جبر و اختیار در معارف و سیره علوی: تفاوت میان نسخه‌ها

==[[حسن عدل]] و [[قبح ظلم]]==

اصل حسن عدل و قبح ظلم از بدیهیات اولی [[عقل انسان]] است و چنان‌که گذشت، آنچه سخت است، تنها [[شناخت]] مصادیق عدل و ظلم است. از میان مصادیق نیز برخی از بدیهیات عقلی‌اند؛ مانند [[زشتی]] [[عقاب]] بدون بیان و سرزنش کسی بر چیزی که در ترک آن توانش نبوده است. عقاب و سرزنش در این دو جا، از نظر [[عقل]]، ظلم است. [[شکر]] در برابر [[نعمت]] و [[وفا به عهد]] و [[صدق]] و [[راستی]] نیز از مصادیق عدلند؛ یعنی عقل، مستقلانه به [[نیکی]] آنها [[حکم]] می‌کند.

از آنجا که [[اشاعره]] قائل به [[جبر]] در [[افعال]] انسانند، [[حسن و قبح عقلی]] را برنمی‌تابند؛ زیرا نمی‌توان هم افعال [[آدمیان]] را جبری دانست و هم [[عذاب]] و [[عقاب الهی]] را برای همان افعال درست دانست و قائل به حسن و قبح عقلی نیز شد، [[انکار]] حسن و قبح عقلی دارای پیامدهایی است که یکی از آنها این است که اگر [[خداوند سبحان]] همه [[مؤمنین]] را به [[دوزخ]] برد و همه [[کافران]] و [[مشرکان]] و [[منافقان]] را به [[بهشت]] درآورد، روا است. ولی از آنجا که [[اشعریان]] به [[حسن و قبح شرعی]] معتقدند، گاه پاسخ می‌دهند که [[خداوند]] چنین نمی‌کند؛ نه از آن رو که چنین کاری از نظر [[عقلی]] ناروا است، بلکه چون [[خدای تعالی]] از [[عقاب]] کافران خبر داده است و راه یافتن [[کذب]] به [[اخبار]] [[الهی]] ممکن نیست.