ابوجهل در قرآن: تفاوت میان نسخه‌ها

#[[طبری]]، از [[ابن‌ عباس]] [[نقل]] کرده که وقتی [[ابوطالب]] در بستر مریضی بود، [[ابوجهل]] با عدّه‌ای به بالین او رفته، از [[پیامبر]] بدو [[شکایت]] بردند<ref>جامع‌البیان، مج ۱۲، ج ۲۳، ص ۱۴۹.</ref> که پسر برادرت را از ما بازدار و گرنه او را خواهیم کشت<ref>روض‌الجنان، ج ۷، ص ۴۰۹.</ref>. [[پیامبر]]{{صل}} که حضور داشت، فرمود: اگر [[خورشید]] را در دست راست و [[ماه]] را در دست چپم‌بگذارید، [[دست]] از [[رسالت]] خویش برنمی‌دارم <ref>مجمع البیان، ج ۸، ص ۷۲۷.</ref>. [[ابوطالب]] با شنیدن این سخن، [[حمایت]] خویش را به طور رسمی از [[پیامبر]] اعلام داشت و بدین طریق، [[ابوجهل]] را درهم [[شکست]]<ref>الطبقات، ج ۱، ص ۱۵۹.</ref>. پافشاری [[پیامبر]]، بر باورهای خویش و ابراز [[توحید]]، آنان را سخت شگفت‌زده، سرخورده وناامید ساخت. [[آیات]] ۵ تا ۷ ص / ۳۸ در این باره نازل شد: {{متن قرآن|أَجَعَلَ الْآلِهَةَ إِلَهًا وَاحِدًا إِنَّ هَذَا لَشَيْءٌ عُجَابٌ وَانْطَلَقَ الْمَلَأُ مِنْهُمْ أَنِ امْشُوا وَاصْبِرُوا عَلَى آلِهَتِكُمْ إِنَّ هَذَا لَشَيْءٌ يُرَادُ مَا سَمِعْنَا بِهَذَا فِي الْمِلَّةِ الْآخِرَةِ إِنْ هَذَا إِلَّا اخْتِلَاقٌ}}<ref>«آیا (همه) خدایان را خدایی یگانه کرده است؟ بی‌گمان این چیزی شگفت است و سرکردگان آنان راه افتادند (و به همراهان خود گفتند): بروید و در (پرستش) خدایان خود شکیبا باشید که این چیزی است که (از شما) می‌خواهند ما چنین چیزی در آیین واپسین نشنیدیم، این جز دروغبافی نیست» سوره ص، آیه ۵-۷.</ref><ref>مجمع البیان، ج ۸، ص ۷۲۷.</ref>.

#{{متن قرآن|وَإِذْ يَمْكُرُ بِكَ الَّذِينَ كَفَرُواْ لِيُثْبِتُوكَ أَوْ يَقْتُلُوكَ أَوْ يُخْرِجُوكَ وَيَمْكُرُونَ وَيَمْكُرُ اللَّهُ وَاللَّهُ خَيْرُ الْمَاكِرِينَ }}<ref>  و (یاد کن) آنگاه را که کافران با تو نیرنگ می‌باختند تا تو را بازداشت کنند یا بکشند یا بیرون رانند، آنان نیرنگ می‌باختند و خداوند تدبیر می‌کرد و خداوند بهترین تدبیر کنندگان است؛سوره انفال، آیه:۳۰.</ref>. [[ابوجهل]]، مانند دیگر سران [[مشرک]]، هنگام [[آگاهی]] از [[تصمیم]] [[هجرت پیامبر]]{{صل}} به [[یثرب ]]([[مدینه]]) برآشفت و در طرح توطئه‌ای بر ضدّ [[حضرت]] در [[دارالندوه]]، [[شرکت]] و پیشنهاد [[قتل]] وی را مطرح کرد<ref>جامع البیان، مج ۶، ج ۹، ص ۳۰۰.</ref>. ابن‌سعد می‌گوید: هر کس نظری داد تا به [[ابوجهل]] رسید. وی گفت: از هر قبیله‌ای [[جوانی]] برگزینیم تا با [[شمشیر]] برهنه، بر [[محمد]] [[هجوم]] آورند تا بنی [[عبدمناف]]، [[قاتل]] را نشناخته، [[توانایی]] [[انتقام]] نداشته باشند<ref>الطبقات، ج ۱، ص ۱۷۶.</ref> و به [[پذیرش]] [[خون]] [[بهایی]] بسنده کنند. این پیشنهاد پذیرفته شد و اگر خبر [[جبرئیل]] به [[پیامبر]] و خوابیدن [[علی]]{{ع}} برجای او در لیله‌المبیت نمی‌بود، [[تصمیم]] [[قریش]] عملی می‌شد<ref>جامع البیان، مج ۶، ج ۹، ص ۳۰۰.</ref>. مفسّران، [[آیه]] پیشین را در باب همین [[توطئه]] می‌دانندکه [[ابوجهل]] در آن نقشی فعّال داشت<ref>مجمع البیان، ج ۴، ص۸۲۶.</ref>. [[آیه]] ۳۲ سوره [[انفال]] را نیز درباره [[ابوجهل]] دانسته‌اند: {{متن قرآن| وَإِذْ قَالُواْ اللَّهُمَّ إِن كَانَ هَذَا هُوَ الْحَقَّ مِنْ عِندِكَ فَأَمْطِرْ عَلَيْنَا حِجَارَةً مِّنَ السَّمَاء أَوِ ائْتِنَا بِعَذَابٍ أَلِيمٍ}}<ref> و (یاد کن) آنگاه را که گفتند: بار خداوندا! اگر این (آیات) که از سوی توست راستین است بر ما از آسمان سنگ ببار یا بر (سر) ما عذابی دردناک بیاور؛ سوره انفال، آیه:۳۲.</ref><ref>مجمع البیان، ج ۴، ص ۸۲۸.</ref>

27[[بغوی]] در ذیل [[آیه]] ۱۹ رعد / ۱۳ (أَفَمن یَعلمُ أنّما أُنزِلَ إلیکَ مِن رَبّکَ الحَقُّ کَمَن هُو أعمی إنّما یَتذَکّرُ أولوا الألببِ) آورده که [[ابوجهل]]، مصداق در «کَمَن هو أعمی» است.

 

۲۸. «کذ لکَ أرسلنکَ فی أمّةٍ قَد خَلَت مِن قَبلِها أُممٌ لِتَتلُوَا عَلیهِمُ الّذی أوحَینا إلیکَ و هم یَکفُرونَ‌بِالرّحمـنِ قُل هوَ رَبّی لا إلـه إلاّ هوَ عَلیهِ تَوکّلتُ و إلیه مَتاب». (رعد / ۱۳، ۳۰) [[بغوی]]، در [[سبب نزول]] [[آیه]] آورده<ref>بغوی، ج ۳، ص ۱۹.</ref> که [[ابوجهل]]، [[پیامبر]] را در حجر دید که می‌گوید: یا اللّه یا رحمـن. نزد [[مشرکان]] آمد و گفت:[[محمد]] دو [[خدا]] را می‌خواند: یکی اللّه و دیگری [[رحمن]]، و ما جز رحمان [[یمامه ]][که گویا نام شخصی یا معبودی بوده است]، رحمان دیگری را نمی‌شناسیم. [[آیه]] نازل شد که بدین‌سان تو را در بین امّتی فرستادیم که پیش از آنها امّت‌هایی [آمده و رفته] بودند تا آن‌چه بر تو [[وحی]] کرده‌ایم، بر آنان بخوانی؛ حال آن‌که بر [[خدای رحمان]] [[کفر]] و [[انکار]] می‌ورزند. بگو: او پرودگار من است؛ خدایی جز او نیست؛ بر او [[توکل]] کرده، بازگشت من به سوی او است.

 

۲۹. در [[تفسیر قمی]]، [[ذکر]] شده که [[آیه]] ۸ [[حج]] / ۲۲ (و مِنَ‌النّاسِ مَن یُجـدِلُ فی اللّهِ بِغیرِ عِلمٍ و لاهدًی ولاکتبٍ مُنیر) در [[شأن]] [[ابوجهل]] نازل شده است<ref>قمی، ج۲، ص۷۹.</ref>.

 

۳۰. مفسّران، [[ابوجهل]] را یکی از [[پیشوایان]] [[کفر]] دانسته که در [[آیه]] ۱۲ [[توبه]] / ۹، [[مسلمانان]] به [[ستیز]] با آنان [[مأمور]] شده‌اند:<ref>جامع البیان، مج ۶، ج ۱۰، ص ۱۱۳؛ مجمع البیان، ج ۵، ص ۱۷.</ref> «فقتلوا أئِمّةَ الکُفرِ إنَّهم لا أیمن‌لَهُم لَعلَّهم یَنتَهون».

 

۳۱. [[ابوجهل]]، [[خداوند]] را در روز [[بدر]] به [[داوری]] خواند [[آیه]] ۱۹ [[انفال]] / ۸ نازل شد:<ref>جامع البیان، مج ۶، ج ۹، ص ۲۷۴.</ref> «اگر از [[خداوند]] [[داوری]] می‌خواستید، [نتیجه] [[داوری]] او برایتان پیش آمد، و اگر باز ایستید، برایتان بهتر است». [[طبرسی]] در ذیل این [[آیه]] از قول ابی‌حمزه آورده که [[ابوجهل]] در روز [[بدر]] گفت: پروردگارا![[دین]] ما قدیم و [[دین]] [[محمد]] [[جدید]] است؛ پس هر یک از آنان نزد تو محبوب‌تر و [[رضایت]] بخش‌تر است، اهل آن را [[یاری]] کن!<ref>مجمع البیان ج ۴، ص ۸۱۶.</ref>

 

۳۲. [[ابوجهل]]، [[مشرکان]] را برضدّ [[پیامبر]]{{صل}} تحریک کرده، می‌گفت:[[محمد]]، در یثرب فرود آمده؛ پیش‌قراولان خویش را فرستاده و می‌خواهد اموالتان را بگیرد؛ بپرهیزید از اینکه دنباله‌رو او باشید یا به او نزدیک شوید. به [[خدا]] [[سوگند]]! با او ساحرانی است که هرگز ندیده‌ام و هیچ یک از [[اصحاب]] وی را [[مشاهده]] نکرده‌ام، جز این که با [[شیاطین]] همراه بود!<ref>ابن کثیر، ج۳، ص۲۱۱.</ref> او با این سخنان، [[آتش]] [[جنگ بدر]] را شعله‌ور ساخت و بخشی از مخارج آن را بر عهده گرفت. [[خداوند]] در این زمینه می‌فرماید: «إنّ الَّذینَ کَفروا یُنفِقونَ أمولهُم لیَصدّوا عَن سَبیلِ اللّهِ فَسَیُنفِقونَها ثمَّ تکونُ عَلَیهِم‌حسرَةً ثمَ‌یُغلَبون وَالّذین‌کفَرواإلی جَهنَّم یُحشَرون = [[کافران]]، اموالشان را برای بازداشتن از [[راه خدا]] خرج‌می‌کنند. به زودی، خرجش خواهند کرد؛ آن‌گاه مایه [[حسرت]] آنان می‌شود و سرانجام، مغلوب می‌گردند و [[کافران]] را در [[جهنم]] گرد می‌آورند». ([[انفال]] / ۸، ۳۶) واحدی، از کلبی [[نقل]] می‌کند که [[آیه]]، درباره [[دوازده تن]] از [[اطعام]] کنندگان روز [[بدر]] نازل شد که یکی از آنان [[ابوجهل]] بود؛<ref>اسباب النزول، ص ۱۹۵.</ref> همو که ده شتر خویش را در آن واقعه نحر کرد<ref>یعقوبی، ج۲، ص ۴۵.</ref>. [[ابوجهل]]، در همین [[جنگ]] کشته و [[آیه]] ۵۰ [[انفال]] / ۸ درباره او و دیگر کشتگان [[بدر]] نازل شد: «وَلَو تَری إذ یَتوَفَّی الّذینَ کَفروا المَلـئکةُ یَضرِبونَ وجوهَهم و أدبرَهم و ذوقوا عَذابَ الحَریقِ = اگر بدانی آن‌گاه که [[فرشتگان]] [[جان]] [[کافران]] را می‌گیرند وبرچهره‌ها و پشت‌هایشان می‌کوبند و می‌گویند: [[عذاب]] [[آتش]] را بچشید»<ref>جامع‌البیان، مج ۶، ج ۱۰، ص ۳۰؛ مجمع‌البیان، ج۴، ص۸۴۶.</ref>.

 

 

 

<ref>[[سید علی رضا واسعی|واسعی، سید علی رضا]]، [[ابوجهل ۲ (مقاله)|ابوجهل]]، [[دائرةالمعارف قرآن کریم ج۱ (کتاب)|دائرةالمعارف قرآن کریم]] ج۱.</ref>.