پرش به محتوا

احتکار در فقه تطبیقی: تفاوت میان نسخه‌ها

برچسب: پیوندهای ابهام‌زدایی
برچسب: پیوندهای ابهام‌زدایی
خط ۴۵: خط ۴۵:
# '''وجود نیاز و عدم [[اسراف]]:''' یعنی تنگنا و نیاز شدید [[مردم]] به گونه‌ای باشد که موجب [[اضطرار]] آنها شود. [[فقهای امامیه]] بر اساس روایاتی مانند صحیحه حلبی، بر این شرط تأکید کرده‌اند. فقهای دیگر [[مذاهب]] نیز با توجه به [[زیان]] شدید ناشی از احتکار، بر آن تصریح نموده‌اند. فقهای امامیه به خاطر چند [[روایات]] این شرط را قائل شده‌اند. از جمله صحیحه حلبی از [[امام صادق]]{{ع}} می‌فرماید: «اگر غذا برای مردم کافی باشد، مشکلی پیش نمی‌آید، ولی اگر کمبود غذا به وجود آید، احتکار و رها کردن مردم گرسنه [[مکروه]] است».
# '''وجود نیاز و عدم [[اسراف]]:''' یعنی تنگنا و نیاز شدید [[مردم]] به گونه‌ای باشد که موجب [[اضطرار]] آنها شود. [[فقهای امامیه]] بر اساس روایاتی مانند صحیحه حلبی، بر این شرط تأکید کرده‌اند. فقهای دیگر [[مذاهب]] نیز با توجه به [[زیان]] شدید ناشی از احتکار، بر آن تصریح نموده‌اند. فقهای امامیه به خاطر چند [[روایات]] این شرط را قائل شده‌اند. از جمله صحیحه حلبی از [[امام صادق]]{{ع}} می‌فرماید: «اگر غذا برای مردم کافی باشد، مشکلی پیش نمی‌آید، ولی اگر کمبود غذا به وجود آید، احتکار و رها کردن مردم گرسنه [[مکروه]] است».
# '''شرط زمان:''' در این خصوص نظرات مختلفی وجود دارد:
# '''شرط زمان:''' در این خصوص نظرات مختلفی وجود دارد:
## محدود کردن مدت [[حرمت]] احتکار به ۴۰ [[روز]] به طور مطلق، چه در زمان ارزانی و فراوانی و چه در زمان گرانی و کمبود. گروهی از فقهای [[حنفی]] این نظر را برگزیده‌اند.
## محدود کردن مدت حرمت احتکار به ۴۰ [[روز]] به طور مطلق، چه در زمان ارزانی و فراوانی و چه در زمان گرانی و کمبود. گروهی از فقهای [[حنفی]] این نظر را برگزیده‌اند.
## عدم تعیین مدت زمانی مشخص، بلکه ملاک را فقط نیاز دانستن. این دیدگاه توسط برخی از [[فقهای امامیه]] مطرح شده است.
## عدم تعیین مدت زمانی مشخص، بلکه ملاک را فقط نیاز دانستن. این دیدگاه توسط برخی از فقهای امامیه مطرح شده است.
## محدود کردن مدت به یک ماه، که نظر بعضی از علمای حنفی است.
## محدود کردن مدت به یک ماه، که نظر بعضی از علمای حنفی است.
## محدود کردن مدت به بیش از ۴۰ روز در زمان فراوانی و به بیش از ۳ روز در زمان گرانی و کمبود. این دیدگاه توسط برخی دیگر از فقهای امامیه برگزیده شده است.
## محدود کردن مدت به بیش از ۴۰ روز در زمان فراوانی و به بیش از ۳ روز در زمان گرانی و کمبود. این دیدگاه توسط برخی دیگر از فقهای امامیه برگزیده شده است.
خط ۵۲: خط ۵۲:
## خرید باید با قصد احتکار باشد. بنابراین اگر کسی کالایی را بیاورد یا مقداری از محصول خود را نگه دارد، [[محتکر]] محسوب نمی‌شود. این نظر [[اکثریت]] فقهای [[مذاهب چهارگانه]] و گروهی از [[فقهای امامیه]] است.
## خرید باید با قصد احتکار باشد. بنابراین اگر کسی کالایی را بیاورد یا مقداری از محصول خود را نگه دارد، [[محتکر]] محسوب نمی‌شود. این نظر [[اکثریت]] فقهای [[مذاهب چهارگانه]] و گروهی از [[فقهای امامیه]] است.
## انحصار منحصر به خرید نیست، بلکه هر کالایی که به دست آید، اگر باعث احتکار شود، [[حرام]] است، اعم از اینکه از محصول خود، [[ارث]] یا [[هدیه]] باشد؛ زیرا ملاک [[حرمت]]، جمع‌آوری کالا و [[گرسنگی]] [[مردم]] است. این دیدگاه مورد قبول بسیاری از فقهای امامیه و برخی فقهای [[مالکی]] است و از [[ابویوسف حنفی]] نیز نقل شده‌است.
## انحصار منحصر به خرید نیست، بلکه هر کالایی که به دست آید، اگر باعث احتکار شود، [[حرام]] است، اعم از اینکه از محصول خود، [[ارث]] یا [[هدیه]] باشد؛ زیرا ملاک [[حرمت]]، جمع‌آوری کالا و [[گرسنگی]] [[مردم]] است. این دیدگاه مورد قبول بسیاری از فقهای امامیه و برخی فقهای [[مالکی]] است و از [[ابویوسف حنفی]] نیز نقل شده‌است.
==[[اجبار]] [[محتکر]] به [[بیع]]===
به طور کلی اختلافی بین [[فقها]] وجود ندارد که [[حاکم]] [[حق]] دارد محتکر را مجبور به عرضه کالای احتکارشده خود برای فروش کند، خواه [[احتکار]] [[مکروه]] باشد یا حرام، بلکه برخی از فقهای امامیه به [[وجوب]] اجبار برای فروش تصریح کرده‌اند.
همچنین اختلافی بین فقها وجود ندارد که حاکم حق دارد اگر [[بیم]] ضرر به عموم مردم برود، کالا را از طرف مالک بگیرد و بفروشد. و برخی از فقهای امامیه و سایر مکاتب به این [[حکم]] تصریح کرده‌اند.
فقهای [[مذاهب]] در زمانی که احتکار خوفی را برای عموم مردم به وجود نمی‌آورد [[اختلاف]] کردند و دو نظر دارند:
# حاکم حق ندارد محتکر را مجبور به فروش کند، بلکه حق دارد در صورت [[امتناع]] فروشنده، او را [[مجازات]] کند، چنان‌که [[ابوحنیفه]] و [[ابویوسف]] به این نظر را پذیرفته‌اند.
# حاکم حق دارد او را مجبور کند که کالای خود را برای فروش عرضه کند و این چیزی است که فقهای مالکی و [[شافعی]] و [[حنبلی]] و [[محمد بن الحسن]] از [[مکتب]] [[حنفی]] پذیرفته‌اند.
اما فقهای امامیه مطلق بیان کرده‌اند.
==[[قیمت‌گذاری]] برای محتکر==
فقها در حکم قیمت‌گذاری محتکر علاوه بر اجبار به بیع، اختلاف‌نظر دارند:
# قیمت‌گذاری مطلقاً جایز است؛ برخی از [[امامیه]] چنین نظری دارند.
# قیمت‌گذاری به هیچ وجه جایز نیست؛ برخی از امامیه و حنفیه چنین نظری دارند.
# جواز [[تسعیر]] با شرایط خاص، که برخی از امامیه به آن [[استدلال]] کرده‌اند و این دو گونه است:
## قیمت‌گذاری در صورت اجحاف و بالا بودن زیاد قیمت، جایز است.
## قیمت‌گذاری در صورتی جایز است که حاکم امر به پایین آوردن قیمت ناعادلانه کند و او امتناع کند.
==عهده‌داران [[مسئولیت]] اجبار==
فقها در مورد اینکه چه کسی حق دارد در صورت امتناع محتکر او را مجبور به فروش کند، نظرات متعددی دارند:
# [[حق]] [[اجبار]] فقط مخصوص [[امام]] یا [[سلطان]] است و این همان چیزی است که برخی از [[فقهای امامیه]] و [[اکثریت]] فقهای [[مذاهب چهارگانه]] نیز آن را پذیرفته‌اند هرچند در کیفیت اجبار [[اختلاف]] وجود دارد.
# علاوه بر امام و سلطان [[حاکم]] و [[نماینده امام]] را نیز اضافه کرده‌اند. این قول را برخی دیگر از فقهای امامیه پذیرفته‌اند.
# در صورتی که تمکن از دسترسی به حاکم یا [[نایب]] او وجود نداشته باشد، [[عدول]] [[مسلمانان]] باید این اجبار را داشته باشند حتی ممکن است گفته شود که مطلق [[مسلمین]] ([[عادل]] یا غیرعادل) چنین کنند؛ زیرا از مصادیق [[امر به معروف و نهی از منکر]] است و این قول را برخی از [[علمای امامیه]] پذیرفته‌اند.


== پانویس ==
== پانویس ==
۲۱۸٬۰۹۰

ویرایش