حدیث غدیر در کلام اسلامی: تفاوت میان نسخه‌ها
←کمال دین و نومیدی کافران
| خط ۴۱۷: | خط ۴۱۷: | ||
نکته در خور توجه دیگر این است که مفاد دو فقره میانی آیه به یکدیگر [[ارتباط]] وثیقی دارند، زیرا [[ناامیدی]] [[کافران]] از [[دین]] [[مسلمانان]] با کامل شدن [[دین اسلام]]، پیوند [[استواری]] دارد، یعنی آنچه مایه کامل شدن دین اسلام شده است، سبب [[یأس]] کافران از دین اسلام گردیده است. بدین علت است که [[مفسران]] [[اسلامی]] از صحابه و [[تابعین]] گرفته تا متأخران و معاصران این دو جمله را مرتبط به یکدیگر شمرده‌اند<ref>المیزان فی تفسیر القرآن، ج۵، ص۱۶۷-۱۶۸.</ref><ref>[[علی ربانی گلپایگانی|ربانی گلپایگانی، علی]]، [[براهین و نصوص امامت (کتاب)|براهین و نصوص امامت]]، ص ۳۱۳.</ref> | نکته در خور توجه دیگر این است که مفاد دو فقره میانی آیه به یکدیگر [[ارتباط]] وثیقی دارند، زیرا [[ناامیدی]] [[کافران]] از [[دین]] [[مسلمانان]] با کامل شدن [[دین اسلام]]، پیوند [[استواری]] دارد، یعنی آنچه مایه کامل شدن دین اسلام شده است، سبب [[یأس]] کافران از دین اسلام گردیده است. بدین علت است که [[مفسران]] [[اسلامی]] از صحابه و [[تابعین]] گرفته تا متأخران و معاصران این دو جمله را مرتبط به یکدیگر شمرده‌اند<ref>المیزان فی تفسیر القرآن، ج۵، ص۱۶۷-۱۶۸.</ref><ref>[[علی ربانی گلپایگانی|ربانی گلپایگانی، علی]]، [[براهین و نصوص امامت (کتاب)|براهین و نصوص امامت]]، ص ۳۱۳.</ref> | ||
===[[احادیث]] [[شأن نزول]]=== | |||
[[روایات]] شأن نزول [[آیه اکمال دین]] دو دسته‌اند: | |||
# [[آیه]] در [[روز عرفه]] نازل شده است. این [[روایت]] از طریق [[امامیه]]، از [[امام باقر]]{{ع}} و [[امام صادق]]{{ع}}<ref>تفسیر عیاشی، ج۱، ص۲۹۳؛ اصول کافی، ج۱، ص۲۳۰، باب {{عربی|ما نص الله عزوجل و رسوله علی الائمة{{عم}}}}، حدیث ۶.</ref> و از طریق [[اهل‌سنت]] از عده‌ای از [[صحابه]] مانند: [[امیرالمؤمنین]]{{ع}}، [[عمر بن خطاب]]، [[قیس بن مسلم]]، [[ابن‌عباس]] و [[سمرة بن جندب]] [[نقل]] شده است. | |||
# آیه در [[روز غدیر]] [[خم]] نازل شده است. این روایت نیز از طریق [[شیعه]] از امام باقر{{ع}} و [[امام رضا]]{{ع}}<ref>البرهان فی تفسیر القرآن، ج۱، ص۴۳۴-۴۴۴.</ref> و از طریق اهل‌سنت از عده‌ای از صحابه مانند [[ابی‌سعید خدری]]، ابی‌هریرة، [[جابر بن عبدالله انصاری]] و [[زید بن ارقم]] نقل شده است<ref>الدر المنثور، ج۳، ص۲۱؛ تفسیر ابن‌کثیر، ج۲، ص۴۹۱؛ شواهد التنزیل، ج۱، ص۱۵۷-۱۵۸، حدیث ۲۱۱-۲۱۳؛ مناقب خطیب خوارزمی، ص۱۳۵، حدیث ۱۵۲؛ فرائد السمطین، ج۱ ص۷۲، حدیث ۳۹. نیز ر.ک: الغدیر، ج۱، ص۴۴۸-۴۵۷.</ref>. | |||
درباره جمع میان این دو دسته روایات، وجوهی گفته شده است: | |||
# آیه دو بار نازل شده است، مانند [[آیات]] دیگری که بیش از یک بار نازل شده‌اند، از قبیل آیه {{متن قرآن|بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ}}<ref>«به نام خداوند بخشنده بخشاینده» سوره فاتحه، آیه ۱.</ref>، آیه اول [[سوره روم]]، [[آیه روح]] ([[اسراء]] / ۸۵)، آیات پایانی [[سوره نحل]] (۱۲۶-۱۲۸)، [[سوره فاتحه]] الکتاب و آیات دیگر<ref>الاتقان فی علوم القرآن، ج۱، ص۱۳۰-۱۳۱.</ref>. این وجه را [[سبط]] [[ابن‌جوزی]] در تذکرة الخواص بیان کرده است<ref>تذکرة الخواص، ص۵۷.</ref>. | |||
#ترجیح دسته دوم بر دسته اول به [[دلیل]] روایاتی که بیانگر این است که [[پیامبر اکرم]]{{صل}} پس از [[نزول]] این آیه، هشتاد و یک [[روز]] یا هشتاد و دو روز در [[دنیا]] باقی ماند<ref>التفسیر الکبیر، ج۱۱، ص۱۳۹. {{عربی|قال اصحاب الآثار: انه لما نزلت هذه الآیة علی النبی{{صل}} لم یعمر بعد نزولها الا احدا و ثمانین یوما، أو اثنین و ثمانین یوما}}.</ref>. از سوی دیگر بر اساس نقل مورخان اهل‌سنت، [[وفات پیامبر]]{{صل}} روز دوازدهم [[ربیع‌الاول]] بوده است<ref>الکامل فی التاریخ، ج۲، ص۹.</ref>. این وجه را [[علامه امینی]] ذکر کرده و یادآور شده است اگر چه مجموع روزهای [[زندگی پیامبر]]{{صل}} پس از [[روز غدیر]]، بنابر اینکه [[دوازدهم ربیع الاول]] [[رحلت]] کرده باشد، هشتاد و سه [[روز]] است، ولی یک یا دو روز اضافی را می‌توان بر [[مسامحه]] در [[نقل]]، حمل کرد، اما اگر در [[روز عرفه]] نازل شده باشد مجموع روزهای زندگی پیامبر{{صل}} پس از [[عرفه]] نود و دو روز خواهد بود و نمی‌توان آن را بر [[تسامح]] در نقل، حمل کرد<ref>الغدیر، ج۱، ص۴۴۷.</ref>. | |||
# [[آیه]] در روز عرفه نازل شده است و [[پیامبر اکرم]]{{صل}}، آن را روز غدیر مقارن با [[اعلان]] [[ولایت]] [[امیرالمؤمنین]]{{ع}} بر [[مردم]] [[تلاوت]] کرد، و مقصود از [[نزول]] آن در [[غدیر]] همین معناست. آنچه این وجه را [[تأیید]] می‌کند، روایاتی است که بیانگر این است که [[دستور]] اعلان [[امامت امیرالمؤمنین]]{{ع}} از سوی [[خداوند]] به پیامبر اکرم{{صل}} قبل از [[غدیر خم]] نازل شد، و پیامبر اکرم{{صل}} [[منتظر]] فراهم شدن [[فرصت]] مناسبی برای انجام آن بود، تا اینکه [[آیه تبلیغ]] ([[مائده]] / ۶۷) نازل شد و پیامبر اکرم{{صل}} در غدیر خم [[دستور الهی]] را [[اجرا]] کرد. این وجه را [[علامه طباطبایی]] بیان کرده است<ref>المیزان فی تفسیر القرآن، ج۵، ص۱۹۶.</ref>. | |||
#روایاتی که نزول [[آیه اکمال دین]] را مربوط به روز عرفه دانسته از نظر [[سند]] معتبر نیستند، ولی روایاتی که بیانگر نزول آیه اکمال دین در روز غدیر [[خم]] است، از نظر سند معتبرند. بنابراین، دسته اول نمی‌توانند با [[روایات]] دسته دوم معارضه کنند. [[علامه مجلسی]] پس از نقل روایتی که [[محدث]] [[کلینی]] از ابی‌الجارود از [[امام باقر]]{{ع}} [[روایت]] کرده و مدلول آن این است که آیه اکمال دین در روز عرفه نازل شده گفته است: “این روایت از نظر سند، [[ضعیف]] است و مدلول آن با روایات بسیاری که بیانگر این است که آیه اکمال دین، در روز غدیر یا پس از آن نازل شده [[مخالف]] است، و آن [[روایات]] با ظاهر [[آیه]] سازگارترند”<ref>مرآة العقول، ج۳، ص۲۶۱.</ref>.<ref>[[علی ربانی گلپایگانی|ربانی گلپایگانی، علی]]، [[براهین و نصوص امامت (کتاب)|براهین و نصوص امامت]]، ص ۳۱۴.</ref> | |||
== جستارهای وابسته == | == جستارهای وابسته == | ||