آیا جمله و عرجت بروحه مخالف با معراج جسمانی است؟ (پرسش): تفاوت میان نسخه‌ها

جز
جایگزینی متن - ')| ' به ')|'
جز (جایگزینی متن - ')| ' به ')|')
خط ۳۲: خط ۳۲:
|-
|-
|}
|}
*جملۀ "عَرَجتَ بروحه" یکی از جملات [[دعای ندبه]] است که به دو صورت بیان شده است: "عرجت بروحه" و "عرجت به"، منتها با بررسی‌های صورت گرفته مشخص شده است {{متن حدیث|وَ عَرَجْتَ بِهِ إِلَی سَمَائِکَ}} صحیح است<ref>ر.ک: [[لطف‌الله صافی گلپایگانی|صافی گلپایگانی، لطف‌الله]]، [[ فروغ ولایت در دعای ندبه (کتاب)| فروغ ولایت در دعای ندبه]]، [[سلسله مباحث امامت و مهدویت ج۱ (کتاب)| سلسله مباحث امامت و مهدویت]]، ج۱، ص۳۹۹-۴۰۰</ref>، لذا دلالت بر [[معراج]] [[روحانی]] ندارد<ref>ر.ک: [[علی ‎اصغر رضوانی|رضوانی، علی ‎اصغر]]، [[موعودشناسی و پاسخ به شبهات (کتاب)|موعودشناسی و پاسخ به شبهات]]، ص ۴۹۷.</ref>؛ مواردی که دلالت بر این مطلب دارند عبارت‌اند از:
*جملۀ "عَرَجتَ بروحه" یکی از جملات [[دعای ندبه]] است که به دو صورت بیان شده است: "عرجت بروحه" و "عرجت به"، منتها با بررسی‌های صورت گرفته مشخص شده است {{متن حدیث|وَ عَرَجْتَ بِهِ إِلَی سَمَائِکَ}} صحیح است<ref>ر.ک: [[لطف‌الله صافی گلپایگانی|صافی گلپایگانی، لطف‌الله]]، [[ فروغ ولایت در دعای ندبه (کتاب)|فروغ ولایت در دعای ندبه]]، [[سلسله مباحث امامت و مهدویت ج۱ (کتاب)|سلسله مباحث امامت و مهدویت]]، ج۱، ص۳۹۹-۴۰۰</ref>، لذا دلالت بر [[معراج]] [[روحانی]] ندارد<ref>ر.ک: [[علی ‎اصغر رضوانی|رضوانی، علی ‎اصغر]]، [[موعودشناسی و پاسخ به شبهات (کتاب)|موعودشناسی و پاسخ به شبهات]]، ص ۴۹۷.</ref>؛ مواردی که دلالت بر این مطلب دارند عبارت‌اند از:
# [[محدّث نوری]] در کتاب "تحیّة الزائر"<ref>تحیّة الزائر، ص ۲۶۰.</ref> می‌گوید: "در کتاب [[مزار]] [[محمّد]] بن المشهدی و کتاب [[مزار]] قدیم که تألیف هر دو مدّت‌ها قبل از تألیف "مصباح الزائر" بوده عبارت [[دعا]] چنین است: "وَ عَرَجْتَ بِهِ إِلَی سَمَائِکَ" و در بعضی از نُسخ مصباح الزائر نیز چنین بود، اما در جمله‌ای از [[نسخ]] مصباح، این فقره چنین است: {{متن حدیث|وَ عَرَجْتَ بِرُوحِهِ إِلَی سَمَائِکَ}} و نسخۀ مصباح [[مجلسی]] نیز از این [[نسخ]] بوده؛ لذا معلوم می‌‌شود در نسخه‌های مصباح برخی از ناسخین که [[مبتلا]] به امراض قلبی و [[عقاید]] [[فاسد]] بوده‌اند، تحریفی صورت گرفته است<ref>ر.ک: [[لطف‌الله صافی گلپایگانی|صافی گلپایگانی، لطف‌الله]]، [[ فروغ ولایت در دعای ندبه (کتاب)| فروغ ولایت در دعای ندبه]]، [[سلسله مباحث امامت و مهدویت ج۱ (کتاب)| سلسله مباحث امامت و مهدویت]]، ج۱، ص۳۹۹-۴۰۰؛ [[علی ‎اصغر رضوانی|رضوانی، علی ‎اصغر]]، [[موعودشناسی و پاسخ به شبهات (کتاب)|موعودشناسی و پاسخ به شبهات]]، ص ۴۹۷.</ref>.
# [[محدّث نوری]] در کتاب "تحیّة الزائر"<ref>تحیّة الزائر، ص ۲۶۰.</ref> می‌گوید: "در کتاب [[مزار]] [[محمّد]] بن المشهدی و کتاب [[مزار]] قدیم که تألیف هر دو مدّت‌ها قبل از تألیف "مصباح الزائر" بوده عبارت [[دعا]] چنین است: "وَ عَرَجْتَ بِهِ إِلَی سَمَائِکَ" و در بعضی از نُسخ مصباح الزائر نیز چنین بود، اما در جمله‌ای از [[نسخ]] مصباح، این فقره چنین است: {{متن حدیث|وَ عَرَجْتَ بِرُوحِهِ إِلَی سَمَائِکَ}} و نسخۀ مصباح [[مجلسی]] نیز از این [[نسخ]] بوده؛ لذا معلوم می‌‌شود در نسخه‌های مصباح برخی از ناسخین که [[مبتلا]] به امراض قلبی و [[عقاید]] [[فاسد]] بوده‌اند، تحریفی صورت گرفته است<ref>ر.ک: [[لطف‌الله صافی گلپایگانی|صافی گلپایگانی، لطف‌الله]]، [[ فروغ ولایت در دعای ندبه (کتاب)|فروغ ولایت در دعای ندبه]]، [[سلسله مباحث امامت و مهدویت ج۱ (کتاب)|سلسله مباحث امامت و مهدویت]]، ج۱، ص۳۹۹-۴۰۰؛ [[علی ‎اصغر رضوانی|رضوانی، علی ‎اصغر]]، [[موعودشناسی و پاسخ به شبهات (کتاب)|موعودشناسی و پاسخ به شبهات]]، ص ۴۹۷.</ref>.
#مرحوم حاج [[شیخ]] [[عباس]] [[محدث]] [[قمی]] نیز در "هدیة الزائر"<ref>هدیة الزائر، ص ۵۰۶ ـ ۵۰۷.</ref> عبارت استاد خود، [[محدث نوری]] را شرح داده و تأیید کرده است.
#مرحوم حاج [[شیخ]] [[عباس]] [[محدث]] [[قمی]] نیز در "هدیة الزائر"<ref>هدیة الزائر، ص ۵۰۶ ـ ۵۰۷.</ref> عبارت استاد خود، [[محدث نوری]] را شرح داده و تأیید کرده است.
#در نسخۀ خطّی قدیمی نفیسی از [[مزار]] [[کبیر]] [[محمّد]] بن المشهدی، جملۀ {{متن حدیث|وَ عَرَجْتَ بِهِ إِلَی سَمَائِکَ}} ضبط شده است.
#در نسخۀ خطّی قدیمی نفیسی از [[مزار]] [[کبیر]] [[محمّد]] بن المشهدی، جملۀ {{متن حدیث|وَ عَرَجْتَ بِهِ إِلَی سَمَائِکَ}} ضبط شده است.
#جملۀ {{متن حدیث|وَ أَوْطَأْتَهُ مَشَارِقَکَ وَ مَغَارِبَکَ وَ سَخَّرْتَ لَهُ الْبُراقَ}} نیز [[شاهد]] و مؤید این است که نسخۀ "وَ عَرَجْتَ بِهِ" صحیح است؛ زیرا "أَوْطَأَتَ" ظاهر در جسمانی بودن است، چنانکه {{متن حدیث|وَ سَخَّرْتَ لَهُ الْبُراقَ}} نیز همین معنی را تأیید می‌‌کند؛ چون عروج روحی احتیاج به مرکب ندارد.
#جملۀ {{متن حدیث|وَ أَوْطَأْتَهُ مَشَارِقَکَ وَ مَغَارِبَکَ وَ سَخَّرْتَ لَهُ الْبُراقَ}} نیز [[شاهد]] و مؤید این است که نسخۀ "وَ عَرَجْتَ بِهِ" صحیح است؛ زیرا "أَوْطَأَتَ" ظاهر در جسمانی بودن است، چنانکه {{متن حدیث|وَ سَخَّرْتَ لَهُ الْبُراقَ}} نیز همین معنی را تأیید می‌‌کند؛ چون عروج روحی احتیاج به مرکب ندارد.
#بر فرض صحّت نسخۀ {{متن حدیث|وَ عَرَجْتَ بِرُوحِهِ}} مراد عروج روحی تنها نیست؛ زیرا در زبان [[عرب]] و [[عجم]]، استعمال لفظ موضوع برای جزء در کلّ بسیار متداول است؛ مانند استعمال لفظ رقبه در [[انسان]] و شاید به همین معنا باشد: {{عربی|رُوحِی لَکَ الفِداءُ}} و {{عربی|جِئْتُکَ بِرُوحِی}}؛ در [[فارسی]] نیز استعمال در [[جان]] می‌‌شود و گاهی خصوص [[بدن]]، [[اراده]] می‌‌شود<ref>ر.ک: [[لطف‌الله صافی گلپایگانی|صافی گلپایگانی، لطف‌الله]]، [[ فروغ ولایت در دعای ندبه (کتاب)| فروغ ولایت در دعای ندبه]]، [[سلسله مباحث امامت و مهدویت ج۱ (کتاب)| سلسله مباحث امامت و مهدویت]]، ج۱، ص۳۹۹-۴۰۰؛ [[علی ‎اصغر رضوانی|رضوانی، علی ‎اصغر]]، [[موعودشناسی و پاسخ به شبهات (کتاب)|موعودشناسی و پاسخ به شبهات]]، ص ۴۹۷.</ref>.
#بر فرض صحّت نسخۀ {{متن حدیث|وَ عَرَجْتَ بِرُوحِهِ}} مراد عروج روحی تنها نیست؛ زیرا در زبان [[عرب]] و [[عجم]]، استعمال لفظ موضوع برای جزء در کلّ بسیار متداول است؛ مانند استعمال لفظ رقبه در [[انسان]] و شاید به همین معنا باشد: {{عربی|رُوحِی لَکَ الفِداءُ}} و {{عربی|جِئْتُکَ بِرُوحِی}}؛ در [[فارسی]] نیز استعمال در [[جان]] می‌‌شود و گاهی خصوص [[بدن]]، [[اراده]] می‌‌شود<ref>ر.ک: [[لطف‌الله صافی گلپایگانی|صافی گلپایگانی، لطف‌الله]]، [[ فروغ ولایت در دعای ندبه (کتاب)|فروغ ولایت در دعای ندبه]]، [[سلسله مباحث امامت و مهدویت ج۱ (کتاب)|سلسله مباحث امامت و مهدویت]]، ج۱، ص۳۹۹-۴۰۰؛ [[علی ‎اصغر رضوانی|رضوانی، علی ‎اصغر]]، [[موعودشناسی و پاسخ به شبهات (کتاب)|موعودشناسی و پاسخ به شبهات]]، ص ۴۹۷.</ref>.
*نتیجه اینکه در دو متن از سه کتاب "[[مزار]] [[کبیر]]" تألیف [[محمد بن جعفر المشهدی]]، "[[مزار]] قدیم" و "مصباح الزائر" تألیف [[سید بن طاووس]]" که [[سند دعای ندبه]] از آنها [[نقل]] شده، کلمۀ "بِرُوحِهِ" ندارد و "بِهِ" است و در متن سوم نیز دو نسخۀ مختلف وجود دارد، منتها چون در نسخۀ "مصباح الزائر" که نزد مرحوم علامۀ [[مجلسی]] وجود داشته کلمۀ "بِرُوحِهِ" بوده و کتب دعای امروز غالباً از آن گرفته شده است، این بحث را برانگیخته است در حالی که در متون متعدد قدیم تر از آن اثری از کلمۀ "بِرُوحِهِ" نیست و بنا به گفتۀ مرحوم [[صاحب]] مستدرک حاجی نوری در کتاب "تحیة الزائر" در بعضی از نسخه‌های کتاب مصباح الزائر "عَرَجْتَ بِهِ" است؛ به هر حال در متن اصلی و صحیح تر [[دعا]] کلمۀ "بِرُوحِهِ" ندارد<ref>ر.ک: جمعی از محققین درس‌هایی از مکتب اسلام، [[اسناد دعای ندبه (مقاله)|اسناد دعای ندبه]]، ص۵۴۶.</ref>
*نتیجه اینکه در دو متن از سه کتاب "[[مزار]] [[کبیر]]" تألیف [[محمد بن جعفر المشهدی]]، "[[مزار]] قدیم" و "مصباح الزائر" تألیف [[سید بن طاووس]]" که [[سند دعای ندبه]] از آنها [[نقل]] شده، کلمۀ "بِرُوحِهِ" ندارد و "بِهِ" است و در متن سوم نیز دو نسخۀ مختلف وجود دارد، منتها چون در نسخۀ "مصباح الزائر" که نزد مرحوم علامۀ [[مجلسی]] وجود داشته کلمۀ "بِرُوحِهِ" بوده و کتب دعای امروز غالباً از آن گرفته شده است، این بحث را برانگیخته است در حالی که در متون متعدد قدیم تر از آن اثری از کلمۀ "بِرُوحِهِ" نیست و بنا به گفتۀ مرحوم [[صاحب]] مستدرک حاجی نوری در کتاب "تحیة الزائر" در بعضی از نسخه‌های کتاب مصباح الزائر "عَرَجْتَ بِهِ" است؛ به هر حال در متن اصلی و صحیح تر [[دعا]] کلمۀ "بِرُوحِهِ" ندارد<ref>ر.ک: جمعی از محققین درس‌هایی از مکتب اسلام، [[اسناد دعای ندبه (مقاله)|اسناد دعای ندبه]]، ص۵۴۶.</ref>


خط ۵۱: خط ۵۱:
:::::#جمله: {{متن حدیث|وَ أَوْطَأْتَهُ مَشَارِقَكَ وَ مَغَارِبَكَ}} نیز [[شاهد]] و مؤید این است که نسخه {{متن حدیث|وَ عَرَجْتَ بِهِ}} صحیح است؛ زیرا {{متن حدیث|أَوْطَأَتَ}} ظاهر در جسمانی بودن است، چنان که {{متن حدیث|وَ سَخَّرْتَ لَهُ الْبُراقَ}} نیز همین معنی را تأیید می‌‌کند؛ چون عروج روحی احتیاج به مرکب ندارد.
:::::#جمله: {{متن حدیث|وَ أَوْطَأْتَهُ مَشَارِقَكَ وَ مَغَارِبَكَ}} نیز [[شاهد]] و مؤید این است که نسخه {{متن حدیث|وَ عَرَجْتَ بِهِ}} صحیح است؛ زیرا {{متن حدیث|أَوْطَأَتَ}} ظاهر در جسمانی بودن است، چنان که {{متن حدیث|وَ سَخَّرْتَ لَهُ الْبُراقَ}} نیز همین معنی را تأیید می‌‌کند؛ چون عروج روحی احتیاج به مرکب ندارد.
:::::#همین دو جمله دلالت دارند بر اینکه: فرضاً نسخه {{متن حدیث|وَ عَرَجْتَ بِرُوحِهِ}} صحیح باشد، مراد عروج روحی تنها نیست.
:::::#همین دو جمله دلالت دارند بر اینکه: فرضاً نسخه {{متن حدیث|وَ عَرَجْتَ بِرُوحِهِ}} صحیح باشد، مراد عروج روحی تنها نیست.
:::::#علاوه بر وجه پنجم، بر فرض صحّت نسخه {{متن حدیث|وَ عَرَجْتَ بِرُوحِهِ}}، می‌‌گوییم: این فقره صراحت ندارد که [[معراج]] فقط با [[روح]] بوده است؛ زیرا در زبان [[عرب]] و [[عجم]]، استعمال لفظ موضوع برای جزء در کلّ بسیار متداول است؛ مانند استعمال لفظ رقبه در [[انسان]]. و شاید به همین معنا باشد: {{متن حدیث|رُوحِي لَكَ الفِداءُ}} و {{متن حدیث|جِئْتُكَ بِرُوحِي}}. در [[فارسی]] نیز استعمال در [[جان]] می‌‌شود و از آن، اعم از [[جان]] و [[بدن]]؛ بلکه گاهی خصوص [[بدن]]، [[اراده]] می‌‌شود»<ref>[[لطف‌الله صافی گلپایگانی|صافی گلپایگانی، لطف‌الله]]، [[ فروغ ولایت در دعای ندبه (کتاب)| فروغ ولایت در دعای ندبه]]، [[سلسله مباحث امامت و مهدویت ج۱ (کتاب)| سلسله مباحث امامت و مهدویت]]، ج۱، ص۳۹۹-۴۰۰.</ref>.
:::::#علاوه بر وجه پنجم، بر فرض صحّت نسخه {{متن حدیث|وَ عَرَجْتَ بِرُوحِهِ}}، می‌‌گوییم: این فقره صراحت ندارد که [[معراج]] فقط با [[روح]] بوده است؛ زیرا در زبان [[عرب]] و [[عجم]]، استعمال لفظ موضوع برای جزء در کلّ بسیار متداول است؛ مانند استعمال لفظ رقبه در [[انسان]]. و شاید به همین معنا باشد: {{متن حدیث|رُوحِي لَكَ الفِداءُ}} و {{متن حدیث|جِئْتُكَ بِرُوحِي}}. در [[فارسی]] نیز استعمال در [[جان]] می‌‌شود و از آن، اعم از [[جان]] و [[بدن]]؛ بلکه گاهی خصوص [[بدن]]، [[اراده]] می‌‌شود»<ref>[[لطف‌الله صافی گلپایگانی|صافی گلپایگانی، لطف‌الله]]، [[ فروغ ولایت در دعای ندبه (کتاب)|فروغ ولایت در دعای ندبه]]، [[سلسله مباحث امامت و مهدویت ج۱ (کتاب)|سلسله مباحث امامت و مهدویت]]، ج۱، ص۳۹۹-۴۰۰.</ref>.
{{پایان جمع شدن}}
{{پایان جمع شدن}}
{{جمع شدن|۲. آقای رضوانی (پژوهشگر حوزه علمیه قم)؛}}
{{جمع شدن|۲. آقای رضوانی (پژوهشگر حوزه علمیه قم)؛}}
۲۱۸٬۸۵۷

ویرایش