احتکار در فقه تطبیقی: تفاوت میان نسخهها
←قیود و شرایط
برچسب: پیوندهای ابهامزدایی |
برچسب: پیوندهای ابهامزدایی |
||
خط ۴۵: | خط ۴۵: | ||
# '''وجود نیاز و عدم [[اسراف]]:''' یعنی تنگنا و نیاز شدید [[مردم]] به گونهای باشد که موجب [[اضطرار]] آنها شود. [[فقهای امامیه]] بر اساس روایاتی مانند صحیحه حلبی، بر این شرط تأکید کردهاند. فقهای دیگر [[مذاهب]] نیز با توجه به [[زیان]] شدید ناشی از احتکار، بر آن تصریح نمودهاند. فقهای امامیه به خاطر چند [[روایات]] این شرط را قائل شدهاند. از جمله صحیحه حلبی از [[امام صادق]]{{ع}} میفرماید: «اگر غذا برای مردم کافی باشد، مشکلی پیش نمیآید، ولی اگر کمبود غذا به وجود آید، احتکار و رها کردن مردم گرسنه [[مکروه]] است». | # '''وجود نیاز و عدم [[اسراف]]:''' یعنی تنگنا و نیاز شدید [[مردم]] به گونهای باشد که موجب [[اضطرار]] آنها شود. [[فقهای امامیه]] بر اساس روایاتی مانند صحیحه حلبی، بر این شرط تأکید کردهاند. فقهای دیگر [[مذاهب]] نیز با توجه به [[زیان]] شدید ناشی از احتکار، بر آن تصریح نمودهاند. فقهای امامیه به خاطر چند [[روایات]] این شرط را قائل شدهاند. از جمله صحیحه حلبی از [[امام صادق]]{{ع}} میفرماید: «اگر غذا برای مردم کافی باشد، مشکلی پیش نمیآید، ولی اگر کمبود غذا به وجود آید، احتکار و رها کردن مردم گرسنه [[مکروه]] است». | ||
# '''شرط زمان:''' در این خصوص نظرات مختلفی وجود دارد: | # '''شرط زمان:''' در این خصوص نظرات مختلفی وجود دارد: | ||
## محدود کردن مدت | ## محدود کردن مدت حرمت احتکار به ۴۰ [[روز]] به طور مطلق، چه در زمان ارزانی و فراوانی و چه در زمان گرانی و کمبود. گروهی از فقهای [[حنفی]] این نظر را برگزیدهاند. | ||
## عدم تعیین مدت زمانی مشخص، بلکه ملاک را فقط نیاز دانستن. این دیدگاه توسط برخی از | ## عدم تعیین مدت زمانی مشخص، بلکه ملاک را فقط نیاز دانستن. این دیدگاه توسط برخی از فقهای امامیه مطرح شده است. | ||
## محدود کردن مدت به یک ماه، که نظر بعضی از علمای حنفی است. | ## محدود کردن مدت به یک ماه، که نظر بعضی از علمای حنفی است. | ||
## محدود کردن مدت به بیش از ۴۰ روز در زمان فراوانی و به بیش از ۳ روز در زمان گرانی و کمبود. این دیدگاه توسط برخی دیگر از فقهای امامیه برگزیده شده است. | ## محدود کردن مدت به بیش از ۴۰ روز در زمان فراوانی و به بیش از ۳ روز در زمان گرانی و کمبود. این دیدگاه توسط برخی دیگر از فقهای امامیه برگزیده شده است. | ||
خط ۵۲: | خط ۵۲: | ||
## خرید باید با قصد احتکار باشد. بنابراین اگر کسی کالایی را بیاورد یا مقداری از محصول خود را نگه دارد، [[محتکر]] محسوب نمیشود. این نظر [[اکثریت]] فقهای [[مذاهب چهارگانه]] و گروهی از [[فقهای امامیه]] است. | ## خرید باید با قصد احتکار باشد. بنابراین اگر کسی کالایی را بیاورد یا مقداری از محصول خود را نگه دارد، [[محتکر]] محسوب نمیشود. این نظر [[اکثریت]] فقهای [[مذاهب چهارگانه]] و گروهی از [[فقهای امامیه]] است. | ||
## انحصار منحصر به خرید نیست، بلکه هر کالایی که به دست آید، اگر باعث احتکار شود، [[حرام]] است، اعم از اینکه از محصول خود، [[ارث]] یا [[هدیه]] باشد؛ زیرا ملاک [[حرمت]]، جمعآوری کالا و [[گرسنگی]] [[مردم]] است. این دیدگاه مورد قبول بسیاری از فقهای امامیه و برخی فقهای [[مالکی]] است و از [[ابویوسف حنفی]] نیز نقل شدهاست. | ## انحصار منحصر به خرید نیست، بلکه هر کالایی که به دست آید، اگر باعث احتکار شود، [[حرام]] است، اعم از اینکه از محصول خود، [[ارث]] یا [[هدیه]] باشد؛ زیرا ملاک [[حرمت]]، جمعآوری کالا و [[گرسنگی]] [[مردم]] است. این دیدگاه مورد قبول بسیاری از فقهای امامیه و برخی فقهای [[مالکی]] است و از [[ابویوسف حنفی]] نیز نقل شدهاست. | ||
==[[اجبار]] [[محتکر]] به [[بیع]]=== | |||
به طور کلی اختلافی بین [[فقها]] وجود ندارد که [[حاکم]] [[حق]] دارد محتکر را مجبور به عرضه کالای احتکارشده خود برای فروش کند، خواه [[احتکار]] [[مکروه]] باشد یا حرام، بلکه برخی از فقهای امامیه به [[وجوب]] اجبار برای فروش تصریح کردهاند. | |||
همچنین اختلافی بین فقها وجود ندارد که حاکم حق دارد اگر [[بیم]] ضرر به عموم مردم برود، کالا را از طرف مالک بگیرد و بفروشد. و برخی از فقهای امامیه و سایر مکاتب به این [[حکم]] تصریح کردهاند. | |||
فقهای [[مذاهب]] در زمانی که احتکار خوفی را برای عموم مردم به وجود نمیآورد [[اختلاف]] کردند و دو نظر دارند: | |||
# حاکم حق ندارد محتکر را مجبور به فروش کند، بلکه حق دارد در صورت [[امتناع]] فروشنده، او را [[مجازات]] کند، چنانکه [[ابوحنیفه]] و [[ابویوسف]] به این نظر را پذیرفتهاند. | |||
# حاکم حق دارد او را مجبور کند که کالای خود را برای فروش عرضه کند و این چیزی است که فقهای مالکی و [[شافعی]] و [[حنبلی]] و [[محمد بن الحسن]] از [[مکتب]] [[حنفی]] پذیرفتهاند. | |||
اما فقهای امامیه مطلق بیان کردهاند. | |||
==[[قیمتگذاری]] برای محتکر== | |||
فقها در حکم قیمتگذاری محتکر علاوه بر اجبار به بیع، اختلافنظر دارند: | |||
# قیمتگذاری مطلقاً جایز است؛ برخی از [[امامیه]] چنین نظری دارند. | |||
# قیمتگذاری به هیچ وجه جایز نیست؛ برخی از امامیه و حنفیه چنین نظری دارند. | |||
# جواز [[تسعیر]] با شرایط خاص، که برخی از امامیه به آن [[استدلال]] کردهاند و این دو گونه است: | |||
## قیمتگذاری در صورت اجحاف و بالا بودن زیاد قیمت، جایز است. | |||
## قیمتگذاری در صورتی جایز است که حاکم امر به پایین آوردن قیمت ناعادلانه کند و او امتناع کند. | |||
==عهدهداران [[مسئولیت]] اجبار== | |||
فقها در مورد اینکه چه کسی حق دارد در صورت امتناع محتکر او را مجبور به فروش کند، نظرات متعددی دارند: | |||
# [[حق]] [[اجبار]] فقط مخصوص [[امام]] یا [[سلطان]] است و این همان چیزی است که برخی از [[فقهای امامیه]] و [[اکثریت]] فقهای [[مذاهب چهارگانه]] نیز آن را پذیرفتهاند هرچند در کیفیت اجبار [[اختلاف]] وجود دارد. | |||
# علاوه بر امام و سلطان [[حاکم]] و [[نماینده امام]] را نیز اضافه کردهاند. این قول را برخی دیگر از فقهای امامیه پذیرفتهاند. | |||
# در صورتی که تمکن از دسترسی به حاکم یا [[نایب]] او وجود نداشته باشد، [[عدول]] [[مسلمانان]] باید این اجبار را داشته باشند حتی ممکن است گفته شود که مطلق [[مسلمین]] ([[عادل]] یا غیرعادل) چنین کنند؛ زیرا از مصادیق [[امر به معروف و نهی از منکر]] است و این قول را برخی از [[علمای امامیه]] پذیرفتهاند. | |||
== پانویس == | == پانویس == |