پرش به محتوا

عصمت در حدیث: تفاوت میان نسخه‌ها

۴٬۸۵۵ بایت اضافه‌شده ،  ‏۳ سپتامبر ۲۰۲۰
بدون خلاصۀ ویرایش
خط ۲۰: خط ۲۰:
*بر اساس مفهوم {{متن حدیث|خُزَّانُ عِلْمِ اللَّهِ}}، [[امام]]{{ع}} نگه‌دارنده [[علوم]] [[الهی]] است. این مفهوم، به نوعی یادآور و بیانگر مفهوم [[امین الله]] و نیز صفت [[عصمت]] است؛ بدین بیان که [[خداوند حکیم]] [[متعال]] [[علوم]] خود را به کسی واگذار می‌کند که [[معتمد]] اوست و نسبت به آن [[علوم]] [[خیانت]] نمی‌کند؛ در غیر این صورت، او دیگر نگه دارنده و [[خازن]] به شمار نمی‌رود. به دیگر سخن، اگر [[خداوند]] [[علم]] خود را به کسی اعطا کند که از آن استفاده نابجا کند و [[خیانت]] بورزد، با [[حکمت]] نامحدود او ناسازگار است. در مثال‌های عُرفی نیز می‌توان گفت: مخزن آب تا زمانی خزن است که [[توانایی]] نگهداری آب را داشته باشد؛ چنین برداشی از مفهوم {{متن حدیث|خُزَّانُ عِلْمِ اللَّهِ}} از برخی [[روایات]] نیز استفاده می‌شود؛ برای مثال، در روایتی صحیح از [[امام باقر]]{{ع}} [[نقل]] شده است که در ضمن [[تفسیر]] [[آیه شریفه]] {{متن قرآن|صِرَاطِ اللَّهِ الَّذِي لَهُ مَا فِي السَّمَاوَاتِ وَمَا فِي الْأَرْضِ}}<ref>«راه خداوندی که آنچه در آسمان‌ها و آنچه در زمین است از آن اوست» سوره شوری، آیه ۵۳.</ref>، به [[ابو حمزه ثمالی]] فرمودند: "مقصود از آن ([[صراط]])، [[علی]]{{ع}} است. همان [[خداوند]] [[علی]]{{ع}} را [[خازن]] خود قرار داده است بر آنچه در [[آسمان‌ها]] و [[زمین]] است، و چیزی در [[زمین]] نیست، مگر آن‌که [[علی]]{{ع}} را [[امین]] بر آن قرار داده است"<ref>{{متن حدیث|عَنْ أَبِي حَمْزَةَ الثُّمَالِيِّ عَنْ أَبِي جَعْفَرٍ{{ع}} فِي قَوْلِ اللَّهِ تَبَارَكَ وَ تَعَالَى صِراطِ اللَّهِ الَّذِي لَهُ ما فِي السَّماواتِ وَ ما فِي الْأَرْضِ يَعْنِي عَلِيّاً إِنَّهُ جَعَلَ عَلِيّاً خَازِنَهُ عَلَى مَا فِي السَّمَاوَاتِ وَ مَا فِي الْأَرْضِ مِنْ شَيْ‏ءٍ وَ ائْتَمَنَهُ عَلَيْهِ أَلا إِلَى اللَّهِ تَصِيرُ الْأُمُور}}. محمد بن حسن صفار، بصائر الدرجات، ص۱۰۶.</ref><ref>[[محمد حسین فاریاب|فاریاب، محمد حسین]]، [[معنا و چیستی امامت در قرآن سنت و آثار متکلمان (کتاب)|معنا و چیستی امامت در قرآن سنت و آثار متکلمان]]، ص ۳۲۴.</ref>.
*بر اساس مفهوم {{متن حدیث|خُزَّانُ عِلْمِ اللَّهِ}}، [[امام]]{{ع}} نگه‌دارنده [[علوم]] [[الهی]] است. این مفهوم، به نوعی یادآور و بیانگر مفهوم [[امین الله]] و نیز صفت [[عصمت]] است؛ بدین بیان که [[خداوند حکیم]] [[متعال]] [[علوم]] خود را به کسی واگذار می‌کند که [[معتمد]] اوست و نسبت به آن [[علوم]] [[خیانت]] نمی‌کند؛ در غیر این صورت، او دیگر نگه دارنده و [[خازن]] به شمار نمی‌رود. به دیگر سخن، اگر [[خداوند]] [[علم]] خود را به کسی اعطا کند که از آن استفاده نابجا کند و [[خیانت]] بورزد، با [[حکمت]] نامحدود او ناسازگار است. در مثال‌های عُرفی نیز می‌توان گفت: مخزن آب تا زمانی خزن است که [[توانایی]] نگهداری آب را داشته باشد؛ چنین برداشی از مفهوم {{متن حدیث|خُزَّانُ عِلْمِ اللَّهِ}} از برخی [[روایات]] نیز استفاده می‌شود؛ برای مثال، در روایتی صحیح از [[امام باقر]]{{ع}} [[نقل]] شده است که در ضمن [[تفسیر]] [[آیه شریفه]] {{متن قرآن|صِرَاطِ اللَّهِ الَّذِي لَهُ مَا فِي السَّمَاوَاتِ وَمَا فِي الْأَرْضِ}}<ref>«راه خداوندی که آنچه در آسمان‌ها و آنچه در زمین است از آن اوست» سوره شوری، آیه ۵۳.</ref>، به [[ابو حمزه ثمالی]] فرمودند: "مقصود از آن ([[صراط]])، [[علی]]{{ع}} است. همان [[خداوند]] [[علی]]{{ع}} را [[خازن]] خود قرار داده است بر آنچه در [[آسمان‌ها]] و [[زمین]] است، و چیزی در [[زمین]] نیست، مگر آن‌که [[علی]]{{ع}} را [[امین]] بر آن قرار داده است"<ref>{{متن حدیث|عَنْ أَبِي حَمْزَةَ الثُّمَالِيِّ عَنْ أَبِي جَعْفَرٍ{{ع}} فِي قَوْلِ اللَّهِ تَبَارَكَ وَ تَعَالَى صِراطِ اللَّهِ الَّذِي لَهُ ما فِي السَّماواتِ وَ ما فِي الْأَرْضِ يَعْنِي عَلِيّاً إِنَّهُ جَعَلَ عَلِيّاً خَازِنَهُ عَلَى مَا فِي السَّمَاوَاتِ وَ مَا فِي الْأَرْضِ مِنْ شَيْ‏ءٍ وَ ائْتَمَنَهُ عَلَيْهِ أَلا إِلَى اللَّهِ تَصِيرُ الْأُمُور}}. محمد بن حسن صفار، بصائر الدرجات، ص۱۰۶.</ref><ref>[[محمد حسین فاریاب|فاریاب، محمد حسین]]، [[معنا و چیستی امامت در قرآن سنت و آثار متکلمان (کتاب)|معنا و چیستی امامت در قرآن سنت و آثار متکلمان]]، ص ۳۲۴.</ref>.
*این [[روایت]] بدین معناست که [[امام علی]]{{ع}} از آنجا که [[امین]] و [[معتمد]] [[خداوند]] بوده، [[خازن]] قرار داده شده است، بر آنچه در [[آسمان]] و [[زمین]] است<ref>[[محمد حسین فاریاب|فاریاب، محمد حسین]]، [[معنا و چیستی امامت در قرآن سنت و آثار متکلمان (کتاب)|معنا و چیستی امامت در قرآن سنت و آثار متکلمان]]، ص ۳۲۴.</ref>.
*این [[روایت]] بدین معناست که [[امام علی]]{{ع}} از آنجا که [[امین]] و [[معتمد]] [[خداوند]] بوده، [[خازن]] قرار داده شده است، بر آنچه در [[آسمان]] و [[زمین]] است<ref>[[محمد حسین فاریاب|فاریاب، محمد حسین]]، [[معنا و چیستی امامت در قرآن سنت و آثار متکلمان (کتاب)|معنا و چیستی امامت در قرآن سنت و آثار متکلمان]]، ص ۳۲۴.</ref>.
*[[اولی الامر]] در [[روایات]]، همان [[اولی الامر]] در [[قرآن]] است، چراکه [[امامان]]{{عم}} در [[مقام]] [[تفسیر]] [[آیه اولی الامر]]، خود را مصداق این مفهوم معرفی کرده‌اند. چنان‌که پیش‌تر بیان شد، [[اولی الامر]] یا همان {{متن حدیث|وُلَاةُ أَمْرِ اللَّهِ}} به لحاظ اصطلاح [[قرآنی]]، انسان‌هایی معصوم‌اند. در [[تأیید]] این آموزه می‌توان به برخی [[روایات]] نیز اشاره کرد؛ چنان‌که [[سلیم بن قیس هلالی]] از [[امیر المؤمنین]]{{ع}} [[نقل]] می‌کند که پس از سفارش به [[پیروی]] از [[رسول گرامی اسلام]]{{صل}} و [[اولی الامر]] فرمود: "همانا [[خداوند]] به [[اطاعت رسول]] [[فرمان]] داده، زیرا او [[معصوم]] [و] مطهّر است؛ به [[گناه]] [[فرمان]] نمیدهد و همانا [[خداوند]] به [[اطاعت از اولی الامر]] [[فرمان]] داده، زیرا آنها [[معصوم]] [و] مطهّرند، به [[گناه]] [[فرمان]] نمی‌دهند"<ref>{{متن حدیث|وَ إِنَّمَا أَمَرَ اللَّهُ بِطَاعَةِ الرَّسُولِ{{صل}} لِأَنَّهُ مَعْصُومٌ مُطَهَّرٌ لَا يَأْمُرُ بِمَعْصِيَتِهِ وَ إِنَّمَا أَمَرَ بِطَاعَةِ أُولِي الْأَمْرِ لِأَنَّهُمْ مَعْصُومُونَ مُطَهَّرُونَ لَا يَأْمُرُونَ بِمَعْصِيَتِهِ}}. شیخ صدوق، الخصال، ج۱، ص۱۳۹. در روایتی دیگر چنین آمده است: {{متن حدیث|إِنَّمَا الطَّاعَةُ لِلَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ وَ لِرَسُولِهِ وَ لِوُلَاةِ الْأَمْرِ وَ إِنَّمَا أَمَرَ بِطَاعَةِ أُولِي الْأَمْرِ لِأَنَّهُمْ مَعْصُومُونَ مُطَهَّرُونَ وَ لَا يَأْمُرُونَ بِمَعْصِيَتِهِ}}. شیخ صدوق، علل الشرایع، ج۱، ص۱۲۳. گفتنی است، اگرچه این دو روایت به دلیل وجود ابان بن ابی عیاش در سلسله راویانشان، معتبر به شمار نمی‌آیند، به دلیل آن‌که محتوای آنها دقیقاً مطابق با حکم برآمده از قرآن و عقل است و این محتوا در چند روایت تکرار شده است، دست کم می‌توان مؤید به آن استناد کرد.</ref>. همچنین [[امام باقر]]{{ع}} آنجا که در صدد معرفی مفهوم "[[اهل البیت]]" بودند، فرمودند: "مقصود از [[اهل بیت]] [[رسول خدا]]{{صل}} امامانی‌اند که [[خداوند]] (عزّ و جل) [[اطاعت]] از آنها را قرین [[اطاعت]] از خود قرار داده است. پس فرمود: {{متن قرآن|يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا أَطِيعُوا اللَّهَ وَأَطِيعُوا الرَّسُولَ وَأُولِي الْأَمْرِ مِنْكُمْ}}<ref>«ای مؤمنان، از خداوند فرمان برید و از پیامبر و زمامدارانی که از شمایند  فرمانبرداری کنید» سوره نساء، آیه ۵۹.</ref>؛ و آنها [[معصوم]] و مطهرند که [[گناه]] نمی‌کنند..."<ref>{{متن حدیث|... يَعْنِي بِأَهْلِ بَيْتِهِ الْأَئِمَّةَ الَّذِينَ قَرَنَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ طَاعَتَهُمْ بِطَاعَتِهِ فَقَالَ {{متن قرآن|يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا أَطِيعُوا اللَّهَ وَأَطِيعُوا الرَّسُولَ وَأُولِي الْأَمْرِ مِنْكُمْ}} وَ هُمُ الْمَعْصُومُونَ الْمُطَهَّرُونَ الَّذِينَ لَا يُذْنِبُونَ وَ لَا يَعْصُونَ...}}. شیخ صدوق، علل الشرایع، ج۱، ص۱۲۳-۱۲۴.</ref><ref>[[محمد حسین فاریاب|فاریاب، محمد حسین]]، [[معنا و چیستی امامت در قرآن سنت و آثار متکلمان (کتاب)|معنا و چیستی امامت در قرآن سنت و آثار متکلمان]]، ص ۳۳۶-۳۴۰.</ref><ref>[[محمد حسین فاریاب|فاریاب، محمد حسین]]، [[معنا و چیستی امامت در قرآن سنت و آثار متکلمان (کتاب)|معنا و چیستی امامت در قرآن سنت و آثار متکلمان]]، ص ۳۳۸.</ref>.


==منابع==
==منابع==
۷۵٬۹۴۶

ویرایش