امام مهدی قیام خود را از کجا آغاز می‌کند؟ (پرسش): تفاوت میان نسخه‌ها

::::::«[[احادیث]] فراوانی، [[مکه]] را [[جایگاه]] آغاز [[قیام]] [[مهدوی]] می‌دانند. بیشتر این [[احادیث]]، در کتاب‌های مشهور و معتبری مانند [[الکافی (کتاب)|الکافی]] و [[الغیبة ۱ (کتاب)|الغیبة]] [[محمد بن ابراهیم نعمانی|نعمانی]] [[نقل]] شده و افزون بر این، برخی از آنها دارای اسناد صحیح و معتبرند. این [[احادیث]]، مراحل آغازین [[قیام]] را به روشنی بر می‌شمرند و بیان می‌دارند که [[امام مهدی]]{{ع}} در حالی که میراثی از [[پیامبر خاتم|پیامبر اکرم]]{{صل}} شامل: [[پرچم]]، [[شمشیر]]، زره، کلاهخود، زین، عصا، [[عمامه]]، پیراهن و ردای [[پیامبر خاتم|پیامبر خدا]]{{صل}} را به همراه دارد، همانند ایشان، [[قیام]] [[خجسته]] خود را از [[مکه]] و کنار [[خانه خدا]] آغاز می‌کند<ref>ر.ک: ح ۱۵۰۸ و ۱۵۰۹، الملاحم و الفتن، ابن طاووس، ص ۱۳۷، ح ۱۵۷. نیز، ر.ک: منابع آورده شده در پانوشت چهار که مربوط به جایگاه بیعت گرفتن [[امام مهدی]]{{ع}} است.</ref>. [[امام]]{{ع}} در کنار پرده [[کعبه]]، سر از پرده [[غیبت]] بیرون می‌آورد<ref>ر.ک: ص ۲۸۳، ح ۱۵۹۱، ریاض الأبرار فی مناقب الأئمة الأطهار، ج ۳، ص ۲۱۰، ح ۳۰۷.</ref> و میان رکن حجر الأسود و [[مقام]] ابراهیم- که از شریف‌ترین و مقدس‌ترین مکان‌های روی [[زمین]] به شمار می‌آید-، از [[یاران]] و [[پیروان]] خویش [[بیعت]] می‌گیرد<ref>بسیاری از منابع کهن بر بیعت گرفتن قائم {{ع}} در مسجد الحرام و میان رکن و مقام، اتفاق نظر دارند. ر.ک: ح ۱۵۰۸- ۱۵۱۰، ج ۷، ص ۸۲، ح ۱۱۴۸ و ۱۱۴۹ و، ص ۹۰، ح ۱۲۴۸ و، ص ۱۹۳، ح ۱۲۵۴ و، ص ۳۷۰، ح ۱۳۶۸ و، ص ۳۳۱، ح ۱۳۸۲ و، ص ۳۶۷، ح ۱۳۹۱ و، ص ۳۷۵، ح ۱۳۹۲ و، ص ۳۹۷، ح ۱۴۰۱ و ج ۸، ص ۲۵۷، ح ۱۵۶۷- ۱۵۷۲ و، ص ۳۸۱، ح ۱۶۲۰ و الکافی، ج ۱، ص ۲۳۱، ح ۳ و الإرشاد، ج ۲، ص ۳۸۳ و کمال الدین، ص ۲۸۴، ح ۳۷ و، ص ۳۳۱، ح ۱۶ و، ص ۳۷۱، ح ۵ و، ص ۶۷۰، ح ۱۷ و الغیبة، طوسی، ص ۳۰۲، ۴۵۳، ۴۷۰ و ۴۷۷ و الغیبة، نعمانی، ص ۲۳۸، ح ۲۹ و مختصر بصائر الدرجات، ص ۱۸۲ و ۱۸۸، ح ۵۴ و إعتقادات الإمامیة، صدوق، ص ۱۲۲ و الاصول الستة عشر، ص ۲۴۸، ح ۳۱۶ و شرح الأخبار، ج ۳، ص ۴۰۱ و مجموعة نفیسة (تاج الموالید)، ص ۱۵ و إعلام الوری، ج ۲، ص ۲۴۱، ۲۸۵ و ۲۸۸ و الخرائج و الجرائح، ج ۳، ص ۱۱۴۹ و کشف الغمة، ج ۳، ص ۲۵۲ و سرور أهل الإیمان، ص ۹۴ و کشف الغمة، ج ۳، ص ۲۵۴ و روضة الواعظین، ص ۲۹۱ و الصراط المستقیم، ج ۲، ص ۲۲۵ و کفایة الأثر، ص ۲۷۱ و الفتن، ج ۱، ص ۳۱۴، ح ۹۰۹.</ref>. ایشان با حضور در [[مکه]] و ایستادن در کنار [[کعبه]] و فراز آوردن [[پرچم]] و [[شمشیر]] [[پیامبر]]{{صل}}، نشان می‌دهد که [[نهضت]] [[مهدوی]]، قیامی توحیدی و دنباله [[بعثت]] محمدی و برای احیای آن است. روایت‌های متعددی در دست است که [[امام مهدی]]{{ع}} خود این نکته را در نخستین [[خطبه]] خویش در [[مکه]] فراز آورده و بر الهی بودن [[نهضت]] خود و [[پیوستگی]] آن به [[قیام]] فرستادگان [[راستین]] الهی تأکید ورزیده است. از جمله، [[شیخ صدوق]] چنین آورده است: "و چون خروج کند، پشتش را به [[کعبه]] تکیه دهد و [[سیصد و سیزده]] مرد به گرد او جمع شوند و نخستین سخنش این [[آیه]] است: {{متن قرآن|بَقِيَّةُ اللَّهِ خَيْرٌ لَّكُمْ إِن كُنتُم مُّؤْمِنِينَ}}<ref>باقی نهاده خداوند برایتان بهتر است، اگر مؤمن باشید؛ هود، آیه ۸۶.</ref> سپس می‌فرماید: "من باقی نهاده [[خداوند]] در زمینش و [[جانشین]] او و حجتش بر شما هستم"<ref>{{عربی|" فَإِذَا خَرَجَ أَسْنَدَ ظَهْرَهُ إِلَى الْكَعْبَةِ وَ اجْتَمَعَ إِلَيْهِ ثَلَاثُمِائَةٍ وَ ثَلَاثَةَ عَشَرَ رَجُلًا وَ أَوَّلُ مَا يَنْطِقُ بِهِ هَذِهِ الْآيَةُ  {{متن قرآن|بَقِيَّةُ اللَّهِ خَيْرٌ لَّكُمْ إِن كُنتُم مُّؤْمِنِينَ}}  ثُمَّ يَقُولُ أَنَا بَقِيَّةُ اللَّهِ فِي أَرْضِهِ وَ خَلِيفَتُهُ وَ حُجَّتُهُ عَلَيْكُم‏"}}؛ ر.ک: ج ۷، ص ۳۸۸، ح ۱۳۹۵.</ref>. همچنین [[محمد بن ابراهیم نعمانی|نعمانی]] می‌نویسد: "و [[قائم]]، آن روز در [[مکه]] است، پشتش را به [[کعبه]] تکیه داده و به آن پناه آورده است و ندا می‌دهد: ای [[مردم]]! ما از [[خدا]] [[یاری]] می‌جوییم. هر کس ما را پاسخ گوید بداند که ما [[اهل بیت]]{{عم}} پیامبرتان، [[محمد]] و سزاوارترین [[مردم]] به [[خداوند]] و به [[محمد]] {{صل}} هستیم ... و با او میان رکن حجرالأسود و [[مقام]] ابراهیم‌ [[بیعت]] می‌کنند<ref>{{عربی|"وَ الْقَائِمُ يَوْمَئِذٍ بِمَكَّةَ قَدْ أَسْنَدَ ظَهْرَهُ إِلَى الْبَيْتِ الْحَرَامِ مُسْتَجِيراً بِهِ فَيُنَادِي يَا أَيُّهَا النَّاسُ إِنَّا نَسْتَنْصِرُ اللَّهَ فَمَنْ أَجَابَنَا مِنَ النَّاسِ فَإِنَّا أَهْلُ بَيْتِ نَبِيِّكُمْ مُحَمَّدٍ... فَيُبَايِعُونَهُ بَيْنَ الرُّكْنِ وَ الْمَقَامِ "}}؛ ر.ک: ج ۷، ص ۳۶۶، ح ۱۳۹۰.</ref>.

::::::یک [[روایت]] دیگر در این باره، ضمن تأکید بر آغاز [[قیام]] [[مهدوی]] از [[مسجد الحرام]] و توصیف دقیق آن، مضمونی مشابه از بیانیه نخستین [[امام]]{{ع}} را گزارش کرده است<ref>ر.ک: ج ۷، ص ۱۲۴، ح ۱۱۸۵.</ref>. دیگر گزارش‌های مشابه، ضمن اعلام [[مکه]] به عنوان نقطه آغازین [[قیام]]، بخش‌ها و مطالب دیگری از بیانیه [[قیام]] [[امام عصر]] را بازگو کرده‌اند. در این [[احادیث]]، [[امام]]{{ع}} [[مردم]] را به یاد کردن [[خدای متعال]] و ایستادن در پیشگاه الهی فرا می‌خواند و [[بعثت]] [[انبیای الهی]] و [[نزول]] [[کتاب‌های آسمانی]] را یاد می‌آورد. [[امام]] همچنین [[مردم]] را به [[اطاعت از خدا]] و رسولش و نیز احیای [[قرآن]]، دوری کردن از [[شرک]] و [[یاری]] رساندن به [[هدایت]] و [[تقوا]] [[دعوت]] می‌کند و ندا بر می‌آورد: "بی‌تردید، من شما را به [[خدا]] و رسولش و نیز عمل به کتاب او و میراندن [[باطل]] و احیای [[سنت پیامبر]] فرا می‌خوانم"<ref>ر.ک: ص ۲۷۴، ح ۱۵۸۴.</ref>. [[امام]] همچنین [[مظلومیت]] [[اهل بیت]]{{عم}} و [[حق]] [[مودت]] [[ذوی القربی]] را فراز می‌آورد و خواستار [[یاری]] رساندن [[مردم]] برای جبران [[ستم]] رفته بر [[اهل بیت]] [[پیامبر]] و قبول [[ولایت]] ایشان می‌شود<ref>ر.ک: ج ۷، ص ۳۶۶، ح ۱۳۹۰- ۱۳۹۱.</ref>. گفتنی است که چند مکان دیگر به عنوان نقطه شروع [[نهضت]] [[مهدوی]] گفته شده است. یک [[حدیث]]، محل خروج و [[قیام]] [[امام مهدی]]{{ع}} را از زبان [[پیامبر خاتم|پیامبر اکرم]]{{صل}} "تهامه" دانسته‌<ref>عیون أخبار الرضا {{ع}}، ج ۱، ص ۶۵. نیز، ر.ک: ج ۸، ص ۲۴۴، ح ۱۵۵۵.</ref> که مؤید [[احادیث]] پیشین است؛ زیرا تهامه، مانند [[حجاز]] مشتمل بر [[مکه]] است<ref>ر.ک: معجم البلدان، ج ۲، ص ۶۳.</ref>.

::::::دو [[روایت]] [[نبوی]] نیز به [[نقل]] از [[عبد الله بن عمرو]] و [[امام علی]]{{ع}}، محل خروج و [[قیام]] را جایی در [[یمن]] به نام [[کرعه]] (اکرعه) دانسته‌اند<ref>ر.ک: ج ۷، ص ۲۷۶، ح ۱۳۳۳، الملاحم والفتن، ص ۲۷۸، ح ۴۰۴، الصراط المستقیم، ج ۲، ص ۱۵۴ و ۲۵۹.</ref>. این [[حدیث]]، شاذ و غیر معتبر است و با [[روایات]] متعددی که گذشت، متعارض است. به احتمال فراوان، این [[روایت]]، ناظر به [[خروج یمانی]] از [[یمن]] است که از [[یاوران]] [[امام مهدی]]{{ع}} خوانده شده و اندکی پیش از ایشان خروج می‌کند.

::::::همچنین احادیثی که [[قاضی]] نعمان [[مغربی]] در کتاب شرح الأخبار آورده و دلالت بر آغاز [[قیام]] [[مهدوی]] از [[مغرب]] دارد و یا احادیثی که [[شمس الدین محمد قرطبی]] در کتاب التذکره آورده و محل خروج را [[مغرب]] اقصی دانسته است <ref>التذکره، ص ۳۰۰ (باب منه فی المهدی و من این یخرج). گفتنی است در پانوشت کتاب آمده: سیوطی درکتاب العرف الوردی (ص ۸۶) این حدیث را بی اصل دانسته است.</ref>، نمی‌توانند با [[احادیث]] فراوانی که همگی بر شروع [[قیام]] از [[مکه]] دلالت دارند، معارضه کنند؛ زیرا این گزارش‌ها همگی بدون [[سند]] و یا مرسل هستند و [[احادیث]] [[ظهور]] از [[مغرب]] را تنها [[قاضی]] نعمان و [[حدیث]] [[مغرب]] اقصی را تنها [[قرطبی]] [[نقل]] کرده و هیچ کدام، از سوی [[محدثان]] دیگر تأیید نشده است. از این رو، محتمل است این [[روایات]]، جعلی و به انگیزه تأیید [[حکومت]] فاطمیان و یا تقویت مهدیان دروغین سر برآورده در شمال افریقا و غرب [[جهان]] [[اسلام]] ساخته شده باشند. تقویت کننده این احتمال، وجود انحصاری این [[روایات]] در دو کتاب متعلق به غرب [[جهان]] [[اسلام]] است: نخست: شرح الأخبار نوشته [[قاضی]] نعمان، مفتی [[حکومت]] فاطمیان در [[کشور]] [[مصر]] و شمال افریقا و دیگری التذکرة نوشته [[قرطبی]]، عالم اندلسی است. احتمال دیگر آن است که این [[احادیث]]، در نتیجه برداشتی نادرست و تحریف‌گونه از [[احادیث]] [[ظهور]] [[خورشید]] از [[مغرب]] پدید آمده باشند که خود یکی از [[نشانه‌های ظهور امام مهدی]]{{ع}} است. جالب توجه آن که [[قاضی نعمان]] که تنها ناقل [[احادیث]] مرسل [[ظهور]] از [[مغرب]] است، [[روایت]] زیر را [[نقل]] کرده که ناظر به شروع [[قیام]] از [[مکه]] و همسو با دیگر [[احادیث]] است: "پس از من مردی از [[بنی هاشم]] [[قیام]] می‌نماید که میان رکن حجر الأسود و [[مقام]] ابراهیم‌، [[بیعت]] و بر چهار هزار سپاهی اعزامی [[سفیانی‌]] از [[شام]] [[غلبه]] می‌کند. آنها نزدیک [[مدینه‌]] در صحرای [[بیدا]] به [[زمین]] فرو می‌روند و پس از آن، این مرد به سوی آنان حرکت می‌کند و محروم کسی است که از غنیمت [[نبرد]] با آنها بی‌نصیب بماند، و سپس این مرد، هفت‌سال فرمان‌روایی می‌کند"<ref>{{عربی|" وَ عَنِ الدَّغْشِيِّ، يَرْفَعُهُ الَىَّ رَسُولُ اللَّهِ {{صل}}، أَنَّهُ قَالَ: يَخْرُجُ بَعْدِي مِنْ بَنِي هَاشِمٍ رَجُلٍ يُبَايِعُ بَيْنَ الرُّكْنِ وَ الْمَقَامِ، فيغلب صَاحِبُ الشَّامِ أَرْبَعَةَ آلَافِ يَخْسِفَ لَهُمْ بِالْبَيْدَاءِ، ثُمَّ يَسِيرُ إِلَيْهِمْ. وَ الْمَحْرُومَ مَنْ حُرِمَ غنيمتهم، ثُمَّ يَمْلِكُ بَعْدِ ذلِكَ سَبْعَ سِنِينَ "}}؛ شرح الأخبار، ج ۳، ص ۴۰۱، ح ۱۲۸۵. نیز، ر.ک: همین دانش‌نامه، ج ۷، ص ۱۱۳، ح ۱۱۷۵ و، ح ۱۱۷۶ و ....</ref>. افزون بر این، در [[روایات]] متعددی آمده است که خروج کننده از [[مغرب]] و یا [[شام]]، [[سفیانی]] است<ref>ر.ک: ج ۷، ص ۵، ح ۱۱۴۹ و، ص ۳۸۳، ح ۱۳۹۳ و روایاتی که می‌گوید: سفیانی از مغرب می‌آید (الغیبة، نعمانی، ص ۲۵۹، ح ۱۸).</ref>. او پس از [[شورش]] در [[شام]]، سپاهی به سوی [[مدینه]] گسیل می‌دارد و [[امام مهدی]]{{ع}} در نتیجه همین [[اقدام]] او، از [[مدینه]]، خارج و عازم [[مکه]] می‌شود<ref>ر.ک: ج ۷، ص ۳۶۷، ح ۱۳۹۰ و، ص ۳۷۵، ح ۱۳۹۱ و ج ۸، ص ۳۷۵ (فصل چهارم/ گرد هم آمدن یکباره وبدون قرار قبلی یاران قائم در مکه).</ref>. [[امام مهدی]]{{ع}} آن گاه پس از [[بیعت]] گرفتن از [[سیصد و سیزده]] یار ویژه‌اش‌<ref>ر.ک: ج ۷، ص ۳۶۷، ح ۱۳۹۰ و، ص ۳۷۵، ح ۱۳۹۱.</ref> در دره‌های اطراف [[مکه]]، و در پی حوادثی مانند [[قتل نفس زکیه|کشته شدن نفس زکیه]] که در [[مکه]] روی می‌دهد، از مخفیگاه [[ذی طوی]] در پیرامون [[مکه]]، به سوی [[مسجد الحرام]] بیرون می‌آید و پس از خواندن [[نماز]] عشا، با صدایی رسا، آغاز [[قیام]] خود را اعلام می‌کند<ref>الملاحم والفتن، ص ۱۳۷، ح ۱۵۷. نیز، ر.ک: ص ۱۳۶، ح ۱۴۸۶.</ref>. [[امام]] آن گاه [[بیعت]] عمومی می‌گیرد و چون عدد سپاهیانش به ده هزار تن می‌رسد، حرکت خود را آغاز می‌کند<ref>کمال الدین، ص ۳۷۸، ح ۲.</ref>. [[امام]] سپاهی به سوی [[مدینه]] می‌فرستد<ref>برخی روایات بیان می‌دارند که امام خود به سوی مدینه می‌رود (ر.ک: کمال الدین، ص ۳۷۸، ح ۲).</ref> و آن جا را آرام و امن می‌کند و خود برای سرکوب [[سفیانی]] و استقرار [[حکومت]] جهانی‌اش، به سوی [[عراق]]، آوردگاه بزرگ [[قیام]] می‌رود»<ref>[[محمد م‍ح‍م‍دی‌ ری‌ش‍ه‍ری‌|م‍ح‍م‍دی‌ ری‌ش‍ه‍ری‌، محمد]]، [[دانشنامهٔ امام مهدی (کتاب)|دانشنامهٔ امام مهدی]]، ج۸، ص۱۹۶، ۲۰۱.</ref>.

::::::«بنابر آنچه از [[روایات]] متعدد به دست می‌آید، محل شروع [[نهضت]] و [[قیام]] [[امام مهدی|امام زمان]]{{ع}} [[مکه]] و [[مسجد الحرام]] است. در حدیثی از [[امام باقر]]{{ع}} [[نقل]] شده است: "به درستی که [[قائم]] میان گروهی به عدد اهل [[بدر]] <ref>"سربازان اسلام در جنگ بدر"</ref> ۳۱۳ نفر، از گردنه [[ذی طوی]] <ref>"کوهی کنار [[مکه]]"</ref> پایین می‌آید، تا آن که پشت خود را به حجرالاسود تکیه می‌دهد و [[پرچم]] [[پیروزی]] را که پرچمی‌ مخصوص است به اهتزاز در می‌آورد.<ref>بحارالانوار، ج ۵۲، ص۳۷۰.</ref>. در روایتی دیگر از آن حضرت آمده است: "هنگامی‌ که خروج کرد به [[مسجد الحرام]] آمده و به خانه [[کعبه]] تکیه می‌زند، و ۳۱۳ نفر مرد نزد او حاضر می‌شوند. اول سخنی که بر زبانش جاری می‌شود، این [[آیه]] است: {{متن قرآن|بَقِيَّةُ اللَّهِ خَيْرٌ لَّكُمْ إِن كُنتُم مُّؤْمِنِينَ وَمَا أَنَاْ عَلَيْكُم بِحَفِيظٍ}}<ref> برنهاده خداوند برای شما بهتر است اگر مؤمن باشید و من بر شما نگهبان نیستم؛ سوره هود، آیه: ۸۶.</ref> سپس می‌گوید: "منم [[بقیه الله]] در [[زمین]] و [[خلیفه]] او و [[حجت]] او بر شما"<ref>[[شیخ صدوق]]، [[کمال الدین و تمام النعمة (کتاب)|کمال الدین و تمام النعمة]]، ج۱، ب۳۲، ح۱۶.</ref> در این که [[مکه]] و [[مسجد الحرام]]، محل [[ظهور]] و [[قیام]] [[امام مهدی|حضرت مهدی]]{{ع}} است، همه [[مسلمانان]] _ چه [[شیعه]] و چه [[اهل سنت]] _ [[اتفاق نظر]] دارند؛ زیرا [[روایات]] در این زمینه، بسیار است. البته این [[روایات]]، در قالب‌های گوناگون صادر شده است؛ در برخی، سخن از [[بیعت]] با حضرت در کنار [[کعبه]] شده: "[[بیعت]] می‌شود با او بین رکن (حجرالاسود) و [[مقام]] ([[ابراهیم]])"<ref>{{عربی|" إِنَّهُ‏ يُبَايَعُ‏ بَيْنَ‏ الرُّكْنِ‏ وَ الْمَقَام‏‏‏"}}؛ کتاب الغیبه، شیخ طوسی، ص۴۵۴و۴۶۳.</ref> و در برخی، [[خطبه]] آن عزیز کنار [[کعبه]] بیان شده<ref>[[منتخب الاثر (کتاب)|منتخب الاثر]]، فصل۶، ب۱، ح۲.</ref> و در برخی، از تجمع [[یاران]] در [[مکه]]<ref>بحار الانوار، ج۵۲، ص۳۶۹.</ref> یاد شده است»<ref>[[آفتاب مهر ج۱ (کتاب)|آفتاب مهر]]، ج۱، ص ۲۳۱-۲۳۲.</ref>.