تربیت: تفاوت میان نسخهها
←مقدمه
جز (جایگزینی متن - ']] سعیدیانفر، محمد جعفر و ایازی، سید محمد علی، فرهنگنامه' به ' سعیدیانفر و ایازی، [[فرهنگنامه') |
(←مقدمه) |
||
خط ۸: | خط ۸: | ||
: <div style="background-color: rgb(206,242, 299); text-align:center; font-size: 85%; font-weight: normal;">در این باره، تعداد بسیاری از پرسشهای عمومی و مصداقی مرتبط، وجود دارند که در مدخل '''[[تربیت (پرسش)]]''' قابل دسترسی خواهند بود.</div> | : <div style="background-color: rgb(206,242, 299); text-align:center; font-size: 85%; font-weight: normal;">در این باره، تعداد بسیاری از پرسشهای عمومی و مصداقی مرتبط، وجود دارند که در مدخل '''[[تربیت (پرسش)]]''' قابل دسترسی خواهند بود.</div> | ||
<div style="padding: 0.4em 0em 0.0em;"> | <div style="padding: 0.4em 0em 0.0em;"> | ||
==واژهشناسی لغوی== | |||
*تربیت مصدر باب تفعیل از مادّه "ر ـ ب ـ ب" یا "ر ـ ب ـ و" و به معنای پروردن و پرورانیدن<ref>التحقیق، ج۳، ص۲۰، «رب»؛ ص۳۴، «ربو»؛ لغت نامه، ج۴، ص۵۷۷۶، «تربیت».</ref> و تهذیب<ref>لغتنامه، ج۴، ص۵۷۷۸، «تربیة».</ref> است. [[ابن فارس]] معنای تربیت را به سه اصل بازمیگرداند: | |||
#اصلاح کردن<ref>[http://www.maarefquran.com/maarefLibrary/templates/farsi/dmaarefbooks/Books/7/59.htm دائرة المعارف قرآن کریم، ج ۷، ص ۶۴۹]</ref>. | |||
#همراهی کردن و ملازم بودن با موضوع تربیت که منظور از آن مراقبت مداوم از متربّی است<ref>[http://www.maarefquran.com/maarefLibrary/templates/farsi/dmaarefbooks/Books/7/59.htm دائرة المعارف قرآن کریم، ج ۷، ص ۶۴۹]</ref>. | |||
#پیوستگی مربّی و متربّی در فرایند تربیت<ref>مقاییس اللغه، ج۲، ص۳۸۱ ـ ۳۸۲، «ربو».</ref><ref>[http://www.maarefquran.com/maarefLibrary/templates/farsi/dmaarefbooks/Books/7/59.htm دائرة المعارف قرآن کریم، ج ۷، ص ۶۴۹]</ref>. | |||
*از دیدگاه راغب و برخی واژه پژوهان معاصر، تربیت، ایجاد کردن تدریجی چیزی تا رسیدن آن به سر حدّ کمال است<ref>مفردات، ص۳۳۶؛ التحقیق، ج۴، ص۲۰، «ربّ».</ref> در تعریفی دیگر تربیت فراهم ساختن بستری برای برانگیختن و رشد استعدادهای نهفته در یک موجود است، به نحوی که بتواند به شکلی مستمرّ او را در راه رسیدن به کمال وجودی یاری دهد<ref>شیوههای تعلیم، ص۲۸.</ref>. ترکیب عطفی "تعلیم و تربیت" در فارسی به "آموزش و پرورش" ترجمه شده است<ref>لغت نامه، ج۴، ص۵۹۷۲.</ref><ref>[http://www.maarefquran.com/maarefLibrary/templates/farsi/dmaarefbooks/Books/7/59.htm دائرة المعارف قرآن کریم، ج ۷، ص ۶۴۹]</ref>. | |||
*در تفاوت بین تعلیم و تربیت میتوان گفت "تربیت" معنایی دامنهدار و گسترده دارد، در حالی که واژه "تعلیم" از نظر مدلول، جزئی از تربیت یا وسیلهای از وسایل آن است. تربیت یعنی برانگیختن و پرورش استعدادها و قوای گوناگون انسان که باید با کوشش خود متربّی نیز توأم گردد تا به منتهای کمال خود برسد. تعلیم با مفهوم محدود آن عبارت است از تلقین و ایصال و انتقال معلومات به اذهان شاگردان<ref>اسلام و تعلیم و تربیت، ص۱۵.</ref>، بر این اساس اگر تربیت به صورت مطلق و به تنهایی به کار رود مفهوم تعلیم را نیز در برمیگیرد؛ اما وقتی با تعلیم همراه گردد معنای آن محدود و متمایز میشود، به هر روی، عطف تعلیم و تربیت بر این نکته دلالت میکند که تحقّق هریک از این دو و سودمند بودن آن برای بشر، منوط به تحقّق دیگری است، از همینرو در حوزه معنایی علم در قرآن، از سویی حلم را دربرمیگیرد و از سوی دیگر با واژههایی نظیر معرفت، فقه، حکمت و شعور مرتبط میشود<ref>Encyclopedia of lslam : llm.</ref><ref>[http://www.maarefquran.com/maarefLibrary/templates/farsi/dmaarefbooks/Books/7/59.htm دائرة المعارف قرآن کریم، ج ۷، ص ۶۴۹]</ref>. | |||
==مقدمه== | ==مقدمه== | ||
*منظور از «آموزههای [[تربیتی]]» [[راهبردها]] و راهکارهای روشن و واضحی است که [[خداوند]] [[پیامبر]] خود را برای اصل انجام [[رسالت]]، حفظ و تداوم آن، مورد خطاب قرار میدهد و اصول و اموری را به صورت کلی و یا خاص بیان و با [[راهنمایی]] خود تربیت میکند. این [[تعالیم]] [[تربیتی]] با روشهای مختلفی همچون یاد دادن [[سیر و سلوک]]، [[ تعلیم]] [[عبادت]]، و [[دعوت]] به [[استقامت]] و [[استغاثه]]، روش [[تبلیغ]]، [[ شیوه]] مردمداری و حتی گاهی با [[توبیخ]] و یا [[انذار]] و یا یادآوری [[تاریخ]] [[پیامبران]] و مسائل و [[مشکلات]] و یا ناکامیهای آنان [[تأدیب]] میکند و [[وسیله]] صیانت [[پیامبر]] از [[انحراف]] را فراهم میسازد. چنانکه به صورت کلی میگوید: {{متن قرآن|قُلْ رَبِّ ارْحَمْهُمَا كَمَا رَبَّيَانِي صَغِيرًا}}<ref>«و از سر مهر برای آنان به خاکساری افتادگی کن و بگو پروردگارا! بر آنان بخشایش آور چنان که آنها مرا در کودکی پروردند» سوره اسراء، آیه ۲۴.</ref>و بگو خدایا بر [[والدین]] من، که مرا در [[کودکی]] تربیت کردند رحم نما. البته گاهی این تربیتها برجسته میشود و با واژه: «رَب» که به [[پیامبر]] اختصاص داده شده، نمایان میگردد؛ به همین [[دلیل]] در [[قرآن کریم]] بعد از لفظ [[جلاله ]]«[[الله]]» بیشترین وصفی که در باره [[خداوند متعال]] بکار رفته، واژه «[[رب]]» است که حدود ۹۰۰ مرتبه تکرار شده است. و گاهی با واژه غیر [[رب]] و معنای [[رب]] همان گونه که در مفردات راغب آمده است،<ref>الرب فی الأصل: التربیة، و هو إنشاء الشیء حالا فحالا إلی حد التمام، یقال رَبهُ، و رباه و رَببَهُ/ (مفردات راغب ص ۳۳۶)</ref> در اصل به معنای تربیت و آن ایجاد شئ به صورت تدریجی تا [[حد]] [[رسیدن به کمال]] است. [[خداوند]]، انسانهایی را که به چنین درجهای نائل شوند، «ربیون» و «ربانیون» نامیده است. «ربی» و «ربانی» هر دو معنی منسوب به «[[رب]]» هستند، با این تفاوت که واژۀ «ربانی» [[مبالغه]] آمیزتر است. اگر به آیاتی که این دو واژه در آنها به کار رفته، توجه کنیم، [[لطف]] این [[مبالغه]] [[آشکار]] میشود، زیرا «ربی» به کسی اطلاق شده که در اصطلاح رایج او را [[شاگرد]] یا متربی میگویند و «ربانی» به کسی که اصطلاحاً استاد و یا مربی نامیده میشود، اطلاق گردیده است و این بدان معنا است که وجه انتساب استاد به «[[رب]]» باید عمیقتر و بارزتر از مربی و [[شاگرد]] باشد. {{متن قرآن|وَكَأَيِّنْ مِنْ نَبِيٍّ قَاتَلَ مَعَهُ رِبِّيُّونَ كَثِيرٌ}}<ref>«و بسا پیامبرانی که همراه آنان تودههای انبوه به نبرد (با دشمنان خداوند) پرداختند و در راه خداوند هر چه به ایشان رسید نه سست و نه ناتوان شدند و نه تن به زبونی سپردند؛ و خداوند شکیبایان را دوست میدارد» سوره آل عمران، آیه ۱۴۶.</ref>و چه بسیار از [[پیامبران]] بودند که ربیون فراوانی به همراه آنها در [[راه خدا]] جنگیدند، یعنی کسانی که تربیت شده [[انبیا]] بودند و در این محضر قرار داشتهاند. | *منظور از «آموزههای [[تربیتی]]» [[راهبردها]] و راهکارهای روشن و واضحی است که [[خداوند]] [[پیامبر]] خود را برای اصل انجام [[رسالت]]، حفظ و تداوم آن، مورد خطاب قرار میدهد و اصول و اموری را به صورت کلی و یا خاص بیان و با [[راهنمایی]] خود تربیت میکند. این [[تعالیم]] [[تربیتی]] با روشهای مختلفی همچون یاد دادن [[سیر و سلوک]]، [[ تعلیم]] [[عبادت]]، و [[دعوت]] به [[استقامت]] و [[استغاثه]]، روش [[تبلیغ]]، [[ شیوه]] مردمداری و حتی گاهی با [[توبیخ]] و یا [[انذار]] و یا یادآوری [[تاریخ]] [[پیامبران]] و مسائل و [[مشکلات]] و یا ناکامیهای آنان [[تأدیب]] میکند و [[وسیله]] صیانت [[پیامبر]] از [[انحراف]] را فراهم میسازد. چنانکه به صورت کلی میگوید: {{متن قرآن|قُلْ رَبِّ ارْحَمْهُمَا كَمَا رَبَّيَانِي صَغِيرًا}}<ref>«و از سر مهر برای آنان به خاکساری افتادگی کن و بگو پروردگارا! بر آنان بخشایش آور چنان که آنها مرا در کودکی پروردند» سوره اسراء، آیه ۲۴.</ref>و بگو خدایا بر [[والدین]] من، که مرا در [[کودکی]] تربیت کردند رحم نما. البته گاهی این تربیتها برجسته میشود و با واژه: «رَب» که به [[پیامبر]] اختصاص داده شده، نمایان میگردد؛ به همین [[دلیل]] در [[قرآن کریم]] بعد از لفظ [[جلاله ]]«[[الله]]» بیشترین وصفی که در باره [[خداوند متعال]] بکار رفته، واژه «[[رب]]» است که حدود ۹۰۰ مرتبه تکرار شده است. و گاهی با واژه غیر [[رب]] و معنای [[رب]] همان گونه که در مفردات راغب آمده است،<ref>الرب فی الأصل: التربیة، و هو إنشاء الشیء حالا فحالا إلی حد التمام، یقال رَبهُ، و رباه و رَببَهُ/ (مفردات راغب ص ۳۳۶)</ref> در اصل به معنای تربیت و آن ایجاد شئ به صورت تدریجی تا [[حد]] [[رسیدن به کمال]] است. [[خداوند]]، انسانهایی را که به چنین درجهای نائل شوند، «ربیون» و «ربانیون» نامیده است. «ربی» و «ربانی» هر دو معنی منسوب به «[[رب]]» هستند، با این تفاوت که واژۀ «ربانی» [[مبالغه]] آمیزتر است. اگر به آیاتی که این دو واژه در آنها به کار رفته، توجه کنیم، [[لطف]] این [[مبالغه]] [[آشکار]] میشود، زیرا «ربی» به کسی اطلاق شده که در اصطلاح رایج او را [[شاگرد]] یا متربی میگویند و «ربانی» به کسی که اصطلاحاً استاد و یا مربی نامیده میشود، اطلاق گردیده است و این بدان معنا است که وجه انتساب استاد به «[[رب]]» باید عمیقتر و بارزتر از مربی و [[شاگرد]] باشد. {{متن قرآن|وَكَأَيِّنْ مِنْ نَبِيٍّ قَاتَلَ مَعَهُ رِبِّيُّونَ كَثِيرٌ}}<ref>«و بسا پیامبرانی که همراه آنان تودههای انبوه به نبرد (با دشمنان خداوند) پرداختند و در راه خداوند هر چه به ایشان رسید نه سست و نه ناتوان شدند و نه تن به زبونی سپردند؛ و خداوند شکیبایان را دوست میدارد» سوره آل عمران، آیه ۱۴۶.</ref>و چه بسیار از [[پیامبران]] بودند که ربیون فراوانی به همراه آنها در [[راه خدا]] جنگیدند، یعنی کسانی که تربیت شده [[انبیا]] بودند و در این محضر قرار داشتهاند. |