پرش به محتوا

اصلاح در قرآن: تفاوت میان نسخه‌ها

جز
جایگزینی متن - ':{{متن قرآن' به ': {{متن قرآن'
جز (جایگزینی متن - ']]' به ' [[')
جز (جایگزینی متن - ':{{متن قرآن' به ': {{متن قرآن')
خط ۷۴: خط ۷۴:
===رابطه [[انسان]] با انسان‌های دیگر===
===رابطه [[انسان]] با انسان‌های دیگر===
*بیشترین موارد کاربرد [[اصلاح]] در [[قرآن]] به این [[حوزه]] مربوط می‌شود که گاه در دامنه محدودتری به [[اصلاح]] امور [[خانواده]] مربوط می‌شود و گاه در سطح [[روابط اجتماعی]] به آن پرداخته می‌شود:
*بیشترین موارد کاربرد [[اصلاح]] در [[قرآن]] به این [[حوزه]] مربوط می‌شود که گاه در دامنه محدودتری به [[اصلاح]] امور [[خانواده]] مربوط می‌شود و گاه در سطح [[روابط اجتماعی]] به آن پرداخته می‌شود:
#'''[[رفع اختلافات]] [[خانوادگی]]:''' [[قرآن]] برای [[حل اختلافات]] داخلی [[خانواده]] پیشنهاد می‌کند که هنگام [[ترس]] از جدایی دو [[همسر]] از یکدیگر، [[داوری]] از سوی مرد و [[داوری]] از طرف [[زن]] تلاش کنند تا میان این [[زن]] و شوهر [[دوستی]] و [[آشتی]] ایجاد کنند:{{متن قرآن|وَإِنْ خِفْتُمْ شِقَاقَ بَيْنِهِمَا فَابْعَثُوا حَكَمًا مِنْ أَهْلِهِ وَحَكَمًا مِنْ أَهْلِهَا إِنْ يُرِيدَا إِصْلَاحًا يُوَفِّقِ اللَّهُ بَيْنَهُمَا}}<ref>«و اگر از ناسازگاری آنان نگرانید، چنانچه در پی [[اصلاح]] باشند داوری از خویشان مرد و داوری از خویشان زن برانگیزید تا خداوند میان آن دو آشتی برقرار کند» سوره نساء، آیه ۳۵.</ref><ref>التبیان، ج ۳، ص ۱۹۲؛ مجمع البیان، ج ۳، ص ۷۰؛ تفسیر المنار، ج ۵، ص۷۸-۷۹.</ref>. و در صورتی نیز که [[زن]] بداند شوهرش به عللی مانند [[پیری]] یا [[بیماری]] از او روی‌گردان شده پیشنهاد اولیه [[قرآن]]، [[برقراری صلح]] و [[آشتی]] میان آنهاست. مراد از [[صلح]] در این [[آیه]] [[سازش]] و [[مصالحه]] است که با [[چشم‌پوشی]] [[زن]] از برخی یا تمام [[حقوق]] همسری حاصل می‌شود و حتی چنین سازشی از مفارقت و جدایی بهتر است: {{متن قرآن|وَإِنِ امْرَأَةٌ خَافَتْ مِنْ بَعْلِهَا نُشُوزًا أَوْ إِعْرَاضًا فَلَا جُنَاحَ عَلَيْهِمَا أَنْ يُصْلِحَا بَيْنَهُمَا صُلْحًا وَالصُّلْحُ خَيْرٌ وَأُحْضِرَتِ الْأَنْفُسُ الشُّحَّ وَإِنْ تُحْسِنُوا وَتَتَّقُوا فَإِنَّ اللَّهَ كَانَ بِمَا تَعْمَلُونَ خَبِيرًا}}<ref>«و اگر زنی از کناره‌گیری یا رویگردانی شویش بیم دارد بر آن دو گناهی نیست که میان خود به سازشی شایسته برسند و سازش نیکوتر است و جان‌ها آز را در آستین دارند  و اگر نکویی کنید و پرهیزگاری ورزید بی‌گمان خداوند از آنچه انجام می‌دهید آگاه است» سوره نساء، آیه ۱۲۸.</ref><ref>مجمع البیان، ج۳، ص۱۸۳؛ الصافی، ج ۱، ص ۵۰۷؛ المیزان، ج ۵، ص ۱۰۶.</ref>. و در [[آیه]] {{متن قرآن|...فَلَا تَمِيلُوا كُلَّ الْمَيْلِ فَتَذَرُوهَا كَالْمُعَلَّقَةِ وَإِنْ تُصْلِحُوا وَتَتَّقُوا فَإِنَّ اللَّهَ كَانَ غَفُورًا رَحِيمًا}}<ref>«...پس، (از یکی) یکسره رو مگردانید که او را سرگردان واگذارید و اگر (میان خود و او را) سازش دهید و پرهیزگاری ورزید بی‌گمان خداوند آمرزنده‌ای بخشاینده است» سوره نساء، آیه ۱۲۹.</ref> نیز به مردانی که بیش از یک [[همسر]] برگزیده‌اند سفارش می‌کند که از مراعات [[عدالت]] میانشان روی نگردانده، همواره درصدد [[اصلاح]] و برقراری [[محبت]] میانشان باشند<ref>مجمع البیان، ج۳، ص ۱۸۵؛ المیزان، ج ۵، ص۱۰۶.</ref> و در صورت وقوع [[طلاق]] نیز تنها هنگامی شوهر [[حق]] بازگشت به همسرش را دارد که خیرخواهانه درصدد [[اصلاح]] [[اختلافات]] برآمده باشد؛ نه آنکه قصد [[آزار]] و اذیت او را داشته باشد: {{متن قرآن|وَالْمُطَلَّقَاتُ يَتَرَبَّصْنَ... وَبُعُولَتُهُنَّ أَحَقُّ بِرَدِّهِنَّ فِي ذَلِكَ إِنْ أَرَادُوا إِصْلَاحًا...}}<ref>«و زنان طلاق داده باید تا سه پاکی (از حیض) خویشتن، انتظار کشند... و اگر شوهرانشان سر آشتی دارند به باز آوردن آنان در این حال سزاوارترند...» سوره بقره، آیه ۲۲۸.</ref><ref>مجمع البیان، ج ۲، ص ۱۰۰؛ تفسیر ابن کثیر، ج ۱، ص ۲۷۸.</ref>.
#'''[[رفع اختلافات]] [[خانوادگی]]:''' [[قرآن]] برای [[حل اختلافات]] داخلی [[خانواده]] پیشنهاد می‌کند که هنگام [[ترس]] از جدایی دو [[همسر]] از یکدیگر، [[داوری]] از سوی مرد و [[داوری]] از طرف [[زن]] تلاش کنند تا میان این [[زن]] و شوهر [[دوستی]] و [[آشتی]] ایجاد کنند: {{متن قرآن|وَإِنْ خِفْتُمْ شِقَاقَ بَيْنِهِمَا فَابْعَثُوا حَكَمًا مِنْ أَهْلِهِ وَحَكَمًا مِنْ أَهْلِهَا إِنْ يُرِيدَا إِصْلَاحًا يُوَفِّقِ اللَّهُ بَيْنَهُمَا}}<ref>«و اگر از ناسازگاری آنان نگرانید، چنانچه در پی [[اصلاح]] باشند داوری از خویشان مرد و داوری از خویشان زن برانگیزید تا خداوند میان آن دو آشتی برقرار کند» سوره نساء، آیه ۳۵.</ref><ref>التبیان، ج ۳، ص ۱۹۲؛ مجمع البیان، ج ۳، ص ۷۰؛ تفسیر المنار، ج ۵، ص۷۸-۷۹.</ref>. و در صورتی نیز که [[زن]] بداند شوهرش به عللی مانند [[پیری]] یا [[بیماری]] از او روی‌گردان شده پیشنهاد اولیه [[قرآن]]، [[برقراری صلح]] و [[آشتی]] میان آنهاست. مراد از [[صلح]] در این [[آیه]] [[سازش]] و [[مصالحه]] است که با [[چشم‌پوشی]] [[زن]] از برخی یا تمام [[حقوق]] همسری حاصل می‌شود و حتی چنین سازشی از مفارقت و جدایی بهتر است: {{متن قرآن|وَإِنِ امْرَأَةٌ خَافَتْ مِنْ بَعْلِهَا نُشُوزًا أَوْ إِعْرَاضًا فَلَا جُنَاحَ عَلَيْهِمَا أَنْ يُصْلِحَا بَيْنَهُمَا صُلْحًا وَالصُّلْحُ خَيْرٌ وَأُحْضِرَتِ الْأَنْفُسُ الشُّحَّ وَإِنْ تُحْسِنُوا وَتَتَّقُوا فَإِنَّ اللَّهَ كَانَ بِمَا تَعْمَلُونَ خَبِيرًا}}<ref>«و اگر زنی از کناره‌گیری یا رویگردانی شویش بیم دارد بر آن دو گناهی نیست که میان خود به سازشی شایسته برسند و سازش نیکوتر است و جان‌ها آز را در آستین دارند  و اگر نکویی کنید و پرهیزگاری ورزید بی‌گمان خداوند از آنچه انجام می‌دهید آگاه است» سوره نساء، آیه ۱۲۸.</ref><ref>مجمع البیان، ج۳، ص۱۸۳؛ الصافی، ج ۱، ص ۵۰۷؛ المیزان، ج ۵، ص ۱۰۶.</ref>. و در [[آیه]] {{متن قرآن|...فَلَا تَمِيلُوا كُلَّ الْمَيْلِ فَتَذَرُوهَا كَالْمُعَلَّقَةِ وَإِنْ تُصْلِحُوا وَتَتَّقُوا فَإِنَّ اللَّهَ كَانَ غَفُورًا رَحِيمًا}}<ref>«...پس، (از یکی) یکسره رو مگردانید که او را سرگردان واگذارید و اگر (میان خود و او را) سازش دهید و پرهیزگاری ورزید بی‌گمان خداوند آمرزنده‌ای بخشاینده است» سوره نساء، آیه ۱۲۹.</ref> نیز به مردانی که بیش از یک [[همسر]] برگزیده‌اند سفارش می‌کند که از مراعات [[عدالت]] میانشان روی نگردانده، همواره درصدد [[اصلاح]] و برقراری [[محبت]] میانشان باشند<ref>مجمع البیان، ج۳، ص ۱۸۵؛ المیزان، ج ۵، ص۱۰۶.</ref> و در صورت وقوع [[طلاق]] نیز تنها هنگامی شوهر [[حق]] بازگشت به همسرش را دارد که خیرخواهانه درصدد [[اصلاح]] [[اختلافات]] برآمده باشد؛ نه آنکه قصد [[آزار]] و اذیت او را داشته باشد: {{متن قرآن|وَالْمُطَلَّقَاتُ يَتَرَبَّصْنَ... وَبُعُولَتُهُنَّ أَحَقُّ بِرَدِّهِنَّ فِي ذَلِكَ إِنْ أَرَادُوا إِصْلَاحًا...}}<ref>«و زنان طلاق داده باید تا سه پاکی (از حیض) خویشتن، انتظار کشند... و اگر شوهرانشان سر آشتی دارند به باز آوردن آنان در این حال سزاوارترند...» سوره بقره، آیه ۲۲۸.</ref><ref>مجمع البیان، ج ۲، ص ۱۰۰؛ تفسیر ابن کثیر، ج ۱، ص ۲۷۸.</ref>.
#'''[[اصلاح]] در [[وصیت]]:''' در [[آیه]] {{متن قرآن|كُتِبَ عَلَيْكُمْ إِذَا حَضَرَ أَحَدَكُمُ الْمَوْتُ إِنْ تَرَكَ خَيْرًا الْوَصِيَّةُ لِلْوَالِدَيْنِ وَالْأَقْرَبِينَ بِالْمَعْرُوفِ حَقًّا عَلَى الْمُتَّقِينَ}}<ref>«بر شما مقرر شده است که هرگاه مرگ یکی از شما فرا رسد، اگر مالی بر جای نهد برای پدر و مادر و خویشان وصیّت شایسته کند؛ بنا به حقّی بر گردن پرهیزگاران» سوره بقره، آیه ۱۸۰.</ref> درباره [[وصیت]]، به محتضر سفارش شده که به [[معروف]] و [[نیکی]] [[وصیت]] کند و [[حق]] را در نظر بگیرد و به‌گونه‌ای [[وصیت]] نکند که موجب [[اختلاف]] و [[نزاع]] [[خانوادگی]] شود و در [[آیه]] {{متن قرآن|فَمَنْ خَافَ مِنْ مُوصٍ جَنَفًا أَوْ إِثْمًا فَأَصْلَحَ بَيْنَهُمْ فَلَا إِثْمَ عَلَيْهِ إِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ رَحِيمٌ}}<ref>«و اگر کسی از وصیّت‌کننده‌ای بیم گرایشی (نادرست)  یا گناهی داشت آنگاه (با دگرگون کردن وصیّت) میان آنان  سازش داد، بر او گناهی نیست، بی‌گمان خداوند آمرزنده‌ای بخشاینده است» سوره بقره، آیه ۱۸۲.</ref> یادآوری شده که اگر میت برخلاف [[وظیفه شرعی]] خود، به‌گونه‌ای اختلاف‌انگیز وصیتی کرد، [[وصی]] می‌تواند آن را [[اصلاح]] کرده، به شیوه مناسب تغییر دهد و از این جهت گناهی بر او نیست<ref>جامع البیان، مج ۲، ج ۲، ص۱۷۱-۱۷۲.</ref>.
#'''[[اصلاح]] در [[وصیت]]:''' در [[آیه]] {{متن قرآن|كُتِبَ عَلَيْكُمْ إِذَا حَضَرَ أَحَدَكُمُ الْمَوْتُ إِنْ تَرَكَ خَيْرًا الْوَصِيَّةُ لِلْوَالِدَيْنِ وَالْأَقْرَبِينَ بِالْمَعْرُوفِ حَقًّا عَلَى الْمُتَّقِينَ}}<ref>«بر شما مقرر شده است که هرگاه مرگ یکی از شما فرا رسد، اگر مالی بر جای نهد برای پدر و مادر و خویشان وصیّت شایسته کند؛ بنا به حقّی بر گردن پرهیزگاران» سوره بقره، آیه ۱۸۰.</ref> درباره [[وصیت]]، به محتضر سفارش شده که به [[معروف]] و [[نیکی]] [[وصیت]] کند و [[حق]] را در نظر بگیرد و به‌گونه‌ای [[وصیت]] نکند که موجب [[اختلاف]] و [[نزاع]] [[خانوادگی]] شود و در [[آیه]] {{متن قرآن|فَمَنْ خَافَ مِنْ مُوصٍ جَنَفًا أَوْ إِثْمًا فَأَصْلَحَ بَيْنَهُمْ فَلَا إِثْمَ عَلَيْهِ إِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ رَحِيمٌ}}<ref>«و اگر کسی از وصیّت‌کننده‌ای بیم گرایشی (نادرست)  یا گناهی داشت آنگاه (با دگرگون کردن وصیّت) میان آنان  سازش داد، بر او گناهی نیست، بی‌گمان خداوند آمرزنده‌ای بخشاینده است» سوره بقره، آیه ۱۸۲.</ref> یادآوری شده که اگر میت برخلاف [[وظیفه شرعی]] خود، به‌گونه‌ای اختلاف‌انگیز وصیتی کرد، [[وصی]] می‌تواند آن را [[اصلاح]] کرده، به شیوه مناسب تغییر دهد و از این جهت گناهی بر او نیست<ref>جامع البیان، مج ۲، ج ۲، ص۱۷۱-۱۷۲.</ref>.
#'''[[اصلاح]] در امور [[یتیم]]:''' [[آیه]] {{متن قرآن|وَيَسْأَلُونَكَ عَنِ الْيَتَامَى قُلْ إِصْلَاحٌ لَهُمْ خَيْرٌ وَإِنْ تُخَالِطُوهُمْ فَإِخْوَانُكُمْ وَاللَّهُ يَعْلَمُ الْمُفْسِدَ مِنَ الْمُصْلِحِ}}<ref>«در (کار) این جهان و جهان واپسین. و از تو، درباره یتیمان می‌پرسند، بگو سامان‌بخشی به کار آنان نیکوتر است و چون با آنان به سر برید (بدانید که) برادران شمایند و خداوند، تباهکار را از مصلح باز می‌شناسد‌» سوره بقره، آیه ۲۲۰.</ref> به سرپرستان [[یتیمان]] سفارش می‌کند که به [[اصلاح]] امورشان [[همت]] گمارده آن را نسبت به دیگر مسائل مانند [[استقلال اقتصادی]] آنان در [[اولویت]] قرار دهند و البته [[خداوند]] به روشنی قصد [[اصلاح]] [[حقیقی]] را از دیگر مقاصد باز می‌شناسد<ref>المیزان، ج ۲، ص۱۹۷-۱۹۸.</ref>. بسیاری از [[فقها]] براساس [[آیه]] مزبور [[فتوا]] داده‌اند که [[ولیّ]] [[یتیم]] باید دقت کند که اگر آمیختن [[اموال]] او با [[اموال]] خودش به نفع [[یتیم]] است به آن [[اقدام]] کند<ref>تذکرة الفقهاء، ج۲، ص ۸۲؛ المغنی، ج ۴، ص ۲۹۴؛ المجموع، ج ۱۳، ص ۳۵۵.</ref>.
#'''[[اصلاح]] در امور [[یتیم]]:''' [[آیه]] {{متن قرآن|وَيَسْأَلُونَكَ عَنِ الْيَتَامَى قُلْ إِصْلَاحٌ لَهُمْ خَيْرٌ وَإِنْ تُخَالِطُوهُمْ فَإِخْوَانُكُمْ وَاللَّهُ يَعْلَمُ الْمُفْسِدَ مِنَ الْمُصْلِحِ}}<ref>«در (کار) این جهان و جهان واپسین. و از تو، درباره یتیمان می‌پرسند، بگو سامان‌بخشی به کار آنان نیکوتر است و چون با آنان به سر برید (بدانید که) برادران شمایند و خداوند، تباهکار را از مصلح باز می‌شناسد‌» سوره بقره، آیه ۲۲۰.</ref> به سرپرستان [[یتیمان]] سفارش می‌کند که به [[اصلاح]] امورشان [[همت]] گمارده آن را نسبت به دیگر مسائل مانند [[استقلال اقتصادی]] آنان در [[اولویت]] قرار دهند و البته [[خداوند]] به روشنی قصد [[اصلاح]] [[حقیقی]] را از دیگر مقاصد باز می‌شناسد<ref>المیزان، ج ۲، ص۱۹۷-۱۹۸.</ref>. بسیاری از [[فقها]] براساس [[آیه]] مزبور [[فتوا]] داده‌اند که [[ولیّ]] [[یتیم]] باید دقت کند که اگر آمیختن [[اموال]] او با [[اموال]] خودش به نفع [[یتیم]] است به آن [[اقدام]] کند<ref>تذکرة الفقهاء، ج۲، ص ۸۲؛ المغنی، ج ۴، ص ۲۹۴؛ المجموع، ج ۱۳، ص ۳۵۵.</ref>.
۲۱۸٬۱۹۱

ویرایش