پرش به محتوا

کیسانیه در کلام اسلامی: تفاوت میان نسخه‌ها

بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش
خط ۱۰: خط ۱۰:
<div style="padding: 0.4em 0em 0.0em;">
<div style="padding: 0.4em 0em 0.0em;">


==مقدمه==
==پیدایش [[کیسانیه]]==
*از [[فرقه‌های شیعه]] [[امامیه]] است. این [[فرقه]]، که نخستین انشعاب از گروه [[شیعه]] به شمار می‌آید، شش سال پس از [[شهادت امام حسین بن علی]] {{ع}} پدید آمد. [[پیروان]] این [[فرقه]] قائل به [[امامت]] [[محمد بن حنفیه‌]]اند و بر این باورند که او همان [[مهدی موعود]] {{ع}} است که روزی [[ظهور]] می‌کند و [[زمین]] را پر از [[عدل و داد]] می‌سازد. پس از [[محمد بن حنفیه]]، [[فرقه]] [[کیسانیه]] به [[دوازده]] گروه انشعاب یافت<ref>فرهنگ فرق اسلامی، ۳۷۵.</ref>. برخی از این گروه‌ها عبارت‌اند از:
[[کیسانیه]] یکی از فرقه‌های [[منقرض شده]] [[شیعه]] است که در نیمه دوم [[قرن اول]] [[هجری]] پدید آمد و حدود یک قرن ادامه یافت. [[پیروان]] این [[فرقه]] قائل به [[امامت]] [[محمد حنفیه]] [[فرزند امام علی]]{{ع}} بوده‌اند. علت نامگذاری آنان به [[کیسانیه]] به خاطر استنادشان به [[کیسان]] است اما درباره اینکه [[کیسان]] چه کسی است نظرات مختلفی وجود دارد<ref>ر.ک: محدثی، جواد، فرهنگ غدیر، ص۴۵۹؛ تونه‌ای، مجتبی، موعودنامه، ص۵۹۸؛ فرهنگ شیعه، ص ۳۸۷-۳۸۸.</ref>:
#'''[[حربیه]]:''' [[پیروان]] [[عبدالله بن عمرو بن]] حرب‌اند و به [[تناسخ]] معتقدند. آنان بر این باورند که [[روح]] [[پیامبر]] {{صل}} و [[امام علی]] و [[امام حسن]] و [[امام حسین]] {{ع}} و [[محمد بن حنفیه]] در وجود [[ابوهاشم]]- [[فرزند]] [[محمد بن حنفیه]]- [[حلول]] کرده و سپس به [[عبدالله‌ بن عمرو بن حرب]] رسیده است و از این رو، [[عبدالله]] تا [[ظهور]] [[محمد بن حنفیه]]، [[امام]] است.
# [[کیسان]]، [[لقب]] [[مختار ثقفی ]](بنیانگذار این [[فرقه]]) بوده که [[حضرت علی]]{{ع}} او را پس از [[تولد]]" کَیّس" (یعنی [[زیرک]]) نامید یا اینکه [[محمد بن حنفیه]] او را به [[دلیل]] [[هوشیاری]] و فراستش [[کیسان]] نامیده است.
#'''[[کربیه]]:''' اینان [[پیروان]] ابوکرب‌اند و بر این باورند که [[محمد بن حنفیه]] همان [[مهدی موعود]] {{ع}} است و پدرش [[علی بن ابی‌طالب]] {{ع}} او را بدین نام خوانده است و پس از [[محمد بن حنفیه]] دیگر کسی [[امام]] نیست و خود او زنده است و در [[غیبت]] به سر می‌برد و سرانجام [[ظهور]] می‌کند.
# [[کیسان]]، نام [[رئیس]] شرطه (پلیس) مختار بود.
#'''[[مختاریه]] یا [[کیسانیه]] خلص:''' [[پیروان]] [[مختار بن ابوعبید ثقفی‌]]اند و [[امامت]] را تنها در [[اولاد]] [[محمد بن حنفیه]] جایز می‌شمارند.
# [[کیسان]]، نام یکی از [[غلامان]] [[امیر المؤمنین]]{{ع}} بود که مختار را به [[خونخواهی امام حسین]]{{ع}} [[تشویق]] نمود<ref>ر.ک: محدثی، جواد، فرهنگ غدیر، ص۴۵۹؛ تونه‌ای، مجتبی، موعودنامه، ص۵۹۸؛ فرهنگ شیعه، ص ۳۸۷-۳۸۸.</ref>.  
#'''هاشمیه:''' از [[پیروان]] [[ابوهاشم]] [[فرزند]] [[محمد بن حنفیه‌]]اند و خود به پنج گروه تقسیم می‌شوند<ref>[[فرهنگ شیعه (کتاب)|فرهنگ شیعه]]، ص 387-388.</ref>.
اینکه [[کیسان]] [[لقب]] مختار باشد از لحاظ [[تاریخی]] [[اثبات]] نشده است. نظر سوم نیز ضعیف است چون [[کیسان]] [[غلام]] [[امیر المؤمنین]]{{ع}} در [[جنگ صفّین]] به [[شهادت]] رسیده است، اما تردیدی نیست که [[رئیس]] شهربانی مختار شخصی به نام "[[کیسان]]" ملقب به [[ابوعمره]] بوده است، بنابراین نظر دوم  از لحاظ [[تاریخی]] معتبرتر از دو نظر دیگر است اما [[پیروان]] این [[فرقه]] [[کیسان]] را همان [[لقب]] مختار می‌‌دانند<ref>ر.ک: سلیمیان، خدامراد، درسنامه مهدویت، ج‌۱، ص۱۰۲-۱۰۴؛ فرهنگ‌نامه مهدویت، ص ۳۶۴ – ۳۶۵، تونه‌ای، مجتبی، موعودنامه، ص۵۹۸؛ مهدی‌پور، علی اکبر، با دعای ندبه در پگاه جمعه، ص۹۰-۹۴.</ref>.
 
==[[اعتقادات]] [[کیسانیه]]==
==[[اعتقادات]]==
[[پیروان]] [[فرقه]] [[کیسانیه]] معتقدند [[محمد حنفیه]]، [[اسرار]] [[دین]] و [[علم]] [[تأویل]] و [[علوم]] [[باطنی]] را از [[امام حسن]]{{ع}} و [[امام حسین]]{{ع}} فراگرفته و او [[امام چهارم]] است. پس از درگذشت [[محمد حنفیه]]، [[کیسانیه]] دو دسته شدند: دسته‌ای [[مرگ]] [[محمد]] را [[انکار]] کرده و قائل شدند وی نمرده و نمی‌میرد و در "[[کوه رضوی]]" [[پنهان]] است تا روزی که به او امر شود و [[ظهور]] کند. این دسته وی را همان [[امام]] [[منتظر]] می‌دانند؛ ازاین‌رو هیچ‌کس را پس از وی [[امام]] نمی‌دانند! گروه دیگر [[مرگ]] [[محمد]] را [[باور]] کرده، پس از وی [[ابوهاشم]] [[عبدالله]] بن [[محمد]] را به [[امامت]] [[انتخاب]] کردند و به [[حلول]] [[روح]] [[محمد]] در [[ابوهاشم]] [[اعتقاد]] یافتند. البته شماری از [[کیسانیه]] نیز پس از [[مرگ]] [[محمد حنفیه]]، به [[امامت]] [[راستین]] [[اعتقاد]] یافته و [[مستبصر]] شدند<ref>ر.ک: سلیمیان، خدامراد، درسنامه مهدویت، ج‌۱، ص۱۰۲-۱۰۴؛ فرهنگ‌نامه مهدویت، ص ۳۶۴ – ۳۶۵؛ فرهنگ شیعه، ص ۳۸۷-۳۸۸.</ref>.
*[[پیروان]] این [[فرقه]] معتقدند که [[محمد بن حنفیه]]، [[اسرار]] [[دین]] و [[علم]] [[تأویل]] و [[علوم]] [[باطنی]] را از [[امام حسن]] و [[امام حسین]] {{ع}} برگرفته است. برخی از ایشان، ارکان [[شریعت]]- مانند [[نماز]] و [[روزه]] را- [[تأویل]] کرده، به [[تناسخ]] و [[حلول]] معتقدند<ref>[[فرهنگ شیعه (کتاب)|فرهنگ شیعه]]، ص 388.</ref>.
تمام فرق [[کیسانیه]]، دارای بعضی [[عقاید]] مشترک هستند؛ از جمله: [[عقیده]] به مسأله [[بدا]]؛ [[اعتقاد]] به [[تناسخ]] و [[حلول]]؛ [[اعتقاد به رجعت]] (با بیان خاص به خود)؛ [[اعتقاد]] به نوعی [[غلو]] در [[حق]] [[ائمه]] و [[پیشوایان]] خویش.
*همه فرقه‌های [[کیسانیه]] بر [[امامت]] [[محمد بن حنفیه]] و روا بودن [[بداء]] بر [[خداوند]] همداستان‌اند. برخی از آنان به [[الوهیت]] [[محمد بن حنفیه]] نیز معتقدند. به [[کیسانیه]] نسبت داده‌اند که معتقدند [[دین]]، [[طاعت]] مرد است و ارکان شرعیه- مانند [[نماز]]، [[روزه]]، [[زکات]] و [[حج]]- کنایه از مردانی معین‌اند. بنابراین، [[امامت]]، اصل است؛ در خصوص [[دعوت]] و [[عقیده]] و [[فقه]]، در پیوند با [[رئیس]] فرقه‌اند. به [[دلیل]] چنین باورهایی است که گروه‌هایی از [[کیسانیه]] به اباحه‌گری شهرت یافته‌اند. برخی از آنان بر این باورند که اگر [[آدمی]] [[امام]] را بشناسد، از قید [[واجبات]] و [[محرمات]] [[دینی]] آزاد است. برخی دیگر معتقدند که بخشی از [[شریعت]] به وسیله بیان [[نسخ]] شده است و از این رو، خویش را بدین بخش [[مقید]] نمی‌شمارند<ref>الفرق بین الفرق، ۲۳۸- ۲۳۶؛ فرق الشیعة، ۵۰- ۴۱.</ref>. امروزه اثری از [[فرقه]] [[کیسانیه]] نیست و این [[فرقه]] هیچ [[پیروی]] ندارد<ref>الفصول المختارة، ۲۴۱.</ref><ref>[[فرهنگ شیعه (کتاب)|فرهنگ شیعه]]، ص 388.</ref>.
هریک از فرقه‌های [[کیسانیه]]، دارای [[اعتقادی]] خاص نیز هستند. برخی از آنها، ارکان [[شریعت]] ـ مانند [[نماز]] و [[روزه]] را ـ [[تأویل]] کرده‌اند. برخی دیگر معتقدند بخشی از [[شریعت]] به [[وسیله]] بیان [[نسخ]] شده است و برخی از آنان بر این باورند که اگر کسی [[امام]] را بشناسد، از قید [[واجبات]] و [[محرمات]] [[دینی]] [[آزاد]] است و به خاطر چنین باورهایی به اباحه‌گری [[شهرت]] یافته‌اند<ref>ر.ک: سلیمیان، خدامراد، درسنامه مهدویت، ج‌۱، ص۱۰۲-۱۰۴؛ فرهنگ‌نامه مهدویت، ص ۳۶۴ – ۳۶۵؛ فرهنگ شیعه، ص ۳۸۷-۳۸۸.</ref>.
==انشعابات [[کیسانیه]]==
پس از [[محمد حنفیه]]، [[فرقه]] [[کیسانیه]] به گروه‌های متعددی انشعاب یافت که برخی از این گروه‌ها عبارت‌اند از:
#سراجیه:[[اصحاب]] "حسان بن سراج" که معتقدند، [[محمد حنفیه]] [[وفات]] کرده و در [[کوه رضوی]] مدفون است؛ ولی روزی [[رجعت]] کرده و [[جهان]] را پر از [[عدل و داد]] می‌کند<ref>ر.ک: مهدی‌پور، علی اکبر، با دعای ندبه در پگاه جمعه، ص۹۰-۹۴؛ تونه‌ای، مجتبی، موعودنامه، ص۵۹۸.</ref>.
#کرنبیه یا [[کربیه]]: [[پیروان]] "ابن کرنب"‌ که [[محمد بن حنفیه]] را [[مهدی موعود]]{{ع}} می‌‌دانند و در [[غیبت]] به سر می‌برد و سرانجام [[ظهور]] می‌کند<ref>ر.ک: مهدی‌پور، علی اکبر، با دعای ندبه در پگاه جمعه، ص۹۰-۹۴؛ فرهنگ شیعه، ص ۳۸۷-۳۸۸.</ref>.
#هاشمیه: [[پیروان]] "[[ابو هاشم]] [[عبدالله]]" [[فرزند]] [[محمد بن حنفیه‌]] که پس از فوت [[محمد]] به [[امامت]] پسرش [[معتقد]] شده و خود به گروهک‌های مختلفی تقسیم شدند<ref>ر.ک: مهدی‌پور، علی اکبر، با دعای ندبه در پگاه جمعه، ص۹۰-۹۴؛ فرهنگ شیعه، ص ۳۸۷-۳۸۸؛ تونه‌ای، مجتبی، موعودنامه، ص۵۹۸</ref>.
# [[حربیه]]: [[پیروان]] "[[عبدالله بن عمرو]] بن حرب‌" که معتقدند [[روح]] [[پیامبر]]{{صل}} و [[امام علی]]{{ع}} و [[امام حسن]]{{ع}} و [[امام حسین]]{{ع}} و [[محمد حنفیه]] در وجود [[ابوهاشم]] [[حلول]] کرده و سپس به عبدالله‌ بن عمرو رسیده و از این رو، [[عبدالله]] تا [[ظهور]] حنفیه، [[امام]] است<ref>ر.ک: فرهنگ شیعه، ص ۳۸۷-۳۸۸.</ref>.


==منابع==
==منابع==
۱۱۲٬۶۳۷

ویرایش