پرش به محتوا

معجزه در کلام اسلامی: تفاوت میان نسخه‌ها

خط ۱۹: خط ۱۹:
*[[هدف پیامبران]] {{ع}} از [[معجزه]]، اثبات [[ادعای نبوت]] خویش است و از این گذر در پی آن‌اند که [[مردم]] بدانان [[ایمان]] آورند و از تعالیمشان [[پیروی]] کنند و به [[سعادت]] دست یابند<ref>شرح اشارات‌، ۳/ ۴۱۷.</ref>. تفاوت دیگر، محدودیت امور غیر [[معجزه]] است. [[سحر]]، [[طالع‌بینی]] و کارهای شگفت [[مرتاضان]] و نوابغ، گونه‌ای تخصص و در حوزه‌ای محدود است و کاری است ویژه که بیرون از قلمرو خود دارای کارایی نیست؛ اما دامنه [[اعجاز]] [[پیامبران]] {{ع}} بسی گسترده است و به موضوعات و امور ویژه محدود نمی‌شود<ref>غایة المرام‌، ۳۳۲ به نقل از معجزه‌شناسی‌، ۲۲.</ref>. [[معجزه]] بر [[قدرت]] بیکران [[الهی]] و خواست [[خداوند]] تکیه دارد؛ اما [[مرتاضان]]، جادوگران و ... از گذر تمرین‌ها و ریاضت‌های دشوار و [[آموزش]] می‌توانند امور شگفت از خویش نشان دهند. از این رو است که این کسان، هیچ گاه دعوی [[تحدی]] سر نمی‌دهند؛ اما [[اعجاز]] [[پیامبران]] {{صل}} همراهِ [[تحدی]] و هماوردخواهی است. از ویژگی‌های دیگر [[معجزه]]، خصلت‌های شخصیتی و عملی صاحبان [[معجزه]] است. اینان، همگی به [[فضایل]] انسانی آراسته‌اند و از صفات والای [[اخلاقی]] و عملی بهره‌مندند<ref>المغنی‌، ۱۵/ ۲۷۴.</ref>. [[پیامبران]] {{ع}} هیچ گاه در بروز [[معجزه]] از خدعه و [[اغوا]] سود نمی‌برند و نیروی تخیل مخاطبان خویش را به کار نمی‌گیرند؛ اما بسیاری از صاحبان امور عجیبه و [[علوم]] غریبه از [[اغوا]] و [[فریب]] و تأثیر ناروا بر [[روح]] و تخیل [[انسان‌ها]] [[بهره]] می‌برند و با تخدیر آنان به مقاصد خویش دست می‌یابند<ref>[[فرهنگ شیعه (کتاب)|فرهنگ شیعه]]، ص 417.</ref>.
*[[هدف پیامبران]] {{ع}} از [[معجزه]]، اثبات [[ادعای نبوت]] خویش است و از این گذر در پی آن‌اند که [[مردم]] بدانان [[ایمان]] آورند و از تعالیمشان [[پیروی]] کنند و به [[سعادت]] دست یابند<ref>شرح اشارات‌، ۳/ ۴۱۷.</ref>. تفاوت دیگر، محدودیت امور غیر [[معجزه]] است. [[سحر]]، [[طالع‌بینی]] و کارهای شگفت [[مرتاضان]] و نوابغ، گونه‌ای تخصص و در حوزه‌ای محدود است و کاری است ویژه که بیرون از قلمرو خود دارای کارایی نیست؛ اما دامنه [[اعجاز]] [[پیامبران]] {{ع}} بسی گسترده است و به موضوعات و امور ویژه محدود نمی‌شود<ref>غایة المرام‌، ۳۳۲ به نقل از معجزه‌شناسی‌، ۲۲.</ref>. [[معجزه]] بر [[قدرت]] بیکران [[الهی]] و خواست [[خداوند]] تکیه دارد؛ اما [[مرتاضان]]، جادوگران و ... از گذر تمرین‌ها و ریاضت‌های دشوار و [[آموزش]] می‌توانند امور شگفت از خویش نشان دهند. از این رو است که این کسان، هیچ گاه دعوی [[تحدی]] سر نمی‌دهند؛ اما [[اعجاز]] [[پیامبران]] {{صل}} همراهِ [[تحدی]] و هماوردخواهی است. از ویژگی‌های دیگر [[معجزه]]، خصلت‌های شخصیتی و عملی صاحبان [[معجزه]] است. اینان، همگی به [[فضایل]] انسانی آراسته‌اند و از صفات والای [[اخلاقی]] و عملی بهره‌مندند<ref>المغنی‌، ۱۵/ ۲۷۴.</ref>. [[پیامبران]] {{ع}} هیچ گاه در بروز [[معجزه]] از خدعه و [[اغوا]] سود نمی‌برند و نیروی تخیل مخاطبان خویش را به کار نمی‌گیرند؛ اما بسیاری از صاحبان امور عجیبه و [[علوم]] غریبه از [[اغوا]] و [[فریب]] و تأثیر ناروا بر [[روح]] و تخیل [[انسان‌ها]] [[بهره]] می‌برند و با تخدیر آنان به مقاصد خویش دست می‌یابند<ref>[[فرهنگ شیعه (کتاب)|فرهنگ شیعه]]، ص 417.</ref>.


==تفاوت [[معجزه]] و [[کرامت]]==
*اگر امر [[خارق‌العاده]]، همراه [[ادعای نبوت]] یا [[امامت]] باشد، [[معجزه]] است؛ اما چنانچه همراه ادعایی نباشد، مانند آنچه از [[اولیای الهی]] سر می‌زند، "[[کرامت]]" است. [[کرامت]] لطفی است که [[خداوند]] به [[بندگان]] [[شایسته]] خویش عطا می‌کند<ref>راهنماشناسی‌، ۲۱۱.</ref>. در اینکه آیا [[معجزه]] فعل مستقیم [[خداوند]] است یا فعل [[پیامبران]] {{ع}} به [[اذن الهی]] است، میان [[متکلمان]] [[مسلمان]] دو دیدگاه مطرح است: بنابر دیدگاه نخست، [[معجزه]] کار مستقیم [[خداوند]] است؛ مثلًا [[حضرت موسی]] {{ع}} تنها عصای خویش را بر [[زمین]] افکند و [[خداوند]] بود که آن را به اژدها مبدل ساخت و بر این [[حقیقت]] [[گواه]] است آنکه چون عصا به اژدها مبدل گشت، [[موسی]] {{ع}} ترسید و گریخت و [[خداوند]] بدو فرمود: "ای [[موسی]]! مهراس که بی‌گمان [[پیامبران]] من نمی‌هراسند"<ref>{{متن قرآن|وَأَلْقِ عَصَاكَ فَلَمَّا رَآهَا تَهْتَزُّ كَأَنَّهَا جَانٌّ وَلَّى مُدْبِرًا وَلَمْ يُعَقِّبْ يَا مُوسَى لا تَخَفْ إِنِّي لا يَخَافُ لَدَيَّ الْمُرْسَلُونَ }}؛ سوره نمل، آیه ۱۰؛ تفسیر نمونه‌، ۱۶/ ۳۱۶ و ۱۰/ ۲۹۳.</ref>. دیدگاه دوم بر آن است که [[معجزه]] با [[قدرت]] و [[اراده]] [[پیامبران]] {{ع}} تحقق می‌پذیرد. [[پیامبران]] {{ع}} را نیرو و اراده‌ای [[خارق‌العاده]] است که به واسطه آن، [[معجزات]] را تحقق می‌بخشند<ref>[[فرهنگ شیعه (کتاب)|فرهنگ شیعه]]، ص 417-418.</ref>.
*آیاتی از [[قرآن]] نیز بر این مدعا [[گواهی]] می‌دهند<ref>{{متن قرآن|وَلَقَدْ أَرْسَلْنَا رُسُلا مِّن قَبْلِكَ مِنْهُم مَّن قَصَصْنَا عَلَيْكَ وَمِنْهُم مَّن لَّمْ نَقْصُصْ عَلَيْكَ وَمَا كَانَ لِرَسُولٍ أَنْ يَأْتِيَ بِآيَةٍ إِلاَّ بِإِذْنِ اللَّهِ فَإِذَا جَاءَ أَمْرُ اللَّهِ قُضِيَ بِالْحَقِّ وَخَسِرَ هُنَالِكَ الْمُبْطِلُونَ}}؛ سوره مؤمن، آیه ۷۸؛ {{متن قرآن|وَاتَّبَعُواْ مَا تَتْلُواْ الشَّيَاطِينُ عَلَى مُلْكِ سُلَيْمَانَ وَمَا كَفَرَ سُلَيْمَانُ وَلَكِنَّ الشَّيَاطِينَ كَفَرُواْ يُعَلِّمُونَ النَّاسَ السِّحْرَ وَمَا أُنزِلَ عَلَى الْمَلَكَيْنِ بِبَابِلَ هَارُوتَ وَمَارُوتَ وَمَا يُعَلِّمَانِ مِنْ أَحَدٍ حَتَّى يَقُولاَ إِنَّمَا نَحْنُ فِتْنَةٌ فَلاَ تَكْفُرْ فَيَتَعَلَّمُونَ مِنْهُمَا مَا يُفَرِّقُونَ بِهِ بَيْنَ الْمَرْءِ وَزَوْجِهِ وَمَا هُم بِضَارِّينَ بِهِ مِنْ أَحَدٍ إِلاَّ بِإِذْنِ اللَّهِ وَيَتَعَلَّمُونَ مَا يَضُرُّهُمْ وَلاَ يَنفَعُهُمْ وَلَقَدْ عَلِمُواْ لَمَنِ اشْتَرَاهُ مَا لَهُ فِي الآخِرَةِ مِنْ خَلاقٍ وَلَبِئْسَ مَا شَرَوْا بِهِ أَنفُسَهُمْ لَوْ كَانُواْ يَعْلَمُونَ}}؛ سوره بقره، آیه ۱۰۲؛ {{متن قرآن| وَرَسُولاً إِلَى بَنِي إِسْرَائِيلَ أَنِّي قَدْ جِئْتُكُم بِآيَةٍ مِّن رَّبِّكُمْ أَنِّي أَخْلُقُ لَكُم مِّنَ الطِّينِ كَهَيْئَةِ الطَّيْرِ فَأَنفُخُ فِيهِ فَيَكُونُ طَيْرًا بِإِذْنِ اللَّهِ وَأُبْرِئُ الأَكْمَهَ وَالأَبْرَصَ وَأُحْيِي الْمَوْتَى بِإِذْنِ اللَّهِ وَأُنَبِّئُكُم بِمَا تَأْكُلُونَ وَمَا تَدَّخِرُونَ فِي بُيُوتِكُمْ إِنَّ فِي ذَلِكَ لآيَةً لَّكُمْ إِن كُنتُم مُّؤْمِنِينَ}}؛ سوره آل عمران، آیه ۴۹.</ref>. [[قرآن]]، [[معجزات]] را به [[پیامبران]] {{ع}} نسبت داده است؛ اما بروز آنها را به "[[اذن]] [[الله]]" می‌داند و این تعبیر تصریح دارد که [[معجزه]] به [[اذن خداوند]] از آنِ [[پیامبران]] است<ref>نبوت/ ۱۳۸.</ref><ref>[[فرهنگ شیعه (کتاب)|فرهنگ شیعه]]، ص 417-418.</ref>.
==[[معجزه]] و [[قانون علیت]]==
==[[معجزه]] و [[قانون علیت]]==
*برخی [[متکلمان شیعه]] معتقدند [[صاحب]] [[معجزه]] با [[شناخت]] و تسلط بر آن دسته از [[علل]] طبیعی که برای دیگران ناشناخته‌اند، دست به [[اعجاز]] می‌زند. بدین سان، [[اعجاز]] پیرو [[قوانین طبیعی]] و [[علی]] است و میان [[معجزه]] و [[قانون علیت]]، ناسازگاری نیست<ref>المیزان‌، ۱/ ۸۲.</ref>.
*برخی [[متکلمان شیعه]] معتقدند [[صاحب]] [[معجزه]] با [[شناخت]] و تسلط بر آن دسته از [[علل]] طبیعی که برای دیگران ناشناخته‌اند، دست به [[اعجاز]] می‌زند. بدین سان، [[اعجاز]] پیرو [[قوانین طبیعی]] و [[علی]] است و میان [[معجزه]] و [[قانون علیت]]، ناسازگاری نیست<ref>المیزان‌، ۱/ ۸۲.</ref>.
۲۱۸٬۸۳۴

ویرایش