ بدائع الدرر، ۱۰۷.</ref> | ||
== شرایط [[سیاسی]] == | == شرایط [[سیاسی]] == | ||
| خط ۵۱: | خط ۵۱: | ||
امام خمینی به استناد [[روایات]]<ref>صدوق، من لایحضر، ۲/۴۳؛ حر عاملی، وسائل الشیعة، ۹/۵۳۷.</ref> یادآور شده است علی‌بن‌راشد از وکلای امام هادی{{ع}}، از ایشان دربارهٔ اموالی که [[مردم]] نزد وی آورده و مدعی‌اند که متعلق به امام است، پرسیده است که حضرت{{ع}} پاسخ داده، اموالی که متعلق به [[منصب امامت]] و [[ولایت]] است، متعلق به امام است؛ ولی [[اموال شخصی]] ایشان، برابر [[قرآن]] و [[سنت]] میان [[وارثان]] تقسیم می‌شود.<ref>امام خمینی، البیع، ۲/۶۶۰.</ref> در نگاه امام خمینی آن حضرت، [[رسالت]] [[مبارزه با ظلم]] و [[برپایی عدالت]] را بر دوش داشت و با طاغوت‌های [[زمان]] خود مماشات نمی‌کرد و نیز [[پیروان]] وی [[وظیفه]] داشتند موضع خود در برابر [[حاکمان]] [[ستمکار]] را روشن سازند. ایشان به استناد روایات<ref>حر عاملی، وسائل الشیعة، ۱۷/۱۹۰.</ref> یادآور شده است امام هادی{{ع}} به افراد [[اجازه]] نمی‌داد که به ستمکار کمک کنند و در [[تشکیلات]] آنان وارد شوند و [[شیعیان]] تنها در صورت امکان [[کمک به مظلوم]] می‌توانستند [[کارگزاری]] حاکمان زمان خود را بپذیرند.<ref>امام خمینی، مکاسب، ۲/۱۷۶.</ref> ایشان [[حبس]]، [[شکنجه]]، [[تبعید]] و مسموم‌شدن‌های [[ائمه]]{{ع}} (به دست [[حاکمان اموی]] و [[عباسی]]) را در جهت [[مبارزات سیاسی]] شیعیان علیه [[ستم]] دانسته است.<ref>امام خمینی، صحیفه، ۵/۱۸۸.</ref> | امام خمینی به استناد [[روایات]]<ref>صدوق، من لایحضر، ۲/۴۳؛ حر عاملی، وسائل الشیعة، ۹/۵۳۷.</ref> یادآور شده است علی‌بن‌راشد از وکلای امام هادی{{ع}}، از ایشان دربارهٔ اموالی که [[مردم]] نزد وی آورده و مدعی‌اند که متعلق به امام است، پرسیده است که حضرت{{ع}} پاسخ داده، اموالی که متعلق به [[منصب امامت]] و [[ولایت]] است، متعلق به امام است؛ ولی [[اموال شخصی]] ایشان، برابر [[قرآن]] و [[سنت]] میان [[وارثان]] تقسیم می‌شود.<ref>امام خمینی، البیع، ۲/۶۶۰.</ref> در نگاه امام خمینی آن حضرت، [[رسالت]] [[مبارزه با ظلم]] و [[برپایی عدالت]] را بر دوش داشت و با طاغوت‌های [[زمان]] خود مماشات نمی‌کرد و نیز [[پیروان]] وی [[وظیفه]] داشتند موضع خود در برابر [[حاکمان]] [[ستمکار]] را روشن سازند. ایشان به استناد روایات<ref>حر عاملی، وسائل الشیعة، ۱۷/۱۹۰.</ref> یادآور شده است امام هادی{{ع}} به افراد [[اجازه]] نمی‌داد که به ستمکار کمک کنند و در [[تشکیلات]] آنان وارد شوند و [[شیعیان]] تنها در صورت امکان [[کمک به مظلوم]] می‌توانستند [[کارگزاری]] حاکمان زمان خود را بپذیرند.<ref>امام خمینی، مکاسب، ۲/۱۷۶.</ref> ایشان [[حبس]]، [[شکنجه]]، [[تبعید]] و مسموم‌شدن‌های [[ائمه]]{{ع}} (به دست [[حاکمان اموی]] و [[عباسی]]) را در جهت [[مبارزات سیاسی]] شیعیان علیه [[ستم]] دانسته است.<ref>امام خمینی، صحیفه، ۵/۱۸۸.</ref> | ||
امام هادی{{ع}} در سوم [[رجب]]<ref>ابن‌شهرآشوب، مناقب آل ابی‌طالب، ۴/۴۰۱.</ref> یا ۲۶ جمادی‌الاخر | امام هادی{{ع}} در سوم [[رجب]]<ref>ابن‌شهرآشوب، مناقب آل ابی‌طالب، ۴/۴۰۱.</ref> یا ۲۶ جمادی‌الاخر سال ۲۵۴ق در چهل‌سالگی در [[خلافت]] [[معتز عباسی]]<ref>اربلی، کشف الغمة، ۳/۱۶۷ و ۱۷۷؛ عطاردی، مسند الامام‌الهادی، ۵۷.</ref> یا [[معتمد عباسی]]<ref>ابن‌شهرآشوب، مناقب آل ابی‌طالب، ۴/۴۰۱؛ عطاردی، مسند الامام‌الهادی، ۵۶.</ref> به [[شهادت]] رسید و در [[خانه]] خود در [[سامرا]] به خاک سپرده شد.<ref>مجلسی، بحارالانوار، ۵۰/۲۰۳؛ امین، فی رحاب ائمة اهل البیت{{ع}}، ۵/۱۷۳.</ref> ایشان افزون بر امام‌حسن [[عسکری]]{{ع}} سه پسر به نام حسین، [[محمد]] و جعفر و دو دختر به نام [[عایشه]] و علیّه داشت.<ref>مجلسی، بحارالانوار، ۵۰/۲۰۳؛ دخیل، ائمتنا، ۲/۲۰۹.</ref> امام خمینی در [[سفر]] [[تبعید]] به [[عراق]] در سال ۱۳۴۴ به همراه گروهی از [[روحانیان]] برای [[زیارت]] [[امام هادی]]{{ع}} و امام‌عسکری{{ع}} به سامّرا رفت<ref>عمید زنجانی، مصاحبه، ۱۰۰؛ روحانی، نهضت امام خمینی، ۲/۱۶۲؛ مؤسسه تنظیم، سیر مبارزات امام خمینی، ۵/۴۸۵.</ref> و به گزارشی چند [[روز]] در سامرا ماند و در [[حرم عسکریین]]{{ع}} [[نماز جماعت]] برگزار کرد.<ref>اختری، خاطرات، ۱/۲۶.</ref>.<ref>[[سید عباس رضوی|رضوی، سید عباس]]، [[علی بن محمد (مقاله)| مقاله «علی بن محمد»]]، [[دانشنامه امام خمینی ج۷ (کتاب)|دانشنامه امام خمینی]]، ج۷، ص ۴۴۳–۴۵۰.</ref> | ||
== منابع == | == منابع == | ||