شکرگزاری در قرآن: تفاوت میان نسخه‌ها

از نعمت‌های بزرگ معنوی که شایسته است انسان سپاسگزار آن باشد، [[علم]] است. [[نفس انسان]] در [[آغاز آفرینش]] از همه معلوماتی که از راه [[حسّ]]، [[خیال]] و [[عقل]] به دست می‌آیند تهی است و [[خداوند]] برای او گوش و چشم - که عمده‌ترین مبادی علم [[تصوری]] هستند - و [[دل]] که مبدأ [[فکر]] است قرار داد تا خدا را [[سپاس]] گوید: {{متن قرآن|وَاللَّهُ أَخْرَجَكُمْ مِنْ بُطُونِ أُمَّهَاتِكُمْ لَا تَعْلَمُونَ شَيْئًا وَجَعَلَ لَكُمُ السَّمْعَ وَالْأَبْصَارَ وَالْأَفْئِدَةَ لَعَلَّكُمْ تَشْكُرُونَ}}<ref>«و خداوند شما را از شکم مادرانتان بیرون آورد در حالی که چیزی نمی‌دانستید و برای شما گوش و چشم و دل  نهاد باشد که سپاس گزارید» سوره نحل، آیه ۷۸.</ref>، {{متن قرآن|وَهُوَ الَّذِي أَنْشَأَ لَكُمُ السَّمْعَ وَالْأَبْصَارَ وَالْأَفْئِدَةَ قَلِيلًا مَا تَشْكُرُونَ}}<ref>«و اوست که برای شما گوش و دیدگان و دل‌ها را پدید آورد (اما) اندک سپاس می‌نهید» سوره مؤمنون، آیه ۷۸.</ref>، {{متن قرآن|ثُمَّ سَوَّاهُ وَنَفَخَ فِيهِ مِنْ رُوحِهِ وَجَعَلَ لَكُمُ السَّمْعَ وَالْأَبْصَارَ وَالْأَفْئِدَةَ قَلِيلًا مَا تَشْكُرُونَ}}<ref>«سپس او را باندام برآورد  و از روح خویش در او دمید و برایتان گوش و چشمان و دل‌ها را پدیدار کرد، (امّا) اندک سپاس می‌گزارید» سوره سجده، آیه ۹.</ref>، {{متن قرآن|قُلْ هُوَ الَّذِي أَنْشَأَكُمْ وَجَعَلَ لَكُمُ السَّمْعَ وَالْأَبْصَارَ وَالْأَفْئِدَةَ قَلِيلًا مَا تَشْكُرُونَ}}<ref>«بگو اوست که شما را آفرید و برای شما گوش و دیدگان و دل‌ها را پدید آورد امّا اندکی، سپاس می‌گزارید» سوره ملک، آیه ۲۳.</ref>.<ref>مجمع البیان، ج ۶، ص۵۸۱؛ زبدة التفاسیر، ج ۳، ص۵۹۳؛ المیزان، ج ۱۲، ص۳۱۲.</ref> به گفته برخی، شکر گوش آن است که تنها برای خدا بشنود و [[شکر]] چشم آن است که تنها برای خدا و از روی [[عبرت]] بنگرد و شکر [[قلب]]، پالایش آن از [[اخلاق ناپسند]] و قطع علاقه آن از هر دو [[جهان]] برای [[مشاهده]] [[حق]] است.<ref>غرائب القرآن، ج۵، ص۱۳۰.</ref> همچنین خداوند به [[لقمان]]{{ع}} [[حکمت]] عطا فرمود که به عقل، علم، عمل به آن، [[شناخت]] [[حقایق]] یا [[نبوّت]] [[تفسیر]] شده و به وی [[فرمان]] داد که برای این [[نعمت]]، [[خدا]] را [[شکر]] کند: {{متن قرآن|وَلَقَدْ آتَيْنَا لُقْمَانَ الْحِكْمَةَ أَنِ اشْكُرْ لِلَّهِ }}<ref>«و به راستی ما به لقمان فرزانگی  داده‌ایم، که خداوند را سپاس گزار! » سوره لقمان، آیه ۱۲.</ref>.<ref>مجمع البیان، ج۸، ص۴۹۳ - ۴۹۴.</ref> البته بنابر قولی، [[شکر]] در این [[آیه]] تفسیر[[حکمت]] و از بارزترین مظاهر آن است؛ زیرا شکر، صَرفِ نعمتِ خدا در جایی است که مُنعِم بدان امر می‌کند و این کار مستلزم شناخت [[خدای سبحان]] و شناخت [[حلال و حرام]] [[الهی]] و این بخشی از [[حکمت]] است.<ref>المیزان، ج۱۶، ص۲۱۵؛ تسنیم، ج۷، ص۵۴۹.</ref> [[فضل الهی]] بر [[گنهکاران]] که در [[عذاب]] آنان [[شتاب]] نمی‌کند، بلکه به آنان مهلت می‌دهد تا [[توبه]] کنند، از دیگر نعمت‌های [[شایسته]] [[شکرگزاری]] است: {{متن قرآن|قُلْ عَسَى أَنْ يَكُونَ رَدِفَ لَكُمْ بَعْضُ الَّذِي تَسْتَعْجِلُونَ}}<ref>«بگو: شاید برایتان برخی از آنچه به شتاب می‌خواهید از پی آید» سوره نمل، آیه ۷۲.</ref>، {{متن قرآن|وَإِنَّ رَبَّكَ لَذُو فَضْلٍ عَلَى النَّاسِ وَلَكِنَّ أَكْثَرَهُمْ لَا يَشْكُرُونَ}}<ref>«و به راستی پروردگارت به مردم بخششی (بزرگ) دارد اما بیشتر آنان سپاس نمی‌گزارند» سوره نمل، آیه ۷۳.</ref>.<ref>التفسیر الکبیر، ج۲۴، ص۵۷۰؛ الصافی، ج۴، ص۷۳.</ref>، چنان‌که در آیه‌ای، درگذشتن [[خداوند]] از [[بنی‌اسرائیل]] پس از [[گناه]] [[گوساله‌پرستی]]، موهبتی در خور [[سپاس]] دانسته شده است: {{متن قرآن|ثُمَّ عَفَوْنَا عَنْكُمْ مِنْ بَعْدِ ذَلِكَ لَعَلَّكُمْ تَشْكُرُونَ}}<ref>«باز، پس از آن (گناهان) از شما در گذشتیم، باشد که سپاس بگزارید» سوره بقره، آیه ۵۲.</ref>.<ref>مجمع البیان، ج۱، ص۲۳۴.</ref> و بر پایه آیه‌ای دیگر، به [[قوم سبأ]] فرمان داده شد که به جهت داشتن سرزمینی [[پاک]] و پروردگاری [[آمرزنده]]، خدا را شکر کنند: {{متن قرآن|وَاشْكُرُوا لَهُ بَلْدَةٌ طَيِّبَةٌ وَرَبٌّ غَفُورٌ}}<ref>«برای (قوم) سبا در مسکن‌هایشان نشانه‌ای (شگرف) وجود داشت: دو باغ از راست و چپ، از روزی پروردگارتان بخورید و او را سپاس گزارید! شهری است پاکیزه و پروردگاری آمرزنده» سوره سبأ، آیه ۱۵.</ref>.<ref>نک: بیان السعاده، ج۳، ص۲۶۲ - ۲۶۳.</ref> از دیگر نعمت‌های [[معنوی]]، وجود کسانی است که [[انسان]] را در راه انجام رسالت‌های الهی [[یاری]] رسانند، چنان‌که [[امام صادق]]{{ع}} در [[تفسیر آیه]] {{متن قرآن|بَلِ اللَّهَ فَاعْبُدْ وَكُنْ مِنَ الشَّاكِرِينَ}}<ref>«بلکه تنها خداوند را پرستش کن و از سپاسگزاران باش!» سوره زمر، آیه ۶۶.</ref> فرمود: یعنی ای [[پیامبر]]! خدا را با [[اطاعت]] او بپرست و بدان جهت که تو را با برادرت علی{{ع}} کمک کرد، از سپاسگزاران باش.<ref>البرهان، ج۴، ص۷۲۵.</ref> در [[آخرت]] نیز [[بهشتیان]] خدا را بر [[موهبت]] گذر از [[صراط]] و ورود به [[بهشت]]<ref>نک: التبیان، ج۴، ص۴۰۴؛ مجمع البیان، ج۴، ص۶۴۹.</ref> و [[توفیق]] [[پذیرش ولایت اهل بیت]]{{عم}}<ref>الکافی، ج۱، ص۴۱۸.</ref> سپاس می‌گویند و [[ستایش]] می‌کنند: {{متن قرآن|وَنَزَعْنَا مَا فِي صُدُورِهِمْ مِنْ غِلٍّ تَجْرِي مِنْ تَحْتِهِمُ الْأَنْهَارُ وَقَالُوا الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِي هَدَانَا لِهَذَا وَمَا كُنَّا لِنَهْتَدِيَ لَوْلَا أَنْ هَدَانَا اللَّهُ لَقَدْ جَاءَتْ رُسُلُ رَبِّنَا بِالْحَقِّ وَنُودُوا أَنْ تِلْكُمُ الْجَنَّةُ أُورِثْتُمُوهَا بِمَا كُنْتُمْ تَعْمَلُونَ}}<ref>«و هر کینه‌ای که در سینه آنهاست می‌زداییم؛ از بن (جایگاه) آنان جویبارها روان است و می‌گویند: سپاس خداوند را که ما را به این (پاداش بزرگ) رهنمون شد و اگر خداوند ما را راهبر نمی‌شد ما خود راه نمی‌یافتیم؛ بی‌گمان فرستادگان پروردگارمان حق را فرا آوردند و به» سوره اعراف، آیه ۴۳.</ref>،  {{متن قرآن|وَسِيقَ الَّذِينَ اتَّقَوْا رَبَّهُمْ إِلَى الْجَنَّةِ زُمَرًا حَتَّى إِذَا جَاءُوهَا وَفُتِحَتْ أَبْوَابُهَا وَقَالَ لَهُمْ خَزَنَتُهَا سَلَامٌ عَلَيْكُمْ طِبْتُمْ فَادْخُلُوهَا خَالِدِينَ}}<ref>«و آنان را که از پروردگارشان پروا کردند دسته‌دسته به سوی بهشت گسیل می‌کنند تا چون به آن رسند و درهای آن گشوده شود و نگهبانان آن به آنان بگویند: درود بر شما، خوش آمدید، جاودانه در آن درآیید» سوره زمر، آیه ۷۳.</ref>، {{متن قرآن|وَقَالُوا الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِي صَدَقَنَا وَعْدَهُ وَأَوْرَثَنَا الْأَرْضَ نَتَبَوَّأُ مِنَ الْجَنَّةِ حَيْثُ نَشَاءُ فَنِعْمَ أَجْرُ الْعَامِلِينَ}}<ref>«و می‌گویند: سپاس خداوند را که وعده خود را بر ما راست گرداند و این سرزمین را به ما به میراث داد، هر جای بهشت که بخواهیم جای می‌گیریم و پاداش اهل کردار، نیکوست» سوره زمر، آیه ۷۴.</ref>، چنان‌که در [[بهشت]] پس از هر [[کلام]] و درخواستی [[خدا]] را می‌ستایند: {{متن قرآن| وَآخِرُ دَعْوَاهُمْ أَنِ الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعَالَمِينَ}}<ref>« و پایان دعاشان، الحمد للّه ربّ العالمین «سپاس خداوند پروردگار جهانیان را»» سوره یونس، آیه ۱۰.</ref>.<ref>مجمع البیان، ج۵، ص۱۴۱.</ref> و او را برای آرامشی که به آنان داده و انواع غم‌ها را از آنان زدوده است می‌ستایند: {{متن قرآن|الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِي أَذْهَبَ عَنَّا الْحَزَنَ إِنَّ رَبَّنَا لَغَفُورٌ شَكُورٌ}}<ref>«و می‌گویند: سپاس خداوند را که اندوه را از (دل) ما برد؛ بی‌گمان پروردگار ما آمرزنده‌ای سپاس‌پذیر است» سوره فاطر، آیه ۳۴.</ref><ref>التفسیر الوسیط، طنطاوی، ج۱۱، ص۳۵۰؛ تفسیر بغوی، ج۳، ص۶۹۶.</ref>