ساده‌زیستی امام علی: تفاوت میان نسخه‌ها

== مقدمه ==

امیرالمؤمنین{{ع}} نه تنها خود ساده می‌زیست، بلکه [[کارگزاران]] خویش را نیز به ساده زیستی [[دعوت]] می‌کرد. البته بر این [[باور]] بود که آنان نمی‌توانند مانند علی{{ع}} باشند؛ ولی می‌‌توانند [[ورع]] و [[عفت]] را در عملکرد خود مورد توجه قرار داده و به [[عبادت]] و [[عدل]] روی آورند.

=== لباس‌های ساده امیرالمؤمنین{{ع}} ===

این سخن با تفصیلی بیشتر از [[امام صادق]]{{ع}} از امیرالمؤمنین{{ع}} نقل شده است<ref>بحار الأنوار، ج۴۰، ص۳۴۶ و ۷۴، ص۳۹۲؛ صدوق، الأمالی، مجلس نود، ص۴۹۶.</ref>.

پوشش ساده [[امیرالمؤمنین]]{{ع}} و بی‌توجهی افراد متزهد به سطح [[زندگی]] [[مردم]]، باعث شد که برخی از آنان [[امام صادق]]{{ع}} را به خاطر این که مانند امیرالمؤمنین{{ع}} [[لباس خشن]] و کرباس نمی‌پوشید مورد اعتراض قرار دهند. و [[امام]] به آنها پاسخ داده و تفاوت سطح زندگی مردم را در این دو مقطع [[تاریخی]] علت این [[تغییر]] دانستند:

[[سفیان ثوری]] بر [[امام صادق]]{{ع}} وارد شد. بر تن آن حضرت لباس ظریفی دید. گفت: ای فرزند [[پیامبر خدا]]{{صل}}، تو برای من [[حدیث]] می‌کنی از علی{{ع}} که وی لباس خشن و کرباس می‌پوشیده و اکنون تو لباس قوهستانی و مروی می‌پوشی؟! فرمود: «وای بر تو ای سفیان! به راستی که علی{{ع}} در زمانی سخت و دارای تنگنای [[اقتصادی]] بود و به تحقیق که [[خداوند]] بر ما [[لطف]] و [[توسعه]] داده و [[مستحب]] است برای کسی که خداوند بر او لطف نموده، اثر آن در وی دیده شود»<ref>{{متن حدیث|وَيْحَكَ يَا سُفْيَانُ إِنَّ عَلِيّاً{{ع}} كَانَ فِي زَمَنِ ضِيقٍ وَ إِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ قَدْ وَسَّعَ عَلَيْنَا وَ يُسْتَحَبُّ لِمَنْ وَسَّعَ اللَّهُ لَهُ أَنْ يَرَى أَثَرَ ذَلِكَ عَلَيْهِ}}؛ دعائم الاسلام، ج۲، ص۱۵۵؛ مستدرک الوسائل، ج۳، ص۲۴۰؛ مکارم الأخلاق، ص۹۷؛ بحار الأنوار، ج۷۴، ص۳۱۵ و ج، ۴۷، ص۳۵۳؛ رجال کشی، ص۳۹۲، ح۷۳۹.</ref>.

====[[رداء]] و [[ازار]]====

[[غزالی]] در [[زهد]] [[علی بن ابی طالب]]{{ع}} گوید: علی بن ابی طالب از برداشت از [[بیت المال]] خودداری میورزید به گونه‌ای که شمشیرش را می‌فروخت و تنها یک پیراهن داشت که در هنگام [[غسل]] از آن استفاده می‌کرد <ref>مناقب آل ابی طالب، ج۲، ص۹۷.</ref>.

====[[کفش ساده علی]]{{ع}}====

ابن عباس گفت: [[حاجیان]] جمع شده‌اند تا سخنی از شما بشنوند. به من [[اجازه]] می‌دهید که با آنها سخن بگویم؟... فرمود: نه من خود سخن می‌گویم. آن گاه برای آنان [[سخنرانی]] کرد و در ضمن سخنان خویش فرمود: «مرا با [[قریش]] چه کار است؟ به خدا سوگند! من به تحقیق با آنان در دورانی که [[کافر]] بودند جنگیده‌ام و اکنون که [[فتنه]] پیش گرفته‌اند با آنان می‌جنگم و براستی راهی که می‌روم بر پایه پیمانی است که در این باره از سوی [[رسول خدا]]{{صل}} با من بسته شده است. به خدا سوگند! [[باطل]] را چنان می‌شکافم تا [[حق]] از تهیگاه آن بیرون آید. [[قریش]] از ما [[کینه جویی]] نمی‌کند جز به خاطر آنکه [[خداوند]] ما را بر ایشان برگزیده است و ما آنان را در زیر [[فرمان]] خود قرار داده‌ایم»<ref>{{متن حدیث|مَا لِي وَ لِقُرَيْشٍ أَمَ وَ اللَّهِ لَقَدْ قَاتَلْتُهُمْ كَافِرِينَ وَ لَأُقَاتِلَنَّهُمْ مَفْتُونِينَ وَ إِنَّ مَسِيرِي هَذَا عَنْ عَهْدٍ إِلَيَّ فِيهِ أَمَ وَ اللَّهِ لَأَبْقُرَنَّ الْبَاطِلَ حَتَّى يَخْرُجَ الْحَقُّ مِنْ خَاصِرَتِهِ مَا تَنْقِمُ مِنَّا قُرَيْشٌ إِلَّا أَنَّ اللَّهَ اخْتَارَنَا عَلَيْهِمْ فَأَدْخَلْنَاهُمْ فِي حَيِّزِنَا}}؛الإرشاد، ج۱، ص۱۴۷ و مترجم، ص۲۴۲؛ بحار الأنوار، ج۳۲، ص۱۱۳ و ج۴۰، ص۳۲۸؛ شرح نهج البلاغة ابن ابی الحدید، ج۱، ص۲۳۳؛ نهج السعاده، ج۱، ص۲۵۱.</ref>؛

====[[فرش ساده علی]]{{ع}}====

استفاده از پوست، ویژه شب [[عروسی فاطمه]] نبود، بلکه بعدها نیز که وضعیت معیشتی [[مسلمانان]] بهتر شده بود، فرش [[خانه علی]]{{ع}} پوستین بود؛ زیرا آنها چیزی برای خود نگه نمی‌داشتند و همه را به [[فقرا]] می‌دادند.

این ساده زیستن در دوران [[حکومت علی]]{{ع}} بسیار بیشتر شد. [[سوید بن غفله]] گوید: پس از [[بیعت مردم با علی]] [[امیرالمؤمنین]]{{ع}} بر او وارد شدم. بر [[حصیر]] کوچک<ref>تعبیر «حصیر صغیر: کوچک» در عدة الداعی، ص۱۲۱ و «حصیر رثّ: فرسوده» در تذکرة الخواص، ص۱۱۵ آمده است.</ref> و فرسوده‌ای نشسته بود. گفتم: ای امیرالمؤمنین{{ع}}! تو [[رهبر]] مسلمانان و بر آنها و [[بیت المال]] مسلط و [[حاکم]] هستی و نزد تو نمایندگانی می‌آیند در حالی که در [[خانه]] تو جز این حصیر نیست؛ یعنی لازم است فرش مناسبی برای مهمانانی که از خارج [[مدینه]] می‌آیند داشته باشی. حضرت [[گریه]] کرد و فرمود: «ای [[سوید]]! [[عاقل]] برای خانه‌ای که از آن می‌رود، وسائل فراهم نمی‌کند. در حالی که [[خانه]] اقامت جلو روی ماست که بهترین کالای خود را به آنجا فرستاده‌ایم و به زودی خود نیز به آنجا می‌رویم»<ref>{{متن حدیث| يَا اِبْنَ غَفَلَةَ إِنَّ اَللَّبِيبَ لاَ يَتَأَثَّثُ فِي دَارِ اَلنُّقْلَةِ وَ لَنَا دَارُ أَمْنٍ قَدْ نَقَلْنَا إِلَيْهَا خَيْرَ مَتَاعِنَا وَ إِنَّا عَنْ قَلِيلٍ إِلَيْهَا صَائِرُونَ}}؛ تذکرة الخواص، ص۱۱۵، باب ۵، «ذکر ورعه و عبادته»؛ نهج السعاده، ج۲، ص۵۳۰، ش۱۷۰؛ عدة الداعی، ص۱۲۱؛ بحار الأنوار، ج۶۷، ص۳۲۱؛ ارشاد القلوب، ج۱، ص۱۵۷، باب ۴۸.</ref>؛

مرکب علی{{ع}} شتر و اسب نبود، بلکه بر الاغ نیز سوار می‌‌شد و پای خود را تکان داده و می‌فرمود: «من کسی هستم که [[دنیا]] را [[خوار]] ساختم»<ref>{{متن حدیث| أَنَا الَّذِي أَ هَنَةُ الدُّنْيَا }}؛ تاریخ مدینة دمشق، ج۴۲، ص۴۸۹؛ ترجمة الامام علی بن ابی طالب، ج۳، ص۲۵۱؛ البدایة و النهایه، ج۸، ض۶.</ref>؛

====غذای ساده [[امیر المؤمنین]]{{ع}}====

او به خاطر محبتی که به [[فقرا]] داشت، [[زندگی]] خود را در [[خوراک]] و [[پوشاک]] هم سطح ایشان قرار داد.

علی{{ع}} پیش از [[خلافت]] و پس از خلافت، خوراک ساده‌ای داشت. گزارش‌های گوناگونی در این باره نقل شده است که برای مدیران [[اسلامی]] سودمند است؛ زیرا یکی از راه‌های [[اجرای عدالت اجتماعی]] است.

۱. علی{{ع}} غذای خود را از درآمد خویش از [[مدینه]] تأمین می‌کرد و از [[بیت المال]] استفاده نمی‌نمود. [[معاویة بن عمار]] از [[امام صادق]]{{ع}} در این باره نقل می‌کند که فرمود: «علی{{ع}} نمی‌خورد از آنچه این جا بود [[کوفه]] تا این که برای وی از آنجا؛ یعنی [[حجاز]] می‌آوردند»<ref>مناقب آل ابی طالب، ج۲، ص۹۸؛ بحار الأنوار، ج۴۰، ص۳۲۵.</ref>. و فرمود: «علی{{ع}} همیشه نزد شما کوفه از درآمدی که با دست خود فراهم کرده بود می‌خورد که از مدینه می‌آمد»<ref>الغارات، ص۵۴.</ref>.

آن گاه کُلنگ را گرفت و داخل چشمه شد و به آن کلنگ می‌زد و آب بر او می‌پاشید و خارج شد در حالی که پیشانی‌اش عرق کرده بود. عرق را از پیشانی پاک کرد و دوباره به سوی چشمه رفته، به آن کلنگ می‌زد و همهمه‌ای میآمد و آب مانند گردن شتر بیرون زد و علی{{ع}} به سرعت بیرون آمد و فرمود: [[خدا]] را [[گواه]] می‌گیرم که این [[صدقه]] است<ref>مبرد، الکامل فی اللغة و الادب، ج۲، ص۱۵۳؛ کوفی، مناقب الامام امیرالمؤمنین، ج۲، ص۸۱؛ نهج السعاده، ج۴، ص۱۴.</ref> و بعداً نیز آن را [[وقف]] کرد.

[[بکر بن عیسی]] گوید: علی{{ع}} همیشه به [[مردم کوفه]] می‌فرمود: ای مردم کوفه! اگر من از میان شما به جز با زاد و مرکب و غلامم خارج شوم [[خائن]] هستم. [[نفقه]] حضرت از درآمدش در مدینه از «[[ینبع]]» می‌آمد و به مردم آب‌گوشت می‌داد و خود ترید روغن می‌خورد که آمیخته با خرما بود<ref>الغارات، ص۴۴.</ref>.

<ref>{{متن حدیث|يا أَخَا بَنِي تَمِيمٍ، مَتَى ساويناهم فِي طَعَامِهِمْ سَأَلْنَا اللَّهُ عَنْ ذَلِكَ }}؛ مناقب الإمام أمیر المؤمنین، ج۲، ص۷۲.</ref>؛

۴. علی{{ع}} از غذاهایی که بالاتر از سطح [[زندگی]] عمومی مردم بود استفاده نمی‌کرد. نه این که آنها را [[حرام]] می‌دانست، بلکه چون [[خلیفه]] مسلمانان بود از آن استفاده نمی‌کرد. [[عدی بن ثابت]] گوید: برای علی{{ع}} فالوده آوردند. از خوردن آن سر باز زد. [[امام صادق]]{{ع}} می‌فرماید: برای علی حلوایی از خرما و کشمش به نام «خبیص» آوردند از آن نخورد. گفتند: آن را حرام می‌کنی؟ فرمود: نه. «ولی می‌ترسم [[دل]] بدان بندم. آن گاه [[تلاوت]] فرمود: «بیرون بردید خوشی‌های خود را در [[زندگی دنیا]] [و به آن بهره بردید]».<ref>{{متن حدیث|وَ لَكِنِّي أَكْرَهُ أَنْ تَتَوَّقَ إِلَيْهِ نَفْسِي ثُمَّ تَلَا الْآيَةَ {{متن قرآن|أَذْهَبْتُمْ طَيِّبَاتِكُمْ فِي حَيَاتِكُمُ الدُّنْيَا}}}}؛ الغارات، ص۵۹؛ مستدرک الوسائل، ج۱۶، ص۲۹۷؛ بحار الأنوار، ج۴۰، ص۳۲۷.</ref>

البته روزی که یک [[مرد]] [[ایرانی]] علی{{ع}} را به مناسبت [[عید]] [[نوروز]] [[دعوت]] کرد و برای حضرتش [[حلوا]] آورد، از آن تناول نمود و سؤال کرد این حلوا به چه مناسبتی است؟ مرد ایرانی پاسخ داد: به مناسبت نوروز. حضرت به [[شوخی]] فرمود: هر [[روز]] نوروز باشد<ref>شرح نهج البلاغه ابن ابی الحدید، ج۱۱، ص۲۴۸.</ref>.

== جستارهای وابسته ==