برادری در فرهنگ و معارف انقلاب اسلامی: تفاوت میان نسخهها
بدون خلاصۀ ویرایش
جز (جایگزینی متن - 'محمدبن' به 'محمد بن') |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
خط ۷: | خط ۷: | ||
== مقدمه == | == مقدمه == | ||
[[برادری]]، | [[برادری]]، پیوند عاطفی و [[ایمانی]] مبتنی بر اشتراکات [[دینی]] میان [[مسلمانان]]. [[برادر]] واژهای است برای نشان دادن پیوند دو فرد که به سبب پدر و مادر مشترک یا یکی از آن دو پدید میآید<ref>دهخدا، ج۳، ص۳۸۹۷. </ref> و به آن، برادر نسبی گفته میشود. اما این واژه به صورت استعاره در مفاهیمی مانند همقبیلهای، [[دوستی]]، شرکت و [[ایمان]] نیز به کار میرود<ref>راغب اصفهانی، حسین بن محمد، مفردات الفاظ القرآن، ص۶۸؛ طریحی، فخرالدین، مجمع البحرین، ج۱، ص۲۱- ۲۳.</ref>.<ref>[[اسماعیل رضوانیفر|رضوانیفر، اسماعیل]]، [[برادری (مقاله)| مقاله «برادری»]]، [[دانشنامه امام خمینی ج۲ (کتاب)|دانشنامه امام خمینی ج۲]]، ص ۶۰۵.</ref> | ||
[[برادر]] واژهای است برای نشان دادن پیوند دو فرد که به سبب | |||
== پیشینه == | == پیشینه == | ||
در [[آیات]] متعددی از [[قرآن کریم]] به موضوع برادری اشاره شده است. در برخی از این آیات برادری در معنای نسبی آن به کار رفته است، همانند داستان [[هابیل و قابیل]]<ref>مائده، ۲۷ و ۳۱.</ref>، داستان [[موسی]]{{ع}} و [[هارون]]<ref>مؤمنون، ۴۵.</ref>، داستان یوسف{{ع}} و برادرانش<ref>یوسف، ۷.</ref> و در برخی دیگر، [[برادری دینی]] منظور است<ref>آل عمران، ۱۰۳؛ حجر، ۴۷؛ حجرات، ۱۰.</ref>. پارهای از آیات نیز [[پیامبران]]{{عم}} را [[برادران]] [[امت]] خود خواندهاند<ref>اعراف، ۶۵؛ شعراء، ۱۰۶.</ref>. واژه برادری در [[قرآن]] به معنای [[همراهی]] و [[همگرایی]] نیز آمده است؛ نظیر آیاتی که از برادری [[منافقان]] و [[کافران]] سخن گفتهاند<ref>آل عمران، ۱۵۶؛ حشر، ۱۱.</ref>؛ چنانکه تبذیرکنندگان به سبب همگرایی با [[شیطان]]، برادران او معرفی شدهاند<ref>اسراء، ۲۷؛ اعراف، ۲۰۲.</ref>. [[امام خمینی]] نیز بارها واژههای برادر و برادری را در مفهوم اشتراک دینی و ایمانی میان مسلمانان به کار برده است<ref>[[اسماعیل رضوانیفر|رضوانیفر، اسماعیل]]، [[برادری (مقاله)| مقاله «برادری»]]، [[دانشنامه امام خمینی ج۲ (کتاب)|دانشنامه امام خمینی ج۲]] ص ۶۰۵.</ref>. | در [[آیات]] متعددی از [[قرآن کریم]] به موضوع برادری اشاره شده است. در برخی از این آیات برادری در معنای نسبی آن به کار رفته است، همانند داستان [[هابیل و قابیل]]<ref>مائده، ۲۷ و ۳۱.</ref>، داستان [[موسی]]{{ع}} و [[هارون]]<ref>مؤمنون، ۴۵.</ref>، داستان یوسف{{ع}} و برادرانش<ref>یوسف، ۷.</ref> و در برخی دیگر، [[برادری دینی]] منظور است<ref>آل عمران، ۱۰۳؛ حجر، ۴۷؛ حجرات، ۱۰.</ref>. پارهای از آیات نیز [[پیامبران]]{{عم}} را [[برادران]] [[امت]] خود خواندهاند<ref>اعراف، ۶۵؛ شعراء، ۱۰۶.</ref>. واژه برادری در [[قرآن]] به معنای [[همراهی]] و [[همگرایی]] نیز آمده است؛ نظیر آیاتی که از برادری [[منافقان]] و [[کافران]] سخن گفتهاند<ref>آل عمران، ۱۵۶؛ حشر، ۱۱.</ref>؛ چنانکه تبذیرکنندگان به سبب همگرایی با [[شیطان]]، برادران او معرفی شدهاند<ref>اسراء، ۲۷؛ اعراف، ۲۰۲.</ref>. [[امام خمینی]] نیز بارها واژههای برادر و برادری را در مفهوم اشتراک دینی و ایمانی میان مسلمانان به کار برده است<ref>[[اسماعیل رضوانیفر|رضوانیفر، اسماعیل]]، [[برادری (مقاله)| مقاله «برادری»]]، [[دانشنامه امام خمینی ج۲ (کتاب)|دانشنامه امام خمینی ج۲]]، ص ۶۰۵.</ref>. | ||
== برادری در [[اسلام]] == | == برادری در [[اسلام]] == | ||
خط ۱۸: | خط ۱۷: | ||
رابطه برادری میان مسلمانان همواره مورد توجه [[پیامبر اکرم]]{{صل}} بوده است. بنا به [[منابع تاریخی]] و [[روایات]]، [[پیامبر]]{{صل}} در آغاز ورود به [[مدینه]] برای [[تحکیم]] [[روابط]] میان [[مهاجرین]] و [[انصار]]، پیوند [[برادری]] (مؤاخاة) برقرار کرد<ref>ابن هشام، عبدالملک، السیرة النبویه، ج۱، ص۵۰۴- ۵۰۷؛ طوسی، الامالی، ص۵۸۷؛ مقریزی، احمد بن علی، امتاع الاسماع بما للنبی من الاحوال والاموال و الحفدة و المتاع، ج۱، ص۶۹.</ref> و [[حضرت علی]]{{ع}} را [[برادر]] خود در [[دنیا]] و [[آخرت]] خواند<ref>هلالی کوفی، سلیم بن قیس، کتاب سلیم بن قیس الهلالی، ج۲، ص۷۶۰؛ قندوزی، سلیمان بن ابراهیم، ینابیع المودة لذوی القربی، ج۱، ص۱۷۸.</ref>. در [[روایات اهل بیت]]{{عم}} به رابطه برادری توجه و بر آن تأکید شده است؛ چنان که [[امام حسین]]{{ع}} [[مؤمن]] را برادر مؤمن و [[مسلمان]] را برادر مسلمان دانسته است<ref>مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار الجامعة لدرر اخبار الائمة الاطهار، ج۷۱، ص۲۷۳؛ کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، ج۲، ص۲۰۳- ۲۱۳.</ref>. در برخی از روایات به جنبههای گوناگون [[برادری دینی]] و [[اسلامی]] اشاره شده و نشانههای آن [[مواسات]] (غمخوار یکدیگر بودن)<ref>مفید، محمد بن محمد، الارشاد فی معرفة حجج الله علی العباد، ج۱، ص۸۵. </ref> [[یاری رساندن]] در راه [[فرمانبرداری از خدا]]<ref>آمدی، ص۴۱۷؛ ورام، ج۲، ص۱۲۳. </ref>، [[خیرخواهی]]، [[بینیازی]] به هنگام نیاز و اهتمام به [[نماز]] و غیر آن<ref>حر عاملی، محمد بن حسن، تفصیل وسائل الشیعة إلی تحصیل مسائل الشریعه، ج۱۲، ص۲۰۳ – ۲۰۸.</ref> معرفی شده است. [[برادر دینی]] باید همواره از حال برادر خود خبر بگیرد<ref>طبرسی، حسن بن فضل، مکارم الاخلاق، ج۱، ص۱۹. </ref> و [[راز]] وی را نگه دارد و [[عیب]] وی را برملا نکند<ref>مجلسی، محمد باقر، بحارالانوار الجامعة لدرر اخبار الائمة الاطهار، ج۷۱، ص۲۸۱.</ref> و در برابر برادر دینی خود [[جدال]] و [[فخرفروشی]] نکند و [[عناد]] و [[حسد]] نورزد و با او با [[عطوفت]] و [[مهربانی]] [[رفتار]] کند<ref>همان، ج۷۵، ص۲۳۶ و ۲۹۱، ۲۹۲.</ref>. همچنین در برخی روایات از [[گسستن]] پیوند برادری نیز [[نهی]] شده<ref>مجلسی، محمد باقر، بحارالانوار الجامعة لدرر اخبار الائمة الاطهار، ج۷۴، ص۲۱۰. </ref> و بهترین [[صدقه]] آشنایی با [[حقوق]] برادر مؤمن شمرده شده است<ref>حر عاملی، محمد بن حسن، تفصیل وسائل الشیعة إلی تحصیل مسائل الشریعه، ج۱۶، ص۲۲۳.</ref>. | رابطه برادری میان مسلمانان همواره مورد توجه [[پیامبر اکرم]]{{صل}} بوده است. بنا به [[منابع تاریخی]] و [[روایات]]، [[پیامبر]]{{صل}} در آغاز ورود به [[مدینه]] برای [[تحکیم]] [[روابط]] میان [[مهاجرین]] و [[انصار]]، پیوند [[برادری]] (مؤاخاة) برقرار کرد<ref>ابن هشام، عبدالملک، السیرة النبویه، ج۱، ص۵۰۴- ۵۰۷؛ طوسی، الامالی، ص۵۸۷؛ مقریزی، احمد بن علی، امتاع الاسماع بما للنبی من الاحوال والاموال و الحفدة و المتاع، ج۱، ص۶۹.</ref> و [[حضرت علی]]{{ع}} را [[برادر]] خود در [[دنیا]] و [[آخرت]] خواند<ref>هلالی کوفی، سلیم بن قیس، کتاب سلیم بن قیس الهلالی، ج۲، ص۷۶۰؛ قندوزی، سلیمان بن ابراهیم، ینابیع المودة لذوی القربی، ج۱، ص۱۷۸.</ref>. در [[روایات اهل بیت]]{{عم}} به رابطه برادری توجه و بر آن تأکید شده است؛ چنان که [[امام حسین]]{{ع}} [[مؤمن]] را برادر مؤمن و [[مسلمان]] را برادر مسلمان دانسته است<ref>مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار الجامعة لدرر اخبار الائمة الاطهار، ج۷۱، ص۲۷۳؛ کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، ج۲، ص۲۰۳- ۲۱۳.</ref>. در برخی از روایات به جنبههای گوناگون [[برادری دینی]] و [[اسلامی]] اشاره شده و نشانههای آن [[مواسات]] (غمخوار یکدیگر بودن)<ref>مفید، محمد بن محمد، الارشاد فی معرفة حجج الله علی العباد، ج۱، ص۸۵. </ref> [[یاری رساندن]] در راه [[فرمانبرداری از خدا]]<ref>آمدی، ص۴۱۷؛ ورام، ج۲، ص۱۲۳. </ref>، [[خیرخواهی]]، [[بینیازی]] به هنگام نیاز و اهتمام به [[نماز]] و غیر آن<ref>حر عاملی، محمد بن حسن، تفصیل وسائل الشیعة إلی تحصیل مسائل الشریعه، ج۱۲، ص۲۰۳ – ۲۰۸.</ref> معرفی شده است. [[برادر دینی]] باید همواره از حال برادر خود خبر بگیرد<ref>طبرسی، حسن بن فضل، مکارم الاخلاق، ج۱، ص۱۹. </ref> و [[راز]] وی را نگه دارد و [[عیب]] وی را برملا نکند<ref>مجلسی، محمد باقر، بحارالانوار الجامعة لدرر اخبار الائمة الاطهار، ج۷۱، ص۲۸۱.</ref> و در برابر برادر دینی خود [[جدال]] و [[فخرفروشی]] نکند و [[عناد]] و [[حسد]] نورزد و با او با [[عطوفت]] و [[مهربانی]] [[رفتار]] کند<ref>همان، ج۷۵، ص۲۳۶ و ۲۹۱، ۲۹۲.</ref>. همچنین در برخی روایات از [[گسستن]] پیوند برادری نیز [[نهی]] شده<ref>مجلسی، محمد باقر، بحارالانوار الجامعة لدرر اخبار الائمة الاطهار، ج۷۴، ص۲۱۰. </ref> و بهترین [[صدقه]] آشنایی با [[حقوق]] برادر مؤمن شمرده شده است<ref>حر عاملی، محمد بن حسن، تفصیل وسائل الشیعة إلی تحصیل مسائل الشریعه، ج۱۶، ص۲۲۳.</ref>. | ||
[[امام خمینی]] [[مسلمانان]] را سفارش شده به [[دوستی]]، نیکویی و [[برادری]] میدانست<ref>امام خمینی، چهل حدیث، ص۳۱۰.</ref> و اوج برادری را مشروط به انجام تعهداتی دوطرفه میان [[برادران]] بیان میکرد. ایشان شرط برادری را افزون بر ابراز [[عطوفت]] و [[مهربانی]] به هم و [[خشم]] و [[کینه]] به [[دشمنان]] یکدیگر<ref>امام خمینی، صحیفه، ج۹، ص۳۸۵. </ref> ردکردن [[غیبت]] [[برادر]] [[مؤمن]]<ref>چهل حدیث، ص۳۱۶.</ref> میدانست و با استناد به [[روایت]] [[امام صادق]]{{ع}}<ref>حر عاملی، محمد بن حسن، تفصیل وسائل الشیعة إلی تحصیل مسائل الشریعه، ج۱۲، ص۲۸۲. </ref> [[معتقد]] بود کسی که غیبت برادرش را رد کند، [[خداوند]] هزاران [[شر]] در [[دنیا]] و [[آخرت]] از او دور میکند<ref>امام خمینی، چهل حدیث، ص۳۱۶.</ref>. در نگاه ایشان برادر [[ایمانی]]، برادر مؤمنش را تنها نمیگذارد و خیر و صلاحی را که برای برادرش خواستار است، برای تمام [[ملت]] میخواهد<ref>امام خمینی، صحیفه، ج۱۳، ص۱۵۲.</ref>، ایشان [[اسلام]] را [[دین]] [[رفتار برادرانه]] میدانست<ref>امام خمینی، صحیفه، ج۸، ص۳۷۲ و ۳۷۹.</ref> و تأکید داشت در اسلام فرقی میان [[اقوام]]، [[فقیر]] و [[غنی]]، زبان و نژادپرست نیست و همه باهم ملزم به رفتار برادرانه و محبتآمیزند<ref>امام خمینی، صحیفه، ج۹، ص۳۸۵؛ ج۱۰، ص۱۳۷ و ج۱۵، ص۴۷۱. </ref>.<ref>[[اسماعیل رضوانیفر|رضوانیفر، اسماعیل]]، [[برادری (مقاله)| مقاله «برادری»]]، [[دانشنامه امام خمینی ج۲ (کتاب)|دانشنامه امام خمینی ج۲]] ص ۶۰۵.</ref> | [[امام خمینی]] [[مسلمانان]] را سفارش شده به [[دوستی]]، نیکویی و [[برادری]] میدانست<ref>امام خمینی، چهل حدیث، ص۳۱۰.</ref> و اوج برادری را مشروط به انجام تعهداتی دوطرفه میان [[برادران]] بیان میکرد. ایشان شرط برادری را افزون بر ابراز [[عطوفت]] و [[مهربانی]] به هم و [[خشم]] و [[کینه]] به [[دشمنان]] یکدیگر<ref>امام خمینی، صحیفه، ج۹، ص۳۸۵. </ref> ردکردن [[غیبت]] [[برادر]] [[مؤمن]]<ref>چهل حدیث، ص۳۱۶.</ref> میدانست و با استناد به [[روایت]] [[امام صادق]]{{ع}}<ref>حر عاملی، محمد بن حسن، تفصیل وسائل الشیعة إلی تحصیل مسائل الشریعه، ج۱۲، ص۲۸۲. </ref> [[معتقد]] بود کسی که غیبت برادرش را رد کند، [[خداوند]] هزاران [[شر]] در [[دنیا]] و [[آخرت]] از او دور میکند<ref>امام خمینی، چهل حدیث، ص۳۱۶.</ref>. در نگاه ایشان برادر [[ایمانی]]، برادر مؤمنش را تنها نمیگذارد و خیر و صلاحی را که برای برادرش خواستار است، برای تمام [[ملت]] میخواهد<ref>امام خمینی، صحیفه، ج۱۳، ص۱۵۲.</ref>، ایشان [[اسلام]] را [[دین]] [[رفتار برادرانه]] میدانست<ref>امام خمینی، صحیفه، ج۸، ص۳۷۲ و ۳۷۹.</ref> و تأکید داشت در اسلام فرقی میان [[اقوام]]، [[فقیر]] و [[غنی]]، زبان و نژادپرست نیست و همه باهم ملزم به رفتار برادرانه و محبتآمیزند<ref>امام خمینی، صحیفه، ج۹، ص۳۸۵؛ ج۱۰، ص۱۳۷ و ج۱۵، ص۴۷۱. </ref>.<ref>[[اسماعیل رضوانیفر|رضوانیفر، اسماعیل]]، [[برادری (مقاله)| مقاله «برادری»]]، [[دانشنامه امام خمینی ج۲ (کتاب)|دانشنامه امام خمینی ج۲]]، ص ۶۰۵.</ref> | ||
== برادری میان [[امت اسلامی]] == | == برادری میان [[امت اسلامی]] == | ||
خط ۲۴: | خط ۲۳: | ||
در [[نظام فکری]] امام خمینی که برگرفته از اسلام است، همه مسلمانان با هم برادرند<ref>امام خمینی، صحیفه، ج۱۲، ۳۵۹.</ref>. ایشان بر پایه [[کلام الهی]] که همگی را به چنگ زدن به [[ریسمان الهی]] فرا میخواند<ref>آل عمران، ۱۰۳.</ref>، توجه به برادری اسلامی را [[دستوری]] حیاتبخش برای [[پیروزی]] بر [[دشمنان اسلام]] میدانست<ref>امام خمینی، صحیفه، ج۳، ص۳۱۸-۳۱۹.</ref> و بر این [[اعتقاد]] بود که [[اخوت اسلامی]] علاوه بر اینکه حکمی [[اخلاقی]] است، حکمی [[اجتماعی]] و [[سیاسی]] است و [[اخوت ایمانی]] مورد تأکید خداوند، ویژه مسلمانان یک [[کشور]] نیست. بلکه شامل تمامی [[مسلمانان]] میشود<ref>امام خمینی، صحیفه، ج۱۳، ص۱۳۰-۱۳۲.</ref> ایشان گرفتاریهای مسلمانان و [[کشورهای اسلامی]] را ناشی از [[بیاعتنایی]] به دستورهای [[قرآن]] میدانست؛ زیرا [[پایبندی]] به [[احکام]] قرآن موجب [[انسجام]] مسلمانان خواهد شد<ref>امام خمینی، صحیفه، ج۲، ص۳۳ و ج۱۱، ص۴۹۱.</ref> و [[حفظ]] [[برادری]] میان مسلمانان موجب [[استقلال]] و قطع [[وابستگی]] از غیر مسلمانان میگردد<ref>همان، ج۹، ص۲۵۰.</ref>. چنان که ایشان منشأ اشغال [[فلسطین]] را [[ضعف]] پیوند برادری میان [[مسلمین]] میدانست<ref>امام خمینی، صحیفه، ج۲، ص۳۳. </ref> و [[آزادی]] آن را در گرو برادری همه [[دولتهای اسلامی]] معرفی میکرد<ref>امام خمینی، صحیفه، ج۳، ص۱-۳.</ref>. | در [[نظام فکری]] امام خمینی که برگرفته از اسلام است، همه مسلمانان با هم برادرند<ref>امام خمینی، صحیفه، ج۱۲، ۳۵۹.</ref>. ایشان بر پایه [[کلام الهی]] که همگی را به چنگ زدن به [[ریسمان الهی]] فرا میخواند<ref>آل عمران، ۱۰۳.</ref>، توجه به برادری اسلامی را [[دستوری]] حیاتبخش برای [[پیروزی]] بر [[دشمنان اسلام]] میدانست<ref>امام خمینی، صحیفه، ج۳، ص۳۱۸-۳۱۹.</ref> و بر این [[اعتقاد]] بود که [[اخوت اسلامی]] علاوه بر اینکه حکمی [[اخلاقی]] است، حکمی [[اجتماعی]] و [[سیاسی]] است و [[اخوت ایمانی]] مورد تأکید خداوند، ویژه مسلمانان یک [[کشور]] نیست. بلکه شامل تمامی [[مسلمانان]] میشود<ref>امام خمینی، صحیفه، ج۱۳، ص۱۳۰-۱۳۲.</ref> ایشان گرفتاریهای مسلمانان و [[کشورهای اسلامی]] را ناشی از [[بیاعتنایی]] به دستورهای [[قرآن]] میدانست؛ زیرا [[پایبندی]] به [[احکام]] قرآن موجب [[انسجام]] مسلمانان خواهد شد<ref>امام خمینی، صحیفه، ج۲، ص۳۳ و ج۱۱، ص۴۹۱.</ref> و [[حفظ]] [[برادری]] میان مسلمانان موجب [[استقلال]] و قطع [[وابستگی]] از غیر مسلمانان میگردد<ref>همان، ج۹، ص۲۵۰.</ref>. چنان که ایشان منشأ اشغال [[فلسطین]] را [[ضعف]] پیوند برادری میان [[مسلمین]] میدانست<ref>امام خمینی، صحیفه، ج۲، ص۳۳. </ref> و [[آزادی]] آن را در گرو برادری همه [[دولتهای اسلامی]] معرفی میکرد<ref>امام خمینی، صحیفه، ج۳، ص۱-۳.</ref>. | ||
[[امام خمینی]] با توجه به اینکه یکی از جلوهگاههای برادری میان مسلمانان را [[موسم حج]] میدانست، [[فلسفه حج]] را گستراندن [[اخوت]] و [[وحدت]] میان مسلمانان ارزیابی میکرد و آن را موجب ایجاد [[تعهد]] در میان مسلمانان در قبال [[برادران دینی]] میشمرد<ref>همان، ج۱۶، ص۴۰۱ و ۵۱۳.</ref>. ایشان [[معتقد]] بود [[ملت ایران]] بر پایه اخوت و برادری [[اسلامی]] همواره به دنبال این بوده که همراه با دیگر [[ملتهای مسلمان]] علیه [[دشمن]] اصلی و قدرتهای بزرگ [[متحد]] شود تا با این [[اتحاد]] کشورهای اسلامی را [[نجات]] دهد<ref>همان، ج۱۶، ص۱۳۹۱- ۱۳۹۲.</ref>. در این چارچوب، اختلافهای میان [[شیعه]] و [[سنی]] در [[جهان اسلام]] را مغایر با اصل برادری و پیشبرد [[منافع]] مشترک [[جوامع اسلامی]] میشمرد و آن را موجب بهرهبرداری [[دشمنان اسلام]] میدانست<ref>همان، ج۶، ص۱۳۳ و ج۱۳، ص۱۵۲ – ۱۵۳.</ref>.<ref>[[اسماعیل رضوانیفر|رضوانیفر، اسماعیل]]، [[برادری (مقاله)| مقاله «برادری»]]، [[دانشنامه امام خمینی ج۲ (کتاب)|دانشنامه امام خمینی ج۲]] ص ۶۰۶.</ref> | [[امام خمینی]] با توجه به اینکه یکی از جلوهگاههای برادری میان مسلمانان را [[موسم حج]] میدانست، [[فلسفه حج]] را گستراندن [[اخوت]] و [[وحدت]] میان مسلمانان ارزیابی میکرد و آن را موجب ایجاد [[تعهد]] در میان مسلمانان در قبال [[برادران دینی]] میشمرد<ref>همان، ج۱۶، ص۴۰۱ و ۵۱۳.</ref>. ایشان [[معتقد]] بود [[ملت ایران]] بر پایه اخوت و برادری [[اسلامی]] همواره به دنبال این بوده که همراه با دیگر [[ملتهای مسلمان]] علیه [[دشمن]] اصلی و قدرتهای بزرگ [[متحد]] شود تا با این [[اتحاد]] کشورهای اسلامی را [[نجات]] دهد<ref>همان، ج۱۶، ص۱۳۹۱- ۱۳۹۲.</ref>. در این چارچوب، اختلافهای میان [[شیعه]] و [[سنی]] در [[جهان اسلام]] را مغایر با اصل برادری و پیشبرد [[منافع]] مشترک [[جوامع اسلامی]] میشمرد و آن را موجب بهرهبرداری [[دشمنان اسلام]] میدانست<ref>همان، ج۶، ص۱۳۳ و ج۱۳، ص۱۵۲ – ۱۵۳.</ref>.<ref>[[اسماعیل رضوانیفر|رضوانیفر، اسماعیل]]، [[برادری (مقاله)| مقاله «برادری»]]، [[دانشنامه امام خمینی ج۲ (کتاب)|دانشنامه امام خمینی ج۲]]، ص ۶۰۶.</ref> | ||
== منابع == | == منابع == |