بحث:صبر در قرآن: تفاوت میان نسخه‌ها
←منابع
(←منابع) برچسب: پیوندهای ابهام‌زدایی |
(←منابع) برچسب: پیوندهای ابهام‌زدایی |
||
| خط ۵۶۰: | خط ۵۶۰: | ||
[[آیت‌الله روح‌الله قرهی]] در درس [[اخلاق]] خودش می‌گوید: [[خدا]] آیت‌الله سیّد احمد آقای خوانساری، آن اتقی‌الأتقیاء را [[رحمت]] کند. [[همسر]] ایشان خیلی بداخلاق بود. حتّی گاهی آقا را با جارو می‌زد. یک بار درس خارج‌شان دیر شده بود. همه تعجّب کردند که آقا همیشه منظّم هستند، چرا دیر آمدند؟ وقتی آمدند گفتند: من گرفتار بودم و گیر چنین زنی افتادم. ظرف‌ها مانده بود، او هم می‌گفت: تا ظرف‌ها را نشویی، نمی‌گذارم بروی! | [[آیت‌الله روح‌الله قرهی]] در درس [[اخلاق]] خودش می‌گوید: [[خدا]] آیت‌الله سیّد احمد آقای خوانساری، آن اتقی‌الأتقیاء را [[رحمت]] کند. [[همسر]] ایشان خیلی بداخلاق بود. حتّی گاهی آقا را با جارو می‌زد. یک بار درس خارج‌شان دیر شده بود. همه تعجّب کردند که آقا همیشه منظّم هستند، چرا دیر آمدند؟ وقتی آمدند گفتند: من گرفتار بودم و گیر چنین زنی افتادم. ظرف‌ها مانده بود، او هم می‌گفت: تا ظرف‌ها را نشویی، نمی‌گذارم بروی! | ||
حاج آقای مشفق یک بار به آقا اعتراض کرد و گفت: آقا! این‌طور هم که نداریم، بالاخره یک تشر و ضربه‌ای به او بزنید تا درست شود. یکی از آقایان بیان کرد: [[روح]] آقا لطیف است و بعد به [[مزاح]] گفت: آقا دیگر روحش از روح زنانه هم لطیف‌تر است! آقا نمی‌تواند.<ref>[[خلیل منصوری|منصوری، خلیل]]، [[نقش تا‌ب‌آوری در آزمون‌ها و ابتلائات الهی (مقاله)|نقش تا‌ب‌آوری در آزمون‌ها و ابتلائات الهی]].</ref> | حاج آقای مشفق یک بار به آقا اعتراض کرد و گفت: آقا! این‌طور هم که نداریم، بالاخره یک تشر و ضربه‌ای به او بزنید تا درست شود. یکی از آقایان بیان کرد: [[روح]] آقا لطیف است و بعد به [[مزاح]] گفت: آقا دیگر روحش از روح زنانه هم لطیف‌تر است! آقا نمی‌تواند.<ref>[[خلیل منصوری|منصوری، خلیل]]، [[نقش تا‌ب‌آوری در آزمون‌ها و ابتلائات الهی (مقاله)|نقش تا‌ب‌آوری در آزمون‌ها و ابتلائات الهی]].</ref> | ||
==[[صبر در اطاعت]] [[خدا]]== | |||
بی‌گمان [[تکالیف]] را از آن سبب [[تکلیف]] گفته‌اند که انجام آن هماره همراه با کلفت و [[سختی]] است. انجام [[اعمال عبادی]] چون [[نماز]] و [[روزه]] و [[حج]] و [[جهاد]] و [[زکات]] و [[خمس]] نیازمند [[تحمل]] فشارهایی است که شخص می‌‌بایست در تن و روان و [[مال]] و عرض تحمل کند. انجام اعمال عبادی و [[تکالیف الهی]] به ویژه در شرایط متغیر [[سنی]]، بدنی، روانی، محیطی، [[اجتماعی]]، جغرافیایی و مانند آنها، هماره سخت و دشوار است. البته خدا در [[فرایض]] و [[واجبات]] و همچنین [[محرمات]] بر آن شده است تا تکالیفی را وضع کند که [[اکثریت]] و بیشتری [[مردم]] [[استطاعت]] انجام آن را دارند. از همین روست که خدا در [[قرآن]] می‌‌فرماید: {{متن قرآن|لَا يُكَلِّفُ اللَّهُ نَفْسًا إِلَّا وُسْعَهَا}}؛ خدا نفسی را بیش از وسعش تکلیف نمی‌کند.<ref>بقره، آیه ۲۸۶ و ۲۳۳؛ انعام، آیه ۱۵۲؛ اعراف، آیه ۴۲</ref> | |||
بنابراین، حتی اگر شرایط چهارگانه [[عقل]] و [[قدرت]] و [[علم]] و [[بلوغ]] فراهم نباشد، تکلیفی بر [[بنده]] نیست؛ از همین روست که [[مجنون]]، [[ناتوان]]، [[جاهل]] و نابالغ را تکلیفی نیست؛ چنان که اگر شخص [[توانایی]] و استطاعت انجام کاری را نداشته باشد، مانند کسانی که مریض و [[بیمار]] هستند، تکلیف از ایشان ساقط است. در [[آیات]] و [[روایات]] بسیاری از مصادیق «[[رفع القلم]]» یعنی برداشته شدن تکلیف از افراد سخن به میان آمده است؛ چنان که مصادیقی نیز برای [[سقوط]] یا تعطیلی موقت یا دایمی تکالیف نسبت به افراد یا شرایط سخن گفته شده است. به عنوان نمونه روزه از مریض و مسافر و [[اذیت]] حیض برداشته شده و شخص می‌‌بایست در زمانی دیگر آن را به جا آورد؛ چراکه [[احکام الهی]] برای این نیست که شخص را در [[عسر و حرج]] قرار دهد، بلکه همه [[احکام]] نه تنها [[سمحه و سهله]] هستند، بلکه به آسان و [[یسر]] برای [[توده]] مردم قابل [[اطاعت]] و انجام است.<ref>بقره، آیات ۱۸۵ و ۲۰۳</ref> | |||
به هر حال، انجام [[تکالیف]] و [[فرایض الهی]] دارای [[مشقت]] و کلفت است؛ به ویژه آنکه ممکن است کسانی شرایطی را فراهم آورند که انجام تکالیف سخت‌تر و دشوارتر شود، چنان که [[تمسخر]] و [[استهزاء]] [[دشمنان]] و [[کافران]] و [[منافقان]] از انجام فرایضی چون [[نماز]] و [[روزه]] یا [[حجاب]] و [[خمس]] و [[زکات]] و [[جهاد]] موجب شود تا [[انسان]] از نظر [[روحی]] و روانی تحت فشار قرار گیرد. در این جا است که [[اطاعت]] از [[اوامر و نواهی الهی]] نیازمند [[صبر]] است؛ زیرا لازم است تا آستانه [[تحمل]] [[آدمی]] بالا باشد و با [[شکیبایی]] [[اعمال]] کلفت آمیز را انجام دهد و نقشه دشمنان را نیز نقش بر آب کند.<ref>انفال، آیه ۴۶</ref> | |||
از این [[آیه]] به دست می‌‌آید که انجام [[اعمال عبادی]] فردی در گوشه ای ممکن است، آسان باشد؛ اما اقامه [[اجتماعی]] آن سخت و دشوار است و لازم است تا انسان در زمره [[صابران]] باشد تا بتوانند با [[تعاون]] با یک دیگر از [[مشکلات]] عبور کرده و در برابر [[دشمن]] [[شکست]] نخورند یا شکسته و [[خوار]] نشوند. | |||
اصولا [[اطاعت از خدا]] جز از طریق [[اطاعت از رسول]] [[الله]]{{صل}} شدنی نیست.<ref>انفال، آیه ۴۶</ref> از این روست که در [[قرآن]] بیان می‌‌شود که هر کسی بخواهد ارتباط با خدای [[محبوب]] برقرار کند می‌‌بایست با ارتباط با [[حبیب خدا]] [[پیامبر]]{{صل}} و [[اتباع]] و اطاعت از او به این [[هدف]] برسد.<ref>آل عمران، آیات ۳۱ و ۳۲</ref> | |||
بی‌گمان گذشت از [[مال]] و [[ثروت]] و [[بخشش]] و [[احسان]] آن در قالب انفاقات [[واجب]] و [[مستحب]] یکی از مسایلی است که جز با صبر امکان تحقق و انجام آن نیست تا جایی که گفته‌اند برخی از جانشان می‌‌گذرند، ولی از مالشان نمی‌گذرند. اما [[مؤمنان]] به [[خدا]] و [[اسلام]]، نه تنها از مال و جانشان می‌‌گذرند، بلکه در [[ایمان]] و اسلام از همه چیز چون [[اباعبدالله الحسین]]{{ع}} و دیگر [[پیشوایان]] [[عصمت]] و [[طهارت]] می‌‌گذرند. خدا در قرآن می‌‌فرماید: گذشت از مال و دادن [[زکات]] نیازمند [[صبر]] است<ref>آل عمران، آیه ۱۸۶</ref>؛ طبق [[روایت]] نقل شده از [[امام رضا]]{{ع}} مقصود از «لتبلونّ فی أموالکم» [[اخراج]] و [[پرداخت زکات]] است. <ref>تفسیر نورالثقلین، ج ۱، ص۴۲۱، ح ۴۷۴</ref> | |||
از نظر [[آموزه‌های وحیانی قرآن]]، انجام هر عمل [[عبادی]] و [[تکالیف]] در راستای [[اطاعت از خدا]]، نیازمند صبر و [[صبوری]] است. در این میان انجام برخی از [[اعمال عبادی]]، سخت‌تر و نیازمند صبر است؛ چنان که [[اقامه نماز]] به ویژه در شکل [[اجتماعی]] و [[جماعت]] آن سخت‌تر و دشوارتر و نیازمند صبوری است.<ref>هود، آیات ۱۱۴ و ۱۱۵؛ طه، آیات ۱۳۰ تا ۱۳۲</ref> | |||
اصولا [[فعالیت‌های اجتماعی]] نیازمند صبر و آستانه [[تحمل]] بالا است؛ زیرا می‌‌بایست در برابر کنش‌ها و واکنش‌های نابخردان و [[جاهلان]] [[انسان]] [[قوی]] و [[پایدار]] باشد و زود عصبانی نشده و از کوره در نرود و تا پایان کار [[استقامت]] ورزد. از همین روست که [[امر به معروف]] به عنوان یک عمل اجتماعی، درپی دارنده [[مشکلات]] و نیازمند صبر و [[شکیبایی]] است<ref>لقمان، آیه ۱۷</ref>؛ از [[امیرمؤمنان]]{{ع}} نقل شده که درباره «واصبر علی ما أصابک» فرمود: مقصود صبر در برابر [[مشقّت]] و اذیّتهایی است که در [[امر به معروف و نهی از منکر]] به انسان می‌‌رسد. <ref>مجمع البیان، ج ۷ – ۸، ص۵۰۰</ref> | |||
در [[قرآن]] بیان شده که انجام [[فریضه]] امر به معروف و نهی از منکر که سفارش [[خدا]] و [[پیامبران]] است؛ نیازمند صبری بزرگ و [[عزم]] [[استوار]] و جدی است؛ چنان که [[لقمان حکیم]] این نکته را به فرزندش توجه می‌‌دهد که بدون صبر در [[مقام]] عزم الامور نمی‌توان در این فریضه اساسی و اصلی موفق شد.<ref>لقمان، آیات ۱۳ و۱۷</ref> | |||
باید توجه داشت که آزمونهای [[الهی]] از موارد صبر و [[خویشتن داری]] است؛ زیرا بدون صبر نمی‌توان از [[آزمونهای الهی]] سربلند و موفق بیرون آمد.<ref>بقره، آیات ۱۵۵ و ۲۴۹؛ آل عمران، آیه ۱۸۶؛ فرقان، آیه ۲۰</ref> برخی از [[امتحانات الهی]] سخت‌تر از برخی دیگر است؛ چنان که [[امتحان]] [[ذبح]] برای ذابح و ذبیح سخت و نیازمند [[صبوری]] است.<ref>صافات، آیات ۱۰۱ تا ۱۰۶</ref> [[خدا]] در [[قرآن]]، پیشه کردن [[صبر]] در برابر [[آزمایشهای الهی]] و آزارهای [[دشمنان]] مورد [[تشویق]] قرار می‌‌دهد<ref>آل عمران، آیه ۸۶</ref>؛ چراکه صبر در [[امتحان الهی]] شرط ورود به [[بهشت]] است<ref>بقره، آیه ۲۱۴</ref> | |||
[[ایمان]] به عنوان یک عمل شخصی و رابطه میان شخص با خدا، ممکن است چنان دشوار نباشد، اما ایمان در ساختار [[اجتماعی]] هماره سخت و دشوار است؛ زیرا [[ایمان حقیقی]] که در [[رفتار شخصی]] و اجتماعی بروز و ظهور می‌‌کند، روابط میان فردی و اجتماعی و [[سیاسی]] شخص را نیز تحت تاثیر شدید قرار می‌‌دهد؛ زیرا شخص می‌‌خواهد [[اعتقادات]] و باورهای خویش را در [[سبک زندگی]] ظهور دهد. همین امر موجب تنش با دیگرانی می‌‌شود که خواهان سبک دیگری هستند. بنابراین، نمی‌توان گفت که ایمان نیازمند به صبر ندارد، بلکه ایمان حقیقی تنها در [[سایه]] صبر و [[استقامت]] می‌‌تواند باقی و برقرار باشد. از همین روست که در قرآن بیان شده که ایمان به [[آیات الهی]] و [[ثبات قدم]] بر آن نیازمند صبر مضاعف است<ref>اعراف، آیه ۱۲۶</ref>؛ زیرا «افراغ» به معنای فرو ریختن است <ref>مفردات، ص۶۳۲، «فرغ»</ref> و در [[آیه]] یاد شده استعاره از کثرت و زیادی است.<ref>روح المعانی، ج ۶، جزء ۹، ص۴۳</ref> | |||
البته [[تغییر]] [[شریعت]] برای کسانی که بر [[شرایع]] پیشین بودند، سخت‌تر از دیگرانی است که شریعتی نداشته‌اند. از همین روست که خدا برای کسانی که از شرایع قبلی به شریعت آخرین ایمان می‌‌آورند، [[پاداش]] مضاعفی برای صبر مضاعف ایشان قرار داده است<ref>قصص، آیه ۵۴</ref>؛ زیرا مقصود از «بما صبروا» صبر [[مؤمنان]] [[اهل کتاب]] بر ایمان به [[دین]] خودشان و [[ایمان به پیامبر]] [[اسلام]]{{صل}}است. <ref>مجمع البیان، ج ۷ – ۸، ص۴۰۳</ref> | |||
[[اهل]] ایمان می‌‌بایست در برابر فشارهایی متعدد و متنوع از جهات گوناگون و مختلف صبر ورزند؛ زیرا افزون بر فشار [[تکالیف]]، می‌‌بایست در برابر سخنان و استهزاهای [[سفیهان]] و [[جاهلان]] از دشمنان نیز صبر کنند و دست از [[ایمان]] و [[اعتقادات]] و [[اعمال عبادی]] بر ندارند.<ref>مؤمنون، آیات ۱۰۸ تا ۱۱۰</ref> به عنوان نمونه وقتی [[پیامبر]]{{صل}} [[تغییر قبله]] را اعلام می‌‌کند، از هر سو تحت فشار قرار می‌‌گیرد و افزون بر [[مشرکان]] و [[کافران]]، حتی [[اهل کتاب]] نیز ایشان را [[اذیت]] و [[آزار]] کرده و تغییر قبله را از سوی ایشان به [[تمسخر]] می‌‌گیرند. [[صبر]] آن حضرت{{صل}} و [[مؤمنان]] موجب شد تا ایشان بتوانند از این فشارهای سهمگین عبور کنند و [[هویت فرهنگی]] و شاخصه [[اجتماع]] [[اسلامی]] را [[حفظ]] و تقویت کنند. | |||
در [[حقیقت]] عبور از [[مشکلات]] و تحریم‌ها و اذیت و آزارهای [[دشمنان]] نیازمند صبر و [[شکیبایی]] و [[استقامت]] [[امام]] و [[امت]] است.<ref>آل عمران، آیه ۱۸۶؛ انعام، آیه ۳۴؛ ابراهیم، آیه ۱۲؛ نحل، آیه ۱۲۶</ref> | |||
از نظر [[قرآن]]، اموری چون [[تبلیغ دین اسلام]]<ref>یونس، آیه ۹؛ نحل، آیه ۱۲۷</ref>، [[تبلیغ]] قرآن<ref>نساء، آیات ۲۳ و ۲۴</ref>، تبلیغ [[نماز]]<ref>طه، آیه ۱۳۲</ref>، [[تعلم]] و [[یادگیری]] [[علوم]]<ref>کهف، آیات ۶۶ تا ۶۹</ref>، [[تهجد]] وشب زنده داری<ref>فرقان، آیات ۶۳ و ۷۵</ref>، [[رفتار مسالمت‌آمیز]]، رعایت [[اعتدال]]<ref>همان</ref>، [[تواضع]] و [[فروتنی]]<ref>همان</ref>، [[جهاد در راه خدا]]<ref>آل عمران، آیه ۲۰۰؛ بقره، آیات ۱۵۳ و ۱۵۴ و ۱۵۵ و ۱۷۷ و ۲۴۹ و ۲۵۰</ref> [[رهبری]] امت<ref>یونس، آیه ۱۰۹؛ سجده، آیه ۲۴</ref>، [[تحمل]] [[شکنجه]] [[دشمن]]<ref>نحل، آیه ۱۱۰</ref>، [[عفو و گذشت]] از دشمن<ref>نحل، آیات ۱۲۶ و۱۲۷</ref>، [[قطع رابطه]] با دشمنان و [[بیگانگان]] <ref>آل عمران، آیات ۱۱۸ تا ۱۲۰</ref>، گذشت از [[مادیات]]<ref>آل عمران، آیات ۱۴ تا ۱۷؛ نحل، آیات ۹۵ و ۹۶</ref>، گذشت و [[عفو]] کریمانه<ref>فرقان، آیات ۷۲ و ۷۵</ref>، [[هجرت]]<ref>نحل، آیه ۱۱۰؛ زمر، آیه ۱۰</ref>، [[وفای به عهد]]<ref>نحل، آیات ۹۵ و ۹۶</ref>، [[معاشرت]] با [[فقیران]]<ref>کهف، آیه ۱۲۸</ref> و مانند آنها نیازمند صبر است.<ref>[[خلیل منصوری|منصوری، خلیل]]، [[موارد سه گانه صبر در قرآن (مقاله)|موارد سه گانه صبر در قرآن]].</ref> | |||
==[[صبر بر مصیبت]]== | |||
از [[اقسام صبر]]، صبر بر مصیبت‌هایی است که [[انسان]] در طول [[زندگی]] به عنوان [[مجازات]] و [[کیفر]] یا به عنوان [[ابتلاء]] و [[آزمون الهی]] با آن رو به رو می‌‌شود. از نظر قرآن، مصیبتها و [[بلایا]] از موارد شکیبایی و [[صبر]] است<ref>بقره، آیات ۱۵۵ و ۱۵۶ و ۱۷۷؛ حج، آیه ۳۵</ref> و [[انسان‌ها]] می‌‌بایست در برابر [[مشکلات]] و [[مصیبتها]] صبر کنند؛ زیرا هر مصیبتی از [[خیر و شر]] به [[حکمت]] و [[مشیت]] و مقدر [[الهی]] است<ref>حدید، آیات ۲۲ و ۲۳</ref> و مصیبت‌هایی که از مصادیق [[شرور]] و [[نقص]] و کمبود هستند، چه در قالب [[کیفر]] باشد و چه در قالب [[امتحان]] می‌‌بایست [[انسان]] نسبت به آن صبر ورزد و با [[جزع]] و فزع بر دامنه کمی و کیفی آن نیافراید و [[مصیبت]] را دو چندان و مضاعف نکند. | |||
از نظر [[قرآن]]، صبر در برابر مشکلات و سختیها از ویژگی‌های [[نیکان]] <ref>بقره، آیه ۱۷۷؛ انسان، آیات ۸ و ۱۲</ref> و از نشانه‌های [[صداقت]] و [[تقوا]]<ref>بقره، آیه ۱۷۷</ref> و موجب [[محبت الهی]] <ref>آل عمران، آیه ۱۴۶</ref> و در پی دارنده [[صلوات]] الهی و [[رحمت]] و [[هدایت خاص]] و نیز [[بهشت]] و [[عنایات]] دیگر الهی است.<ref>بقره، آیه ۱۷۷</ref> | |||
از نظر قرآن، کمبود کالا و نیز میوه و محصولات از مصیبتها و نیازمند [[شکیبایی]] و صبر است.<ref>بقره، آیه ۱۵۵</ref> البته توجه به این که هر چیزی بر اساس حکمت، مشیت و مقدر الهی است در تحقق [[صبر بر مصیبت]] نقش اساسی دارد.<ref>حدید، آیات ۲۲ و ۲۳</ref>.<ref>[[خلیل منصوری|منصوری، خلیل]]، [[موارد سه گانه صبر در قرآن (مقاله)|موارد سه گانه صبر در قرآن]].</ref> | |||
==[[صبر از معصیت]]== | |||
یکی از سه گانه‌های صبر، همانا صبر از معصیت است. این که انسان بتواند در برابر [[معصیت]] دیگران صبر ورزد و [[اجازه]] ندهد تا دیگران با معصیت خویش راه [[حق]] را بندند و او را نیز به [[گمراهی]] بکشانند. این که انسان به گونه ای باشد که در برابر انگیزه‌های [[قوی]] [[گناه]] صبر ورزد و به دام گناه نیافتد و از آن اجتناب کند، از مهم‌ترین مصادیق صبر است که در [[آیات قرآنی]] بیان شده است. | |||
از نظر قرآن، [[ترک گناه]] و اجتناب از [[معاصی]] نیازمند، صبر است.<ref>فرقان، آیات ۶۸ و ۷۵</ref> در [[آموزه‌های وحیانی قرآن]]، اجتناب و [[پرهیز]] از اتّکای به [[ستمگران]]<ref>هود، آیات ۱۱۳ و ۱۱۵</ref>، رعایت [[عفت]] و [[پاکدامنی]] و [[پرهیز]] از [[زنا]]<ref>فرقان، آیات ۶۸ و ۷۵</ref>، اجتناب از [[شرک]]، [[شهادت]] ناحق، پرهیز از [[قتل]] بی‌گناهان، اجتناب از [[نزاع]] و [[حفظ وحدت]]<ref>انفال، آیه ۴۶</ref> نیازمند [[صبر از معصیت]] است. | |||
البته گاه [[غفلت]] [[انسان]] از [[معصیت]] به سبب آنکه مجذوب امری می‌‌شود. این گونه است که بی‌توجه به این که کجا پا می‌‌گذارد حرکت می‌‌کند و برخی از معصیتها و خطایا را انجام می‌‌دهد. بنابراین، لازم است انسان هماره مراقب باشد و [[احتیاط]] کند و گرفتار غفلت نشود؛ زیرا توجه بیش از اندازه نسبت به [[هدف]] و مجذوب شدن موجب می‌‌شود تا شخص نسبت به رفتارش به ویژه [[خطا]] و [[اشتباه]] و [[گناه]] کم توجه یا بی‌توجه باشد.<ref>[[خلیل منصوری|منصوری، خلیل]]، [[موارد سه گانه صبر در قرآن (مقاله)|موارد سه گانه صبر در قرآن]].</ref> | |||
== منابع == | == منابع == | ||
| خط ۵۷۳: | خط ۶۰۸: | ||
# [[پرونده:11790.jpg|22px]] [[خلیل منصوری|منصوری، خلیل]]، [[چگونه میزان صبر خود را بشناسیم (مقاله)|'''چگونه میزان صبر خود را بشناسیم''']] | # [[پرونده:11790.jpg|22px]] [[خلیل منصوری|منصوری، خلیل]]، [[چگونه میزان صبر خود را بشناسیم (مقاله)|'''چگونه میزان صبر خود را بشناسیم''']] | ||
# [[پرونده:11790.jpg|22px]] [[خلیل منصوری|منصوری، خلیل]]، [[نقش تا‌ب‌آوری در آزمون‌ها و ابتلائات الهی (مقاله)|'''نقش تا‌ب‌آوری در آزمون‌ها و ابتلائات الهی''']] | # [[پرونده:11790.jpg|22px]] [[خلیل منصوری|منصوری، خلیل]]، [[نقش تا‌ب‌آوری در آزمون‌ها و ابتلائات الهی (مقاله)|'''نقش تا‌ب‌آوری در آزمون‌ها و ابتلائات الهی''']] | ||
# [[پرونده:11790.jpg|22px]] [[خلیل منصوری|منصوری، خلیل]]، [[موارد سه گانه صبر در قرآن (مقاله)|'''موارد سه گانه صبر در قرآن''']] | |||
{{پایان منابع}} | {{پایان منابع}} | ||
== پانویس == | == پانویس == | ||
{{پانویس}} | {{پانویس}} | ||